Katalog

ÇE V R E önemll radyoaktif çekirdekler Çeklrdek Bozunum Blyolojlk Yarı Ömrü Yan ömür (gün) (gün) 4,5 X 1 0 3 2,1 x10 8 0,63 1,9x10 3 1,1x10* 8,04 1,1 x10* 8,9x10" 10*, onbln 119 10 11 9,5 1.3 x10 4 138 70 7,3x10* 10» da, bir cevap vermeden önce, radyasyonun bunyemızdeki tahrıp mekanızmasına bır göz atalım Radyasyonun tahrip mekanizması nasıl işliyor? Radyasyonlu maddeterin vücudu etkileme süreleri ve etkiledikleri organlar. lyot 131 Yarı ömur 8 gun Tıroıt Sezyum 137 Yarı ömur 30 yıl Karaciğer, dalak, kaslar Çaklrdek Hıdrojen3 (Trıtyum) Karbon14 Sodyum24 Kobalt60 Stronslyum90 Iyot131 Sezyum137 Plutonyum239 103, bın demek mılyon İyot131 etkislni yitirdi Burada, ıyot131'ın örneğın 8 günlük bır bozunum yarı ömru olduğunu ızlıyoruz Radyoaktif bır çekırdeğın etkınlığı, yuvarlak on yarı ömur zarfında geçışır Oyleyse toprağımıza, meramıza bulaşmış Çernobıl kaynaklı ıyot131'ın etkisı, 80 gun ya da yaklaşık uç ay zarfında geçmış olmaktadır O halde, topraklarımıza Çemobıl'den mayısta gelmiş ıyot131 çekırdeklerının etkınlığı, ızleyen eylül ayı başında "hissedılmez" bırdüzeye ınmiş olmaktadır Buna karşılık, vucudumuza, burada da öncelıkle tıroıt bezımıze giren, Çernobıl kaynaklı ıyot131 çekırdeklerının biyolojık yarı ömürlerı, yukarıdakı tabloya göre 138 gundur Buna, yuvarlak dört ay dıyebılırız Şu anda tıroıt bezımizde bulunmakta olan ıyot131 çekırdeklerının yarısı, yaklaşık dört ay sonra bunyemızden dışarı atılmış olacaktır Bunların etkınlığının önemsız bır duzeye duşmesı ıse, on biyolojık yan ömür, yanı 40 ay, ya da uç buçuk yıl gerektırmektedir Plütonyum almışsak... Dığer yandan, mesela plütonyum239, 24400 yıllıkbır bozunma yarı ömrune sahıptır Yaşadığımız surece, yakınımızda ya da "mazallah" ıçımızdeyse, etkınlığı pratıkte azalmadan surecektir Biyolojık yarı ömru ıse 200 yıl dolayındadır Başka bir deyışle, plütonyum 239 ıçımıze bır gırmışse, "mezara" bızımle gelecek Toparlarsak Çernobıl reaktör kazası sonrası çeşıtli şekıllerde, çeşıtlı radyoaktif fısyon urunlerını, yedık, ıçtık, bunyemıze aldık Bunlar, vucudumuzda toplandılar Bu arada etkınllklerinı surdurduler Kımısı pozıtıf elektron atarak bozundu Kımısı negatıf elektron Kımısı nötron Kımısı helyum çekırdeğı Kımısiyse yuksek enerjılı elektromanyetık radyasyon Çemobıl'den gelıp teneffus ettığımız havayla yediğımız, ıçtiğımızle vucudumuza gıren radyoaktif unsurlar, orada bellı surelerle etkınllklerinı sürdürdüler, surduruyorler Bır kısmını bundan böyle yemek ıçmek yoluyla vucudumuza alacağız Onlar da, ıçlmızde etkın olacaklar ıçtığımız yoluyla vucudumuza alacağız Onlar da, ıçımızde etkın olacaklar Sonra da sıraları geldıkçe vucudumuzdan metabolızma marıfetıyle tasfıye edılecekler Bütün bu faaliyet sonucu, bellı sureler