Katalog

Bl Y O TEKN OLO J I Bİ L İ M KÜLTÜR IFânsgenik hayvanlar Hayvan üremesinde çığır açabilecek gelişme... Çeviri: Gülter Akgün Uydusal işçiler Uzaya harcanan kucak dolusu para, aslında uzaya değil dünyaya harcanıyor. Vehbi Belgil ovyetler Bırlığı, 4 Ekım 1957'de dunyanın yorungesıne oturttuğu ılk uydu ıle ABD'de buyuk bır tartışma başlat mıştı "Uzaya bız de gıdelım mı gıtmeyelım 7 mı " tartışması "Gıtmeyelım"cılerın başlıca kanıtı şuydu "Dunyada bu kadar sefalet varken, ne vereceğı bellı olmayan uzaya mılyarlar dökmenın anlamı yoktur Amerıka yer gucu ustunluğu ıle her ulkenın hakkından gelebılır " "Gıdelım' cılerın baş dayanağı "ulusal guvenlık" sorunu ıdı Ikıncı tutuma gerekçe bulmak kolaydı Ama, 'gıtmeyelım"cılere kolay yanıt bulunamıyordu Butun soylenen şuydu Sefalet ınsanlıkla bırlıkte doğdu, onunla bırlıkte yaşıyor, yaşayacak ' Once sefaletı kaldıralım. sonra buyuk ışlere başlayalım" dersek hıçbır şey yapılamaz Sefalet eğer kalkarsa, genel kalkınmanın bır parçası olarak kalkar Sonra, Kolomb Amerıka'ya gıtmek ıçın pa ra ararken sefalet edebıyatı ıle karşılaşmıştı Para bulamasa ıdı sefalet yıne kalkmayacaktı, ama Amerıka da bulunmayacaktı Öysa Amerıka nın bulunması, onceden kestırılemeyecek yararlar sağladı ınsanlığa Bu yararları bugun bılmeyen yok (60'ların Amerıkasındakı bu tartışmalar bızdekı benzer tartışmaları anımsatmıyor m u ' Şımdıkı Meclısın yapılmasına, önce televızyona sonra renklı televızyona, Boğaz koprulerıne, hatta Ankara'nın Gençlık Parkı ıle bu parktakı köprulere hep sefalet edebıyatı ıle karşı çıkılmamış mı ıdı7) Kaldı kı uzaya dökulecek kucak dolusu para, aslında uzaya değıl dunyaya dökulüyordu Uzay ıçın çalışacak fabrıkalara muhendıslere, ışçılere, hammadde uretıcılerıne Ancak bu kanıtlar, "gıtmeyelım"cılerı yıne de doyurmuyordu Uzaydan dunya çapında televızyon yayınları yapılabıleceğını, gozlem uydularının turierını, uzay ıstasyonlarında ılaç ve bılgısayar krıstalı uretılebıleceğını, Amerıka'dakı gazete ve dergılerın basın uyduları ıle aynı anda Avrupa ve Uzakdoğu'da da basılabıleceğını o zaman ıçın kım akla getırebılırdı? Ama olumsuz görunen kanıtlarına rağmen "gıdelım"cılenn dedığı oldu Bundan tum ınsanlık yararlandı Kaldı kı uzayın, uzun vadede ınsanlığa daha neler verebıleceğı henuz tam bılınmıyor Uzay, son yıllarda yenı ımkânlar da sağlamaya başladı Uydular aracılığı ıle dunya çapında ıstıhdam I talyan biyologlarının ıddıalarına göre fare spermlerf, yabancı DNA parçacıkları taşıyan bır sıvı ıle temas ettırıldığınde, başıboş genlerı dolleyeceklerı yumurtalara taşıyor ve transgenık hayvanların oluşumuna yo! açıyor Dığer araştırmacılar tarafından doğruluğu ıspatlanırsa bu bulgular hayvan üremesinde yeni bir çığır açacak Gunumuzde bıyologlar transgenık hayvanları zahmetlı, ama genellıkle ıkı başarısız yolla oluşturmaya çalışıyorlar Blrlncisi mıkroskop altında dollenmış yumurtaya yabancı DNA şırınga