Katalog

DOÖ A VE YAŞAM Lut Gölü'nde eneıji ve sağlık arayışı Ürdün 11e İsrall toprakları arasında yer alan Lut Gölü denlz yüzünden daha alçak düzeyl ve çok yüksek tuzluluk oranına sahlp olma özelllklerini taşıyor. Yüzyıllardan beri hlçblr hayat bellrtlsi göstermeyen bu yoryüzü parçasında, inaanlar şimdi enerjl ve sağlık kaynağı anyorlar. Çeviri: Füsun Yasar km. uzunluğu ve 15 km. enindeki Lut Gölü'nün tuzluluk oranı, yakın denizlerden 8 kez daha yüksektir. Diğer bir özelliği Ise düzeyinin denizden 400 metre daha alçakta olması, üstelik bu düzeyin, sulama kaynaklarının azlığı ve yüksek buharlaşma nedemyle sürekli olarak daha da alçalması. 1930'lu yıllarda Lut Gölü'nün düzeyinin 390 m. olarak kaydediliyor, oysa günümüzde 400 metreye indiği hesaplanmış. En derin noktası ise 730 metre. Romalılar bu derln göle "Ölü Deniz" adını vermişler. Gölün yüksek tuzluluk derecesi (deniz suyunun binde 35 oranına karşı yaklaşık binde 280) benzer sularda görülebilen çeşitli organizmaların ve balıkların burada yaşamalarına engel oluyor. Ürdün ve Arnon nehirlerinden tesadüfen sürüklenerek buraya gelen balıklar, tuzluluk nedeniyle derhal ölüyorlar. Bilim adamları yarım yüzyıl kadar önce Lut Gölü'nde hayat araştırmasına başladılar ve bazı mikroorganizmalarla yüksek tuzluluğa dayanıklı dunaliella türünden yeşil yosunlar ve bakterilere rastladılar. 197960 kışında ise dvardan gelerek bu göle doluşan çok miktarda tatlı su, gölün üst tabakasındaki tuzluluk oranını bir miktar düşürerek mevcut mikroorganizmaların artmasına neden oldu. Lut Gölü'nün tamamen çöl özellikleri taşıyan bir iklim ortamında yer alması, suyunun giderek buharlaşmasıyla şimdiki tuzluluğa erişmesine neden olmuş. Bu aşırı kuraklık Lut Gölü'nün batıda Cuda, doğuda ise Moab dağlarının arasındaki çukur bölgede oluşmasından kaynaklanıyor. Söz konusu dağlarda yılda ortalama 600 mm. yağış kaydedilirken, bu miktar göl üzerinde yılda 5075 mm.'ye kadar düşüyor. Gölün yer aldığı çukurun civannda çok zengin tuz yatakları bulunuyor. Buraya akan irili ufaklı ırmaklarla yeraltı sularındaki erimiş tuzlar da bu çukurda toplanarak tuz oranını yükseltmiş. Bu nedenle gölün tuz oranı, derinlerde daha fazla. Derindeki bu yoğun sular yüzeydeki sularla pek karışmıyor. Lut Gölü'nün bu kendine özgü özellikleri, pek çok alanda olduğu gibi insanları buradan da yarar sağlamak amacıyla düşündürmeye zorladı. İlk olarak 1930'lu yıllarda gölün suları sığ havuzcuklara taşınarak tuz üretılmeye başlandı ve böylece Lut Gölü insanlara ilk verimini sağlamış oldu. Bu tuzdan kimyevi gübre olarak kullanılan potasyum klorür ve brom elde ediliyor. Ancak son 20 yıldır, Ürdün Nehri'nin getirdiği suların azalması sonucu, su düzeyinin hızla alçalması nedeniyle tuz üretimini düzenli bir şekilde koruyabilmek için bariyerler inşa etmek gerekti. Ilerleyen çağımızda insanlar azla yetinmekten hoşlanmıyorlar. Uzmanlar, Lut Gölü'nden daha başka ne şekillerde yarar sağlanabıleceği konusunda çeşitli öneriler hazırladılar. Bunlardan biri, denizle 400 metrelik yükseklik farkından yararlanarak, Akdeniz'in sularını bir kanal yardımıyla