Katalog

J EOLOJ İ Dünyanın oluşum tarihinin canlı belgesi Kara yaşamına geçen omurgalıların ilk örneğini oluşturan kurbağagillerin ilk atası bulundu. ronland'da, Norveç toprakları ıcınde yer alan Spitzberg Adası'nda bulunan dağlar, kıtap yaprakları seklınde dızılmış katmanlarıyla, dünyanın oluşum tarıhını ınceleyen jeolog ve paleontologlar ıçın paha bıcılmez bır hazıne nıtelığındeler Uzmanlar ayrıca, bu bolgede 200 milyon yıl once yaşamış kdbuklu hayvanların organlarının bozulmamış olduğunu gozlemledıler Spitzberg Adası'nda koyu grı renkte 320 m yukseklığındekı bır kaya yığınını ınceleyen arastırmacılar bu taşların, ıkı yuz milyon yıllık bır gecmısı aydınlatacak onemlı ıpuçları olduklarını belırtıyorlar Orneğın, bır kaya parçasının buyukluğu, bunun kıyıya yakın ya da uzak bır yerde olustuğunun gostergesı uzerındekı çısgıler ıse ıkıncı zamanda meydana gelen yuksek dalgaların eserı Spitzberg ıkınci jeolojik döneme aıt kafadanbacaklı kabuklulular ve bırkac mılımetre buyukluğundekı denız hayvanları fosıllerı bakımından oldukça zengın Arastırmacılar burada, "labynnthodonte" olarak tanımlanan ve kurbağanın atası sayılan bır 200 milyon yıllık tarih: Spitzberg Adası G canlı turunun fosıllerıne de rastladılar Kurbağagıller sınıfı, gol ve nehır yaşamından kara yaşamına geçen omurgalıların ilk örneğini oluştururlar, encak denız dıbı çokuntulerının oluşturduğu bır katmanda bulunan "labynnthodonte" fosılı, beraberınde pek çok soruyu da gundeme getırıyor Bılım adamları 350 milyon yıl once ortaya çıkan kurbağagillerin denızde yaşamadıklarını, fakat bazı "labyrınthodonte"\ann balına, yunus gıbı cesıtlı memelılere de onculuk ederek, karasal yaşamdan denıze geçtıklerını vurguluyorlar * t* Yok olan bir türün fosilleri Uzmanlar olu hayvanların kımyasal bı leşımlennın çozulduğu denız cokuntulerınden olusan katmanlarda, kıreclı maddeler ureten alkalık bıleşımler gozlemledıler Bu alkalık bıleşımler sonucu olu yumuşakçaların kabuklarına zarar vermeden bunları orten ve maden kulçesı' olarak adlandırılan kalın tabakalar oluşmuş Tarıh oncesı donemıne aıt bu buluntular, sarmal bıçımındekı kabuklara sahıp kafadanbacaklıları barındırıyorlar Bu denız hayvanlarının kabukları yaklaşık 3 millmetre uzunluğunda Kabuk açıldıktan sonra, 200 milyon yıl önce yaşamış bu canlı varlıklann organları mikroskop aracılığıyla ıncelenebılıyor (sağda) Solungaçlar, tarak blçlmındekı "temızleyicı saplar" ve yuvarlak bir açıklığı olan ağız görülebılıyor (altta, sağda) Ayrıca gözun bazı kısımlan da ayırt edılebillyor (altta, solda) Ammon'un boynuzları (bu ad ılkçağda, Mısır'da govdesının ustunde koç başı taşıyan Ammon tanrısından gelıyor) olarak da bılınen bu kabuklar, evrımsel sureçte onemlı bır yerı olan kafadanbacaklılar sınıfına aıt denız yumuşakçalarından gelıyorlar Ahtapot, murekkep balığı, deniz salyangozu vb canlı turlerınden gunumuzde var olanların sayısı 650, ancak bunlara aıt 10 bın cesıt fosılın belırlendığını de belırtmek gerekıyor 400 milyon yıl once ortaya çıkan kabuklu deniz hayvanları, 350 milyon yıllık bır sure ıçınde buyuk değışımler geçirdiler; jeolojik olayların kronolojısını olusturabılmek açısından bu fosıller oldukca yararlı, bunların paleontolojı bılımı ıçın gereklılığı mımarının sanat tarıhı ıçın taşıdığı onem derecesıyle karşılaştırabılır Ikıncı zamanda gorunen kafadanbacaklı kabuklular, yaklaşık 65 milyon yıl once yok oldular. Fakat bazı ılkel kafadanbacaklılar gunumuze kadar yaşadılar Denizsalyangozu ıse sınırlı sayıda turlerı ıçeren "yaşayan losiller" sınıfıaa aıt, bu hayvan, kabuğunun on kısmında yaşar, besın gereksınımını ağzının çevresınde bulunan dokunaç nıtelığındekı 90 kolun yardımıyla saglar Bunun vucut yapısını ınceleyen arastırmacılar, ılkel kafadanbacaklıların gorunuşu ve yasam bıcımıyle ılgılı bılgıler elde etmeye çalışıyorlar Spıtzberg'de bulunan Ammon'un boynuzları, hayvanın barındığı bolmelen kapsayan kabuklarla donanmıs, ortada bulunan en ufak bolge embrıyonu barındırıyordu Bolmeler arasında bulunan dar bır geçıt, hayvanı ilk oluşan bolume ulaştıran ve sıphon olarak adlandırılan bır organa sahıptı Çokuntuler bu organ aracılığıyla kabuğun ıcıne gırerek zamanla taş bır zemın oluşturdular Merkezde yer alan çıkıntılar ıse cenetlı kabukluların bıraktığı ızler 600 milyon yıl once ortaya çıkan bu canlı turlerınden pek coğu, gunumuzde de varliKlarını surduruyorlar Deniz düzeyinin önemi Katadanbacaklılan mıkroskopta gozlemleyebılmek ıçın çökuntuler ve dış kabuk yok edılıyor Madenle kaplanan fosıller plakalar uzerıne yerleştırılıyor Yapılan ınceleme sonucu bölmelenn, dokunaç şeklındekı çıkıntıların yardımıyla kabuğun iç kısmına ve ' 'sıphon'' olarak tanımlanan boru bıçımındekı organa (ortada) tutundukları belırlendı Bölmelerde bulunan bu örumcek ağları, olu kafadanbacaklılarla beslenen bır mantar turune aıt (altta) 200 milyon yıl once olmuş bır kabuklu turunu ınceleyen bılım adamları, hayvanın organlarının bozulmamıs olduğunu gorduler, elektronık mıkroskopla yapılan ıncelemede solungaçlar ve hayvanın kabuğu nu temızlerken kullandığı "temızleyicı saplar" ayrıntılı bır bıcımde belırlenebıldı Bılım adamları, turlerın yok oluşu ve yenılerının ortaya çıkısı ıle denız duzeyındekı değışıklıkler arasında sıkı bır ılıskı olduğunu belırtıyor Darvvın'ın kuramınagore evrımsel değışımler bazı turlerın yok olmasına, dığerlerının ıse yasamasına neden oldu Kafadanbacaklıların uzun sure var lıklarını surdurebılmelerı hem bu kuram la, hem de denız duzeyındekı yukselme ve alçalmalarla açıklanabılır^Ancak mılyonlarca yıl yaşayan bu canlı varlıklar zamanla, yerlerını kalamar, ahtapot, murekkep balığı gıbı daha hareketlı canlı turlerıne bıraktılar (ah.)