Katalog

PALEOANTRO POLOJİ Geçenlerde, Mary Leahey, ARE Sınclaır ve Mıchael Norton Grıffıths ıle bırlıkte, alternatif bir hlpotez ılerı surdu Dık yurumeye başlamamıza neden ıkı ayak uzerın de durmanın aktıf bıçımde avlanmaktan çok, "çöp karıştırmak" tşını kolaylaştırmasıydı Mary Leahey'e gore, ılk ınsanlar doğal nedenlerle olen hayvan leşlerını yı yorlardı ve onları ıkı ayak uzerınde taşımak daha kolaydı Aynı şekılde, mevsımlık uzun goçler sırasında, çocuklarını kollarında taşıyorlardı Ancak bu ıddıa da detaylı araştırmalarla çurutulebılecek nıtelıktedır Nıtekım, fosıllerın dışlerındekı yıpranma ıncelendığınde, bunların şımdıkı şempanzelerden daha çok et yemedığı ortaya çıkarıldı Paleoantropologlar, bugun ıkı ayaklılığın ılk ınsanların evrımınde ne denlı önemlı bir adım olduğunu bılseler de ınsanoğlunu ıkı ayak uzerınde yurumeye ıten nedenler konusunda anlaşamıyorlar Atalarımız, dık durmaya başlamadan önceuzun seneler ağaçlarda sallanarak vakıt geçırmışler Neden çok daha once dort ayaklılığı terk etmedıklerı onemlı bir sorudur Çunku, ağaçtan ağaca sallanmak, hayvanın vucudunu dık bir pozısyonda tutabılmesını gerektırır Yanı prımatlar, yerde durduklarında, dık bir duruş kazanabılıyorlardı Buna rağmen, uzun bir sure dort ayak uzerınde yuruduler Yaklaşık yedı ya da beş mılyon yıl önce, eskı atalarımız yerde yaşamaya uyum sağladılar Çunku daha kuru bir ıklım hukum surmeye başlamıştı ve kapalı, sık ormanlar yerlerını daha açık, seyrek bir bıtkı ortusune bırakmıştı Işte ılk ınsanların ıkı ayaklılığı, dört ayaklılığa tercıh etmelerı bu döneme rastlar Dık durmak, yırtıcı hayvanların ya da hayvan leşlerının nerede olduğunu bulmaya yardım etmış, ya da ylyecek bulma ışını kolaylaştırmıştır Ancak bunların ıkısı de dık yürumeyı gerektırmeden de yapılabılen şeylerdır Yuk taşımak ıçın gereken ıkı ayak uzerınde yurumek ıse uzun donemler sonunda edınılebılecek bir yetenektır Zaten, atalarımızın o dönemde taşıdığı tek Ikı ayaklı bir hayvan dört ayaklıdan daha hızlı ı >( kaybeder, çunku gövdesının daha ganış bir yuzeyı topraktan yuksektedır Bu buharlaşma sayesinde kan ısı kaybeder ve serınler Serın kanın dolaşımı, beynı fazla ısınmaktan korur Burundakı "radyator", vucut eskı sıcakhğını korusa da beynın serınlemesını sağlar Öte yandan, prımatlar, evrım boyunca kuçulen burun ve ağızlarıyla bu özellığe sahıp değıllerdır Dolayısıyla vucutları fazla ısındığında, beyınlerını soğutmak ıçın yapacakları fazla bir şey yoktur Oysa, prımatlar, genış ve hassas olan beyınlerını korumak ıçın, ıç sıcaklıklarını buyuk artışlardan korumak zorundadırlar Çağdaş ınsanda, ıç sıcaklıkta (ateş) görulen 12°C lık artışlar bıle, beynın ışlevlerını etkıleyebılır insanoğlunun rnaymun ataları, eğer bugunku prımatlara benzıyorlarsa, aşırı ısınmaya karşı koyacak hıçbır guce sahıp değıllerdı Şempanzeler, ısıları yukseldıklerınde sık nefes alıp verır ve terlerler Yıne de bu ateşlerını duşurmeye yetmez Ateş lerı 40°C'ye çıktığında havale nöbetı geçırırler Bu yuzden, ınsanın atalarının, beylnlerinl serın tutmak içın iki ayak üzerlnde durmak dışında, baska seçeneklerl olmadığı sonucuna varıyoruz Dık yurumek, ekvatordakı ağaçsız alanlarda yaşayan atalarımız ıçın ıdealdı Guneş