etmek, ikincisl ıse gelışımını tamamlamamış embrıyonık hucrelere yabancı gen taşıyan vırus bulaştırmak Rorna Unıversıtesı'nde yapılan bır deneyde spermler PSV 2 CAT dıye bılınen bır çeşıt DNA ıle kuluçkaya yatırılıyor Daha sonra bu çeşıt spermlerle döllendırılmış yumurtalar sutanneye yerleştırılıyor Ikı yuz ellı yavru uzerınde yapılan ıncelemelerde ıse bunların uçte bırının yabancı geni kendi genetik yapılarına aktardıkları göruldu Italyanlara gore sperm, tür sınırları ıçınde DNA geçırebılır, bu da butun evrım yöntemlerını temelınden sarsmak demek S Sperm DNA'yı nasıl yakalıyor? Spermın yabancı DNA'yı bünyesıne nasıl aldığı henuz butunuyle açıklanmış değıl Bu olay sadece canlı spermlerde on beş dakıkadan az bır sure içınde anıden oluyor Bu yuzden de araştırmacılar, yabancı DNA'nın sperme yapışmaktan çok, başından ıçerıye gırebıleceğınden kuşkulanıyorlar Asıl şaşırtıcı olan ıse sadece tek bır spermın 4 btn DNA molekulünü bırden yakalayabıldığı Şımdıye kadar bırçok bıyolog bazı çok özel vıruslerın turler arasında gen taşıyabıleceğını duşunuyordu Italya'dakı yenı bulguya göre sperm, başıboş DNA'ları yumurtaya taşıyabılıyor Ancak tesadüflere bağlı olan bu deneyın turler arası gen ahşverışını başarabıleceğıne ınanılmıyor Ayrıca menıdekı bazı maddelerın spermın yabancı DNA alım gucunu engellediğı savunuluyor Bu alanda yapılan ıncelemeler gerçekten son derece ılgınç ve buyuleyıcı Bırçok bılım adamı bu konu uzerınde daha fazla durulmasını ıstıyor ve hâlâ spermın yaptıklarına ve bunun daha önce nasıl keşfedılmedığıne şaşırıyor Bazıları da bulguların tamamen doğrulanması sonucunda, transgenık çıftlık hayvanı uretımınde yenı boyutlpr açılacağını behrtıyor (N.S., 1670) Uydusal çalışma olanakları Uydular aracılığı ıle evrensel çalışma olanağı ne demek? Şu demek Amerıkan fırmaları ıle Avrupa fırmaları, buyuk bılgısayar ışlemlerını, azgelışmış ulke aydınlarına yaptı rıyorlar uydular aracılığı ıle Bu yolla, ışçı ucretlerı farkından ek gelır sağlıyorlar Tabıı çalışanlar da ulkelerınden ayrılmadan, daha çok ucretle çalışma ımkânı buluyorlar Konuyu bızden bır ornekle somutlaştıralım Istanbul'dakı buyuk bır fırma veya Ankara'da buyuk bır devlet daıresı, yapılması gereklı bılgısayar ışlemlerını uydu aracılığı ıle dıyelım, Bıtlıs'tekı bılgısayarcılara gonderı yorlar Onlar da ışlerı tamamladıktan sonra, anında gen gonderıyorlar Burada fırmanın kazancı Bıtlıs'tekı bilgısayar ışçılerıne ödenen daha duşuk ucretten yararlanmak oluyor Bıths'ın kazancı ıse aydınlarına, göçsuz ış sağlamak Dışardan örnekler, konuya daha açıklık getırecektır New York Hayat Sıgorta Şırketı, muşterılerının sağlıkla ılgılı ışlemlerını New York'takı merkezınde yaptırmadığı gıbı Amerıka'da da yaptırmıyor Bu ışı Atlantık'ın otekı kıyısında, Irlarjda'nın 2500 nufuslu bır köyundekı 50 bılgısayar uzmanına yaptırıyor Çunku, koydekı bılgısayar uzmanı ucretlerı Amerıka'dakınden yuzde 50 daha