Katalog

BİLİM KÜLTÜR lık ılışkılerı bulunmayan bır durumdan, yabancılık ılışkılerı bulunan bır duruma geçme demektır Almanca veya ingılızce bılmeyen bır Turk, Entfremdung veya alienatıon nedır dendığınde boyle bır tanım veremez, çunku o sözcukler onun ıçın bırer "tanım ad" değıldır Oysa o dıllerı bılen bırı ıçın bunun tersı doğrudur Sayın Anday "Yabancılaşma sozcuğu kafalarımıza bır kolaylık getırmıştı" derken ışte bu olguyu dıle getırıyor Ulusal dılımızı koruyup gelışlırmek, onu daha lyı duşunmeye uygun bır araç kılmak anlamına da gelır Sonra felsefede "yabancılaşma", özunde, yukarıda verdığım tanıma uyarlık da taşıdığı ıçındır kı ona yabancı (fremd) sozcuğunden turemış yabancılaşma (Entfremdung) adı uygun gorulmuştur Yabancılaşma kavramına bır Turk fılozof ulaşsaydı da ona yabancılaşma adını verseydı, kım ne dıyebılırdı? O durumda Alman, yabancılaşma terımını Entfremdung dıye çevıremeyecek mıydı? Burada gunluk dılde kullanıladuran bır sözcukten çıkılarak bır felsefı kavrama hem doğrudan hem çevırı yoluyla uygun bır ad (terım) bulundugu goruluyor Çevırmek, bır dılde soylenmışlerı başka bır dılde yınelemektır Bu yıneleme sözcukler tumuyle karşılıklı duşecek bıçımde (sozcuğu sozcuğune) olabıldığı gıbı olmayabılır de, yeter kı yıneleme doğru ve eksıksız olsun Goruluyor kı çevırı, Turkçesı olmayan terımlere Turkçe karşılık bulmada bırıcık yoldur (Başka dıller ıçın de oyledır) Terımler Entfremdungyabancılaşma, blackholekara delık ınsect, haşerebocek plant, phyton, nebatbıtkı gıbı sozcuğu sozcuğune veya motamorphosıs, ıstlhale başkalaşma veya başkalaşım raduladışlı dıl hermaphrodltoserdışı bıçımınde, vb çevırılebılır Dr Cangızbay'ın çevırı yolunu sakıncalı bulması gerçekte bılımsel terımlere Turkçe karşılıklar bulmayı sakıncalı bulması demek tır Daha bıtmedı Dr Cangızbay'ın bılımsel olan bılgı ıle olmayan farklıdır önermesı doğrudur Ama bu yuzden de bılımsel olan kavramlar olmayanlardan farklıdır önermesı yanlıştır Bılımsel kavram, nasıl ve nıce erışılmış olursa olsun kafayla ve dılle ılışkısı baktmından her kavram gıbı bır kavramdır Içerığınıp daha derın ve genış, teorık, vb olması bunu değıştırmez Bılımsel terım de her sozcuk gıbı bır sozcuktur Onun ıçın de ulusal dılımız ve başka ulusal dıller gelıştırılırken halk dılındekı (ulusal dılın en yaygın, en ış lek kesımındekı) bır yığın sozcuk lerımleştı rılebılmıştır Duşunme ve ıletışım aracı olarak dıl, bu bakımdan hıçb.ır guçluk çıkarmaz Sonuç olarak bır ulkede ulusal dıl korunup gelıştırılırken karşılaşılan guçlukler dılsel ve dılbılımsel değıldır o ulusal dıl de ıçkın (ımmanent) değıldır Guçluk kaynağı o ulkenın toplumsal ekonomık, dolayısıyla ıdeolojık ve polıtık durumudur Başat ıdeolojı ve polıtıka ulusal varlığın korunup gelıştırılmesını, halkın (bılım adamı olmayan herkesın ve kendı dalları dışına çıkamayan butun bılım adamlarının) bılımsel gelışmelerı kolayca ızleyıp engın duşunmesını karabasan gıbı göruyorsa, o ulkede ulusal dılı koruyup gelışlırmek çetın ıştır Bunun tersı de doğrudur (1 ' Melıh Cevdet Anday Bılımsel Terımler Soru nu Cumhuriyet 10 Şubat 