Katalog

ORMANCILIK Türkiye ormanları yoksullaşıyor da... Özellikle meşe, kayın, sarıçam, göknar ağaç türlerinde endişe verici azalma söz konusu. Doç. Dr. Yucel Çağlar nsan" sayılabılecek ılk canlının, doğada gorunmesınden gunumuze değın ge çırdığı tum evrelerde çevresını nasıl etkıledığı, gorece olarak kısa sayılabılecek bır zamandır gundemde Ancak, bu kısa zamanda son derece önemlı saptamalar yapıldı Şımdılerde soz konusu etkılerın yol açabıleceğı kısmen de açtığı doğal ve toplumsal yıkımların onune geçılmesıne çalışılıyor ^^w Hızlı azalmanın yanı sıra ## Bır kez, kesınlıkle, çok sayıda ağacm bır arada bulunduğu bır alan ya da ortam değıldır Bılımsel olarak tanımlandığında orman, "çok sayıda bıtkı ve hayvan populasyonlarından oluşan yaşama ortaklığı (bıozonose), yaşam blrliği, ekosistem, hatta buyuk bır canlı, bır organizmadır." "> Ormanın ne olmadığını doğru kavrayabılmek ıçnı bu tanımda geçen "ekosistem" terımıne daha yakından bakmak gerekecektır Kımı araştırıcıların "sınırsız buyukluk ve karışıklık" bıçımınde nıteledıklerı |2> ekosistem, yaygın olarak, "bır yoredekı butun canlıları (yaşam bırlığını) ve fızıksel çevreyı (arazı şeklı, ıklım, toprak) bır butun, bıyolojık bır sıstem" olarak tanımlanmaktadır Bu tanım temel alındığında, ormanın hem kendısını oluşturan oğelerın arasındakı ılışkıler ozelınde, hem de bır yandan bu oğelerın her bırının, tek tek, orman n ıçınde yer aldığı daha buyuk bır ekosıstemın otekı alt ekosıstemler ve bunları oluşturan oğelerle etkıleşımlı bır ılışkı ıçınde bulunduğu kolaylıkla gorulebılecektır Bu, şu anlama gelmektedır, herhangı bır yerde "orman" sayılabılecek bır varlık varsa, yukarıda sozu edılen ılışkıler, her durumda dengededır Başka bır söyleyışle, ancak soz konusu ılışkıler der.qede olduğunda "orman" sayılabılecek bır var olma koşulları oluşmuş demektır ve bu denge herhangı bır nedenle bozulduğunda ıse orman da önunde sonunda yok olacaktır Şekıl 1'de, orman ekosıstemının ıçerdığı oğeler ve aralarındakı ılışkılerın yönu açıklıkla görulmektedır Işte, ınsanoğlunun çevresı uzerındekı doğrudan ve dolaylı etkılerının, henuz gerektığınce bılıncıne varılamamış bıçımlerınden bırı de, orman ekosıstemlerı uze10 Orman nedir? rınde gozlenmektedır Insanlar çeşıtlı gereksınmelerını karşılarken orman ekosıstemlerını ayakta tutan, ışler kılan, başka bır söyleyışle de ekosıstemlere kendılerını yenıden uretme olanağı sağlayan dengelerı de bozmaktadır Yangın tarla açma, teknıkdışı yararlanmalar gıbı, ormanları alan olarak "bır an da", gozle gorulebılır bıçımde azaltan etkılerın yanı sıra ormanların, deyış yerındeyse "ayakta ölmelerine" yol açan etkıler de soz konusu Orman ekosıstemlerının temel oğelerı olan ağaç ve hayvan turlerının hem sayı hem de tur olarak azalmaları, daha açık bır söyleyışle ormanların yoksullaşması da, kaçınılmaz olarak orman ekosıstemlerının yok olmasına yol açmaktadır Bu, otekı ulkelerde olduğu yaygınlık ve hızda, Turkıye'de de