Katalog

S A Ğ Ll K Neden şişmanlıyoruz? Baştarafı 1. sayfada Şışmanlığın neden olduğu rahatsızlıkların 1 lıstesı oldukça uzundur Kilo fazlalığı, her yaş grubunda hastalıklığın ve olum oranının artmasına yol açar Solunum hacminı ve dlyaframın hareketlillğinl azaltır Bu, solunum yeterslzliğıne neden olabılır ya da bunu kotuleştırebılır Karın frtıklarının ortaya çıkması, karın kaslannın yetersizlığınden ve yağ dokularının aşırılığının fazla yuklenmesınden ılerı gelır öte yandan, bacaklara blnen yuk, eklernlen yıpratarak dız ve kalçada eklem iltlhaplarmn noden olur. Ayakta dıırma, eklemlere bınen yuku arttırır, bu da ayakta yapılan tum hareketlerde dıkkat edılmesmı gerektırır Damar sertliği ve koroner yetmezliği, normal kişilere oranla şışmanlarda daha çok görulur Ancak tum şışmanlıklarda rahatsızlıklar aynı bıçımde ızlenmez Aşırı yağ yukunun topağralısı onemlı bır rol oynar Genelde, kadınlarda jinoid, erkeklere adroid bıçırnler gözlemlenmektedır Jinoid şışmanlıklarda, fazla kılolar vucudun alt kısımlarında, kalçalarda ve baldırlarda yoğunlaşır Bu biçım şışmanlık, bacak eklemlerınde ıltlhaplara ve varıse yol açar Androıd şışmanlıkta, kıloların yoğunlaştığı bölge vucudun üst kısmı, kann ve goğustur Çocukluk sırasındakı beslenme ortamı da kuşkusuz şışmanlıkta etkılı olmaktadır Fakat, hıçbır çalışmada, "şışmanlama rısklı" çocukların rejıme sokulmasının yetışkınlıkte şışmanlama olasılıklarını azalttığı saptanmamıştır Uygulamada, aılede kılolu bıreylerın olması durumunda, doğumdan ıtıbaren beslenme rejımıne özen gostermek gerekmektedır Ote yandan, rejımın çocuğun kabul etmesı, yapısal ve psıkolojık gelışımıne zarar verılmemesı açısından mantıklı olmasına dıkkat edılmelıdır Şışman kışıde, besın alınması yıyeceklenn var olması, görunuşu ve tadı, yemegin saatı ve turu gıbı dış etmenler on plana çıkmaktadır Normal kılolu kışıler ıse, beslenmelerını daha fızyolojık etmenlere göre duzenleyebılmektedırler Stresle bırlıkte yaşanan buyuk sıkıntılar da şışmanlığa yol açabılmektedır Kaygıya karşı bır savunma aracına donuşen yeme alışkanlığı, gecelerı bıle suren duraksız blr tıkınma halını alabılmektedır Bırkaç yıldır, araştırmacılar şışmanlıkta eneıjetik metabollzmadakı dengesızlığın rolu ustune çalışmalar yapmaktadırlar Enerletık metabolızma organızmanın çalışması ıçın gereklı enerjının alınması, depolanması ve kullanılması surecının tumunu temsıl etmektedır Şışmanlık ıse aşırı enerjının yağ olarak depolanmasıdır Daha az tuketmek ve daha çok yemekl Ya da daha çok tuketmek ve daha az yemek? Şışman kışının enerjetık metabolızması ustunde çahşmak ıçın, bır yandan enerjı alımlarını, bır yandan tuketımlennı olçmek gereklıdır Insanda, yararlanılabılecek tek enerjı kaynağı beslenme, yıyeceklerde ve ıçeceklerde bulunan kalorık ozbesınlerdır Proteinler, glusitler, llpldler ve alkol Kışının gereksınımıne gore, bu enerjı alımı ya depolanacak ya da organızma tarafından çalışması ve etkınlığı ıçın kullanılacaktır Besın alımları tuketımın ustunde olduğu zaman, özellıkle yağ dokuları bıçımınde enerjı depolanması gerçekleşır ve kışı şışmaniar Şışman kışının ener|etık metabolızmasını ıncelemek ısteyen araştırmacılar, bırçok soruya yanıt aramaktadırlar Nıçın kışı şışmanlıyor, nıçın1 Bu kadar çok yedığı ıçın