Katalog

B İ Y O T E K N O L O J İ laşık 1,6 km3 hacmınde kul, 8 km3 hacmınde de lav çıktığı saptanmış Bu sırada bır dızı şlddetli deprem de meydana gelmış ve açılan yarıklardan çıkan lavların, adanın kıyılarındakı yerleşme merkezlerıne doğru yavaş yavaş, ormanları da yakarak akmaya başlamaları uzerıne, Japon hukumetı adanın boşaltılmasına karar vermış ve 10 000'den fazla ınsan gemılerle taşınarak Tokyo şehrıne göturulmuşler Hıç kımse en ufak bır zarar görmemış Lav akıntıları Motomachı şehrının yakınında yer alan, Tokyo Unıversıtesı Oshıma Volkanık Araştırma Enstıtusu Gözlemevı'nın 300 m yakınına kadar gelerek durmuş, ormanların yanarak tahrıp olmalarına karşın, bınalara zarar vermemıştır Yaklaşık 25 gun sonra 2 saat suren bır puskurme daha olmuş Yerbılımcıler tehlıkenın geçtığıne karar vermış ve tekrar adaya yerleştırılmıştır Halen, gunumuzde Oshıma volkanının kalderası ıçınden fumarolık gazlar ve yaklaşık 98° c sıcaklıkta subuharı çıkışları devam edıyor Her an yenı bır patlama olması mumkun Adadakı gözfemevınde devamlı olarak yerbılımcıler çalışmakta ve kurdukları çeşıtlı kuçuk ıstasyonlarda gaz ve subuharı bıleşım ölçumlerı ıle, sısmometre, magnetometre, tıltmetre v b aletsel gözlemler yapmakta Japonya'da 50'den fazla yanardağ ıçınde en tehlıkelı olanlardan bırı de ulkenın en guney ucundakı Sakurajıma yanardağıdır Yaklaşık 13 000 yıl önce faalıyete başladığı saptanan bu yanardağ, denız sevıyesınden 1124 m yukseklıktedır Son 250 yılda 40 kez patlayan yanardağ, gunumuzde de devamlı olarak gazlar, volkanık kuller ve çeşıtlı pıroklastıklerı puskurterek, çok yakınındakı 500 000 nufuslu Kagoshıma şehrı ve eteklerınde yer alan kuçuk yerleşme merkezlerı ıçın tehlıkelı olmaktadır Bu bölgede yazar tarafından yapılan arazı çalışması sırasında, Kagoshıma şehrı 0,51 0 cm kalınlıkta bır kul tabakasıyla kaplıydı Ayrıca havadakı kırlılık oranı da fazla oludıiğundan, halkın bır kısmı burunlarında maske ıle dolaşmaktaydı Japon hukumetı halkın can guvenlığı ıçın bu yörede de çeşıtlı önlemler aldı Örneğın, kuçuk çocukların okullarına gıdışdönuşlerı sırasında başlarına çelık kask gıymelerı zorunlu D Biyoteknoloji çağı Besinden tıbba, çevre ve enerjiye kadar yaşamın her alanına giren biyoteknoloji, çağa damgasım vuracak en önemli gelişme sayılıyor. Doç. Dr. Faruk Bozoğlu ODTÜ Blyoteknolo|l Anablllm Dalı Bşk., numaralı çalışma kolu olma yolunda hızla ılerlemektedır Biyoteknoloji alanında kaydedılen ılerlemeler sayesınde, gunumuzde biyoteknoloji çamaşır maklnemizden yedığımız gtdalara kadar yaşamımızı kontrol etmeye başlamıştır Mıkroorganızmalardan elde edılen lipaz ve proteaz gıbı enzımlerın, deterjanların temizleyici aktivitelerlnl arttırmak ıçın kullanılmalan, bıyoaktıf olarak bılınen deterjan turlerının pıyasaya çıkmalarını sağlamıştır Mikroorganlzma yeme fıkrı her ne kadar bızlere tuhaf gelmekte ıse de, gunlük yaşamımızda mıkroorganızmaları yoğurt, peynir, sucuk gıbı değışık gıda maddelerı ıle