Katalog

UZAY VE YAŞAM Dünya dışı uygarlıklar neredeler? Gökadamız'daki diğer muhtemel uygarlıklar bize hâlâ niçin ulaşamadılar? Doç. Dr. Halil Kırbıyık ODTÜ Fizik Bölümü ünyamız dışında, diğer gezegenlerde ve/veya başka güneş sistemlerınde bizim gibi gelişmiş canlıların olup olmadığı fikri ve tartışması çok eskilere dayanmakta, eski Yunan'a kadar gitmektedir. Bazılarına göre evrenin başka köşelerinde de bize benzer gelişmiş canlılar olabilir. Karşıt fikirde olanlara gcre ise evrende, en azından bizim Gökadamızda (Samanyolunda veya galaksimizde) gelişmiş canlıların evrimleşmesine uygun tek yerin Dünyamız olduğudur. 6u tartışma bazen alevlenerek bazen de şiddetini yitirerek yüzyıllarca şüregelmiştir. Gökadamız içinde gelişmiş canlılar olarak sadece biz Dünyalıların mı var olduğu tartışmasını başka bir yazımıza bırakalım. Şimdi Gökadamızda başka uygarlıkların da gelişmiş olduğunu varsayalım ve şimdiye kadar onların Dünyamız ile neden etkileşmediğini açıklamaya çalışalım. Bu açıklamaları birkaç gruba ayırabiliriz. Birinci grup fiziksel açıklamalar, ikincisi sosyolojik açıklamalar, üçüncüsü henüz yolda olabıleceklerı ve sonuncusu da Dünya'ya geldikleri fakat bizim onları göremediğimiz ile ilgilidir. D a) Fiziksel açıklamalar Bildiğimiz gibi, önceleri Ay'a seyahatin bile mümkun olamayacağını ileri sürenler pek çoktu. Bilim ve tekniğin ilerlemesiyle kısa zamanda Ay'a, içinde insan bulunan uzay gemilerinin gidip gelmesi günlük olay haline geldi. Bununla beraber yıldızlararası seyahat, Ay'a seyahatle karşılaştırılmayacak kadar zor ve aşılması güç engellerle doludur. En büyük güçlük: Uzaklık Dünya dışı bir uygarlıktan çıkıp yıldızlararası yolculuk yaparak Dünya'ya ulaşmak için yenilmesi gereken en önemli güçlük uzaklıkla ilgilidir. Gökadamızda yıldızlaraıası ortalama uzaklık 10 ışık yılı (1 ışıkyılı, ışığın bir yılda aldığı yol = 10.000 milyar km.J'dir. Güneş sistemimize en yakın yıldız olan &Centauri ise 4.3 ışık yılı, yani 40.000 milyar km. uzaklıktadır. Bize en yakın ve en parlak yıldızlardan Sirius, Güneş sistemimize 8 ışık yılı uzaklıktadır. Işığın Güneş'ten çıkıp Dünya'ya ulaşması 8 dakika alırken, Sirius'tan gelmesi tam 8 yıl sürmektedir. insanoğlunun yaptığı en yüksek hıza sahıp uçak veya uzay gemileri saatte en çok birkaç bin km. yol gıdebilmektedir. Yeryüzünde ışık hızının 1/10'u bir hızla gıdebilen bir uzay gemisi yapabildiğimizi düşünelim. Bu gemıye binip de Sirius yıldızına gidecek olsak, tek yönlü tam 88 yıl yolculuk yapmamız gerekecek. Yanı, normal şartlarda bir insan ömrü Sirius yıldızına varmadan bitmiş olacak. Sanırım bu değerler yakın uzay çevremizdeki uzaklıklar hakkında yeterli bilgı vermektedir. Gelişmiş canlılardan veya uygarlıktan 10 bahsettiğimize göre, uzaklık ve zaman zorluklarını yenmek içın düşünce ve hayal sınırımızı biraz daha zorlayabiliriz. Bu düşüncelerden bazıları aşağıdaki gibi sıralanabilir. 1) Dünyamızda, tıp ve biyoloji bilimi henüz sıcak kanlıları dondurup tekrar hayatiyete kavuşturamamaktadır. Ancak gelecekte bunurî yapılamayacağını söylemek de doğru olmaz. Ayrıca bize göre daha gelişmiş bir canlı yaşam varsaydığımızda, dondurup tekrar yaşama döndürmeyi biyolojık olarak yapabileceklerini düşünebiliriz. Bu mümkün olduğunda, yıldızlararası yolculuk süresince canlı yaşamı dondurabılırler ve Dünya'ya indiklerinde yaşamlarına donduruldukları noktadan başlayarak tekrar devam ederler. öte yandan, D D. (Dünya Dışı) varlıkları, bizim gibi muhakkak sıcakkanlı olarak hayal etmemiz içiı, bir neden de yok. 2) Bugün Dünyamızda yaşam beklentisi bizim ölçülerimize göre epeyce uzatılabilmiştir. Zaman içinde bilim ve tekniğin ilerlemesiyle yaşam beklentisi daha da uzatılarak, örneğin birkaç bin yıla çıkarılabilir. DD uygarlıklar belki bunu başarmış olabilirler. Bu durumda yüzyıllarla ölçülen bir uzay yolculuğu uzunca bir tatil gibi düşünülebilir. 3) Uzay gemisine sadece gelişmiş robotlar ve dondurulmuş döllenmiş canlı birimler konulabilir. Robotlar o şekilde programlanır ki hedefe ulaşıldığında dondurulmuş mikroorganizmaları çözerek vardıkları yerde canlı yaşamı başlatabilırler. 