Katalog

YAPAY ZEKÂ Makineleri tedavi eden makineler Bu makinelerin görevi deneyimsiz bakım uzmanlarına çözüme giden yolu göstermek değil, ayrıca onların yeteneklerini de geliştirmek olacak. lektronık savunma sıstemlerı, guvenırlıklerını gıpta edılecek duzeyde arttırıyorlar Bu durum kullanıcı açısından çok lyı olmasına karşın, sıstemı onaran kışıler açısından o kadar ıç açıcı değıl Guvenlığın artması, makınenın bakımını nasıl zorlaştırır? Ana neden, çelışkılı gıbı gorunse de guvenılır sıstemler fazla tamır gereksınmezler Öncelerı, daha az guvenılır elektronık sıstemler bakım uzmanlarının ışını zorlaştırıyordu Ancak, bakım ustalığı sureklı denendığınden, hatalar daha kolay saptanmaya başladı Bugun, hata saptama teknıklerıyle özellıkle uğraşılıp bu alanda onemlı ılerlemeler kaydedıldığınden, makineler daha seyrek ve kolay bakım gerektırıyor Buna rağmen bakım uzmanlarının elektronık gıbı dallı budaklı bır sahada oldukça yetkın olmaları gerekıyor Uzmanların ışlerını bıraz olsun kolaylaştırmak ıçın, sıstemın ıçıne sıradan hataları bulup göstermek amacıyla kurulmuş bır elektronık test yerleştırılebılıyor Buna rağmen çeşıtlı olasılıklar teşhıste yanılgılara neden olursa ya da hata belırtılerı bır görunup bır kaybolursa, bakım uzmanı kendını buyuk zorluklar ıçınde buluyor E elektronık bır sıstemden çok farklıdır Bınlerce tıp adamı yıllardır ınsan vucudunu araştırırken, değışmeyen bu sıstem hakkında engın bılgıler toplamışlardır Öte yandan, çok daha az sayıda elektronık muhendısı ve bakım uzmanı sureklı değışen elektronık sıstemler hakkında sınırlı mıktarda bılgı toplayabılmışlerdır Sonuç. olarak ınsan vucudundakı hataları saptama kuralları, elektronık bır sıstemde oldukça farklılıklar gosterır Nıtekım HAIDEX'le uğraşan yapay zekâ uzmanları, Mycın programında kulla nıldığı gıbı 350 kuralın yeterlı olamayacağını ve sınırsız bır kurallar denızınde boğulacaklarını fark ettıler Böylece hata saptama kuralları ıçın alternatıf bır yaklaşım aramaya gırıştıler Bakım uzmanlarının şaşırtıcı bır problemle nasıl uğraştık Bakım strate/ıleri, makınenm ıdeal çalışması Incelenerek gelıştınlır Araştırmacılar, bakım işlerinde kullandıkları duşunen makıneye "bakım uzmanının ortağı" adım verdiler Bu durumda uzman, sorunları saptayıp çözum yolunu bulmak ıçın sayfalarca kıtap ve kullanım kılavuzu karıştırır Doğru çözumu kısa surede bulabılmesı çok guçtur Sıstem bakım problemlerının %525 ı bu tur zorluklara sahıptır ve elektronık sıstemın yapısı karmaşıklaştıkça, zorluklar da çoğalır Bakım uzmanı hatayı bulmak ıçın 30000 sayfalık teknik kitap karıştırmak zorunda kalabihr Teknolojı ılerledıkçe, bakım sorunu uzerıne daha çok eğılmek gerekır Bu gerçeğı goren bılım adamları bakım uzmanlarına yardım etmek uzere gelıştırılmış bılgısayarları devreye soktular Dığer makıne!er:n GFiânmına yardım edecek bu duşunen makınelere verılen ad ıse Bakım uzmanının ortağı Bu makinelerin tek görevi deneyimsiz bckım uzmanlarına çözume gıden yolu göstermek değıl, ayrıca onların yeteneklerini de geliştirmek Bu konudakı araştırmalar, "yapay zekâ" adı verılen bılgısayar dısıplınının sahasına gırıyor Yapay zekârıın geleceğın bakım uzmanlarına vaat ettıklerı çok parlak "Bakım uzmanı bılgısayara problemı tanıtacak, bılgısayar ıse onu adım adım denemelerle gerçek hatanın bulunduğu yere goturecek ve tedavının şeklını anlatacak " 1970'lerde, bulaşıcı olan kan hastalık larını saptamada kullanılan "Mycın" adında yapay zekâlı bır uzman sıstem tıp adamlannın hızmetıne sunuldu Hastadakı belırtıler venldığınde, Mycın sorucevap yöntemıyle uzak olasılıkları elıyor ve sonunda doğru teşhıste bulunuyordu Problemı çözmesındekı temel "hematolojı" dalındakı doktorların deneyımlerıne dayana rak formule edılmış 350 teşhıs kuralına dayanıyordu Verı olarak kullanılan butun bılgıler "eğer boyleyseşoyle" koşullu akıl yurutmesıne gore duzenlenmıştı "Eğer at buyuk ve uzerı çızgılerle kaplıysa bır zebradır" akıl yurutmesı bu kurala bır ornek Tıp olımpıyatlarında duzenlenen bır yarışmada, Mycın adlı sıstem, uzman tıp adamlarıyla yarışıyordu Sonuç Mycın %65 doğru teşhıs yapmıştı ve aralarında 5 tıp