zarfında, bellı mıktarlarda radyasycna maruz bulunmaktayız Acaba ne kadar? Doğal radyasyon banyosundan aldığımızdan ne kadar daha fazla? Uluslararası güvenlı olarak musaade edılen mıktardan fazla mı? Tehlıke boyutunun ne kadar altında? Bu sorulara Bunyemıze gırmış radyoaktif bir çekırdeğin bozunmasıyla açığa çıkan "radyasyon", ıçınde vucut bulduğu hücrenın yapı taşlarına bındırıp bındırıp, bunları tahrıp etmektedır Hücrenın bu yolla yapısı, kurgusu, dolayısıyla da sağlığı bozulmaktadır Sağlıksız hücrenın, yaşama ve çoğalma mekanızması değışmekte, ortaya sonuçta "kanserh" bır doku çıkabılmektedır Gerçekte, doğal bır radyasyon banyosu ıçınde olduğumuz hatırlanacaktır Guneşten, kozmık ışınlardan, yerkuredeki radyoaktif unsurlardan zaten bir miktar radyasyon almaktayız Yeryuzundekı tum canlıların, hayatıyetı bır ölçüde, "doğal radyasyona" borçlu oldukları vurgulanmalıdır Canlının yaşamında önemlı bır etkınlık olan ' fotosentez , adı ustunde fotonlar, yani "ışın" ya da bıldiğimız şekılde anarsak, "ışık" aracılığıyla meydana gelmektedır Dığer bır deyışle doğal radyasyon da yaşamsallığın kaynağı olduğu kadar, bunyede bır ölçude tahrıbata yol açıyordur Şu var kı, bunye tahribatı, "rejenerasyon" ıle giderıyordur Aslında merak edılebılır "Blyolojlk yaşlanmada" radyasyonun etkısı acaba nedır? Buradan yola çıkılarak "ekstra" her radyasyon unsurunu, "barız" bır ölum nedenı meydana getırmese de, ınsan ömrune izduşürülduğunde, biyolojık yaşlanmamızı hızlandırdığı, dolayısıyla da ömrumuzu, bugun ıçın bılemedığımız mekanızmalar çerçevesınde olarak, bır ölçude kısalttığı öne surulebılecektır • • * Gelelım, Çernobıl'de meydana gelen kaza sonrası belırlı surelerle ne kadar radyasyon aldığımıza Baryum 140 Yarı ömur 13 gun Kemıkler Stronsıyum 90 Yan ömur 29 yıl Omurilık Rutenyum 106 Yarı ömur 1 yıl Kalınbağırsak akcığerler, Kemıkler Tellur 132 Yarı ömur 3 gun Karaciğer Tam ışınlanma 25100 rem Kan hastalıkları 100250 rem Sındırım sıstemı rahatsızhkları 250500 rem Sindirlm slstemi, beyln, omurilık, kemık ıliklerı, saçların dökulmesı 6001000 rem Oerıde yanıkiar, sındırim sistemi kanamalan, koma. çay suyuna geçtıği, "kötümser" bıröngöru çerçevesınde varsayılarak) alınıyor demektır Buna göre, gunde 2000 bekerel kadar radyasyon ıçıyor olmaktayız Vucudumuza gıren radyoaktif çekirdekler burada bırıkmeye başlıyorlar Ama bir yandan da vucuttan atılıyorlar Bırsure sonra, boylelıkle vucudumuzdakı sayıları bır "denge duzeyıne", etkınlıklerı de, dolayısıyla, "denge ışınetkınlığıne" ulaşıyor Sezyum137 ömeğınde, vucuttakı denge ışınetkınlığı, bu kaynağı yıyıp ıçmeye başlamamızdan, kabaca, bır yıl sonra meydana gelıyor Ele aldığımız örnek çerçevesınde, radyasyon yalnızca Sezyum137 den kaynaklanıyor varsayılarak, denge