dolaylı olarak zaten yemekteyız Bıyoteknolojının yardımı ıle zararlı olmayan mıkroorganızma turlerınden elde edılen protelnlerin gunluk beslenmemızde etkın rol oynaması pek uzak bır olasılık değıldır Tek hucre proteınlerı olarak bılınen bu proteınler, değışık formulasyonlarla hem lezzetlı hem de dığer hayvansal ve bıtkısel orıjınlı proteınlere oranla daha ucuz olarak elde edılebıldıklerı ıçın çekıcı bır pazar durumuna gelebıleceklerdır Genetık muhendıslığınde elde edılen ılerlemelerle hayvanlarda yenl ırkların daha sağlıklı ve verımlı olmaları sağlanmaktadır baklerı ıçındekı plazmıdler bırbırlerının aynı alan kolon plazmıdlerı meydana Uzerıne ınsan genı eklenmış bakten pl&mıdı transter bakten DNA sı Türkiye'de de hızla yayılıyor iyoteknoloji sözcuğu, bızlere her ne kadar uzun ve karmaşık gelse de, basıt bır deyışle, bıtkı, hayvan ve mıkroorganızmaları kullanarak, ınsanlığa faydalı urunlerın elde edılmesını tanımlar Bu kelıme yenı bır terım olmasına rağmen, ıçerdığı konular çok öncelere dayanmaktadır Bınlerce yıl önce ınsanlar gıda rnaddelerını muhafaza edebılmek ıçın, sutu yoğurda ve peynıre, sebzelerı turşuya çevırmışler, bunun yanında bıra, şarap ve ekmek eidesınde fermantasyondan faydalanmışlardır Artık bıyoteknolojinın nasıl çalıştığını bılıyoruz ve bu teknolojıyı kullanarak yakıttan ılaca, yenı bıtkı turlerınden daha sağlıklı hayvan ırklarının eldesıne ve kımyasal maddelerden plastıklere kadar, gunluk yaşantımızda gereklı her turlu maddeyı elde etmemız mumkun olmaktadır Bıyoteknolojının gerçek yıldızlarının mlkroorganlzmalar olduğunu ve butun ışı onların yuruttuğunu acaba kaçımız bılıyoruz? Gözumuzte görulemeyecek kadar ufak olan bu canlıların, blnlerce kimyasal reaksiyonu yurutme özelllklerl, bıyoteknolojının ana prensıbını oluşturur 20 yuzyılda bıyoteknolojının kullanımı, 1 Dunya Savaşı'nda Ingılız ve Almanların patlayıcı maddelerln elde edılmesı ıçın yaptıkları çalışmalara kadar gıder, daha sonra 2 Dunya Savaşı sırasında biyoteknoloji, yaralıların tedavısınde kullanılan penısılının eldesınde önem kazanmış, bu da antlbiyotik endüstrisinfn doğmasına yol açmıştır B Çoflalma tırıyor Insulın uretırm eger klorlanan DNA parçacı Qı ınsulını uretme bılgısını la şıyorsa mıkroorganızma aktıvılesı suresınde dıabptık hastalar ıçın kullanılan ınsu lunı uretecektır Yüksek verim sağlanıyor. Klonlama yöntemi sayesınde de, aynı ırkı, özelhklerını bozmadan çoğaltım olanakları sağlanmakta, bu da hayvanlarda çoğalma hızını pozıtıf yönde etkılemektedır Aynı paralelde, bltkller üzerine yapılan çalışmalar sonucu, verımı yuksek, hastalık ıle bıtkı parazıtlerıne dayanıklı yenı bıtkı turlerının yetıştırılmesı ve hucreden çoğaltma yöntemi ıle bu turlerın genetık yapıları bozulmadan daha hızlı bır şekılde çoğalmanın sağlanması, bıyoteknolojının bu alanda da başarıyla uygulanabıldığını göstermekte Bıyoteknolojıden en buyuk payı sağlık sektörü almaktadır Yenı antıbıyotıklerın Ürün Kımyasallar Ener|i 2000 yılımlakl yaklaşık plyasa dejerl (mllyon Amerikan Dolan) 18000 24 000 16000 12 000 30000 Gen mühendisliği gelişiyor. 