buraya akıtmak ve hidroelektrik enerji sağlamak. Bu yöntemle Lut Gölü'nün ilk birkaç yıl içinde 1930'lu yılların düzeyine erişmesi bekleniyor. Bunu izleyen 1020 yıl içindeyse. göle akıtılacak su miktarı düzenli enerji üretimine yetecek şekilde, sadece buharlaşmayı karşılayacak şekilde ayarlanacak. Lut Gölü'nde uygulanması düşünülen diğer bir proje ise başka bir yöntemle elektrik enerjisi üretmekle ilgili. Proje şöyle açıklanıyor: Dipteki aşırı tuzlu ve durgun su, daha az tuzlu bir su tabakasıyla örtülü bulunuyor. Üst tabaka güneşten sürekli olarak ısınıyor ve iki su tabakası arasında bir karışma olmadığından, ısı üst düzeyde çok yükseğe çıkıyor. işte bu yüksek, durgun ısı bir regulatöre iletildiğinde, elektrik enerjisi üreten bir jeneratöre yetecek kadar buhar elde edilebilecek. Bu alanda yapılan deneyler halen Bet'Aravva'da sürdürülüyor ve 250 bin metrekarelık bir alanı kapsıyor. Lut Gölü, güneyinde Kızıldenız'in parçası olan Akabe Körfezi'nden, kuzeyinde Türkiye sınırlarındaki Antakya'ya kadar uzanan ve Akdeniz kıyılarını hemen hemen paralel olarak izleyen bir çöküntü alanı içindeki havzada oluştu. Uzmanlara göre bu çöküntü, jeolojik olarak oldukça yakın sayılabilecek bir zaman sayılan üstneojen, yani üçüncü zamanın beşinci bölümünde oluşmaya başlamış. Bilindiği gibi Kızıldeniz, Afrika kıtası ile Arap Yarımadası'nın yavaş yavaş birbirlerinden uzaklaşmaları sonucu oluşmuştur. Deniz dibinde yapılan ölçümler sonucunda, iki kara parçasının halen yılda 9 mm. hızla birbirlerinden uzaklaştıkları saptandı. Bu ayrılma, 35 milyon yıl önce kuzeybatı doğrultusunda ve yılda 120 mm. hızla gerçekleşiyordu. Ancak daha sonraki yıDarda, ç6küntü alanının merkezinde bir değişiklik oldu ve kuzeydoğu doğrultusuna yö Lut Oölü'nün aşın tuzlu sulan, sağlık İçin yarariı olduğu lleri sürülen çeşitli minerallsr içeriyor. Oölun kıyısındakl termal kaynaklar yakınında lüks oteller inşa edılmış. Bu kıyılardan çıkan çamuriar, tunst hanımlann güzellık banyoaunu oluaturuyor. 'J nelen çöküntü alanı içinde Lut Gölü havzası oluştu. Bu bölge, jeolojide "rift" olarak adlandırılan büyük yeryüzü çatlamaları sistemi içinde yer alıyor. Bu çöküntü alanının dibi, üçüncü ve dördüncü zamanlarda aralarında zengin tuz tabakalarının da yer aldığı çeşitli nitelikte tortularla doldu. Öte yandan Lut Gölü'nden turistik amaçla da yararlanılıyor. Gölün İsrail kıyısında önemli termal kaynaklar buluouyor. Aynı yöreden elde edilen çamuriar da, zengin tuz ve mineraller içerdiği gerekçesiyle, sağlık ve güzellik ürünü olarak turistierin hizmetine sunuluyor. Buralarda halkın yaşadığı Kibutz'ların yanı sıra, modern turistik oteller de dikkati çekiyor. Bu elverişsiz iklim ortamında elden geldiğince tarım da yapılıyor. l ] (Sclenza Vlta) Avrupalılvm "Olü Denlz" adını verdiklori Lut Oölu, Kızıldenlz'ln kuzey ucunun uzantısında lootojlk açıdan oMukça yakın sayılabilecek zamanlarda oluamua bir yeryüzO çatiağı İçinde yer alıyor. OMv, kara parçalannın birblrlerinden uzaklaşma yönünu gOsteriyor. Zngln tuz yatakkrt Lut OOIÛ'nOn kiyilvmda gözle görulebllecek boyaz seritfr haHnöt yer «*yor.