ışın etkinlığı, yaklaşık 200 000 bekerel olmakta Bu hesapça vucutta bir haylı radyoaktıvıte topladığımız ortaya çıkmaktadır Dedektörlerı "coşturacak" kadar çok, hem del Kilogramında 10 bın bekerel bulunan çaydan gunde yıne 10 bardak ıçıyorsak Ama bardakta 2,5 gram çay varsa radyasyon da deme, yarı yarıya geçıyor varsayılırsa Bu, nıspeten ılımlı örnek çerçevesınde denge ışınetkınlığı demınkının, 16 kat daha azı, yanı 12 500 bekerel olacaktır Her bır çekirdek bozunma esnasında dışarıya bır bıçımde bellı mıktarda enerjı atıyor, Sezyum137 örneğınde bu enerjı 1 mılyon elektron volt dolayındadır 1 elektron volt ıse, elektronun, plakaları arasında 1 volt'luk gerılım bulunan kondansatör ıçınde, negatıf yuklu plakadan bırakıldığında, karşı plakaya varıncaya kadar kazandığı enerjı olmakta Şimdı vucutta bırıkmış radyoaktif çekirdek sayısı bellı Böyle bır çekırdekten, bozunumla beraber çıkan enerjı bellı Bır sure boyunca, mevcut radyoaktif çekirdeklerden bozunanların sayısı da belli O halde, söz konusu sure bunyemızdeki radyoaktif çekırdeklerın saldıkları enerjı hesaplanacaktır Işte, bızı asıl ılgılendıren buyukluk de, vucutta radyasyondan dolayı meydana gelecek tahrıbatın sorumlusu olduğundan, bu enerjıdır Radyasyon hesabı Örneğın çaya bakalım Çayımızda sezyum134, sezyum137 ve rutesyum103 çekırdeklerı bulundu Sezyum134 2 4 yıllık bir bozunum yarı ömrune sahıp Sezyum137 ıse, bır ara belırttığımız gıbı, 30 yıllık Rutesyum103 çekırdeğı ıse, 40 gunlük Dıkkatımızı, şımdi, bunlardan bırıne, mesela sezyum137 çekırdeğıne çevırelim Sezyum137 çekırdeklerınden vucudumuzda herhangı bır zamanda ne kadar bulunduğunu belırlemek uzere, onlardan, bırım bır sure (örneğın bır saat ya da bır gun) boyunca vucudumuza ne kadar aldığımızı, keza, bu çekırdeklerın bıyolojık yarı ömürlerı çerçevesinde, aynı sure boyunca, onlardan ne kadarını bunyemızın dışına attığımızı bılmelıyız Ikısının farkı, soz konusu sure zarfında, sezyum137 çekırdeklerının vucudumuzdakı "artış" mıktarını verecektır Tıpkı, bır yandan dolan, öbur yandansa boşalan havuz gıbı Kılogramında 40 000 bekerellık radyasyon bulunan uç bir çay örneğinı ele alalım Sanıyede meydana gelen bozunum sayısına "bekerel" dıyoruz Bır bardak koyu çayda yuvarlak 5 gram çay olsun Lıpton turu çay poşetlerının ıçınde, nıtekım 2 5 gram kadar çay bulunmaktadır Günde, on bardak çay ıçılıyorsa, 50 gram çaydakı radyasyon (tumunun de Uç bir örnek Rad, Rem Gerçekte çekırdekten açığa salınan enerjı, dokuda nıtelığıne bağlı olarak tutulmaktadır Vucutta salınan radyasyon enerjısının ne kadarının bunyede yutulduğunu belirlemek gerekır. Radyasyon tahrıp bırımı olarak "rem" kullanılıyor Rem, "rad"dan ıtıbaren tanımlanan bir buyuktur Kısaca şunu be, Devamı arka aayfada