Katalog

SORUN YANITLAYALIM DÜŞÜN BUL Yıldızlar ve fotoğraf sonuçları nat) sıstemlerı ıçın gereklı olan durağana yakın özellığınden dolayı tam eksendeymış gıbı duşunulur Tam olarak dönme eksenınde yer almayan bır yıldızın (&UMİ) gökyuzunde çembersel bır hareket yapması ıse, beklenen bır sonuçtur Polarıs'ı nokta kaynak olarak resımlemek ıçın onerım, yuksek ASA'lı fılmlere kısa surelı poz vermek yolunda Okurumuz Ihsan Gerçelman'ın ıkı sorusu şöyle Derginizde yayımlanan astrofizlk yazısında uzaklaşan yıldızların ışığı kırmızıya kayarken, yaklaşan yıldızlann ışığının maviye kaydığından, söz edlllyordu. Yıldızlarla ilgili olarak çektlğlm fotoğraflarda, çekim sırasında hepsinl aynı renkte gozledığım (çıplak gözle) halde çıkan sonuçlarda yıldızların fllm üzerinde oluşturduğu daıre yaylarının mavi, yeşil, sarı, megenta ve kırmızıya çalan çeşltll renklerde olduğunu gördum. Bu sonuç burada fotoğraflanan yıldızların dunyadan uzaklaşmaları ya da dunyaya yaklaşmalan lle mi llglll? Iklncl soruma gellnce: Ylne çektiğlm bu birkaç fotoğrafta da kutup yıldızı goruntude ob|ektif ın optik, eksenıne çakışsın ya da çakışmasın kuçuk bır daire yayi şeklinde çıkıyor. Kutup yıldızı, dunyanın dönme ekseni ile çakışır bir konumda Ise fotoğrafta nokta hallnde çıkması gerekmez ml? Soruları ODTU Fızık Bolumu'nden Bulent Uyanıker yanıtlıyor 1) Insan gozu ve fotoğraf fılmı, ışığın değışık dalga boylarına duyarlıdır Göz, kırmızı ve sarı yıldızları, mavıbeyaz yıldızlardan daha parlak görur Bu bır çeşıt Guneş'ın ınsan evrımıne etkısıdır Fotoğraf fılmınde ıse tam tersı soz konusudur Doğal olarak da çıplak gozle yapılan ve fotoğraf çekerek yapılan gözlemler değışık sonuçlar verecektır Yıldızların Dunya'dan uzaklaşması ya da yakınlaşması, fotoğrafık yontemlerle belırlenebılır, ancak bılındığı gıbı yıldızlar tek renkte 'monokromatık' ışınım yapmazlar Uzaklık değışımı içın kullanılan yöntemse, monokromatık ışık demetlerının ıncelenmesı şeklındedır Bu durumda yıldız ışığının prızmadan geçırılerek ayrılmış dalga boylarının belırlı bolgelerımın resımlenmesı (spektroskopı) gereklıdır Işık demetlerı sınus eğrılerı şeklınde gösterılebılır Bu eğrının ardındagelen ıkı tepesı arasındakı uzaklık, ışığın dalgaboyudur ve ışığın rengını belırleyen temel parametre de budur Devınımın belırlenmesıyse, dalga boyundakı kaymanın olçulmesı şeklındedır Eğer yıldız bıze yaklaşıyorsa gozumuz bırım zamanda daha çok dalga alacak ve dalgalar bıraraya toplanmış qıbı gorunecek, dalgaboyu kuçulmuş gıbı olacaktır (Mavıye kayma) Tersı soz konusu olduğundaysa, bırım zamanda daha az dalga gözlenecek ve dalgalar yayılmış gıbı gorunecek, dalgaboyu uzamış gıbı algılanacaktır (Kırmızıya kayma) 2) Guneş ve Ay'ın Dunya uzerındekı çekımsel etkılerı kutup eksenının kaymasına ve gökcısımlerının konumlarında bakış açısının değışmesınden kaynaklanan değışmelere neden olur Kutup ekseni yaklaşık 25 575 yılda (bır platonık yıl) bır, tutulum kutbunun (Guneş'ın görunur yörungesının ekseni) çevresınde bır tur atar Gunumuzde Dunya'nın dönme eksenıne en yakın yıldız &UMİ (Polarıs ya da kutup yıldızı)dır ve 2115 yılında eksene en yakın konumunda olacaktır (Gunumuzdekı konumundan 28 yay dakıkası daha yakın olacak ) Bununla bırlıkte konumlandırma (koordı Ankara'dan okurumuz Osman