mı, yoksa daha az enerjı tukettığı ıçın mı"? Şışman kışı zayıfladıktan sonra, bırkaç ay ya da yıl sonra nıçın yenıden kılo almaya eğılımlı oluyor? Oburluğunun kurbanı mı, yoksa metabolızmadan kaynaklanan rahatsızlıklar mı bunda rol oynuyor? Bır kışının enerjetık metabolızmasının değerlendırılmesı ne yedığıne ve ne mıktarda yedığıne bağlıdır Anketlerle elde edılen bubılgıler, daha sonra kalorıye dönuşturulur Böylece, kışının beslenmeyle aldığı kalorı saptanır Şışman kadınlarda yapılan anketler, normal kılolu kadınlara gore daha az kalorı aldıklarını ortaya koymuştur Benzer sonuçlar ABD'lı ve Trınıdadlı kadınlar ustunde yapılan çalışmalarda da elde edılmıştır 525 erkek ustunde yapılan ankette de kışılenn kıloları arttıkça, daha az yedıklerı belırlenmıştır Öyleyse neden zayıtlamamaktadırlar? llk bakışta, aynı kıloda kalmaları ancak enerjı tuketımlerının azalmasıyla açıklanabılır Bır kışının enerjı tuketımı şu uçunun bırleşmesıyle oluşmaktadır Bazal metabolızma, besınlerın ışıl etkısı ve fızıksel etkınlık Fazla hareket etmeyen insanda, bunların oranı sırasıyla %6570, %1015, %2030'dur Bazal metabolızma tam dınlenme sırasındakı tuketımı kapsamaktadır Organızmanın çalış Bu Amerikalı, 534 kılo ağırhğa ulaşarak dünyanın en şışman Insanı olma rekorunu kırmıştır Kore Savaşı 'ndan sonra psıkolo/lk sorunları nedenlyle uyuşturucu kullanmaya başlamıs, sonra uyuşturucunun yerını yemek almıştır En sonunda ayağa kalkamaz hale gelmış ve öluncoye kadar bfr karavanın içlnde gezdınlerek fuarlarda gösterılmiştlr. ması ve dokuların yenılenmesı ıçın gereklı enerjı tuketımını ıçerır Başlıca, vucut oluşumuna bağlıdır Dlnlenme sırasındaki tüketlm, kaslar vo ıç organlar tarafından oluşturulan "zayıf dokuların" toplam mıktarının fonksıyonudur azaldığt gözlenmıştır Sonuç olarak şişman kişi normal kllolu kişiye gore dinlenme sırasında daha çok enerji tuketmektedir. Ote yandan ısıl etkının bazı kışılerde azalması aşırı kılolu olmaya bır açıklık getırmemektedır Gerıye fızıksel etkınlık kalmaktadır Şişman kişi daha az mı hareket eder? Bu soruyu yanıtlamak ıçın de yıne şışman ve normal kışılenn hareketlerı ıncelenmıştır Sonuçta şışmanların da zayıflar kadar hareket ettıklerı belırlenmıştır Bu hareketlere bağlı olarak enerjı tuketımı ölçulduğunde ıse, şışmanların daha çok enerjı harcadıkları ortaya çıkmıştır Bu durum, aşırı kıloyu taşımak ıçın verılen çabadan ılerı gelmektedır Fazla yağ dokuları şışman kişınin surekli yanında taşıdığı bir bavul gibi duşunulebılır, bu da enerjı tuketmını arttırmaktadır Öyleyse, aynı mıktarda yıyerek ve daha çok tuketerek kılolarını nasıl korumaktadırlar1' Ingılız J.S. Garrow, bu noktaya açıklık kazandırmak ıçın şışman ve normal kılolu kışılenn yedıklerını ınceledı Garrow, normal kılolularda besınlerın enerjının besın olarak gırışınde ve tuketımınde bır denge olduğunu saptadı Ancak, şışmanların yedıklerını tam olarak değerlendıremedıklerını ve azımsadıklarını gözledı Bu gozlem, A.M. Prentice'ın çahşmalarıyla da doğrulandı Şışman kışının yedıklerını az göstermesının altında dış etmenler (toplumsal baskı, yıyeceklerın çeşıtlılığı ve hoşluğu, psıkolo|ik stres, vb) aranmalıdır Bu bır suçluluk duygusuyla da açıklanabılır Şışman kışı, soruların amacının fazla ktlolarının kaynağını