Katalog

SAĞLI K Balıkyağı ve zeytin yağının tedavi etkileri Balık yağı; koroner damar hastalıkları, romatizmal, egzama ve sedef hastalıklarında tavsiye ediliyor. Derleyen: Dr. Necdet TUna E sklmolar, genelde çığ et yerler ve besinlerı hemen hemen yalnız hayvansal gıdalardan oluşur Damar sertlığı ve koroner hastalığını da pek tanımazlar Yetmışli yıllarda Eskimolarda kalp hastalıklarıhdan ölum, sadece yuzde 3 5'tı Kanama zamanları uzun, kanlarında trombosit sayısı az ve kanamaya eğılımleri de yuksek Kan yağları yapısı da Avrupalılardan bır hayli değışık Kolesterin ve trigliserıtlerı duşuk, lyı kolesterin dedığımız HDL oranı da oldukça yuksek Danlmarka'da yaşayan Eskimolarda ıse kan yağlarının yapısı Danımarkalılara çok benzıyor Aynı olay Amerıka'ya goç etmış Japonlarda da göruluyor Anavatanlarında kalp hastalıklarından oldukça korunmuş görunen Japonlar, kan yağları ve kalp hastalıklarından ölum yönunden yenı vatanlarına çok çabuk uyuyorlar Bu değışıklığın nedenı dış faktörlere, öncellkle beslenmeye bağlanıyor Japonlann ve Eskımoların besınleri buyuk ölçüde doymamış yağ asıtlerı ıçerıyor Ikl doymamış yağ asldı grubu, omega3 ve omega6 vucutta sentez edılemıyor, dısardan alınması gerek Omega6 yağ asıtlerının ana kaynağı bıtkısel yağlar omega3 yağ asıtlerının ıse öncelıkle soğuk su balıkları Denlz balıklarından tedavi yönunden yararlanma denemelerının başlangıcı, ta altmışlı yıllara gıdıyor Koroner hastalanna ve hatta sağlamlara bol bol balık yemelerı salık verılıyordu Seksenlı yıllarda omega3 yağ asıtlennden eıkosapentenık asıdın metabolizması ve metabolıtlerının açıklık kazanmasından sonra balık yağı haplarının laboratuvarlarda uretımı bırdenbtre hızlandı Gunumüzde yalnız koroner damar hastalıklarından korunmada ve tedavıde değıl, trombozdan korunmada, romatizmal hastalıklarda, egzema ve sedef hastalığı gıbı, ımmunolojık bozukluktan kaynaklanan derı hastalıklarının ve hatta kanser tedavısınde bile balıkyağından sık sık söz edılıyor Amerıka'da, Avrupa'da ve Japonya'da bu konuda yaygın araştırmalar yapıhyor Oerlemeyi bu çalışmalardan yaptık Kan yağlarının önemll öğelerını kolesterin, trıgllserıtler ıle proteınlere bağlı yağlar oluşturuyor Sonuncuların ıkı önemlı ana grubu var Yuksek yoğunluktakı .ıpoproteınler (HDL) yararlı, duşuk yoğunluktakı lıpoproteInler (LDL) zararlı kan yağları olarak adlandırılıyor lı olan trlgllserıtler oluyor Trıgliserıtlerdekl azalma, balığın clns ve mıktanna göre % 7 ıle % 47 arasında değışlyor 4000 denek üzerınde gunluk 57 balıkyağı kapsuluyle yapılan araştırmada trıgliseritlerdekı duşuş oranı % 35 oluyor Deneklerın % 88'ı uygulamaya olumlu yanıt verıyor ve bunların % 42'sınde trıglıserıt değerlerı normale dönuyor Başka bır grup araştırmacı da 928 gun suren som balığı dıyetınde trıglıserıt değerlerı % 2748, dıyete balıkyağı kapsullerı eklendığındeyse düşüş % 6579'u buluyor a Kolesterının verdığı yanıt da yenılen balık miktarı ve turune göre değışıyor Gunluk yemeğe mezgıt eklenmesı buyuk bır değışıklık yapmıyor Dört hatta sureyle balıkyağı kapsulu alan yuksek trıglıserıtlı hastaların kolesterin ve triglıserıtlennde % 27'den % 48'e kadar varan duşmeler göruluyor HDL oranı değışıklıklerınde bellı bır duzen yok Gunluk 20 gr gıbı yuksek dozda balık yağı