Katalog

FİZİK VE ÇEVRE FİZİK Radyasyon Bastarafı orta sayiada Çaydan aldığımız radyasyon miktarı lırtelım kı, elektronlar ıçın "rem" ve "rad" bırımlerı, kabaca aynı Rad ıse, 1 gram malzemede yutulan 100 erglık enerjt Erg, dığer yandan, "kalorf'nın yaklaşık 40 mılyonda bırı oluyor Uç bır hal olarak kılogramında 40 000 bekerel radyasyon bulunduran çay orneğıne dönelım Bunun hepsının de sezyum137'ye bağlı olduğunu varsaymaya devam edelım Gunde on bardak, bardakta 5 gram çay hesabı ıle, çay yaprağındakı tum radyasyonun suya geçtığı kötumser öngörusu bazında, 70 kılogram ağırlığındakı bır kışı, butun bır yıllık çay tuketımı sonucu, yuvarlak 700 mılırem kadar radyasyona maruz kalmaktadır 'Mılırem", "rem"ın bınde bırıdır Doğal radyasyon banyosundan ıse aynı sure zarfında, yaklaşık 130 mılırem alıyoruz Ekstrem çay orneğımızden aldığımız, demek kı, doğadan aldığımızın 56 katına gelmektedır Çernobıl kazası sonrası havadan, etten, sütten, sebzeden, meyveden aldığımız radyasyonu, göz kararıyla belırlemek uzere, çaydan aldığımız radyasyonu şöyle bır 10'la çarpmamız uygun olacaktır Buna göre, Turkıye'de Çernobıl kazası sonrası, yer yer olsun, kışı başına bır yıllık bır sure boyunca bırkaç rem kadar bır radyasyon alınmış olmaktadır kı, bu, uluslararası guvenlı olarak musaade edılen radyasyon dozlarını zorlamaktadır Nıtekım, anılan çerçevede herhangı bır kımse ıçın yılda maksımum 5 reme musaade edılmektedır. Hamılelerınse, aynı bır surede rem mertebesınde radyasyona maruz kalmaları dılenmomektedır Radyasyon, yalnızca çayda, yalnızca fındıkta değildır "Şu kadar radyasyonlu çaydan şu kadar ıçılırse, şu olasılıkla kanser olunur" turunden beyanat, o nedenle özde de özelde de doğru olabılır Ancak, esas konu bu değildır Esas olan, radyasyonlu her şeyden az öncekı hesap çerçevesınde yaptığımız gıbı, ne kadar radyasyon aldığımızın belırlenmesıdır Bu ise, yapılmamıştır Son bır konuyu açıklayalım Tehlikeli dozla, güvenlı olarak musaade edılen radyasyon dozu arasındakı ılışkı nedır? Yönetimin kusurları Söz gelışı, bır koprunun dırenç hesabı yapılırken, o köpru ustunde tıkış tıkış olabılecek maksımum yuk bulunur Bu sayı, sonra, adına "guvenlık katsayısı" denılen bır sayıyla, dıyelım kı, 10'la, 20'yle, 50'yle, neyse, çarpılır. Hesaplar, guvenlık katsayısıyla "arttırılmış maksımum yüke" göre yapılır işte biraz bunun gıbı, "tehlikeli doz", bızce yeterlı guvenı banşedecek bır sayıyla kuçultulerek "guvenlı olarak musaade edılen doz" vazedılmektedır 5 rem, bır defada alınırsa, tehlıkesız bılındığıne göre Buradakı, radyasyona maruz kalma suresını 1 saat alır Yılda da, yuvarlak 10 000 saat varsayarsak En çok 5 remın bır yılda alınmasını guvenlı kabul ederken Tehlike dozuna" demek kı, en az 10 000'le bölerek vazedıyoruz "güvenlı dozu".. Çernobıl kazası sonrası atom enerjısı ve usttekı yönetımımızın, tum lyı nıyet, gayret ve katkılara saygımız saklı olmakla bırlıkte, hata ustune hata yaptığını belırtmemız kaçınılmazdır Bu hataları zıkretmeye, burada yerımız yetmeyecektır Şurası muhakkak kı, ürunlerımızdekı radyasyon, bunlar eöer yurtdışından gerı çevrılmeseler, halkımızdan saklanma yolu seçılecektır Kanımızca, buyuk kusur, budur Aralık 1986 ortasında bir akşam televızyon haberlerınde, yönetım sorumlusunun, "ne kadar radyasyonun tehlikeli olduğunun bilinmediğı, o nedenle de Turkıye'de bır araştırma başlatıldığı yolundakı beyanmı