Katalog

S AĞLI K Düşük tansiyon gerçek bir hastalık mı? D ISAAC ASIMOV YAZIYOR I uşuk tansiyon Avrupalı doktorlar tarafından çok farklı şekıllerde değerlendırılıyor Inglliz doktorlar, Alman meslektaşlarından farklı olarak "hıpotonı" dıye adlandırılan duşuk tansıyonu pek önemsemıyorlar Ingılız doktorlarına göre cıva sutunu 90'ın altından ıtıbaren 110 mm'ye kadar olan değerler sıstolık ve cıva sutunu 60 mm'lık değerler dıastolık olarak son derece normal ya da yalnızca başka bır hastahğın sonucu ortaya çıkan semptomlar Böylesıne duşuk değerler bellı bır hastahğın nedenı değıl Amerıkandoktorlarda benzer göruşte Bunun sonucu her ıkı ulkede tansiyon yukseltıcı ılaçların (antıhıpotonıka) oluşturduğu bır pazar yok Federal Almanya'da ıse yararından kuşku duyulduğu halde her yıl bırkaç mılyon mark değerınde ılaç tuketılıyor Alman doktorların çoğu ve onların Fransa ve ispanya gıbı dığer Batı Avrupa ulkelerındekı meslektaşları hıpotonıyı tedavı gerektıren bır hastalık olarak göruyorlar Onlara göre düşük tanslyon yalnızca baş dönmesı, uyku bozuklukları, depresyon ve fızıksel ve ruhsal dayanıksızlık gıbı çeşıtlı rahatsızlıklara yol açmakla kalmıyor, ışıtme bozuklukları ve beyın, kalp ve karacığerde kan dolaşım bozuklukları gıbı cıddı hastalıklara da katkısı oluyor Federal Almanya nufusunun yaklaşık yuzde 5'ı duşuk tansıyondan şıkâyetçı Ancak hıpotonının gerçekten çeşıtlı hastalıkların nedenı mı, yoksa duşuk tansıyonun başka değışıklıklerle bırlıkte raslantısal olarak mı aynı zamanda ortaya çıktığı sorusu henuz yanıtlanmış değıl Ingılız doktorlar, başgösteren rahatsızlıklardan karmaşık ruhsal nedenlerı sorumlu tutuyor ve sportıf faalıyet ve yemek alışkanlıklarının değıştırılmesı gıbı önlemler yetersız kalınca, psıkoterapatık tedavıyı tercıh edıyorlar Avustralya'da yapılan bır araştırma bu yaklaşımı desteklıyor Nıtekım söz konusu araştırmaya göre normal tansıyona sahıp ınsanlarda da, baş dönmesı, yorgunluk ve halsızlık gıbı duşuk tansıyonun karakterıstık semptonlarına aynı sıklıkta rastlanıyor Bu gelışmelerden öturu şımdı Federal Almanya'da da antıhıpotomkayı tasfıye edılebılecek ılaçlar kataloğundan çıkarmak ıçın çahşmalar suruyor (sn) Çok sıcak, çok soğuk Yeryüzü iklimi eskiye göre çok iyidir; yeter ki bizler her şeyi mahvedecek haltlar karıştırmayalım. Çeviri: Fatma Artunkal eryuzunun şu ya da bu kısmında iklimir pek de lyı olmadığını duşunuyorsanız, bılın kı arada sırada öyle zamanlar olmuştur kı ıklım bundan bın beter olmuş, yeryuzundekı kara parçalarının bellı kısımları, kesınlıkle, yaşanamaz hale gelmıştır Bunun nedenı, kara ıle su arasındakı farklılıktır Suyun ısı kapasıtesı, karanınkınden daha yuksektır Yanı, bellı bır mıktar ısı, su tarafından, aynı mıktar ısıya maruz kalan karaya oranla, daha az bır sıcaklık yukselmesıyle absorbe edılır Aynı şekılde, hava soğuduğunda, su ısı kaybeder, kendı sıcaklığını duşurur, buna karşıhk kara, aynı ısyyı verdığinde, çok daha duşuk bır sıcaklığa ıner Y "Butun Topraklar" demek) denen bır dev super kıta oluştururlar Bu, en son, bundan 255 mılyon yıl kadar önce olmuştu, o zamanlar ılk surungenler (dınazorlarla bızım atalarımız) yeryuzunu kaplamıştılar Pangea'yı hayalınızde canlandırın bır' Asya'dan tam uç defa daha buyuktu ve hepsı de tek bır parça halındeydı Pangea'nın ıç kısımları, belkı de bugun herhangı bır kara yuzeyının olabıleceğınden tam 2 bın mıl daha fazla uzakta ıdı Pangeo iklim modeli Pangea'nın ıç kısımları, eğer yeterınce kuzeyde ya da guneyde yer alıyorlarsa, kış ortasında bugun yeryuzunun herhangı bır yerınde görulebıleceğınden çok daha soğuk, yaz ortasında ıse çok daha sıcak oluyordu Uygulamalı Araştırmalar Korporasyonu'na bağlı bazı bılım adamları, Thomas Crowley'ın önderlığınde, bılgısayar ıle Pangea ıklımının bır modelını yaptılar ve geçtığımız ılkbaharda da sonuçları bıldırdıler Bekleneceğı gıbı ıç kısımlarda ıklım vahşıdır Yazın sıcaklık rutın olarak 115 F'ye kadar ya da daha yukseğe