Katalog

DİŞ SAÖLIÖI Baştarafı 1. Sayfada den dişlerin eksikliği ancak protezle kapatılabilir. Memeli hayvanlarda genellikle diş yönünden pek bir sorun yoktur. At ve Ineklerde diş çürüğüne rastlanmaz. Kedl ve köpek gibi etoburlarda Ise diş çürüğü oranı % 10'u aşmaz. Buna karşın maymunlarda diş çürüğü önemli bir sağlık sorunudur Şekerlı besinleri seven maymunların doğal yaşamında diş çürüğüne sık rastlanır. Paleontolojik kanıtlar, çok eski atalarımızın da diş ağrısı ve çürüğünden muzdarip olduğunu gösteriyor. Taş ve demir devrinden kalma 12.000 diş üzerinde yapılan çalışmalar bunların % 8'inin çürük olduğunu ortaya çıkarmıştır. Beslenme alışkanlıklarının değiştiği ortaçağda ise bu oran % 35'e yükselmıştir. Homo Sapiens'in dişleri ve çenesı et ve sebzeleri çiğ halde öğütebılecek güçteydi. Çiğ eti koparmak için elverişli olan büyük bir çeneye sahipti. Bu çene üzerinde dişler için yeterli yer mevcuttu. Taş devrinin başında insan, yemekleri pişirmesini öğrendi. Böylece et hem daha kolay çiğneniyor hem daha lezzetli oluyordu. Ancak çiğnemek kolaylaştıkça insanın çenesinin gücü azaldı ve çene kemiği de giderek küçüldü. Buna karşın dişlerin büyüklüğü aynı kaldı ve küçülen çene üzerinde dişler gıderek daha küçük bir alana sıkıştı. Günümüzde, dişlerimizin çok sıkışık olması nedeniyle aralarını temizlemek oldukça güç. Yine çenemizin büyük olduğu zamanlardan arta kalan 'akıl dişleri' artık gereksiz bir fazlalık. Yirmi yaşından sonra beliren bu faydasız dişler için çoğumuzun çenesinde hiç yer yok. İnsanın yemeklerini pişirmeyi öğrenmesi başka bir dezavantaj daha getirdr Besinlerin içindeki nişastanın pişmesiyle ağız boşluğunda şekere parçalanması kolaylaştığından ve bakterıler de ağızdakı şekerı aside çevirdiğinden diş çürükleri arttı. Ancak günümüzde dişlerin baş düşmanı kuakusuz tatlı beslnter. ilk insanlar da diş ağrısından çok çekmiş olacak ki, diş temızliğı ve bakımının tarihi epeyce eskilere dayanıyor. Bilinen en eski diş temizleme aracı kürdan. isa'dan üç bin yıl önce Sümer kenti Ur'da kürdan kullanıldığı biliniyor. Eski Yunan ve Roma'da insanlar kürdanın yanında, küllerden hazırlanmış diş tozları ve idrardan hazırlanan bir dişsuyu kullanmaktaydılar. İlkel toplumlar da diş bakımı yönünden hiç Atalarımızın dişleri nasıldı? Çürükler glttikçe derinlere llerleyen küçük bir çatlakla başlar (üstte) (altta) Parodondlt, dişin üzerindeki zararlı tabaka ve diş taşı büyür, diş eti iltihaplanır ve kanar. Diş bakımı oldukça eski ilkel sayılmaz. Her topluluğun diş bakımı amacıyla çiğnediği çeşitli ağaç kabukları, özleri, kökleri ve ayrıca ilkel diş fırçaları var. Çok daha ilginç olan bulgu, bu ilkel toplulukların diş temizliği için kullandığı bitki köklerinde florür ve antimikrobik maddelerin bulunması! Doğa, insanlara bakılması gereken dişler verirken, gerekli bakım malzemesini de ihmal etmemiş. Bitki köklerinin topraktan sağladığı florür, bugün diş çürüğüne karşı kullanılan başlıca silah; diş macununun içinde bulunan temizleyici, köpürtücü, tad verici maddeler yanındaf lorür tek başına diş mlnelerini sertleştiren ve asitlere karşı dlrenç kazandıran bir elemandır. Her diş macunu markasında farklı flor bileşikleri bulunuyor. Bunların etkınligi arasında da fark var. Kimi diş macunlarında sodyum florürü bağlayan kalsiyumlu temizleyici maddelerin bulunması nedeniyle bunların içindeki flor dişlere