Katalog

P S İ KO LOJ İ mış mekânlardan daha sıcaktır Bu etkilenme bazen öylesıne ılerı boyutlara ulaşıyor kı örneğın açık mavı badanalı duvarlara sahıp bır fabrıkadakı kadın işçıler sureklı "soğuktan" şıkayet ediyormuş ISAAC ASIMOV YAZIYOR Mimarlar ve renk Mımarlar ınsanların renklere karşı bu duyarlılığından çoktan yararlanma yoluna gıttıler Açık bır renge, örneğın sarımsıyeşile boyanmış tavanları, odaları daha yuksek, açık sarıya boyanmış duvarlar odaları daha genış gösterıyor Ayrıca bır dökumhane ya da demırhanede çalışanlar kendılerını çevreloyen kırmızıya karşı, duvarların mavı ya da yeşıle boyanmış olmasını bır çeşıt ısı dengelenmesı şeklınde yorumlayacaklardır Tatlı yıyecakler ureten bır fabrıkada çalışan ışçiler ise genellnde "acı" renklerı tercıh edecoktır Yanı mavı ya da vışne çuruğu gıbı Çunku böylece urettıkleri aşırı mıktarda tatlının tadı dengelenecektır Renkler bıze aynı zamanda bazı tadları da hatırlatıyor Örneğın sarı ekşiyi. Bu nedenle de çocuklar, dıyelım kı sarı bır şekerı ağızlarına alıp, çılek tadı duyduklarında, şaşırıyorlar Okul sınıflarında açık yeşıl ve açık toprak sarısı, öğrencılerın dıkkat ve konsantrasyonlarını yukseltıyor işletmelerde kırmızı ya da sarımsı oranj çalışmayı teşvık edıyor Hastane duvarlarındakı sıcak toprak sarısı hastaların umutlannı arttıyor Koyu yeşil doktor gomlekleri de hastaların amelıyattan korkmalarını önluyor ve amelıyat sırasında koyu yeşil renk gözlerını almıyor Chiron bilmecesi nihayet çözülüyor Çeviri: Fatma Artunkal S atürn'un ötesınde bulunan bır cısım, yıllardır astronomların aklını karıştırıp duruyor Bunun bır tur gök cısmı olduğu bellı, ama ne tur bır cısım olduğu bellısız Daha doğrusu, bellısızdı Şımdı, bu cısmın gerçek nıtelığı nihayet anlaşılabılecek Butun hıkâye, 1977 kasımının ılk gunu, Amerıkalı astronom Charles Kowal'ın asteroıde benzeyen ve çok yavaş hareket eden bır cısım keşfetmesıyle başladı Bır asteroıd ne kadar yavaş hareket ederse, guneşten o kadar uzakta demektır ve bu keşfedılen cısım, o gune kadar görulen butun asteroıdlerden daha uzakta, Satürn'un yörungesınden de ötede dolaşmaktaydı Daha öncelerı Satürn'un uzaklığında ya da daha ötede görulen küçük cısımler, Saturn, Uranus, Neptun ve Pluton gıbı uzak gezegenlerın çevresınde donen uydulardı Kovval'ın keşfettığı kuçuk cısım ıse guneşın etrafında bağımsız bır yörungede dönüyor, bazen Satürn'un yörungesı mesafesınde oluyor, bazen de Uranus'un yörungesı kadar uzaklaşabılıyordu Ne ki bu kuçuk cısmın yörungesı öyle kaydırılmıştı kı cısım kendı yörüngesınde hareket ederken, bu ıkı gezegenın ya çok altında ya da çok uzerınde kalıyordu Yanı bır çarpışma tehlıkesı yoktu bin defa daha masıftır, ama kımbılır, belkı de bazı kuyrukluyıldızlar bu kadar buyuk olabılır Ne var kı Chiron, bır kuyrukluyıldız belırtılerı de göstermemıştlr Bır asteroıd ıle bır kuyrukluyıldız arasında şu fark vardır Bır asteroıd, buyuk ölçude ya da tamamen kayaç ya da metalık maddeden oluşur