çıkar, kışın ıse sıfırın çok çok altına duşer Pangea'nın b.ugunku Sıbırya ya da Kanada'nın kuzey ıç bölgelerı kadar kötu ya da daha kötu sıcak kısımlarını hesaplayacak olursak, bu super elverışsız yörelerın alanının bugun dunyadakı bu tur yörelerınkınden en az sekız kat daha fazla olduğunu göruruz Pangea'nın en sıcak yorelerı, bugun Doğu Brezılya ıle batı merkezı Afrıka'nın bulunduğu yerlerdı Yaz ıle kış arasında en buyuk sıcaklık farkının gorulduğu yorelerı ıse bugunku Guney Afrıka'ydı Okyanus iklimi Bunun sonucunda okyanuslar, sıcak havada, komşuları karalara göre daha serın, soğuk havada ıse komşu karalardan daha sıcaktırlar Dolayısıyla okyanus, eğer yakında ıse karadakı sıcaklık uzerınde ılımlaştırıcı bır etkı yapar, böylece kıyı bölgelerınde ve adalarda görulen "okyanus ıklımı", okyanus olmasaydı olacağından çok daha yumuşaktır Normal olarak, Kuzey Kutbu ıle Guney İCutbu'nun altı ay guneş ışığı görmedıkten sonra, yeryuzunun en soğuk yorelerı olmasını beklersınız Guney Kutbu ıçın bu neredeyse doğrudur, çunku Guney Kuıbu, bır kıta uzerındedır Gene de en soğuk nokta, Guney Kutbu'nun kendınde değıl Antarktıka'nın okyanusa en uzak olan kısmındadır Burada sıcaklığın eksı 1286 F'ye kadar duştuğu gözlemlenmıştır Arktık yöresınde ıse ne Kuzey Kutbu ne de kutba yakın herhangı bır yerde soğuk rekoru kırılmış değıl Kuzey Kutbu, Arktık Okyanusu'nun ortasında yer almakta ve bu okyanusun suyu, sıcaklığı ılımlaştırmaktadır Kuzeyın en soğuk yoresı, okyanusa çok uzak olan ve Kutup Daıresı ıçıne ancak gıren merkezı Sıbırya'dır Vücut direncini arttıranlara ödül Sıcak ve kuru bir yaşam Bu yörelerdekı fosıl buluntuların sayısı azdır, anlaşılan merkezı Pangea'da ıklım o denlı vahşıydı kı hayatın buna dayanması rnumkun değıldı Merkezı Pangea'nın okyanusa çok uzak olduğu, dolayısıyla da ruzgâr hangı yönden eserse essın, yağmurların oraya erışemedığı ve bunun sonucunda da hayatı ımkânsız kılacak kadar sıcak ve kuru olduğu hesaba katılacak olursa, bu ıhtimal busbutun yukselır Demek kı Pangea'nın parçalanması (kı er veya geç parçalanacaktı), hayırlı olmuştur Pangea'nın parçalan, Pangea'dan çok daha ılımlı bır ıklıme sahıpler ve karaların okyanus kıyıları, hayat bakımından en zengın yerler Ve ne kadar çok sayıda kara parçası olursa, o kadar çok sayıda da okyanus kıyısı olur Tek bır super kıtanınkınden daha çok sayıda Demek kı hayat bugun eskısınden iyidir Iş kı bız her şeyı mahvedecek bır halt karıştırmayalıml D M ıkroplar ya da zehırlı maddeler vucuda sızdığında ya da yozlaşmış hucreler ortaya çıktığında, vucudun dırenç guçlerı ikı duzeyde seferber edılıyor Bır yandan erıyen molekuller, yanı antıkorlar, öte yandan direnç konusunda uzmanlaşmış alyuvarlar, özellıkle de TLenfosıtlerı Gen teknık yöntemlerle bu dırenç guçlerı çeşıtlı hastalıkların tedavısı ıçın guçlendırıldı Şımdı Toronto Unıversıtesfnden Tak Mak ıle Cambrıdge'dekı "Medıcal Research Councıl"ın Molekuler Biyolojı laboratuvarından Gregory Wınter, erıyen ve hucresel dırenç guçlerınden bılınçlı olarak yararlanma konusundakı katkılarından öturu Marburg'da "EmılvonBehrıng" ödulune layık bulundular Mak, araştırmalarıyla Thucrelerının, pratıkte her yabancı maddeyı tespıt eden antıkorlar kadar çok yönlu olduğunun kanıtlanmasına önemlı katkılarda bulundu (sn) Merkez Sibirya Sıbıryadakı Verkhoyansk kentı, kış ortalarında, eksı 94 F kadar duşuk bır sıcaklığa tanık olmuştur öte yandan, aynı kent, yaz ortasında artı 98 F'ye kadar yukselen sıcaklık yaşar Bunun anlamı ıse herhangı bır okyanus etkısının yokluğundan dolayı, sıcaklıklarda 192 F dereceye kadar varan bır oynama görulmesıdır (ABD'de kışın gerçekten çok soğuk, yazın da çok sıcak olan yerler, Kuzey Dakota gıbı yerlerdır) Ne kı kıtalar her zaman bugunku dağılımda değıllerdı Kıtalar, yeryuzu kabuğunu oluşturan muazzam levhaların hareketı ıle ağır ağır şu ya da bu tarafa doğru ıtılırler Uzun zamanlar ıçınde bır kere de hepsı bır araya gelıp adına "Pangea" (Yunanca