ulaşamıyor. Diş macunlarında yeni bir gelişme, sodyum monoflorofosfat adındaki bir maddenin formüle eklenmesı. Bunun sonucunda dişlerin flordan yararlanımı artıyor. Diş hekimleri sodyum monoflorofosfatın diş çürüklerini azalttığı, diş taşı oluşumunu önlediği görüşündeler. Yine de ideal florür bileşiminin bulunduğu söylenemez. En iyi etki gösteren bileşim ise amlnflorür adındaki madde: Bu madde ile diş arasında birkaç saniyede yoğun bir etkileşim meydana geliyor. Diğer florür bileşiklerinde ise bu süre iki dakika civarında: Dişlerin perekli florürü alabilmeleri için en az iki dakika bu macunla temas etmesi gerekli. Uygun bir diş macununun kullanılmasıyla dişlerin daha kısa bir süre fırçalanması yeterli olur mu? Maalesef, hayır. Diş hekimlerinin önerdiği üç dakikahk süre bundan sonra da geçerlilığinı koruyacak: Çünkü diş üzerindeki tabakanın temizlenmesi, ancak dişlerin yeterli bir süre fırçalanmasıyla mümkün. Diş eti iltahaplarından korunmanın tek yolu, dişleri gereken süreyle ve doğru olarak fırçalamak. Parodontite karşı (diş etlerinin çekilmesiyle kendini belli eden bir diş dokusu hastalığı) en etkin korunma, dişlerin "kırmızıdan beyaza doğru" yani dişetinden dişlere doğru fırçalanmasıdır. Bu yolla diş etinin arasına girmiş mikroorganizmalar masajla dışarı atılır. Diş bakımında dikkat edilmesi gereken bir nokta da İyi bir diş fırçasının nltelikleridir. Dişlerimiz için en uygun fırça na hirçalama süresi de üç defa, yemeklerden sonra. Bu öneriye uyduğumuzda küçük fırçamızla bir yılda 40 metrekareyı aşkın bir toplam yüzeyi temizlemiş oluruz. U sıl olmalıdır? ör^elikle, fırça eski ve yıpranmış olmamalıdır. Fırçanın başı küçük olrnalı, kılları paralel ve uçları yuvarlatılmış olmalıdır. En önemllsl, bir fırça İki üç ayda yenllenmelldlr. Satış ortalamalarına göre bu süre genellikle sekiz ayı bulmaktadır. Eski fırçanın yarardan çok zarar getirebileceği bilinmelidir. Kimi firmaların ürettiği V şeklindeki fırçalar, diş eti yaralanmalarına neden olabilk. Elektrikli diş fırçalarını da diş hekimleri önermiyorlar. Ne diş çürüğü ne de parodontit gibi diş sorunları olan az sayıda insanın fanatik birer diş bakımı düşkünü olmadıklan biliniyor. Bu kişilerde diş yüzeyinin pürüzsüz olması, ağız salgılarında zararlı bakterilerin yuvalanamaması gıbı kalıtsal üstünlükleri olabilir. Bu kişiler arasında şekerli besinlere düşkün kişiler de var. Araştırmacılar ağıza yerleşmiş zararlı bakterilerin kökünü kurutmak için antibiyotiklı ya da klorheksidinli gargaraları denemişler, ancak bunlar kısa süreli etkilı olmakta; uzun süreli kullanımda bazı yan etkilere yol açmaları mümkün. Yeni geliştirilen bir ağız temizliği çözeltisi aminflorür ve çinkoflorür içeriyor. Başka bir araştırmacı grubu ise şekerli besinlere kalsiyum karbonat katılmasıyla ağızda bakterilerin oluşturduğu asıt ortamını nötrleştirmeyi önermiş. Diş ipllği, florürlü çlkletler, ağız çalkalama sulan gibi zengin çeşitlilik gösteren diş bakımı setleri piyasada mevcut. Ancak bunların hiçbirinin iyi bir diş fırçası ve diş macununun yerini tutamayacağı diş uzmanlarının ortak düşüncesi: Gün iş macunu, diş yuzeylerinl temizleyen, diş minesini sertleştiren, çürümeleri önleyen ve ağıza hoş koku veren bir ağız sağlığı preparatıdır. Genel olarak bir diş macununu oluşturan ana kısımlar şunlardır: a) Mekanik temizleyici, b) Nemlendirici, c) Köpük