Katalog

FİZİK H A F T A N I N G Ü N D E M İ Küre şimşek bilmecesi ırıl pırıl panldıyor kure şeklınde ve elektnk yuklu Bırkac sanıye sonra ın lılak edıyor ya da yavaşça kendı par çacıklarına ayrışıyor Nadıren gorulen dalgalanan bır ateş ku resı şeklındokı bu şimşek, 100 yıldan bu ya na doğa bılımcılerı ıçın bır bılmece Şımdı SSCB Bılım Akademısi Sıbırya Bo lumu Isı Fızıgı Enstıtusu Yonetıusı rıukleer ve plazma fız.kçısı Borıs Sımirncv, şu ıddı ayı ılerı suruyor Kure şeklindeki bu şımşeğın doğası ile ilglll tum temel sorulara artık cevap bulduk Ancak bu fenomenın tum sırlarını açığa çıkarmak ıcın pek çok goz lem deney ve hesaba ıhtıyac vardı Yalnız ca Sovyet bılımadamı I Stachanov bu Şimşek hakkında bını aşkın tarıf topladı Bu na gore ortalama kure şımsegının çapı 25 santım ve yaşam suresı bırkaç sanıye 4 m/s bır hızla hareket edıyor ve beyaz sarı kır mızı açık mavı ve mor ışıklar saçıyor Gene lınde fırtına patlak verdığınde ortaya çıkıyor Bugune dek bılımadamlarının başlarını ağ rıtan sorular şunlardı • Nereden meydana gelıyor? • Neroden enerjı alıyor ve bunu nasıl depoluyor? • Nı çın panldıyor' Elektnk yuku nereden gelıyor? • Ruzgâr tarafından kovalandığı ve başka maddelerle carpıştıgı halde kure şeklindeki bıçımmı nasıl koruyor? Kure şımsegının dayanıklılığını sağlayan başka dıs enerjı kaynakları saptanamadıgın dan Sovyet fızıkçılerı blr klmyasal reaksıyon uzorınde duruyor Fırtınalarda yoğun olarak bulunan bır molekulun ozonun katı lımından boz edılıyor Teorı Bır kure şımşe ğı atmosferdekı ozon mıktarının hızîa atimasıyld bırlıkte orneğın sanayı kurumu gı bı dayanıklı maddelerden olusan bır artığın bulunması koşullarında meydana gelebılır Toz parcacıkları ozonları emebılıyorlar Boylece bır kımyasal reaksıyon ortaya çıkı yor Sıcaklık açıga çıkarken ısı da hızla yuk selıyor Bu olusumun bundan sonrakı kaderı sı caklığın ıletılmesıyle ılgılı Acıga çıkan ener jı zamanında reaksıyon sınırlarını aşabılırse Nadiren görülen ateş küresi şeklindeki şimşek oluşumuna, Sovyet bilimciler açıklama getirdi. olay bır patlamayla sonuçlanıyor Uygun sı caklık koşullarında ıse kure şımşeğı en ust duzey ısıya ulastıktan sonra yavaş yavaş so ğumaya ve parcalanmaya başlıyor Ancak dayanıklı kure şeklını nereden alı yor' Basıt bır toz gaz konglomerası bu mu cızoyı yaraOmaz Olası bırçozum Lenıngradlı fızıkçılerın bazı metal buharlarının soğuma ozelhklerıyle ılgılendıklerınde oıtaya cıktı (Nı tekım bu olay kure şımşeğının oranlarıyla aynı) Bılımadamları aktıf maddenın bır ıplık de metı şeklindeki Aerosole benzedığını kanıt ladı Burada bırbırıne duğumlenmış dayanıklı parcacıkların oluşturduğu dal budak sarmış bır ozel oluşum soz konusuydu Boylesınc hıt yapıyı bılımadamları fraktal cluster olarak tanımlıyor Matematık modeller aracılığıyla bılım adamları fraktal yapının kure şımşeğının ha fıflığını ve dayanıklığını açıklayan tek yapı ol duğunu saptadılar Bu model kure şımşeğının neden dalgu lanarak hareket ettığıne açıklık getırıyor Onun açığa çıkardığı enerjı ıle hava ısınıyor oluşumu surukleyen yukselen bır