4) En akla yatkın bir yöntem ise şöyle özetlenebilir. Uzay yolculuğu planlanırken, yolculuğun birkaç kuşak süreceği hesaplanır ve uzay gemileri ona göre üretilir. Böylece hedefe varıncaya kadar uzay yolculuğu kuşaktan kuşağa sürdürülür. Yıldızlararası seyahatte uzaklık sorunundan başka bir de enerji gereksinimi sorunu mevcuttur. Kimyasal yakıt kullanma güçlüğünü tahmin etmek zor olmaz (çok miktarda yakıt taşıma problemi), ancak nükleer enerji kullanılırsa bu güçlüğü yenmek mümkün olabilir. Yine ışık hızının 1/10'u kadar bir hızla giden bir uzay gemisi yaptığımızı varsayalım. Kütlesi M olan böyle bir gemiyi harekete geçirmek için gerekli olan enerji 0.005 Mcs kadardır (c = ışık hızını göstermektedir). Çekirdek fiziğinden bildiğimize göre hıdrojen atomlarının füzyonundan (yansımasından) Helyum meydana gelir ve bu esnada bir miktar enerji açığa çıkar (Güneşin enerji kaynağı merkezindeki hidrojen yanmasıdır). Bu enerji yaklaşık olarak 0 007 MHc2'dir. Burada MHyanan hidrojen kutlesidir. Nükleer enerjinin yüzde 30'unun geminin hareket enefjisine gittiğini düşünelim. Şimdı, gemiyi hareket ettırebilmek için gerekli olan yakıtı, yani hidrojen mıktarını bulabiliriz. Basit bir işlemden sonra M H = 2.14 M veya geminin toplam ağırlığı olarak 3.14 M elde edilir. Demek ki M kütleli uzay gemisini hareket ettirebilmek içın kerıdi ağırlığının 2.14 katı kadar hidrojen yakıtına ihtiyacımız olacaktır. Diğer yandan gemiyi durdurmak için gerekli olan yakıtı da dahil edince gemimiz seyahate çıkarken yaklaşık kendi ağırlığının 9 katı gibi bir yakıtlayola koyulmalıdır. Görüldüğü gibi nükleer enerji (füzyon enerjisi) dahi kullanılsa gerekli olan enerjiyi elde etmek için ihtiyaç duyulan yakıtı taşımak sorun yaratmaktadır. Bununla beraber bu güçlüğü de yenmenın yolları bulunabilir. Örneğin evrenin hemen her yerınde bol miktarda var olan hidrojeni, seyahat esnasında, yıldızlararası ortamdan ihtiyaç duydukça toplayabiliriz ve böylece taşıma sorunundan kurtulmuş oluruz. Sonuç olarak uzaklık, zaman ve enerji gereksinimi problemlerinin üstesınden gelinebilir. Dünyaya doğal koruma b) Sosyolojik açıklama DD uygarlığa mensup varlıklar, uzay araştırmalarına ilgi duymamış olabilirler. Nükleer savaş sonucu kendi kendilerini yok etmiş olabilirler veya Dünyalılarla hiç ilgilenmeyip Dünya'yı doğal korumaya almış olabilirler. Bu açıklamaların ne derece tatmin edici olduğunu anlamak zor olmasa gerek. c) DD varlıkları görmüyoruz, çünkü henüz yolda olup bize ulaşmamış olabilirler. Bunun da akla ne derece yatkın olduğunu anlamak için yolculuğa çıkan bir uzay konvoyunun ne kadar zaman sonra bize ulaşabileceğini tahmin etmeye çalışalım. Bu tahmını yapmak için soruyu tersine çevirelim. Gökadamızda yıldızlararası yolculuğu gerçekleştiren ilk uygarlık olduğumuzu varsayarak gidebileceğimiz ilk gezegene ulaşıncaya kadar geçecek zamanı tahmin edelim. Yine ışık hızının 1/10'u bir hızla giden bir uzay gemisi düşünelim. Böyle bir gemi ile Gökadamızın tamamını yaklaşık 650.000 yılda katedebiliriz. Öyleyse Gökadamızda varlığını kabul ettiğimiz ileri uygarhkların Güneş Sistemimize gelmeleri için yeterli zamanları var (Gökadamızın yaşı 10 10 (10 milyar) yıl. Güneş sistemimize uğramadan gelip geçmeleri çok zayıf bir olasılık olurdu. d) Belki geldiler, fakat blz bilmiyoruz. Genelde ilerlemiş uygarhkların gittikleri yerleri kolonileştirmeleri doğal bir gelişmedir. Bu nedenle geçmişte gelmiş olmalarını ve sonradan geri döndüklerini düşünmek pek tatmin edici olmaz. Ayrıca eskiden geldi iseler şimdi neden gelmiyorlar? Bu açıklamaların bizi getirdiği sonuç; Gökadamızda bizden başka gelişmiş uygarhkların varlığının zayıf bir olasılık olduğudur. Eğer öyleyse Gökadamızdaki yerleşime ve yaşama uygun diğer gezegenleri keşfetmek ve kolonileştirmek belki ilk kez Dünyahlarca yapılacaktır. Bununla beraber DD gelişmiş canlıların varlığını kesin olarak reddetmek için yeterli bilgi birikimine sahip olmadığımızı da vurgulamalıvız. n intihar etmeye deymez! Alt tarafı kurutmalı bir çamaşır makinesi.