tepedeyken ve ışınları en şıddetlı olduğu zaman, dık duran bir hayvan gövdesının çok az bir kısmı guneşe açıktır Böylelıkle, dört ayak uzerınde duran bir hayvandan daha az ısınır yen bir prımat, ekvatorda butun bir gunu avlanarak geçırebılırken, dort ayak uzerınde yuruyen bir dığerı bunu başaramayacaktı Sanırım, "ısı düzenlenmesl" denılen bu olgu, neden dık yuruduğumuzu açıklı yor Ayrıca ınsanın çıplak oluşu da ışlev seldır iyı gelışmış ter bezlerıyle bırleşın ce çıplaklık, aşırı ısınan bedenımızın ısı kaybetmesını sağlar Yaşayan hıçbır memelı bu konuda ınsan kadar ustun değıldır Onların da ter bezlerı vardır, ancak uzerlerındekı kurk, derının ıslak yuzeyın de hava akırnının oluşmasını onler Ne yazık kı, bızım çıplak derımızın de bazı dezavantajları vardır Bedendekı tuyler, dık gelen guneş ışınlarına sıper gorevı görur, ısı derıye ulaşmadan once bir kısmını yansıtırlar Oysa ınsanların çıplak derılerı, bazı durumlarda aşırı bir şekılde ısınabılır Savanlarda yaşayan dort ayaklılar ıçın kurkun sıper olarak yararı, terın bu harlaşmasını onlemektır Boylece, dört ayaklılığın meydana getırdığı zararların bir kısmı karşılanır Ote yandan ıkı ayaklı hayvanlar ıçın durum farklıdır Bunlar, dık duruşları yuzunden, guneş ışınlarına doğrudan açık kalmazlar Kafanın ustu ve omuzlar, yanı guneş ışınlarının dık geldığı bolge tuyluyse, govdenın gerı kalan kısmının çıplak oluşunun önemı yoktur Aksıne, çıplak kısım da buharlaşma yoluyla, govdenın serınlemesıne yardımcı olur Işte bu da ınsanların aynı buyukluktekı dığer savan hayvanlarından farklı olarak, nlçln çıplak olduğunu açıklar Benı eleştırenler, butun bunların gereksız olduğunu, çunku ılk ınsanların gunun en sıcak saatlerını gölgede oturarak geçırmış olabıleceklerını savundular Yanı, ılk ınsanların guneşten korunmak ıçın, çıplak olmaları ya da dık durmaları gerekmıyormuş Bu eleştırmenlerın ıddıaları doğru olabılırdı, ancak bu, ınsanı rakıplerıyle bdşa çıkmasını sağlayacak guçten uzak duşururdu ilk ınsanlar, dağınık bir şekılde mevcut bulunan yıyeceklerı tuketıyorlardı Bu dağılım sanıldığı gıbı duzgun değıldı Bu tur yıyecek peşınde olan turlerın, kendılerını yıyecek aramaya adamış olmaları gerekır Hıçbır prımat, sıcaklıkla başetmede ınsan kadar başarılı değılse de ınsana yakın bırkaç tur hâlâ Afrıka sıcağında kolonıler halınde yaşamayı surduruyor Bunlardan en başarılıları, Habeş maymunu denılen (baboon maymunu) bir turdur Onların ataları da ormanları bizim atalarımızla aynı tarihte terk ettıler. Bu. maymunların, ılk ınsanlar gıbı ıkı ayak uzerınde yürumeyı Öğrenememelerının nedenı belkı de yeterlı ön hazırlığa sahıp olmamalarıydı Atalarımız yeterlı ön hazırlığı, ağaç uzerlnde sallanarak kazanmışlardı Bunun yerıne bu maymunlar aşırı ısınmayı, dığer memelıler gıbı ağız ve burunları yardımıyla, ısıyı buhar olarak dışarı atarak gıdermeye çalışıyorlar özetle, ınsanı dığer prımatlardan ayıran 3 temel özellık, bırbırınden bağımsız olarak kazanılmış değıldır Kendı aralarında ılışkilı olan ıkısı, "İki ayaklılık" ıle "çıplaklık", uçuncusunu, yanı "büyük ve karmaşık bir beyin yapısını" korumak ıçın ortaya çıkmış ışlevlerdır Bu ışlevlerın sağladığı duzgun, değışmeyen vucut ısısı sayesinde, evrımımızın ılerkı