konveksı yon meydana gelıyor Fraklal clusterın parcaları havada negatıf yuklenıyor Elektnk potansıyelı yaklaşık 30 bın volta ulaşıyor Ancak clusterın bır ozellığı var Elektnk yu ku şımşeğın yapısını çızen dalların uçların da yoğunlaşıyor ve boylece şımşegın yuzeyınde buyuk bır gergınlık meydana ge lıyor Sonuç Oluşum ıstıkrarlı bıcımnı koruyor Şımdı şımşeğın neden parıldadığına ılış kın de bır açıklama getırmek gerek Çok sa yıda gozlem bır kure şımşeğının ışık gucunun 110 wathk bır ampul ıle kıyaslana bıleceğını ortaya koyuyor Bundan bır kure şımşeğının ısısının on azından 2000 derece Celcıus olduğu sonucu çıkarılabılır Ancak ou acıklamalar halen teorı Nıhuı kanıtı laboratuvarda bır kure şımşeğının on jınalc uygun uretılmesıne baglı (SN BdW 11/88) P emel bilimciler (fızık, matematık, bıyolojı, kımya araştırmacıları), çalısmalarıyla bılımın motoru görevını verıne getırırler Araştırmaları, doğrudan uzmanlık alanlarının sorunlarına çözümler hulmaya yönelıktır Bılırn, daha çok onların omuzları uzerınde yıikseltr Bu nedenle, gelısmış Ulkelerde el uzerınde tutulurlar Konut, geçım gıbı sorunlarla uğrastırılmazlar Burokrasıye bulastınlmazlar Gereklı bıhmsel ortam, araç, gereç, yayın vs. onlara fazlasıyla sağlamr. Amaç, araştırmacının kendı çalışmaları uzerınde yoğunlasmasınt sağlamaktır. Onlardan kımse "heınen yarın bır seyler" bulmasını ıstemez, beklemez. Bır ulkenın bılıme katkısı, temel bılımcılerının çalışmalarıyla olçulur. Nobellerı alanlar da onlardır "Notron yıldızı salınımı ve yıldızın ıçındekı ustun aktskanın dınamığı" çulıstnulurıylu, Sedat Sımavt Vakfı Bılım Odulu 'nü paylaşan Prof Dr Hakkı Ögelman ve Doç. Dr. Alı Alpar da ulkemızın uluslararası <,apta ıkı temel bılımcısıdır. ögelman bakırı ne dıyor. "Almanya'da ayın sonunu nasıl getıreıeğız kuygısınu kaptlmactun, rahutsız edılmeden, bılım kunularında çalısma ımkânını fazlasıyla buluyoruz." ögelman 'ın tanımlamasıyla, "Ulkemızın ve dunyanın en lyı fızıkçılerınden bın" olan Doç Dr. Alı Alpar'ın sözlerı ıse şöyle: "Amerıka'da en önemlı ımkân, gunlılk arastırma ortamında, hıyerarşı ve burokrası yokluğundan kaynaklanan huzurdur. Ülkemızde araşttrmalar ıçın de süreklı bır güven ortamtntn olmasını dılıyorum." tkı temel bılımtımız, ulkemızın bılım araştırmacılarının ısteklerını ve bılım ortamtnın eleştırısını, ışte basıtçe boyle dıle getırıyor. Bılım adamı, bu sıradan gereksımmlerı nerede karşılamrsa, çahşmalannı orada sürdürur. Çok doğal değıl mı? Çıinku tek ısteğı bılım uretmektır. Hepsı o kadar • •• Gelecek cumartesıye kadar, en tyı dıleklenmızle.. T. O K U R D A N Balıklı ve yılanlı kaplıcalarda tedavi mi? Her şey ınsan sağlığında ve yaşamında olumlu ge/ısme/en sağlamaya calısmalı yanı her şey ınsanlar ıcın olmalı Her nedense ulkemıze dığer ulkelerden gelen uzman aenılen gruplar sureklı olumlu raporlar venyorlar Bılım Teknık Dergısı'nın 87 sayısında yer o/on "Balıklı ve yılanlı kaplıcalarda tedavi adlı yazıda Japon bılımadamları gerek Istanbul Tıp Fakultesı gerekse Cumhunyet Unıversıtesı ıle yaptıöı calısmalarda olumlu rapor vermışler