Katalog

TIPTEKNOLOJİSİ İnsanı 'tünelleyeıf bir cihaz daha Türkiye'nin 3. "manyetik tüneli" İstanbul'da.. Cihazın temel özelliği, X ışınları yerine yüksek manyetik ortamda çalışması Yankı Yazgan uksek teknolojının tıbba yansımalarının, belkı de en belırgın olduğu alanlar radyolojl ve nukleer tıp. özellıkle, vucut doku ve organlarının yapı ve ışleyışlerını goruntulemeye yönelık teknık aşamalar, bu alanları adeta endustrıyel bırer tıp dalı halıne getırdı Gıderek daha duyarlılaşan goruntuleme aygıtları, bugun klınısyen hekımler ıçin vazgeçilmez tanı araçları halırre geldıler Billm Teknik'ın çeşıtlı sayılarında tanıtılan manyetik rezonans goruntuleme (MRG) ustune en son çıkan yazıda, ılerı teknolojı kullanan aygıtlardan yararlanma ve "yararlanamama" bıçımlerı tartışılmıştı Bu arada, Turkıye'nın uçuncu MRG aygıtının İstanbul'da özel sektor tarafından kurulduğu duyuldu Anlaşılan, Manyetik Rezonans ya da radyolog jargonundakı "emar" (M ve R'nın Ingılızce okunuşu) hastaların ve hekımlerın gundemının doğal parçası halıne gelme yolundaydı bazıları super iletkenler aracıhğıyla manyetik alan oluştururken, bazıları elektriksel yoldan mıknatıs etkısını ortaya çıkarıyor Ooğal mıknatıs kullanan sıstemler ıse hafıfletılmış ve "doğadan", dev mıknatıslar gerektırtyorlar Işletme gıderlerı oldukça duşuk, yalnızca bıraz genış bir alan kaplıyorlar Bu MRG aygıtı toplam 50 m 2 kadar bir yere sığdırılabılmış MRGManyetik rezonans görüntüleme MRG, BT'den üstün mü? MRG'nın BT'ye (Bılgısayarlı Tomografı) ustunluğunu savunanlar, aygıtların farklılığı yanı sıra görjntu oluşturmakta yararlanılan kontrast maddelenn de farklı olduğunu vurguluyorlar BT ve benzerı X ışınlı ıncelemelerdekı kontrast maddelenn lyot alerjisi olanlarda kullanılmaması önerılıyor Çeşıtlı ıstenmeyen etkıler yaratan bu maddeye MRG'de gerek yok MRG'de kullanılan kontrast maddenın adı gadallnium. iyotlu kontrast maddelerdekı yan etkılere yol açmıyor MRG uzmanı doktorların soyledığıne gore gadalinium Turkıye'de uretılmıyor, ustelık Sağlık Bakanlıöı ıthalıne ızın de vermıyor MRG ıçın ne Y de, yuksek mıktarlarda X ışınının, hele gelışme çağındakı çocuklara olası zararlı etkılerınden soz edılebılır Bu noktada aklıma gelen bir soru var Ultrasonla yapılan ıncelemelerın de.hiçblrzarar vermedıği soylenegelmekteydı Ama son yıllarda, X ışını denlı olmasa da ultrason aygıtının kullandığı ses ötesi dalgaların canlı dokular uzerınde ıstenmeyen etkılere yol açtığı bıldırılıyor Ancak, MRG ıçın de ıhtıyatlı bir lyımserlık taşımamıza engel yok anlaşılan MRG'dekı aygıtın manyetik gucu TES da dönerken dığer yandan kendı eksenı de manyetik alan yonunde oluşmuş bir eksen boyunca salınım yapar Bu saltnımın frekansı, manyetik alanın gucu ıle orantılıdır Protonların bir kısmının kutbu, manyetik alanla aynı yöndedır Bu grup protonlar kararlı/duşuk enerjılı olarak nıtelendırılırler (Eı) Dığer kesımın kutupları ıse manyetik alanın kutup ıle karşıt yöndedır (E2) Kararsız/yuksek enerjılı kabul edılen protonlar sayıca daha azdırlar Eı ıle E? arasındakı enerjı farkına eşıt enerjıde bir elektromanyetık dalga verıldığınde, kararlı/duşuk enerjılı protonlar bu enerjıyı alıp yuksek enerjı duzeyıne çıkarlar Salınım eksenlerı de darbenın turune gore yön değıştırır Elektromanyetık dalga kesıldığınde, yüksek enerjı duzeyıne çıkmış olan protonlar aldıkları bu enerjıyı salıverırler Duşuk enerjılı öncekı duzeylerıne dönerler Bu salıverme sırasında bazı ışlemlerın olması ıçın gereklı zamanlar T, ve T2 olarak adlandırılır Ti ve T? çeşıtlı vucut ortamlan, doku yoğunluklan ve yapısal değışıklıkler ıçın farklı ve özgul sayısal değerler verırler Bu değerler bılgısayar analızıyle goruntu oluşturulmasında kılavuz olurlar Tı'ın ağır bastığı göruntulerın anatomık bılgıler ıçın yararlı olduğu, T2 ağırlıklı göruntulerın ıse doku değışıklıklerını (özellıkle beyınde) daha 1yı yansıttığı bıldırılıyor MRG'nin kârızararı Bu kadar fızık yeter