araştırmak olduğunu bıldığı zaman, bılınçlı ya da bılınçsız olarak yedıklerını az gosterme eğılımınde olacaktır Şışman kışıler, daha fazla ytmektedırler Enerjı tuketımı, besın alımından az olduğu ıçın kışı şışmanlıyor Şışmanlığa enerjetık metabolızmanın değışımı eşlık edıyor Fakat elde edılen tum bu sonuçlar, kışının neden şışman olduğunu açıklayamıyor Bır başka sorun ıse, kısıtlayıcı bır rejımden sonra yenıden kılo alınmasıdır Örneğın on kılo verıldıkten sonra enerjı tuketımı %1015 azalır Bunun başlıca ıkı nedenı vardır Dınlenme metabolızmasında bır azalma olur ikıncı olarak, fızıksel etkınlığe bağlı olarak enerjı tuketımınde duşuş gerçekleşır, çunku eskıden şışman olan kışı, şımdı aynı hareket ıçın daha az kılo taşımaktadır Sonuçta, zayıflayan kışının ener|i tuketımı azalır Bu durum, rejımden sonra kılo alma eğılımıne açıklık getırmektedır Dinlenme metabolizması Şişmanlığın nedenleri Şışmanlık ıçin bırden çok neden gösterılmektedır, kışılere göre az ya da çok rolü olftn blrden çok etmenın etkılerı ustunde durulmaktadır Şışman kışıler ustune yapılan araştırmalar, ozellıkle çok şışmanlarda allesel etmenle sık sık karşılaşılmaktadır %69'unun ana babasından bırinın, %10'ının ikisinın şışman oldukları saptanmıştır Burçoğunun şlşman olma riski, ana babadan bırı şışmansa %40'a, ıkısı de şışmansa %80'e ulaşmakta, ıkisı de şışman değılse %10'a kadar duşmektedır Bazen kalıtımın kesın etkısını ve çocuklukta edınılen beslonme alışkanlıklarını ayırt etmek guç olmaktadır Boy Kilo Enerjı tuketıminın en önemlı bölumunu oluşturduğundan şışmanlığa bır açıklama ıçın, önce dınlenme metabolızmasında bir kusur olup olmadığına bakılmalıdır Araştırmalarda, dınlenme sırasında şışman kışılenn normal kılolulara göre daha çok enerjı harcadıkları saptanmıştır Bu sonuç ıkı yenı sorunun ortaya atılmasına neden olmuştur Nıçın şışman kışı dınlenmede daha çok enerjı harcıyor? Şışmanlık nasıl açıklanabılır? Bırıncı soruyu yanıtlamak ıçın, şışmanların vucut oluşumunu ıncelemek gerekir Fazla kıloların %75'ı yağlı dokulardan, %25'ı zayıf dokulardan oluştuğu ıçın, şışman kışının yalnızca yağlı doku fazlalığı değıl, aynı zamanda etkın kutle fazlalığı da vardır Dınlenme metabolızması etkın kutlenın mıktarına bağımlı olduğundan, bu fazlalık dınlenme, metabolızmasının artmasını açıklamaktadır Şışman kışılerde, besınlenn etkısı ustune yapılan araştırmalarda, normal kışılere göre sapmalar gorulmuştur Otuz beş şışman ve on yedı zayıf kışıde yapılan ıncelemede, şışmanların on ıkısınde, zayıfların ıse yalnızca bırınde kalıtımsal nedenlerden ısıl etkısının Vücut kütl»»l gö«Urg«»l Kim şişman olarak nitelendirileblllr? Bu dıyagram, kolayca vücut kutlesı gostergesını behrlemeyı sağlamaktadır Bır doğruyla vucut kilosu ve boy uzunluğu bırleştlnldığınde gösterge bulunmaktadır Örneğın kilosu 61, boyu 1 75 m olan bır kışının göstergesı yaklaşık 2O'dir Erkeklerde bu 27 8'den, kadınlarda 27 3'ten büyük olduğunda kışı şişman sayılmaktadır 15 Vücut Kütletl oö«tera««l (kg/m«) 20 25 » » 4 0 Şişmanlık, özellikle 3555 yaşlan arasında ölüm risklnı yükseltiyor Graflkte, 2039 yaş arası bın kışının vucut kutlelerı göstergesıne göre olum oranı venlmektedır Göstergenın 2025 arasında olduğu noktalarda ölüm oranı en az duzeye duşmektedir