Katalog

KOZ "Büyük patlama" kuramına karşı görüşler "Büyük patlama" kuramında çelişkiler gören birçok kozmolog yeni evren modelleri geliştirdi. Kaç tane evren var? Eğer, tersine, çekim enerjisi kinetik enerjiden daha kuvvetli olursa, evren, boyutsuz bir nokta oluncaya kadar büzülecektir. Astrofızıkçılerın "Big Crunch" olarak adlandırdıkları budur Büyük patlama kuramının savunucularına göre, başlangıçtan beri, her yerde aynı olan dört boyutlu bir uzayzaman bulunmaktadır. ilk patlamadan beri sürekli genleşmekte olan kozmos, bir anlamda sınırlıdır: Bugünkü yarıçapı yaklaşık 15 milyar ışıkyılıdır; dolayısıyla, evrenin doğuşu 15 milyar yıl önce gerçekleşmiştir. Evrenin geleceği ise, iki parametreye bağlıdır: Yaratılışı sırasında serbest kalan enerjinin özgül ağırlığı ve evreni oluşturan maddenin özgül ağırlığı. Eğer (ilk serbest kalan enerjiye bağlı olan) genleşmenin kinetik enerjisi, (maddenin özgül ağırlığına bağlı olan) çekim enerjisinden daha kuvvetliyse, evrenin genleşmesi sonsuza kadar sürecektir. Evren sonsuza kadar kalsa bile, bizım bildiğımız gibi olmayacaktır. Protonlar, görünüşteki değışmezlıklerıne karşın, gerçekte ölümlüdürler: Büyük birleşme kuramına göre, 1012 ya da 10" yıl sonunda parçalanacaklardır Tabii ki, bunun gerçekleşmesı için daha çok uzun süre vardır, fakat protonsuz maddenin de olamayacağını belırtmek gerekır. Tabii söz konusu olan canlı maddelerdir, yine de ne yıldızlar, ne galaksiler, ne gaz bulutları, ne de bir tek hidrojen atomu (hidrojen atomu, bir proton ve bir elektrondan oluşmaktadır) olacaktır. Protonların ölümü, evrenin sonu olacaktır Alan Guth'un evren modeline göre, milyarlarca galaksisiyle kozmos, gerçekte evren içinde sadece bir su damlasıdır. Yazan: Bernard Thesnon Çeviri: Murat Arın vrenin büyük patlama anında doğduğu, uzun bir süredir kabul edilmektedir. Bu dev patlama çok büyük miktarda enerji serbest bırakmış, bu ener|i madde damlacıkları bıçiminde yoğunlaşmış ve sonuçta, bugün de bırbırlerınden uzaklaşmayı sürdüren çok sayıda galaksi oluşmuştur. Genellikle söylenmesı unutulan şey, büyük patlamanın ilk yarattıklarının uzay ve zaman olduğudur. İlk patlama, bir alanı sınırlandırmış ve bu alanda ger<Tekleşen olaylar zamanı doğurmuştur. Bazı fizikçılerin "büyük patlama öncesi" sorusunu yanlış bir yaklaşım olarak değerlendirmelerinın nedenı de budur: Zaman olmadığına göre, önce de olamaz. E Çelişkiler ve sorular Evrenin doğuşunu ve evrimini kapsayan bu klaslk senaryo, bilim çevrelerince yaygın olarak kabul edildikten sonra, büyük patlama kuramının çelişkilerinden ya da yetersizliklerinden Ileri gelen çeşitli tartışmalara konu olmaktadır. örneğin, sorulan sorulardan biri şudur: Nlçln bir tek büyük patlama, nfçin birkaç tane değil? Evrenin doğuşunu sağlayan ilk patlama, hıçten var olduysa, niçin tektır? Niçın evren dört boyutludur da, beş ya da on boyutlu değıldır? Nıçin bildiğimız fızık yasaları söz konusudur da, bütünüyle farklı başka yasalar ortaya atıl ' mamaktadır? Einsteln, bu soruyu üstü kapalı bir biçimde sormuştur: "Beni en ı çok llgilendlren, Tanrı'nın dünyayı başka bir biçimde yaratıp yaratamayacağını bltmektlr" demiştir. Öte yandan, akıldan bir türlu çıkmayan benzeşıklık (homojeneite) sorunu vardır. Gözlemler, evrenin homojen ve izotrop (eşyönlü) olduğunu ortaya koymaktadırlar. Gökte nereye bakılırsa bakılsın, ünlü 3 K fosil kozmik ışıma gözlenmektedır (ışımanın şiddeti, 3° K sıcaklığındadır. O°K=273°C). Bu ışıma, büyük patlamadan yaklaşık bir milyon yıl sonraki evrenin oluşunun başlıca bir döneminin kalıntısıdır. Bu dönemde, sıcaklık 4000 K'ya düşmüştü; madde, daha önce kendisiyle etkileşimde olan fotonları serbest bırakarak, istikrarlı atomlar halinde "donmuştu". Serbest kalan fotonlar, istedikleri gibi yayıldılar ve bugünkü 3K'lık sıcaklığa ulaşıncaya kadar soğudular. Oysa, kozmosun farklı bölgelerıne yayınık bu ışımanın şiddeti öl çüldüğünde, on bınde bırden daha lyi bir kesinlikle aynı sonuçlar elde edilmektedir. Büyük patlamanın geleneksel şeması göz önünde bulundurulduğunda, bu benzeşiklik açıklanamamaktadır. Fotonların parçalanmasından öncekı herhangi bir anda, evrendeki tüm bölgelerin birbirleriyle iletişime girdiklerini ve karşılıklı etkileşimle kuvvetin tek bir kuvvet olarak birleşik olduğunu savlayan büyük birleşme kuramına göre, bir protonun doğal yaşam süresi 10" ya da 1033 yıldır. Bu kuramın kanıtlanmasının yollanndan biri, protonun bu yaşa geldlğinde parçalandığını gözlemektir. Fakat bu ölümün, evrende sürekli yaratılan kozmik kökenli parçacıklardan ileri gelmediğinden emin olmak gerekir. Bu parçacıklar yeri sürekli olarak bombardımana tutmakta, maddenin atomlannı ve bunu oluşturanlart parçalamaktadır. Bu nedenle, bu doğal ölümü izlemek için yapılan deney yerin 700 m. altında gerçekleştirilmektedir. Deneyde, bir protonun parçalanması durumunda parçacık demetlerini saptayabilecek detektörlerle ayrılmış demir plakalar kullanılmaktadır (küçük resim). Demirin toplam kutlesi, atomların tamamının 10" proton içereceği biçimde belirlenmiştir. Böylece, bir yıl içinde en azından bir protonun ölümünü görme sansı vardır (fakat protonun yaşam süresi 1032 değil de 1033 ise, bu durumda on kez daha fazla demire gereksinim vardır ya da on yıl beklemek gerekecektlr). Protonun Ölümüyle elde edllen kanit. Büyük patlamadan hemen sonra dört temel