Katalog

DENİZ A R A Ş T I R M A L A R I ARAŞTIRMA En biiyük istiridye İçinde 6 kg büyüklüğünde dev inciler bulunan tridacna gigas istridyelerinin ağırlıkları 2 tonu buluyor. Jet sarhoşluğuna paydos! Parlak ışıkla biyolojik saat yeniden ayarlanabiliyor Çeviri: Asım Baykan D enizler altındaki dünyanın dev ^anlılarından tridacna gigas, ülkemiz kıyılarında yaşamadığından pek tanınmıyor. Doğadaki en büyük istiridye olduğu kabul edilen tridacna gigas, 135 cm'lik boyu ve 2 ton ağırlığıyla balıkçıları bir hayli ürkütüyor. Hatta ingiltere'de tridacna gigasa "Katll İstiridye" deniyor. Latin bilgin Claudio Eliano (M.S. 170235) ünlü yapttı De Natura Animalium'da (Hayvanların Doğası) denizde yüzerken kollarını, bacaklarını dev Kızıldeniz istiridyesine kaptıranları anlatıyor. Eliano'nun yapıtı inci avcılarının trajik sonlarını belgeleyen en eski kaynaklardan biri. Tridacna gigas Kızıldeniz'de, Karayipler'de ve en sık görüldüğü bölgeler olan Sumatra, Tayvan, Marshall Adaları ve Avustralya'da yaşıyor. Tridacna gigas, kabuklarını tam olarak kapatamadığı için balıkçılar kollarını rahatlıkla istiridyenin içine sokabiliyorlar. Bugüne kadar, bir olay dışında balıkçılar hiçbir zorlukla karşılaşmamışlar. Yalnız 1934 yılında Filipinlerde bir balıkçı, tridacna gigasın içinden 24 cm çaplı dev inciyi çıkartmak isterken, çok kızan istiridve kabuklarını sonuna kadar kapamayı başarmış. Daha sonra diğer balıkçılar tarafından çıkartılan bu 6 kiloluk dünyanın en büyük incisi (değeri dört milyon dolar) San Francisco'daki bir bankada korunuyor. Bilindiği gibi tropikal denizler, fosfat ve azot yönünden zengin olmadığından, buralarda planktona rastlanmıyor. Deniz dibi yaşamı zooxantelle adlı tek hücreli yosunların ürediği bölgelerde gelişiyor. Tridacna gigas da bu bölgelerde zooxantelle yosunuyla besleniyor. Tridacna gigasın insandan başka düşmanı yok. Pasifik kıyısında yaşayanlar bu dev istiridyeleri çeşitli işlerde ve afrodizyak olarak kullanıyorlar. Avrupa'da tridacna gigaslardan ev dekorasyonunda yararlanılıyor. Paris'teki San Sulpice Kilisesi'nde 133 cm boyundakı tridacna kabuğundan, Mllano'daki San Carlo Kilisesi'nde iki tridacna kabuğundan oluşan kutsal havuzlara turistler büyük ilgi gösteriyorlar. I nsan biyolojik saati, parlak ışığa sanıldığından çok daha duyarlı. Harvard Tıp Fakültesl ve Harvard Üniversitesi'nde bir grup araştırmacı, parlak ışık etkisiyle insan sirkadyen ritminde ani ve büyük değlşlklikler oluşturulabileceğini söylediler. Söz konusu deney, gece vardiyasında çalışân işçiler, uyku bozukluğu ve bazı tür depresyon yakınması olan hastalar üzerinde önemli uygulama alanı bulabilecek. Kıtalararası jet yolculuğu yapan kişilerde görulen, uykuuyanıklık ritmindeki bozukluklar da deneyin önemli diğer bir uygulama amlanım oluşturuyor. Havuzda yetiştiriliyor Orpheus Adası'nda sürdürülen Clams Projesi çerçevesinde denizden birkaç metre uzaktaki havuzlarda tridacna gigas üretiliyor. Yuvarlak havuzlara 200 kg. ağırlığındaki dev istiridyeler konuluyor. Erdişi olan bu istiridyeler havuza önce sperm, sonra yumurta bırakıyorlar. Bir dizi işlemden sonra doğan kurtçuklar başka havuzlara aktarıhyor. 0.2 mm boyundaki bu canlılar hızla büyüyerek 18 ay sonra 1012 cm oluyorlar. Aynı şekilde Mikronezya'da tridacna deresa istiridyeleri de yetiştiriliyor. Tridacna gigaslardan daha küçük olan bu istiridyelerden 1984'ten bu yana 100 bin adet yetiştirilmiş. (C.C.) Tridacna gigas, havuzda da yetiştiriliyor. Fotoğrafta gördüğünüz, dev istiridyenin yavrusu, henüz bir iki aylık. Ayda 5 cm büyüyor. Deney sırasında Charles Czeisler ve arkadaşları, deneklerı nesnel gecelerinın ortasında, sabahın ilk ışıkları şıddetınde parlak bir ışığın etkisinde bıraktılar. İki gece deneyin uygulanmasıyla deneklerin %80'i yeni sirkadyen ritme uyum gösterdi. Üçüncü ışıklı geceden sonra araştırmacılar deneklerin uykuuyanıklık ritmini 12 saat kaydırmayı başardılar. Deneyde başarının anahtarları ışık şıddetı ve zamanlamaydı Czeisler ve grubu aynı zamanda, insanların ışığa geceleri gündüze oranla 45 kez daha duyarlı olduğunu ortaya koydular. Bu nedenle araştırmacılar böylesi bir ritm değişıklığini onca kısa bir sürede gerçekleştirmeyi başardılar. Deneyde kullanılan ışık 7000 ila 12000 lux düzeyındeydt. Bu düzey yaklaşık açık havadaki doğal sabah ışığmın şıddetine uyuyor. Bu tıp deneylerde daha önceleri oda içi ışığı düzeyinde ışık şiddeti kullanılırdı. Araştırma grubunun uygulamalı matematik uzmanına göre, ışık şiddetinln her sekiz kat artışında sirkadyen ritm cevabında iki kat artış ortaya çıkıyor. Biyolojik saati ilerıye almak için deneyin parlak ışığa, nesnel gecesinin orlasından sonra maruz bırakılması gerekiyor. Parlak ışık gecenin ortasından önce uygulanırsa saat geriye kayıyor. Aynı araştırmaya göre uygulanan ışıkta rengın önemli bir etkisi yok. Öte yandan Krauner gecenin tam ortasında gerçekleştirdiği sekiz saatlik bir ışık seansıyla, beşer saatten iki gecelik bir uygulamayla elde edilen kaymaya eşdeğer bir değişim ortaya çıktığını ileri sürüyor Krauner yolculara her gün bir ila ıkı saatlik bir uygulamayla içsel saatlerini yeniden ayarlamalarını önerıyor. Bu uygulamayı pıyasada bulunan ışık kutularıyla gerçekleştırmek olası. Krauner, ayrıca New York'tan Londra'ya uçan yolculara gündüz yolculuk etmelerini ve yolculuk sırasında film seyretmek yerine pencereden dışarı bakmalarını öğutlüyor. Aksı yonde yolculuk yapanlar ıse akşam üzeri yolculuk yapmalı ve karanlıktan önce gideceklerı yere ulaşmalılar Bu görüşe göre tasarruf amacıyla gece yolculuk yapmak, ertesi günün verimsızliği göz önüne alındığında "kötü ekonomı"den öte bir şey değil. (a.b.)