1989 2 Dr Kadır Cangızbay Yabancı Kokenlı Bılım Terımlerıne Turkçe Karşılık Nasıl Bulunmalı? ve Bı lım Dılı Bılımın Işleyışt Içınde Belırlenır Cumhuriyet Bilim Teknlk, 7 ve 14 Ocak 1989 3 Nurullah Ataç Gunce (19561957), TDK Yayın ları Ankara Unıversıtesı Basımevı 1972 s 719 4 Ana Britannıcca, Izlanda Dılı maddesı 5 Turkçe Söziuk, genışlelılmış 7 baskı TDK Ya yınları Ankara 1983 Tellerin tehlikesi Yüksek gerilim hatları sağlık açısından gerçekten sakıncalı mı? Vehbi Belgil azı okutmanın bırçok yolları var Korkutarak, eğlendırerek, umdurarak, merakını çekerek, açıklayarak, seks duygularını sömurerek ve daha bırçok yollar Bunların en etkılısı hangısı 9 Korkutarak okutmak tabıı En kolayı da o Eğlendırmek oldukça guç, kafayı zorlamak, ınce buluşlar yapmak gerek Umdurmak para ışı Lotaryacılık buraya gırıyor Falan gunku sayımızı okursanız dayalıdoşelı ev, dunya gezısı, araba, televızyon kazanırsınız Şunu yersenız falan hastalıktan kurtulursunuz, falan bıtki fılan hastalığa lyı gelır Y Merak çekmekle açıklamak galıba aynı kapıya çıkıyor Falan devlet buyuğunun annesı Turk mu? Fılan dışışlerı bakanı çasustu Bılmem ne bakanının annesı bekâr çamaşırı yıkıyordu gıbı haberlerı kım okumaz? Yahut, falan futbol ası fılanla kırıştırıyor (hele ıkısı de evlı ıseler) Nıxon'ın VVatergate skandalı dunya basınına yıllarca yem olmuştu Şah'ın Sureyya ıle ılışkılerı çarşaf çarşaf gazete sayfalarını doldururdu Bunlara daha bırçoklarını ekleyebılırsınız Tabıı, bu yontemlerın gerçeklerı yansıtmadıklarını soylemek ıstemıyorum Gazete enflasyonunun olduğu yerlerde yöntemler bıraz da zorlanıyor Ama, dedığım gıbı, en garantılı yöntem, korkutmak Hele korkutmanın bılımsel gorunuşlu olanı daha da etkın Falan madde kalp yapıyor, kanser yapıyor, kör edıyor, çocuklann sakat doğmasına yol açıyor şeklındekı bır haberı kım okumaz? Bu kısa anımsatmalardan sonra konumuza gırebılırız Bılımsel gorunuşlu korkutucu haberlere dunya basını gıttıkçe daha çok yer ayırıyor Yuksek gerılımlı elektrık akımı taşıyan hatların zekâ bozukluğuna ve kansere yol açtığı, şımdı gunun konusu Bılgısayar onunde çalışan gebelerın çocuklarının duştuğu de ılerı suruluyor Basın ve resmi kuruluşlar Amerıka'nın Texas, New York, Calıfornıa, Louısıana eyaletlerınde öğrencı velılerı ve mulk sahıplerınce açılan davalar yuzunden hat sahıbı şırketler hatlarıriın geçeceğı yolları askıya alıyor, yenıden belırlıyor, bazen ıptal edıyor Florıda eyaletı, hatların geçtığı yerlerde ev, tarla, arsa almak ısteyenlerın dıkkatlerının çekılmesı zorununu getırrmş Yıne aynı Florıda'da, mahkeme, bır okulun havaı hat geçen bahçesının buyuk bır kısmının kullanılmaması kararı vermış Kanada'da, 100 kılometrelık bır yuksek gerılım hattının sahıbı şırket, hattın geçtığı yerdekı taşınmazları satın almaya kalkıyor Halkın protestoları uzerıne, hukumet, hattın bır kısmının kullanılmasını önluyor The Nevv Vbrker adlı haftalık Amerıkan dergısınde konu uzerınde bır yazı yazan Paul Brodeur, hat şırketlerı ıle resmı makam ların ışı hafıften aldıklarını söylüyor Amerıkan Kongresi'nın Teknoloji Degerlendırme Komısyonu, yetkılı