Nurlu, Sumerler zamanında notanın olmadığını, o çağda tapınaklarda çalınan ve soylenen muzı ğın gunumuze nasıl ulaştığını soruyor Bu soruyu Mımar Sınan Unıversıtesı Devlet Konservatuvan'ndan Babur Tongur yanıtladı Tongur'un yanıtı şoyle "Sumerlerden bıze ulaşmış muzık yok Bır yazıt uzerınde bazen şarkı sozlerı oluyor Bu da ancak sozun tanımlanması oluyor Ancak bu sözler bızım bıldığımız anlamda notayı vermıyor Ortaçağda muzık olayını ıncelersek hıçbırı nasıl söylenmış tam olarak bılmıyoruz Kulaktan kulağa, geleneklerle gunumuze ulaşıyor Sumerlerden kalmış arkeolo|ik bır kalıntının uzerınde bazen çalgıcılı bır resım bulunuyor Ancak bu Sumerlerın muzığı söyleyışı ve ozellıklerı uzerıne tam bır fıkır vermez Ayrıca uzerınde bılgımız olan muzıkler var Daha öncekı uygarlıkların ızlennı taşıyor olabılır Bılgı sahıbı olduğumuz muzıklerden gı derek, onlardan uretılen hıpotezlerle geçmış donemın muzığını anlamaya çalışabılırız Geçmışın muzığı ıle ılgılı bılgılerın çoğunluğu hıpotezdır" U Eski çağlarda müzik... Kimin doğum günü? Alı, Barış, Cevdet ve Demır adlı arkadaşlardan bırı ya da bırden fazlası o gun doğum gunlerını kutluyorlardı Kardeşım, bu dort arkadaşla konuşup kımın doğum gunu olduğunu öğrenmeye çalıştı Çocukların her bırı bır şeyler söyledı Her çocuk ya tamamen doğru ya da tamamen yalan söyluyordu Kardeşım bu zorluğa karşın hangı çocuğun (çocukların) doğum gununu kutladığını bulmayı başardı Kardeşım bana bu öykuyu anlattığı zaman, bunun "Armağanlı Bulmaca" ıçın güzel bır soru olacağını duşundum ve on dan, çocukların söyledıklerını bana aktarmasını ıstedım Fakat, kardeşım çocukların ne dedıklerını kesın olarak anımsamıyordu Alı "Bugun benım doğum gunum" ya da "Bugun benım doğum gunum değıl" demıştı ve "Cevdet bır yalancı" dıye devam etmıştı Barış, o gun hangı çocuğun doğum gunu olduğunu ve çocukların yarısının yalancı olduğunu soyledı Kardeşım, Barış'ın hangı çocuğun adını soyledığını unutmuştu, fakat Cevdet'ın bu çocuğu durust olarak tanımladığını ve Alı ıle Barış'ın doğum gunlerını kutladıklarım soyledığını anımsıyordu Demır, ıkı ya da daha fazla çocuğun doğum gunlerını kutladıklarını soyledı Ayrıca, "Çocuklar doğum gunlerınde hep yalan söyluyorlar" ya da "Doğum gunu bugun olan çocuklar, doğum gunlerınde hıç yalan söylemezler" demıştı O gun kimın (ya da kımlerın) doğum gunuydu? Demır, kardeşımın ıkısınden bırını soyledığını anımsadığı cumlelerden hangısını soylemıştı7 Bilmeceyl doğru olarak çözen 20 okurumuza "Laser" kıtabını arma^an edıyoruz Çözümler ^»e kazananlar Alfa nümerlk +7 6 5 80 bulmaca 9 843 8 "Dünya Ticaret Tarihi" kitabını kazananlar 2 185 8 Mehmet Yılmaz Istanbul, Gökharı Eryıldırım Bursa Doğan Mersın Istanbul Hakan Keçell Ankara, Akın Çoban Zongul dak, Yuksel Yılmaz Ankara, Ercument Yalçın Surucu Istanbul, Erol Balı Izmır Gökturk Uçoluk Istanbul Fazıl öveç Istanbul, Selçuk özdil Istanbul, Ahmet NaCİ Akın Izmır, Canan Yavaş Eskışehır Burak Özbağcı Konya Ersoy Özcan Bur sa, Ahmet Cemal Sabancı Izmır Murat Başaran Çanakkale, Guray Erus Sakar ya, Ismail Hakkı Toroslu Ankara, Turan Çığ Antalya Kartların mıraslık nesı var? Evet, Q ta o yaştayken, bırıcık eşının ıstıkbalını duşunmuş ve her bır karta, mılyonlar değerınde nadır koleksıyon pulları yapıştırmıştı 1 Ya 75 Mein Schatz...