ışleyen bır sureç lecektır Ne var kı, Turkıye bu alandakı varsıllığını da yıtırıyor Örneğın, 1949 yılında yapılan belırlemelere göre ulkemızde 6312 hektar sığla ağacı ormanı bulunmaktaydı 197O'lı yılların başında yapılan olçmeler sonunda bu alanın 1337 hektara, 1985 yılında yapılan ölçmelere gore ıse 1215 hektara duştuğu saptanmıştır l3' Ötekı orman ağacı türlerinde de önemlı azalmalar olduğu gozlenmektedır Örneğın, Kazdağı goknan ve Uludağ goknan ıle sedır (cedrus lıbanı) tumuyle tukenme noktasına gelmıştır Çizelge 1 Türkiye ormanlarındaki çeşıtlı ağaç cınslerının kapladıklan alanlardaki değişmeler Orman Ağacı Cinsi Karaçam (Pınus nıgra) + Sarıçam (Pınus sylvestrıs) Kızılçam (pınus brutıa) + Fıstıkçamı (pınus pınea) Göknar (Abıes) turlerı Ladın (Pıcea) turlerı Sedır (Cedrus lıbanı) Kayın (Fagus orıentahs) Meşe (Ouercus) turlerı Gurgen Dışbudak Kestane Değişme (+;) (Hektar) 150673 202 660 610406 16411 296343 90114 63159 789138 1963348 142 345 11 272 42 546 Kımı araştırmaların bulgularına göre ulkemızın bıtkı ortusu 9000 dolayında turden oluşmaktadır kı, bu turlerın yaklaşık 3000 ı endemıktır, yanı ülkemlze özgudur. Yersel konumu nedenıyle Türkiye, aynı zamanda yabanıl hayvan turlerl yönunden de hâlâ varsıl sayılabılecek bır ulkedır Bu yargı, konu ormanlar ozelınde ele alındığında da geçerlıdır Gerçekten de Turkıye ormanları, orman ağacı turlerının sayısı yönunden son derece varsıldır 20 2 mılyon hektarı kapladığı ve % 56'sının bozuk yapıda olduğu one surulen Turkıye ormanlarında 40 dolayında orman ağacı turu bulunmaktadır Sozgelımı Pinaceae famılyasının 9 cınsıne goknar (Abıes), ladin (pıcea), sedır (cedrus) ve çam (pınus) cınsının 12 turu ulkemızde doğal olarak yetışmektedır Ulkemızde doğal olarak yetışen goknar cınsınden "Uludağ goknan" (Abıes bornmullerıana), "Toros goknan" (Abıes cılıcıca) ve "Kazdağı goknan"nın (Abıes equtro|anı), ayrıca çok sayıda meşe ağacı turunun de yalnızca Turkıye ormanlarında bulunduğu bılınmelıdır Yıne bır orman ağacı olan sığlanın (Lıquıdambar orıentahs) Anadolu'ya özgu bır tur olduğu göz önunde bulundurulursa, ormanlarımızın özgul tur varlığı yönunden ne denlı varsıl olduğu daha kolay kavranabı Türkiye'nin ormanları da yoksullaşıyor hızlandırdığı, ancak, bu sürein gözle görulebılır bıçımde ışlememesı nedenıyle daha buyuk onem taşıdığı bılınmelıdır bu değerler, Turkıye'ye ozgu orman ağacı turlerıne ılışkın bılgılerı ayrıntılı olarak vermıyor Ne yazık kı ulkemızde orman varlığı bu ayrıntıda belırlenemıyor Tumuyle gözlemlere ve yenı bır olçude de sezgılere dayanarak, ulkemızdekı orman yoksullaşmasına yol açan nedenlerın başlıcaları şoylece sıralanabılır • Ormanların ışletılmesı sırasında, ağaç turlerı yönunden varsıllığın korunması ılkesı gerektığınce göz önunde bulundurulmamakta Öyle kı, çoğu ağaç turunun saf olarak ya da başka ağaç turlerıyle oluşturduğu ormanlar, hemen hemen yalnızca ekonomık değerı gorece olarak daha faz la ormanlar yetıştırılmek