da talıhsız saymamak mumkun değildır Louis de Broglie Mehmet BaSUtçu Docent Dr. Nükleer Mühendl» Maddenin dalgasal niteliğini bulan fizikçi Dev bir bilim adamının ardından Louis de Broglie, "bllgln" sözcüğünü tam anlamıyla hak eden bir kuşağın son temsilclsiydi. cık mı, dalga mı? sorusuna, Louis de Broglle 1924 yılında savunduğu tezınde şu yanıtı getırdı Her ıkısı de Nasıl Albert Eınsteın daha once enerjının madde, maddenin de enerjı olduğunu ortaya koymuşsa, De Broglie de, bağımlı olmayan her parçacığa (yanı mad deye, demek kı enerjıye) bır de dalgasal yapı eklıyordu Parçacık ve dalga bırbırıne bağlıydılar, ıç ıçeydıler Soz konusu dalganın uzunluğu da maddenin ağjrlığına yanı enerjısıne baöjıvdı Louis de Broglie (18921987) F Tehlikeli radyasyon 10 Bugun ıçın bılebıldığımızce, 50 reme kadar radyasyon bırdenbıre alınırsa, klınik hıçbır belırtı görulmemektedır Bunun onda bırıyse, uzun vadede (bırkaç on yıl) kansere sebebıyet vermektedır Böyle bır mıktar, çok çok uç bır halde, o da tek bir defada değıl Butun bır yıl boyunca, kışı başına alınmış olabılecektır Nerede standart beslenme alışkanlıklanmız çerçevesınde ve tabıı hangı besın maddesınde ne ölçude radyoaktıvıte bulunduğuna daır olçumler ve bılgı tabanında ne kadar radyasyona maruz kaldığımızın hesabı kıtabıyla sonuçlarının açıklanması, her şeyden evvel öz ınsanımıza karşı borçlu olduğumuz bır saygı ve ıhtımam borcu olsa gerektır Bu yapılmamıştır "Bırımlerden halk ne anlar", denmıştır Oysa yapılacak olan, hepsı hepsı "olağana oranla şu kadar daha fazla radyasyon almışızdır, bu ancak, tehlike duzeyinın çok altındadır, merak edecek bır şey yok", demekten ıbarettır Halkımız, az önce çıkarttığımız gibı, doğadan aldığına oranla olağanustu duzeyde radyasyona maruz kalmıştır Kanımızca, doğadan yer yer 10 kat, 20 kat, belkı de daha fazla radyasyon almıştır, almaktadır Bu durumda, ozellıkle hamıle kadınlar ve çocuklara dönuk, "Şunları şunları yemeyın", ya da "Şundan, şu kadardan daha fazla yemeyın, ıçmeyın" turunden uyarılar bır vehım eserı değıl, halka yönelık bır ılgı ve özen gereğıdır Bunu yapmayanın, "ilglli" olmaya ya da "ılgılı" kalmaya, hakkı yoktur Sonuç Şurasını vurgulamak yerınde olacaktır kı Turkiye'de genelde endışe gerektırır bır durum meydana gelmış değildır Nedır kı yer yer olağana oranla herhalde 10 kat, 20 kat fazla radyasyon almışızdır Ortaya çıkan doz, uluslararası guvenlı olarak musaade edılen doz duzeyını zorlamış olmalıdır llgılıler gerçeklerı saklamakla ya da tahrıf etmekle, ışte bu noktada, halkımıza karşı bır saygı ve özen kusuru ışlemışlerdır Yetışkınlere dönuk esenlığımızı, bebeklere, ozellıkle de cenınlere, aynı puruzsuzlukle ızduşuremıyor olmamız, dığer bır yandan, abartmalı sayılamayacaktır Maruz kaldığımız radyasyon dozunun yıne de tehlike duzeyinın kat kat altında bulunduğu kaydedılecektır Alenen acze duşup radyasyon konusunda bılımsel çalışma yayınını dahı ızne rapteden anlayış, yönetımde olduğu surece, ne yapmalı kı, bu konu gerçekte hak ettığınden çok fazla yazılıp çızılmeye devam edecektır n Yılbaşından önce yazılan yazının matematlk ve hesap kısmı buraya alınmamıştır ransız Akademısı uyesı, Nobel ödulu sahıbı teorık fızıkçı Louis de Broglıe'nın 19Mart 1987sabahı 95 yaşında yaşamdan ayrılması kuşkusuz yıllardan berı beklenen bır olaydı Haberı duyan fızıkcıler, yıne de şaşkınlık duygusunun önune geçemedıler