Katalog

S A Ğ Ll K Evimizdeki, yastığımızdaki canlılar Yatak altlarındaki, köşe bucaktaki toz yumaklarında barınan mikroskopik canlılar sık sık nevresimden, yastıktan daeksikolmazlar... Çeviri: Aslı Kayabal on yıllarda insan hastalıkları ve çeşitli alerjik rahatsızlıklann saptanmasında tozla ilgili yürütülen araştırmalar önem kazandı. Yalnızca geçen yıl zooloji, botanik, astrofizik, meteoroloji ve jeoloji gibi çeşitli bilim dallarından uzmanlar tozun yüklendiği rolü saptamak amacıyla 300 dolayında araştırma gerçekleştirdi. Uzmanların görüşüne göre bir yıl boyunca yalnız ABD'de 43 mılyon ton toz birikiyor, bu da konunun önemini ortaya koyan bır etken: 43 milyon ton tozun 31 milyon tonu doğal kökenli, geriye kalan 12 milyon ton ise "insan" faktörünün bir sonucu. Doğal kökenli tozları çoğunlukla çok uzaklardan rüzgârla taşınan kum tanecikleri şeklindeki kaya parçacıkları oluşturuyor. Örneğin Florida'yı etkısi altına alan turuncumsu yaz yağmurlarının 'portakalımsı' rengi transatlantik rüzgârlarıyla taşınan Afrıka kökenli Sahel tozunun etkisinin bır sonucu. Toz, bulutların oluşumuna ve yağışa neden oluyor. Bazı mağaraların derin gözlerinde doyum noktasındaki nem yüzdesine karşın yağış olmaz; çünkü atmosferde olması gereken toz yeterli miktarda değıldir. Doğal tozların 07'si volkanik kökenlidir. Orman yangınları sonucu oluşanlar da vardır. Hafif maddeler içeren bu tür tozlar havaya dayanıklıdır. Endonezya'daki Krakatoa volkanı sim Tozlar ve cesitli hastalıklar S gesel bir örnek oluşturur: Krakatoa 1883'te patlamış. Patlama sırasında yanardağ dışkıları 50.000 m yüksekliğe ulaşmış. Tüm dünyada üç yıl boyunca şafak alışılmışın dışında bir kırmızıya bürünmüş. Dünyanın ortalama ısısı güneş ışınlarının volkanik tozlar tarafından emilmesi sonucu genel olarak düşmüştü. Doğal tozlar içinde sınıflanan bir diğer toz türü de organlk kökenli polenler. Polenologlar, ABD'de her yıl 1 milyon ton polenin uçtuğunu saptamış. Bu arada uzay cisimlerinden gelen mineral kökenli tozları da eklemek gerek. Bunlar meteor ve kuyruklu yıldızlardan gelen ınce tozlar. İnsan ve etkınlikleri de tozların oluşumunda doğrudan rol oynuyor. Yatak altları, mobilyaların arka kısımları toz kitlelerinin oluştuğu başlıca mekânlar. Ev tozlarının genelde etkisiz olduğu söylenebılir. Elektronik mikroskop ve diğer modern araştırma araçlarında ıncelenen bu tozlar minyatür evrenler gıbıdir. Toz yumaklarının biçimlenmesi ev sahiplerinin alışkanlıkları ile doğrudan ilintilidir. Bir toz yumağı saç, köpek ya da kedi tüyü, polen taneleri, örümcek, böcek parçası, bıtkisel lif, renkli ıplik ve yavru kurtlar barındıran küçük bir dünyadır. Zor ulaşılan ve temizlenmesi sürekli ertelenen yatak altlarındaki toz yumakları kene ve örümceğin akrabası organlz Eydeki tozlar 70 kez buyütülmüş şekılde kedı pıresı (yanda) 0.2 mm. çapında bır uyuz böceğı Kör olan bu böcekler olü insan derısı puluyla beslenır. maları içerir. Yastık kılıfından, nevresime ve kulak kirine dek yerleşen bu canlılar ölü derinin kabuklarıyla beslenir. Çıplak gözle görülmeyen bu canlıların gözü yoktur ve küçük bir hareketle yer değiştirecek kadar hafiftirler. Bazı toz türleri üst deriye yerleşir, uzun galeriler açar ve uyuz hastalığına neden olur. Pek çok alerjik sendroma neden olduklarından zararlıdırlar. Özellikle çeşitli astım türleri ve öksürük nöbetleri gibi solunum hastalıkları üzerinde etkilidirler. Çeşitli toz hastalıkları Ya evlerin durumu? Evlerde her yıl 15 kg ya da daha fazla miktarda sağlığımızı ciddı biçimde tehdit eden düşman tozlar birikiyor. Evlerde yatak altlarında, buzdolabı ve havalandırma sistemlerinin girift köşelerinde, pencere pervazlarında biriken tozlar, "Aspergillus Niger", "Preshera" ya da "Penicillium" gibi çeşitli antibiyotik mantarları ve kül kolonilerini konuk ediyor. Bu tür tozlar hastalık yapıcı olmasalar Tuylü, kuçuk canlıları, küf, polen tozları ve bocek parçacıklarını konuk eden tozun gızemlı dunyası 12 da zayıf düşmüş bir organizmaya yerleşebiliyor ve özellikle bağışıklık sistemi zayıf kişilerde parazit mantarlardan geçen hastalıklara, kulak enfeksiyonları ya da solunum yolu rahatsızlıklanna neden olabiliyor. Mutfakta yemek pışirirken, yağ damlacıkları aracılığıyla kümelenen kırıntılar "Staphylococcus Epidermidis" kolonilerinin oıuşumuna neden oluyor. Deride basiller ve difterik tarzda bakteriler görülüyor. Aspiratörün pervanesinde oluşan "Claustridium Pertringens" ise dokuların bozulmasına neden olup "gazlı kangrene" yol açabiliyor. Tozdan nasıl korunacağız? Hastalık mikrobu taşıyan tozların çoğunluğu normalde alyuvarlar tarafından yutulur ya da lenf sistemi aracılığıyla çözülür. Evin düzenli olarak temizlenmesi ile toz birikimi önlenmiş olur. Bu arada ev sık sık havalandırılmalıdır. Küflü, rutubetli mekânlar, kedi köpek gibi hayvanların tüyleri solunum alerjisinin temel nedenlerindendir. L'