verilen genç erkeklerde HDL oranında belırgın yukselme oluyor Başka bır araştırmacıysa yaptığı benzer çalışmada, HDL'de duşmeler de olduğunu, bazen de belırgın bır değışıklık saptayamadığını söyluyor Balıkyağının yangıyı nasıl engellediğinı bır AmerıkanAlman ekıbı kısmen de olsa açıklıyor Munıhte yapılan bu araştırmaya göre balıkyağı etkisı altında yangının ara maddelerı, medıyatörlerı daha az sentez edılıyor Bunun anlamı, ıltıhabı olaylann gıdişinın belll ölçude yavaşlatılması oluyor En az 10 hayvan deneyinde yuksek dozda omega3 yağ asıtlerının tumör oluşumunu engelledığl saptanıyor Metastaslı meme kanserı olan farelerın yaşam suresı uzuyor, tumörun gelışmesı duraklıyor Bu konuda başka bır ılglnç çalışma var Bıtkısel kaynaklı omega6 yağ asıtlerının kalbı koruyucu etkileri bıhnmesıne karşın, hayvan deneylennde tumör oluşumunu kolaylaştırdığı ilerı surulüyor Görüldüğü gıbı derlenen tüm çalışmalar balıkyağının kan yağlan, damar aartllgl, romattzmal hastalıklarla Immunolojlk bozukluktan kaynaklanan bazı hastalıklarda, genelde olumlu etkileri olduğu göruluyor Ancak çok kesın verıler ıçın zaman henuz erken olduğu gıbi, zararsız da görulen balıkyağı kapsüllerını herkes ıstedığı kadar alabılır mı ya da kaç tanesi beklenen etkı ıçin yeterli? Ne kadar balık, kaç balıkyağı kapsülü? En buyük sorun buradan kaynaklanıyor, kimse bu konuda kesın bır doz veremiyor Romatoıd artırıtlı hastaların alması salık verilen 12 kaşık zeytınyağında bır problem yok Bu miktar gunluk yemeklerde bıle alınabiliyor Ancak balıkyağı konusunda aynı şeyı söylemek olanaksız Deneylerde kullanılan doz çok yuksek Gunluk 510 gr balıkyağı içın, ıçlerınde 300500 mg omega3 yağ asıdi bulunan kapsüllerden 30 tane almak gerek Bu yalnız pahalı bır tedavi yöntemı değıl, yıllık yaklaşık 11 kıloluk yağ dokusunu da bırlıkte getırmek demektır Ayrıca A ve D vıtamırti ıntoksıkosyonu, zehirienmesi de söz konusu Henüz yeterli deneyımler bulunmadığı ıçın çocuklara, yetişme dönemlndekl gençlere ve gebelere balıkyağı salık verılmıyor Pıhtılaşmayı önleyici ılaçları alanların da balıkyağından uzak durması söylenıyor Çunku, balıkyağı kapsullerının kanın pıhtılaşma potansıyelını duşurmesı kuçumsenmeyecek bır olay Eskimolarda kalpten ölumun az olmasına karşın, hıç de uzun yaşadıkları soylenemez Japonlarda ve Eskimolarda beyin kanamasından ölüm Avrupa standartlarının çok ustünde Danlmarkalı araştırmacılar az miktarda balık yomenln koroner kalp hastalıuından ölümlerı önemll ölçüde azalttığını bıldınyorlar 852 erkek üzerınde 20 yıl sureyle balık ve koroner hastalıkları arasındakı bağlantıyı saptamak ıçın yaptıkları gözlemde, günlük «n az 30 gr. balık yamenln kalp ha«talıtdanndanölümU yanya tndlrmsk )çın yeterli olduğunu ılerı sürüyorlar Bu da, bulunabılırse tabıı, bır uskumru demektir ki, hiç korkmadan rahatlıkla yenebılir Alfa lınolenık asıt, eıkosapentenık asit ve dokohexanık asıt gibi yağ asıtlerı, yani omega3 yağ asıtlerı en çok soğuk denız balıklarında bulunuyor Örneğın uskumru bu yönden en zengın 100 gramında 990 mg eikosapentenık asıt var Bu oran, som balıklannda 972 mg, morina balıMannda ise sadece 53 mg D HDL'ye verilen yanıt değişken Kan basıncı düşüyor Balık ve balıkyağıyla yapılan çalışmalarda özellikle diyastolık değerde (küçuk