Şaştılar, çunku 37 yaşındayken "elektronun dalgasal yapısını ortaya çıkarması ' nedenıyle Nobel alan bu bılım adamının teorısı yarım yuzyılı aşkın bır suredır okutuluyordu Daha yaşarken llâh olmuş bır kışı söz konusuydu Edebıyat ve felsefeyı teknık konulardan daha çok seven genç De Broglie, tarıh ve hukuk yuksek oğrenımı gormuştu Ona bılımsel araştırma tutkusunun vırusunu bulaştıran, x ışınları konusunda çalışan ağabeyı oldu Bu çıft temellı yuksek öğrenım, Louis de Broglie'nln karmaşık teKnık konulara, bılım tarıhının verılerını goz ardı etmeden daha genel bır yaklaşımla eğılmesı sonucunu doğuruyordu Genç araştırmacı, genel teorıler kurmaya yatkın bır duşunce yapısına sahıptı Bir gerçeğin iki yüzü Daha sonrakı aşamada, teorık fızıkçıler, bır parçacıkla ona bağlı olduğu kanıtlanan dalganın beraberlığının nasıl gerçekleştığı sorusuna yanıt aradılar Parçacık dalganın neresındeydı? Gerçek bır varlığı var mıydı, yoksa dalga boyunca dağılmış mıydı' Louis de Broglie dalgayı parçacığa yol gösteren, onu yönlendıren bır tur rehber olarak değerlendırıyordu Gelıştırdığı determınıst teorı, Elnstein ve Lorentz gıbı fızıkçıler tarafından da desteklenıyordu Ancak, Bohr ve Helsenberg'ın savundukları olasıcı teorı 1927 yılında yapılan kongre tarafından benımsenıyor De Broglıe bıle dığer teorıyı oğrencılerıne öğretmeye başlıyordu Parçacık/dalga ıkılemı aslında bır gerçeğin ıkı değışık yuzudur Işık gerçeğınde parçacık ve dalga kavramlarının ayrı ayrı varlıkları yoktur bır butunu oluştururlar Lıse öğretmenlerı bugun de hem tebeşırı tahtaya fırlatıyor, hem de sıcımı sallıyorlar Her ne kadar sanıyede uç yuz bın kılometrelık bır hıza erışmelerıne olanak olmasa da Işığın yapısı Nobel ödülü Aynı yıl, Amerıka'da çalışan araştırmacıların, elektronun da dalgasal bır yapıya sahıp olduğunu deneylerle kanıtlamaları, Louis de Broglıe'nın gönlune su serpecek ve ıkı yıl sonra Nobel Fızık Ödulunü kendısıne kazandıracaktı Yıne de her bağımsız maddeye bır dalganın eşlık ettığı teorısının başarısı, daha sonra gelıştırdığı determınıst teorının başarısızlığını tumuyle sılememıştı Louis de Broglıe'nın ıçınde son gunlerıne dek sakladığı bır kuşku, bır soru çengelı vardı Yenı çalışmalar yapmış, ancak probabılıst teorıyı daha ılerıye goturecek bulgular ortaya koyamamıştı Louis de Broglie ıle "bilgin" sozcuğunu tam anlamıyla hak eden bır kuşağın son temsltcısl de yaşama gozlerını kapamış oluyor Gunumuzde bılgınlerden değıl, bılım adamlarından, araştırma ekıplerınden, mılyarlık laboratuvarlardan soz edılıyor çunku. . D Louis de Broglıe'nın atom fızığıne yaptığı katkıyı daha lyı anlamak ıçın, 192O'lı yıllarda fızıkçılerın yanıtını aradıkları sorulardan bırının ışığın yapısıyla ılgılı olduğunu anımsamak gerekır Işık enerjısı bır noktadan dığerıne nasıl ulaşıyordu? Enerjı paketcığı dıyebılece ğımız parçacıklar aracılığıyla mı, yoksa dalgalar yardımıyla mı 9 Bır lısede fızık oğretmenı, oğrencılerı onunde bu konu yu nasıl somutlaştırmayı deneyebılırdı? Elındekı tebeşır parçasını tahtaya fırlatarak, 'Işte enerjı böyle ıletılıyor" mu dıyecektı, yoksa bır ucundan tuttuğu uzun sıcımı salladığında belıren dalgalanmaları göstererek, değışık bır açıklama mı getırecektı 7 Kurantum fızığının kurucularından Planck'ın ılk çalışmaları bırıncı çözum yolunu önerırken, Fresnel'ın yaptığı optık deneyler ve Maxwell teorısı, ıklncı seçeneği destekler nıtelıkteydı Parça