ve bunlar, akkor halınde bıle buharlaşmazlar Bır kuyrukluyıldız ıse buyuk ölçude, buzsu maddeden oluşur ve bu madde, ısıtıldığında buharlaşarak kendı etrafında tozlu bır bulut yapar Işte kuyrukluyıldızların guneşe yaklaştıklarında tıftık tıftık bır hal alıp uzun bır kuyruk peyda etmelerının nedenı budur Chiron, böyle tıftıkleşme belırtılerı göstermemıştır, ama bu onun guneşe çok uzak olmasına, dolayısıyla da buzlarını buharlaştıracak kadar yeterlı ısı alamamasına bağlı olabılır Ne kı Chiron, 1977'de keşfedıldığı zaman, Guneş'ten azamı uzaklığındaydı ve o gun bugundür guneşe yakınlaşmaktadır En yakın konumuna 1996'da ulaşacaktır Bu ıse keşfedıldığı tarıhten bu yana Chıron'un Guneş'e gıttıkçe daha fazla yaklaştığı dolayısıyla da gıttıkçe daha fazla ısındığı anlamına gelır Bır cısım Guneş'e yaklaştıkça, doğal olarak daha fazla ışık alır, daha fazla ışık yansıtır ve gıttıkçe daha parlaklaşır Astronomlar, bır asteroıdın Guneş'e yaklaştıkça ne ölçude parlaklaşması gerektığını gayet lyı bılırler ve Chıron'un daha 1987 kasım ayında bıle olması gerektığınden daha parlak olduğunu duşunuyorlardı Bir asteroid mi? Kovval, gökyuzunun uygun bölumlerının eskı fotoğraflarına bakarak bu cısmı aradı ve yörungesını hesapladı Cısım, guneşın etrafındakı turunu tam 51 yılda tamamlıyordu Yörungesı, cısmın bır uçta guneşe 790 mılyon mıl yaklaştırıyor, öbur uçta ıse 1 740 mılyon mıl uzaklaştırıyordu Cısım, Saturn'le Uranus'un yörungelerıne bır yaklaşıp bır uzaklaşarak sonsuza dek koşuyormuşa benzedığı ıçın Kovval ona Chiron adını taktı, Chiron, Yunan mıtolojısındekı Kentaurosların (yarısı ınsan yarısı at yaratıklar) en unlusudur Bu cısmın ne olabıleceğı sorusu ortaya atıldı Bır asteroıd olabılırdı Gerçı haylı ırı ıd., bır ucundan öburune uzaklığı 112 mılı buluyordu, ama bu buyuklukte asteroıdler vardır Bu açıklamanın tek aksayan tarafı, cısmın guneşe olan mesafesıydı Bıldığımız butun asteroıdlerın yörungesı, Jupıter ıle Mars'ın arasında bır yerlerdedır ("asteroıd kuşağı" denen yer) Bazı çok mınık asteroıdler, Mars'ın yörüngesının ıçınde yer alır, ama Chiron, yörungesı tamamıyle Jupıter'ınkının ötesınde bulunan, bılınen tek asteroıddır Gayet tabııdır kı, bır asteroid ne kadar uzaktaysa, o kadar zor görulur Belkı de guneş sıstemının Jupıter'ın ötesınde kalan dış kısımları asteroıd doludur, ama bunlar dunyadan o kadar uzaktadırlar kı, onları göremeyız Belkı de ancak Chıron'u görebılmemızın nedenı, onun bır asteroıd ıçın olağandışı buyuklukte olmasıdır Belkı de bır gun uzayın çok uzaklarında, yörungede teleskoplarımız olduğu zaman, daha pek çok Chiron benzerı cısım keşfedebıleceğız öte yandan, Chiron bır kuyrukluyıldız da olabılır Guneş sıstemının kenarlarında kuyrukluyıldızların varlığı bılınıyor Evet, gerçı Chiron, bır kuyrukluyıldız ıçın de buyuktur, mesela Halley kuyrukluyıldızından 2 San Francısco'dakı Golden Gate Köprusu'nun kırmızı rengının çok onemlı bır özelliğı var Kırmızı rengın, köpruye ıntıhar ıçın