verici, d) Tatlandırıcı, e) Koruyucu, f) Su, g) Bağlayıcı Diş macununun yapısında bulunan mekanik temizleyiciler sürtünme yoluyla, diş yüzeylerine yapışan yabancı maddeleri temizlerler. iyi bir mekanik temizleyici diş minesini çizmeden bu temizliği yapmalıdır. Nemlendirici maddeler diş macununun kullanım süresince kurumasını ve sertleşmeslni önler. Diş macununu meydana getiren tüm maddeleri bir arada tutan ve kıvam veren maddeler bağlayıcılardır. Ana katkı maddelerini meydana getiren bıleşimler ve bunların oranları, bir diş macunundan diğerine büyük farklılıklar göstermektedir. Ayrıca diş macunlarına renklendirici ve tedavi edici maddeler de eklenebilir. Günümüzde diş macunlannda en yaygın olarak kullanılan koruyucu madde'fluorid'dir Fluorid diş minelerini sertleştiren ve tekrar mineralıze olmalarını sağlayan bir maddedir. Fluor ilk kez Amerika Birleşik Devletleri'nde II. Dünya Savaşı sonrasında Mıchıgan eyaletinin Grand Rapids kentinde içme suyuna katılarak kullanılmış ve diş minelerinın direncini arttırdığı görülmüştür. Daha sonra gebe kadınlara ve çocuklara çok düşük dozda ve düzenli bir şekılde fluor vermek suretiyle diş çürümelerine yol açan bazı nedenlerin ortadan kalktığı ve diş çürümelerinin onlendiği gözlenmıştir. Bazı diş macunlarının yapısında yer alan sodyum florür (fluorid) üzerinde yapılan çalışmalar bu maddenin diş macunu için vazgeçilmez olduğunu ortaya koymuştur. özellikle 1950'li yıllarda diş macunlarında fluorid yaygın bir biçimde kullanılmaya başlanmıştır. 1970'li yıllara doğru bu madde üzerinde yapılan çalışmalar yoğunlaştınlmış ve 70'lere gelindiğinde sodyum monoflorofosfat bulunmuştur. Sodyum monoflorofosfat ın daha etkin bir tedavi edici olduğunun kanıtlanması ile birlikte diş macunlarında bu madde kullanılmaya başlamıştır. 1980'lerde ise sodyum florür (fluorid) ve sodyum monoflorofosfatın birlikte kullanılması ile diş çürümelerinin en aza ındırileceğı, ingiltere'de geniş bir tüketıcı kitlesı üzerinde yapılan araştırmalar sonucunda kanıtlanmıştır. (British Dental Journal, Sayı: 1492 01 Yıl: 1980). Bu iki florür maddesinin birlikte kullanıldığı çağdaş diş macunlan çürüklerin önlenmesınde çok etkili olmaktadır, Diş macunu nedir? D Türkiye'de diş macunu kullanımı Çeşitli ülkelerle karşılaştırıldığında Türkiye'de diş macunu tüketimi son derece düşüktür. Aşağıdaki tabloda 1986 yılı rakamlarına göre bazı ülkelerdeki diş macunu tüketim mıkları görülüyor: ÜLKE YIU.IK TUKETİM (klfl başına) Batı Almanya ingiltere jsviçre İtalya Hollanda Avusturya Fransa Ispanya Portekiz Yunanistan Yugoslavya Türkiye 525 g. 455 g. 361 g. 285 g. 255 g. 248 g. 235 g. 150 g. 197 g. 160 g. 116 g. 44 g. Flfi'nin daha lyl ısırabilmesi için... Köpeklerin diş çürüğü seyrek olmasına karşın, onlarlçin kemik aromalı 6zel diş macunları var. /y/ fırçanın uçlan yuvarlaktır. Kötu fırça ları keskln kenariıdır. özellikle üniversiteler ve devlet sağlık kuruluşları yanında, diş macunu ve diş fırçası sektöründeki özel kuruluşların konuya giderek artan bir önem göstermeleri, etki ve yararını yavaş yavaş göstermeye başladı. Bu kurum ve kuruluşların sosyo ekonomik düzeyi düşük bölgelerde gündeme getirdikleri ağız ve diş sağlığı taramaları ile ilk ve orta dereceli okullarda sürdürdükleri kampanyalar bu yörelerde ağız sağlığı ve diş bakımına yönelik bilinç düzeyinin giderek yükselmesi sonucunu dogurdu. U