uzere bılınçlı olarak yok edılmekte • Son yıllarda bır olçude olumlu yonde kımı çabalar gcsterılmekle bırlıkte yenı ormanların yetıştırılmesı çalışmaları sırasında, yıne yalnızca görece olarak hızlı buyuyen ve ekonomık değerı yuksek olan ağaç turlerıyle yetınılmekte • Yenı orman yetıştırme çalışmaları sırasında ağaç turlerının genetık ozellıklerının korunmasına önem verılmemekte Öyle kı, kımı araştırmalar Turkıye ormanlarında "genetik kirlenme" sorununun gıderek buyuduğunu ortaya koymakta • Çeşıtlı nedenlerle ormancılık, bılımın gereklerıne uygun olarak yapılamayan çalışmalarla yasadışı yararlanmalar sonucu, orman ekosıstemının kendısını surgıt yenıden uretebılmesını sağlayan dengeler hızla bozulmakta Artık, ulkemızde, hızlı orman azalmasının yanı sıra yıne hızlı bır orman yoksullaşması surecının yaşanmakta olduğy gerçeğının görulmesı gerekıyor Ayrıca, orman yoksullaşmasının, orman ekosıstemlerını ışler kılan dengelerı bozarak, önunde sonunda, ormansızlaşmayı daha da Çızelgede açıklıkla görulduğu gıbı, pek çok yonlerden gorece olarak daha degerli orman ağacı turlerindekl alan azalmaları endişe veren mıktarlardadır Kaldı kı 1) Abdulkadır KALIPSIZ, Orman Hasılat Bllgisi, İU Orman Fakultesı istanbul 1982 S910 2) Necmettın ÇEPEL Orman Ekolo|lsl, I U Or man Fakultesı 1983, s 12 3) llker ACAR Sığla Ormanlarının Dunu Bu gunu ve Geleceğı Ormancılık Arastırma Enstitüsü Dergisi, Temmuz 1987 ve Ocak 1988 Kaynaklar Uyuşturucu tutkunlarını tedaviiçin yeni ilaçlar UI yuşturucu tutkunluğunun tedavısınden sonra bağımlılığın nuksetme oranının son derece yuksek olması nedenıyle, bu konuda yenı tedavı yöntemlerı ve ılaçları denenıyor Uygulamada uyuşturucu tedavısınde methadonun yanı sıra psıkofarmakalar ve opıatantagonıstler kullanılıyor Amerıkalı uyuşturu uzmanı Charles P O'Brıen'ın belırttığıne göre, Amerıka'da şu sıralar 8090 bın uyuşturucu tutkunu methadon programı çerçevesınde tedavı göruyor Hastaların en azından yüzde 60'ının yaşam koşullarında lyıleşme gözlendı Başarılı bır tedavıden sonra bağımlılığın nuksetmesını önlemek ıçın Naltrexon ıle tedavıden söz edılıyor Bu opıatantagonıstı hucrelerdekı bağlama noktalarını bloke ettlğınden, uyuşturucuların etkısinı azaltıyor Bu tedavı ıle vakaların yuzde 10'unda başarı sağlandı Tedavı özellikle bellı bır motıvasyona sahıp zekı kışılerde başarıya ulaştı Başka bır tedavı olanağı olarak Burprenorphın gundemde Bu madde bır yandan antagonıst bır etkı yaratıyor, öte yandan da bellı ölçulerde uyuşturucuyu anımsatan etkısınden öturu bağımlılıktan kurtulma tedavısı sırasında ortaya çıkan yan etkılerı azaltıyor Ancak Amerıkalı bılım adamı uyuşturucu sorununun kısa vadede çözumunün mumkun olmadığına dıkkat çekıyor Ama O'Brıen, uyuşturucu tutkunu kışı ıle çevresı ıçın bağımlılığın yarattığı aynı orandakı tehlıkelı sonuçları hafıfletmek amacıyla ılaçların kullanılmasından yana Butun terapılerın nıhaı amacı uyuşturucudan tumuyle vazgeçmeyı sağlamak (s.n)