profesoru, bır tıp oğrencısı, bır terapıst ve bır bulaşıcı hastalıklar uzmanı olan rakıp grubu geçmıştı Çoğu zaman sıstemler Mycın gıbı aynı kurala dayanan bır yöntem ızlerler Uzman ınsanların alternatıf yolları arasında kendılerı ıçın en uygun yolu saptarlarken kullandıkları kuralları toplar ve uygularlar Ancak, bazen bu yöntem makıneyı çıkmaza surukler llk kez, bır uçaksavar fırmasının kullandığı HAIDEX adlı sıstem gelıştırılırken bu gerçeğın farkına varıldı HAIDEX yapay zekâlı bır hata saptama sıstemıdır Sıstem, gemılerdekı radar ekran larında meydana gelen hataları duzeltmek amacıyla gelıştırılmıştı Yapay zekâ araştırmacıları, sıstemı gelıştırırken oncelıkle bılgı tabanını (bılgısayarın yarattığı sıstemde kullanacağı bılgılerın tamamı) yaratmak ıçın çeşıtlı hata saptama kuralları topladılar Mycın adlı sıstemden de yararlandılar Çunku, karmaşık bır askerı sıstemde karşılaşılabılecek arızalar ıçın kullanılan hata saptama kurallannın, ınsan vucudundakı fızyolojık arızalar ıçın kullanılanlara benzer olduğunu duşunuyorlardı Elektronık ve ınsan vucudu arasındakı bır benzerlık oldukça akla yakın bır benzerlıktı Her ıkısı de hastalanırlar ve bu durumda bazı belırtıler açığa çıkar Ancak ınsan vucudu, bu noktada Bılgisayarın akıl yurutmesine bır örnek "Eğer at buyukse ve uzerı çızgılerle kaplıysa, bır zebradır " larını ınceleme yoluna gıttıler Gerçek şuydu kı, uzmanların takıp ettıklerı yol, daha once açıklanan hata saptama yoluydu Daha once saptanmış ve deneyımle kazanılmış alternatıfler sınanıyor ve bazıları ayıklanıyordu Adım adım, olası hatalar taranıyor ve her defasında ya elenıyorlar ya da bellekte tutuluyorlardı Yapay zekâ uzmanları, sonunda onarım uzmanlarının avanta|larının bır sıstemın hangı koşullarda çahşabıleceğı konusundakı bılgılerınden kaynaklandığını farkettıler Deneme yanılma metodu butun alternatıfler denenerek değıl, ıçlerınden en jygun olanlar arasında uygulanıyordu Sonuçta hata saptama kuralları yerıne, sısteme butun tasarım bılgılerını depolamayı kararlaştırdılar Özet olarak, bılgısa yarın ıçıne "kusursuz çalışan sıstemın" bır modelını yerleştırdıler Bunun yanı sıra, bakım bılgılerını de (kusursuz çalışan sıstemı dış (aktorlerın nasıl etkıledığını) depoladılar Bakım bılgılerı zamanla kazanılan hata duzettme deneyımlerıne dayanır örneğın bunlar, otomatık problem çözucuye, voltaı değıştığı veya ısı sıfırın altına duştuğu zaman sıstemın nasıl davranacağını söylerler Bu yöntemde ılk adım, sıstemın yapısındakı en temel duzey hakkında bılgı toplamaktı Bu duzeye bılgı hucresı adı verıldı Bu, hata saptayan makınenm yapı taşıydı Sırada bu bılgı hucrelerını duzenleme ışı vardı Hucrelerın ağ şeklınde duzenienmesı gerekıyordu Bu duzenleme hata bulma ışlemını daha ekonomık bır hale getırıyordu Amaç, hata bulma basamaklarından sadece en gereklılerının kullanılmasıydı Ancak bu arada, tum krıtık noktalar da kapsanmalıydı Bahsettığımız bılgı hucrelerı, hıyerarşık bır zıncır oluştururlar Hata bulma makınesı önce köktekı hucrenın ışlevsel çalışmasını kontrol eder Eğer hata bulursa bu hucrenın alt hucrelerıne bakmaya başlar, bulamazsa zıncırın dığer kök hucrelerıne sıra gelır HAIDEX'te kullanılan yapay zekâ teknığının''en önemlı özellıklerınden bırı de bılgısayarın rastladığı tum hataların öğrenılmesı ve bunun sonucu hata saptama suresının gıderek kısalmasıdır HAIDEX'te kullanılan yazılım programları, makıne onarabılen butun duşunen makınelerde kullanılabılır, standart programlardır Bu sıstem tasarımındakı en önemlı tasarımdır HAIDEX'te kullanılan bılgı tabanı, gemılerdekı radar ekranı ıçın ozel olarak hazırlanmıştır Ancak, eğer bu bılgı tabanı değıştırılırse HAIDEX kolaylıkla dığer elektronık askerı sıstemlerde de kullanılabılır HAIDEX, bakım teknısyenlerı ıçın eşs'z bır yardımcıdır Duşunen makinelerin dığer makinelerin onarımında kullanılmasında atılan ılk adımlardan bırıdır Geleceğın duşunen makınelerı, sadece oğretılen stratejılerı uygulamakla kalmayıp kendı stratejılerını de geliştırebılecek yetkınlığe kavuşacaklardır HAIDEX adlı sıstemın hata bulma ışlemınde yararlanılan ve bılgısayarlarla yönetılen ekranı 11