aşamalarında beynın hızla gelişmesı olanaklı kılınmıştır Beynin gelışmesındekı tek nedenın "ısı duzenlenmesı" olduğunu söylemek ıste mıyorum Bu durum sadece, fızyolojık açıdaıı gereklı koşulları sağlamıştır Insan beynının genışlemesı ıçın asıl önemlı nedenlerı. davranışsal etkılerle, sosyal kultur ve gıderek karmaşıklaşan dığer bılgılerle açıklamak daha uygun duşer Ancak, şurası kesın kı bugun en gelişmiş beyne sahıp bir memelı olan ınsanın aynı zamanda, en güçlü ve etkili serinleme slstemine de sahıp olması bir rastlantı de ğıldır (New Scientist, mayıs 88) neden iki rinde yükseldi? ımaya yönelik" evrimsel dan ölüp yok olmamaktı. syen vücut ısısı sayesinde alarında hızla gelişti. l Gülkan re, ınsanın ıkı ayağı üzerıne dıkılmesının, nedenı ellerıne hareket serbestlığı kazandırmaktı Buna göre. yurumek ıçın gereklı olmayan eller, alet ve sılah kullanımında ışe yarıyordu Pek çok yazar, dık yurümedekı gelışmenın, "avlanmaya yönelik" evrimsel bir kaymanın uzantısı olduğunu duşunuyordu Oysa, Lucy ve çağdaşlarının fosıllerı ıncelendığınde, alet kullanmaya ya da et yemeye lllşkln Ipuçlarına rastlanmadı. Hatta, onlardan 2 mılyon yıl sonra yaşamış olan dığer atalarımızın fosıllerınde de bu hıpotezı doğrulayacak hıçbır bulgu yok Öyleyse, dık duruş, atalarımızın uygarlığa doğru attıkları ılk adımda önemlı bir yere sahıpse de sanıldığı gıbı bu, avlanmanın ya da alet kullanmanın doğal bir sonucu olarak ortaya çıkmış değıldır. yük de yıyecektı Dık durmanın kökenleri üzerıne yapılan araştırmalarda, bugune dek hep davranışçı açıklamalara yer verılmıştır Fızyolojık faktörler ıse ıhmal edılmıştır Ben inanıyorum kı dlk durmak daha çok fizyolojlye bağlıydı Ormanlardan açık arazıye taşınan atalarımız ıçın en önemlı değışıklık, belkl de guneş ışığıydı Sıcak ıklımlerde yaşayan bir memelı ıçın, kendı metabolızmasından çok, asıl onemlı ısı kaynağını guneş ışınları oluşturur Guneşten elde edılen bu fazladan enerjının sonucu olarak, memelılerın ıç sıcaklıklarında fark edılebıhr bir artış gorulur Bazı antılop turlerınde ıç sıcaklık 45°C ya da daha ustune çıkabılır Gövdenın buyuk bir kısmı bu tur ısı artışlarından etkılenmez Ama örneğın merkezı sınır sıstemı ısıyla kolaylıkla etkılenır Isıdakı bu artışlar, beynın fonksıyonlarında bozukluklara yol açabılır, hatta bazen öldurucu olabılırler Pek çok memelının ısıyı dışarı vermek ıçın ağız ve burunlarını kullandıkları doğrudur Burnun yardımıyla ıçerdekı sıcak hava, buharlaşmış su olarak dışarı atılır Güneş çarpması ve evrim Butun bu faktörlerı göz onunde tutarak ve Afrıka savanlarındakı deneysel verılerı de hesaba katarak, ıkı ayaklılar ve dört ayaklılar uzerındekı net ısı yuklerını hesapladım Sonra, bu ölçumlerle, yaşayan prımatların kaybettıklerı ısı oranını karşılaştırdım Elde ettığım sonuçlara göre, Afrıka'da yaşayan atalarımız dört ayak üzerlnde yaşamaya devam etselerdi, çoğu kez şlddetll guneş çarpmalarına maruz kalacaklardı. Bu da nesıllerını surdurmelerını olanaksız hale getırecektı Dık yuru oeoo 1200 Gunun saatlerı 1800 Primatlar Içln, guneşlı bir gunun ortasın da, dık durmak demek öğle sıcağında %60 oranında az ısınmak demektır Bu, atalarımızın neden ıkı ayak uzerınde yukseldıklehnl açıklayabılır