197O'lı yıllarda gelışen genetlk mühendisliği, bıyoteknolojının bıyoendustrıyel devrımınde en buyuk katkıyı sağlamıştır Dunya'da bıyoteknolojının gelışımı farklılıklar göstermektedır ABO'de biyoteknoloji son on yılda kurulan kuçuk çaptakı fırmalar tarafından gelıştırılmekte, bu fırmalar yatırımcılar veya mılletlerarası şırketler tarafından buyuk destek sağlamaktadır Bunun yanında oldukça önemli sayılabılecek mıktardakı bır butçe ıle unıversıtelerdekı çalışmalar desteklenmektedır Japonya'da biyoteknoloji devletten buyuk destek gormektedır Japon araştırmacıların fermantasyon teknıklerınde vardıkları nokta, bırçok amınoasıt, enzımler ve gıda katkıları olarak kullanılan bırçok maddenın başarılı bır şekılde uretılmesını sağlamış ve Japonya bu tur mıkroorganızma çalışmaları sayesınde, yılda 120 mllyon dolarlık kazanç sağlamaktadır Tablodan da göruleceğı gıbı biyoteknoloji, Dunya da bir llaç Gıda Dığer T0PLAM 100000 Bu tablo 2OOO'lı yıllarda dunya pıyasasının bıyoteknolo/ıden beklentılerınt göstermektedır uretılmesınden, hastalık teşhis suresını kısaltan monoklonal antıbadılerın uretımıne, yenetık bozuklukların teşhis ve tedavısınden hormonal tedavılere kadar genış bır ılgı alanı bıyoteknolojıdekı baş döndurucu gelışmelere paralel olarak uygulama ımkânlarına kavuşuyor Buyuk zorluklarla elde edılen hayvansal ınsulın veya mayalamada kullanılan renet enzlmi, genetık çalışmalardakı aşamalar sayesınde, çok hızlı çoğalma gosteren tek hucrelı mıkroorganızmaların genetık yapılarına bağlanıyor Bu sayede bu maddelerın daha ucuz ve daha çok miktarda elde edılebılmelerı sağlanıyor Bunlara ek olarak, biyoteknoloji enerjl ve çevre konularında da genış uygulama alanları buluyor Her ne kadar, nukleer ve haberleşme alanlarında gelışmeler buyuk bır hız kazanmışsa da biyoteknoloji ınsanların daha rahat ve sağlıklı yaşamalarını sağlaması yönunden, önumuzdekı yuzyılın en önemli gellşmesl olarak önem kazanıyor Dunya'da biyoteknoloji hızlı adımlarla ılerlerken, Türklye'nın bu konunun dışında kalamayacağı bır gerçek Parmakla sayılabılecek kadar az da olsa, bıyoteknolojıye duyulan ılgı değışık yatırım ve grupları oluşturuyor Bunlara örnek olarak TUBITAK'takı bıyote^.ıolojı grubunu, Ege Unlversitesi'nde kurulan ve sanayıye yönelık çalışmaları yuruten biyoteknoloji merkezını, Ankara Unlversitesi ve Marmara Unlversltesi'nde ve dığer unıversıtelerde genetık ve fermantasyon uzerıne yapılan çalışmaları ve bunlara ek olarak ODTU'de faallyete geçen ve bu sanayı koluna bılım adamlan yetıştırmeyı amaçlayan biyoteknoloji anablllm dallarım sayabılırız Karanlıktakı pırıltılar gıbı gözuken bu çalışmaların Turkıye'dekı bıyoteknolojık gelışmelere ışık tutacağına, konunun devlet ve endustrı desteğı ıle çağdaş bır duzeye getırıleceğıne, bu konuda çalışan araştırmacılar butun kalplerı ıle ınanmaktadır [ n