Oysa Sıvas'ın Kangal ılcesı yakınındakı sıcak cermıkte duzensızlık o kadar fazlakı ınsanlann lyıleşmesı bır yana yenı hastalıklarla donme olasılığı cok fazla Neden mfi Çunku, sıcak cermığın su sıcaklıöı 36 °C dolayındadır, bu sıcaklık sıcak kanlı nayvanlar (ınsan dahıl) ıcın pafe/en olan mıkroorganızmalann aktıf o/ması ıcın uygun ortamdır Dığer taraftan PH 7 45 (Benk)lık bır oranda mıkroorganızmalann aktıflığı ıcın uygundur Şımdı sıze sorsam boyle bır ortamda cesıtlı hastalıklara etken olan mıkroplan tasıyan cok sayıda ınsanın aynı suya gırmesıyle bırlıkte cesıtlı mıkroplar (bakterı, parazıt v b ) suda yayılıp dığer ınsanlara bulasmaz mıe BİZE Gıdıp gorecek olsanız Kangal'dakı kaplıcanın ne alt yapısı var, ne de ust yapısı duzenlı Boyle ortamda olumlu sonuç almak bıraz hayal olur bence Mustafa Akcay KARS Balıklar yenilebilir mi? AÇIKLAMA 5278 sayılarımızıkapsadığınıaçıkladığımız3 cılt kapakları hazırlandı Ancak bazı okurlarımız haklı olarak 4 cıltte farklı ıkı boyutta dergılerın bır arada bulunmasının cıltlenme zorlukları doğuracağını belırttıler Bız, SEKA grevının çok uzamayacağını Bılım Teknık'ı kısa sure ıçınde normal boyutunda yenıden basabıleceğımızı umuyorduk öyle görunuyor kı, Bılım Teknık Dergısı bugunku boyutunda ayrı bır cılt oluşturacak sayıya ulaşacak Bu nedenle, okurlarımızdan gelen ısteğı uygun göruyor ve uçuncu cılt dışında kalan 7 buyuk boy dergıyı de 3 cıldın kapsamı ıçıne alıyoruz Budurumda uçuncu cıldımız 5278 değıl, 5285 sayıları kapsayacaktır 3 cılt dızınınde eksık kalan 7 sayının ıçerığını 4 cılt dızınıne eklemek zorundayız Bu teknık aksaklık nedenıyle ozurdılerız • • • Uçuncu cılt kapağı 3500TL karşılığında Cumhurlyet Kltap Kulubü ve Temsllclllklerinden, Cumhurlyet Gazetesl Burolarından edınılebılır Kılap Kulubu Temsılcıhklerı ve Cumhurıyet Burolarının bulunmadığı kent ve yörelerdekı okurlarımız, "Bllim Teknlk Cllt 3. cllt kapağı" Koduyla3500 TL'yı "Posta Çekl No 14784, Cumhurlyet Matbaacılık Gazetecillk T A.Ş." adresıne havale ettıklerı takdırde cılt kapakları adreslerıne postalanacaktır Dergınızı her hafta alıp bıriKtırmekteyım Pek cok konuda aydınlatıcı bılgı vermektesınız Ancak oğrenmek ıstedığım konu son aylarda denızlerımıze atılan muhtelıf atıkları merak etmekteyım Çevre sağlığı konusunda yetkılı bır eleman olarak sızden oğrenmek ıstedığım bu atıklann duyduğumuz kadarıyıa balıklann ve hatta balıkla beslenen martıların dahı olumune neden olmaktadır Butun bunlara rağmen halde, pazarda ve balıkcılaraa denız balıklarının satıldığını gormekteyız Basın ve yayında atıklann zararlı olduğu sık sık vurgulanmasına rağmen balıklann yenılıp yenılmıyeceğı konusunda nıcbır açıklama yapılmamaktadır Yetkılılenmız radyasyonlu çay konusundakı tutumlarını balık konusunda da mı uygulayacaklar? Bulent Özel Cumhuriyat Blllm Teknlk • Sahıbı Cumhurıyet Matbaacılık ve Gazetecillk Turk Anonım Şlrketl adına Nadlr Nadi • Genel Yayın Muduru Hasan Cemal • Muessese Mudurü Emlne Uaaklıgil • Yazı Işlerı Muduru Okay Gönensln • Yayın Yönetmenı Orhan Burtalı • Grafık Yönetmen Tüles Hasdemlr •