ve ılgılı bırçok uzmanla yaptığı göruşmelerden sonra geçen hazıran ıçınde bır rapor yayımladı Rapor, CamegıeMellon Unıversıtesı'nden bır grup tarafından hazırlandı (Pennsylvanıa'nın Pıttsburgh kentınde) Bunda, "artan kanıtlar karşısında tehlıke yoktur denemeyeceğı gıbı vardır da denemez" cumlesıne yer verılmış Sonlarda şoyle denıyor "60hertzlık ve daha da duşuk frekanslı elektromanyetık alanların canlı hucrelerınde, değışıklıkler yaptığı artık kesın" Bu durumda, sadece yuksek gerılım hatları değıl, elektrıklı ev eşyalarındakı akımlar da zararlı olabılır Hatta, daha çok kırlık yerlerden geçen yuksek gerılım hatlarının tehlikesi ıkıncı dereceye bıle duşer Buna karşılık, bazı bılım adamları, korkuları haklı gosterecek bır tehlıkenın soz konusu olmadığı göruşunde Şımdı kıme ınanmalı? Anlaşıldığına göre, konu henuz bılımsel aydınlığa kavuşmuş değıl Kavuşması ıçın başlıca şu soruların yanıtlanması gerekıyor 1) Elektromanyetık bır alan, hucrede nasıl oluyor da değışıklık yapıyor? 2) Değışıklıkler sureklı mı, geçıcı mı? 3) Değışıklıkler zararlı mı, zararsız mı? 4) Yuksek gerılım alanında 5 dakıka kalmakla duşuk gerılım alanında 24 saat kalmak aynı sonucu doğurur mu? 5) Yuksek gerılım alanları yakınında oturanların hastalıkları uzerınde yapılan ıncelemeler ne sonuç verdı? Bunlara benzer daha bırçok sorular aydınlanmadıkça hemen harekete geçmek, "her 'elımdekı hıyar' dıyenın arkasından bır avuç tuzla koşmak" olur Şımdılık durum bıllur berraklığına kavuşana kadar uzmanlar şu önerılerde bulu nuyor Yataklarınızı ısıtmak ıçın elektrıklı battanıye kullanıyorsanız, bunu, sız yatakta değılken yapın Elektrıklı saatınızı yatağınızın başucuna değıl, uzakça bir yere asın Televızyondan en az uç metre kadar uzakta oturun, mumkunse aracın tam karşısına oturmayın Dahası var 2030 yıl önce başka bır sorun ortaya atılmıştı Gerılım hatlarındakı tellerı ortadan kaldırmak ıçın elektrık akımlarını mıkro dalgaya çevırıp yansıtmak akla gelmıştı Ancak bır elektrık dıreğınden öburune yansıtılacak mıkro dalganın ıçınden geçecek kuşların, ucakların, hatta ıslanmış uçurtmaların ortaya çıkarabıleceğı zararlar bırçoklarını duşundurmuştu Daha da öncelerı şöyle bır duşunce ortaya atılmıştı "Radyo ve televızyon dalgalarından bır denızın ıçınde yaşıyoruz Bunların gırmedığı yer yok Yatak odanızdan, kırlık bır yerden hatta bır mağaradan dunyanın obur ucundan yayın yapan bır radyoyu dınleyebılıyorsunuz Demek kı her yanımız dalga dolu Televızyon ıçın de aynı şey soylenebılır Arjantın'den yayın yapan bır radyo veya televızyon ıstasyonunun mıkro dalgaları gelıp sızın cıhazınızı çalıştırabıldığıne gore vucudunuzun hucrelerı uzerınde neden etkı yapmasın?" Işte sıze bır alan kı, butun ıncelemelere, buluşlara açık Ama bılımsel ıncelemelere Bılımsel ınceleme ıse gol atıp alkış yağmuruna tutulmak kadar kolay olmuyor, uzun ömur, sıkı çalışma ıstıyor Istanbul'a enerjı getıren yuksek gerılım hatlarının altındakı bır evden kanserlı bır çocuğu bulup, "Işte bır örnek" demek gayrı cıddı bır ış olur önemlı olan, aradakı ılışkıyı kesınlıkle bulup göstermektir. D 13