tansıyonl) duşmeeğıltmı belırlenıyor Buna neden olarak da omega3 yağ asıtlerının ınsanın kendl ıç dunyasından kaynaklanan uyarılara karşı reaksıyonu azaltması gösterılıyor Ancak karşıt göruşler de var Yuksek dozda balıkyağının mevcut yuksek tansıyonu daha da arttırdığı ıleri sürüluyor Trombosltler azalıyor Kan pıhtılaşmasında etkili rol oynayan trombositlerın bir ay süreyle balıkyağı kapsüllerı alındığında ya da som balığı yendığınde % 8 ıle % 34 arasında değışen oranlarda azaldığı saptanıyor Trombositlerın bırbırine yapışma nıtelıklerınde de (agregasyon) azalma göruluyor Bu da tromboz tehlikesıne karşın hıç kuşkusuz olumlu not Arterıyoskleroz yani damart sertllğlne ılışkın verıler, hayvan deneylerınden alınıyor Sonuçlar oldukça olumlu Gene Amerıka'da yapılan bır çalışmada, maymunlara kolesterınden zengın dıyet yanı sıra farklı mıktarlarda hındıstancevızı yağı ve balıkyağı venlıyor Balıkyağı verilen maymunlarda aorta ve karotıs damarlannda çok daha az orselenme meydana gelıyor Aşırı yağlı besınle beslenen tum hayvanlarda HDL'de azalma, ek olarak balıkyağı venlenlerde ıse bu duşuş daha fazla oluyor Rbrinojen kanın pıhtılaşmasında etkili bir madde Çoğaldığında kan daha hızlı pıhtılaşıyor Kan yağları olumlu etkileniyor Deneklere rınga, uskumru, mezgıt ve sardalya balıkları ya da kapsul biçımınde günde810gr balıkyağı venlıyor Pıyasadakı balıkyağı kapsullerın 300500 mg balıkyağı Içerıyor Bu tür beslenmeden en etkilenmiş görünen, arterlyoskleroz üzerıne etkisı tartışma Balıkyağının antlaterojen, yani damar sertlığinı önleyici etkısının değışık kökenlerı olduğu bıldirilıyor Balıkyağı ve zeytınyağıyla yapılan karşılaştırmalı deneyterde, günde 14 gr balıkyağı alan deneklenn fibrinojenlennde % 13'luk azalma oluyor Zeytınyağı bu özellığı göstermıyor Bu da balıkyağının aterom oluşumunu önleyici etkısının fıbrınojen sentezının azalmasından da kaynaklandığını gösterıyor Romatoıd artrite ılışkln oldukça başanlı sonuçlar var literaturde Balıkyağıyla tedavi edılen romatoıd artrıtlı hastaların durumlannda belırgın duzelmeler oluyor Hastaların hareketlerındekı sabah zorluğu genlıyor, ağrılı eklem sayısı azalıyor ve hastalar ellerını daha lyı kullanabılır duruma gelıyorlar Ingıltere'de 35 romatoıd artrıtlı hasta üzerınde balık ve zeytınyağlarıyla yapılan karşılaştırmalı çalışma, zeytinyagı lehln* sonuçlanıyor Şıkayetlerdeki azalma daha belırgın oluyor, fıbrinojen değerı geriliyor ve yangı olayında önemlı yerl olan E2prostaglandinde duşuş kaydedıliyor Terleme suresınce hastalar kendı ötekı antiromatızmal ılaçlarını da *iıç kuşkusuz alıyorlar Yani, söz konusu olumlu sonuç salt zeytınyağı ıle alınmış değıl Bu sonucun bızım yönumuzden sevınılecek yani, zeytınyağlı yemeklerın ulkemızde oldukça yaygın olması Önerılen miktar günlük 18 gr. (yaklaşık 1 5 çorba kasığı) olduğuna göre, romatoıd artırıtlı hastalar zeytınyağını ıçemezlerse, onun yerıne 12 porsıyon zeytınyağlı yemek yeseler hıçbır kayıpları olmaz Sedef hastalığında balıkyağıyla alınan sonuçlar zeytınyağına göre daha olumlu Isveçlı bır araştırmacı, hasta ve hekım yönunden sorun olan egzama todavislnd», gunde 10 balıkyağı kapsülüyle yapılan 12 haftalık kürden sonra deridekı eritemin, yani kırmızılığın söndüğünü, kaşıntının gerıledıfiinı bıldtrıyor 12