çıkanlan bu eylemlerınden vazgeçırtıcı, canlandırıcı ve hayata bağlayıcı etkıde bulundugu duşunuluyor Insanoğlu renklerı yapay bir şekılde uretmesını başardıktan sonra, renk unsurundan çeşıtlı urünlerın reklam ve pazarlamasında da yararlanmaya başladı Gerçı daha önce de bellrttığımız gıbı, renk duyarlılığı açısından çeşıtlı ırklar arasında bır fark yok, (örneğın Amerıkalı beyaz ve zenciler) ancak farklı bölge ve ıklımlerde yaşayan ınsanlar arasında pekâlâ bazı farklılıklar göze çarpıyor örneğın nıspeten "renk yoksunu" olarak tanımlanan Almanya'nın Ruhr bolgeslnde yaşayanlar, orman ve gokyuzu tarafından çevrelenmış Bavyera nufusun oranla daha çok yeşıl ve pastelfnavıye duşkunler Isviçrelller ıse genelınde kahverengıyı tercıh edıyor Ancak Bernlıler, Zurıhlılerden daha çok bu renge meraklı Hollandalılar ıse daha çok oranjı sevıyorlar, islam ülkelerlnln pekçoğunda da kutsal yeşll de ön plana çıkıyor Bize yaklaşırsa? Şımdı ıse Havvaıı Unıversıtesı'nden Karen J Meech ve Tucson'dakı Kıtt Peak Rasathanesı'nden Mıchael J S Belton, Chıron'un daha da parlaklaştığını bıldırmışlerdır Bu parlaklaşma, ancak guneş ışınlarının Chıron'un çevresınde oluşmakta olan bır buhar atmosferınden yansıması sonucu ortaya çıkabılır Bu da Chıron'un bır asteroıd olmadığı ve her şeye rağmen dev bır kuyrukluyıldız olduğu anlamına gelebılır Belkı de Chiron, bir kuyrukluyıldız ıçın hıç de öyle olağanustü buyuk değıldır Belkı de Pluton'un yörungesınden ötede, uzaklarda var oldukları duşunulen pek çok kuyrukluyıldız da bu büyukluktedır Bızım yakından gördüklerımız, enınde sonunda, bızım burnumuzun dibine kadar gelenlerdır, yanı Guneş'ın çok yakınına kadar defalarca gelenler Şayet Chiron buyukluğunde bır cısım, gezegenler arası yer çekım sonucunda yörungesı değışerek guneş sıstemının bızım kesımımıze duşmek zorunda kalırsa, o kadar çok buhar kaybeder kı, kendı çevresınde Guneş'ten de buyuk dev gıbı bır bulut oluşur ve yuzlerce mılyon mıl uzunluğunda olup gökyuzunun yarısını kaplayan bır kuyruk sahıbı olur 1800'lerde bırkaç tane böyle dev kuyrukluyıldız gözlemlenmıştır, fakat ne yazık kı bızım yuzyılımızda bız, sadece pek cılız örneklerle yetınmek zorunda kaldık Elımızden Chıron'u seyre dalmaktan ve kaçırdığımız asıl seyırlere yanmaktan başka ne gelır kıl (Copyright LATS) Araba ve renk Tuketıcı, çeşıtlı renkler arasında seçebılme ımkânına sahıp olduğu halde seçeceğı urun ıle rengı arasında uyum arıyor Araba örneğlnı ele alalım Buradaki renk tercihl, istek ve nlyete olduğu kadar, otomobllln tip ve büyükluğune de bağlı. Sportıf suruculer açık kırmızı ve sarımsı oranjı tercıh ederken, kadınlar genelınde krem ve açık mavıden yana Sıyah ve lacıvert daha çok buyuk arabalara uyuyor Bu renkte kuçuk arabalar gulunç oluyor Saf beyaz ıse bır spor arabasını, bır kuçuk arabaya olduğundan daha çok yakışıyor Koyu yeşıl de genelınde tutuculuğu anımsatıyor Bunun yanı sıra açık renk arabalar, göze koyu renk arabalardan daha buyuk gelıyor (s.n.)