ucuz Böyle bır uzmantn yıllık gelırı Irlanda'da yılda 910 bın dolar dolayında ıken Amerıka'da ıkı katı Amerıka'nın nufusunun 250 mılyon dolayında olduğu duşunulurse, sıgorta ışlemlerının de bu ölçude çok ve karışık olduğu anlaşılır işlerın bır kısmının dışarda yaptırılması bundan Bugun, Avrupa ıle Amerıka arasında sadece uydu bağlantısı yok Cam tellı telefon hatları da ıkı kıtayı her geçen gun bırbırıne daha yakından baglıyor Cam tellı telefon, göruntulu telefonu mumkun kılıyor Bunu bırçok yazılarımızda belırtmıştık Başka bır örnek havayolu şırketlerı Bunların bılet ışlemlerı Karaıb Adası'ndakı 1000 bılgısayarcıya yaptırılıyor Yapılacak ışler uydu veya goruntulu telefonla kendılenne gönderılıyor, cevap hemen gıdıyor Tasarruf yuzde 50 dolayında rı uzun uzun sıralamıyoruz işın ılgınç yanı şu Yenı tur bır beyazyakalı ışçı ortaya çıkıyor Bundan yalnız azgelışmış ulkelerın aydınları değıl, bu ulkeler de yararlanıyor Ancak bu ışlerde Ingılızce dıl bılgısı ve bılgısayar bılgısı şart Dıl ve teknolojı bılgısını kendı ulkelerınde değerlendıremeyen azgelışmış ulke aydınları daha lyı bır yaşam duzenı kurabılıyorlar Guneydoğu Asya ulkelerînde son 20 yıl ıçınde tekstıl ve bılgısayar alanındakı gelışmelerın temelınde bu olgu yatıyor Haberleşme masrafları Belırttığımız gıbı yapılacak ışler, uydu veya goruntulu telefonlarla (fıber optıc telefonlarla) bınlerce kılometre uzaklıktakı uzmanlara gönderılıyor, sonra bu bılgıler ışlenmış olarak gen gönderılıyor Bunun bır malıyetı yok mu denecek? Var tabıı Ama ulkelerarası ışçı ucretlerındekı buyük larklılık, sıstemı gene de kârlı hale getırıyor Bu bıraz da altın, gumuş, platın gıbı kıymetlı madenlerın fıyatlarının çeşıtlı merkezlerde değışık fıyatlarlö satılmasının yarattığı kâra benzer bır kâr yaratıyor Altını ucuz satıldığı yerden alan, pahalı satıldığı yerde değerlendırıyor Tabıı hep telefonla, uydu ıle, telgrafla Sonra haberleşme uyduları ve goruntulu telefonların kullanış fıyatları, taleple duz orantılı olarak duşuyor Bu durum, sıstemın daha da yumuşak ışlemesıne yardım edıyor Bu yenı furyada, parsayı Japonya ve Amerıka gıbı ıkı teknolojı devının arasındakı Fılıpınlertopluyor Turkıye'nın yarı buyukluğunde (300 000 kılometre kare) 63 mılyon nufusu barındıran Fılıpınler'de unıversıteler her yıl 4 000 dolayında bılgısayarcı mezun edıyor Hemen hepsı programcı Boyle bır gelişme Amerıka'nın 'gıtmeyelım"cılerıne nasıl anlatılabılırdı 60'larda? Sıstem ışçı goçu ve beyın göçune ıhtıyaç göstermeden ışlıyor I Japonya, Macaristan Japonya'nın Nıppon Komputer Şırketı program kasetlerını bır Kızıl Çın şırketıne hazırlattıktan sonra Amerıka'da ve Japonya'da satıyor Macarıstan'ın SZKI şırketı, Batı Almanya'nın Sıemens, Isveç'ın Encsson şırketlerı ıçın program kasetlerı hazırlıyor Tabıı, başka Avrupa devletlerı de Avrupa şırketlerı ıçın başka ışler de yapıyor Ama bız burada şırketlenn adlarını ve yaptıkları ışle T3