deyıp, MRG'nın "faydaları"na dönmek ıstıyorum MRG ıle kıyaslanan aygıt/yontem BT (Bılgısayarlı Tomografı) "Bir doktor nıçın MRG ıster, nıçın BT ıster?" şeklındekı soruma uzman arkadaşların yanıtı "akut" kanamalar harıç, hemen pek çok durumda MRG tercıh edılmelı" oluyor Akut ıle kastedılen, olayın başlangıcından ıtıbaren 24 saat Tıp illâ gözüyle görmek ister Bu konudakı tartışmaların bir sure uzayıp gıttıkten sonra bellı bir sonuca ulaşması beklenır Yerını, MRG ıle daha yenı bir teknolojının kıyaslanması tartışmaları alacaktır Belkı yenı teknolojı ve yenı aygıt, başka "görunmez"lerı görunurleştırecek Elle tutulur, gozle görulur hale getırecek Yanı, tıp açısından varlığı tanınacak Butun bu gelışmeler ve tıpçıların elle tutup gözle göıduğu şeylerın artmasının 111san sağlığı açısından getırdıklerı neler olacak? Ve tabıı, goturduklerı Yazının kapsamı dışındakı bir felsefı tartışmaya gırmek uygun değıl Ama bu mucızevı yöntemlerle ılgılı hastalardan bir ızlenım aktarmak ıstıyorum "Hıç ınsanca gözukmuyor, çok soğuk ve uzak " MRG aygıtının tunelıne tum bedenı ıle daldırıldığında fenalıklar basan, kendını korkunç bir guvensızlıkte hısseden ınsan, sağlığını kazanmasında buyuk rol oynayacak oian bu aygıta nıye sempatık bakmıyor? MRG merkezını sıcak bir ortam olarak döşeyen doktorların da farkında olduğu, hekımle hasta arasında gıderek açılan mesafenın sorumlusu, tabıı kı beynın daha 1yı ve net goruntusunu veren aygıtlar değıl Galıba, bu aygıtlarla, onu kullanan ve yararlananlar arasındakı ılışkıde bir şeyler var aksayan Yukarıdakı felsefı sorunun cevabım ben bu ilişkide arıyorum • MRG yaklaşık 1617 yıllık bir geçmışe sahıp, ancak, tıbbı dunyanın bir parçası halıne gelışı 1980'h yılıarın olayı Yenı MRG merkezınde Dr Murat Dınçer ve Dr Nıhal Başıbuyuk ıle konuşuyoruz Dr Nıhal Başıbuyuk, MRG'nın "geleneksel yöntemlerden bir kopma" olduğunu vurguluyor Bu kopmanın çok çeşıtlı boyutları var En başta gelenı, X ışını kullanmaması, radyoaktif "boya" gerekmemesı, yanı Çernobıl'den bu yana gundelık hayata gıren radyasyonun "Xışını kısmı" MRG'de yok Geleneksel yontemler, Xışınlarının vucut dokuları tarafından emılışlerıne, tutuluşlarına göre ortaya çıkan göruntulerı esas alıyor Oysa MRG'de boyle bir emılımden çok farklı olarak, "dokuların proton yoğunluğu" goruntunun nıtelıklerını belırlıyorlar MRG savunucuları, X ışınının kullanılmadığı bu yontemde, "yerine" kullanılan manyetik alanın canlılar uzerınde X ışınıyla karşılaştırılabılır hıçbır olumsuz etkısının olmadığını soyluyorlar Şımdıye kadar manyetik alanın, canlılarda sağlığa zararlı bir etkıye yol açtığı bıldırılmemış X ışınına arka arkaya defalarca maruz kalmayı gerektıren pek çok hastalık var Sık sık kontrol fılmlerı çekıldığın12 İstanbul'da bir MRG merkezi daha... LA adı verılen bırımle olçuluyor 1 TESLA, 10 000 Gauss'a bedel Yerçekımının gucu ıse 5 Gauss Kıyaslamak açısından fıkır verıcı olabılecek bir verı, zıyaret ettığım MRG aygıtının manyetik gucu 0 2 TESLA olması Yanı, yerçekımının 400 katı Bu çok yuksek gözuken rakamın, canlılara hıçbır zararı olmadığı bıldırılıyor 4 TESLA ıle yapılan hayvan deneylerı var Sağlık otorıtelerı şımdılık, ınsanlar ustundekı ıncelemelerde 2 TESLA'ya kadar ızın verıyorlar Farklı sistemler Aygıtların tıplerıne ve kullandıkları sısteme gore, TESLA cınsınden manyetik alan gucu de değışebılıyor Sıstemlerın redeyse olmazsa olmaz bir ışlem olan kontrast maddelı goruntu elde edılemıyor boylece1 Gadalinium ıhtıyacının, çeşıtlı yollardan ' ıdareten" gıderıldığını soyluyorlar MRG'de görüntu nasıl oluşuyor? Goruntunun dokulardakı proton yoğunluğuyla yakın ılışkısı var Protonlardan kısaca söz etmek gerekıyor herhalde "Proton yuksek hızla kendı etrafında doner, pozıtıf elektrık yuKu taşır ve kutlesı vardır " Insan vucudunda en fazla mıktarda bulunan hıdrojen atom çekırdeğı (proton), manyetik alanından goruntu oluşturmak amacıyla kullanılır Proton bir yandan kendı eksenı etrafın