Katalog

SöYLEŞİ 'Devlet, Türk bilim adamlarına önem vermiyor' Korutürk'ün vaktiyle sanatçıları Çankaya'ya çağırıp şereflerine yeniek verdiğini, ama bilim adamlarmırt asla çağrılmadığını belirten matematik ve fizik profesörü Fikret Kortel şöyle anlatıyor: "20. yüzyılın en büyük aerodinamikçilerinden von Karman, 1956'da fen fakültesine geldi ve Ankara'ya gltti. Kumandanlar ona, bizde önemli bilim adamı yoktur' demiş. Karman, tanıdığı Türk bilim adamlarını ertesi gün Ankara'ya çağırmış ve Genelkurmay'da hepsini sıraya dizerek kumandanlara, "Sizlere Türk bilim adamlarıru takdim edeyim" demiş. miş kl, ordu ile bilim adamları arasında Amerıka'da olduğu gıbı bır teşrıkı mesaı lazım Bunu aynen kıtabında yazıyor Dıyor kı Bana kumandanlar, Turkiye'de bılım adamı yoktur, yahut da bu çapta bılım adamı yoktur. dedıler Ben, Istanbul Unıversıtesı ve ITU'de bırçoklarını tanıyorum, demiş von Karman, onları çağıralım Bırkaç ısım vermış ve Ankara'ya çağırmış onları Ertesi sabah onları bır sıra dızmış Genelkurmay'da ve generallere takdim etmış ve şöyle söylemış "Sizlere Türk bilim adamlarını takdim edeyim..." Şımdı de uçak sanayıı kuruluyor, bızım mekanıkçılere ıtıbar edılıycr mu, bılmıyorum Mıllı Mekanık Komıtesı var, mesela ben de onun uyesıyim, bır şey ışıtmedım Oyle sanıyorum kı, bız böyle sanayıler falan kurarken, elımızdekı az sayıdakı bılım adamından gerektığı gıbı ıstıfade etmıyoruz Sız unıversıteden emekli olmadan YÖK gelmişti. Sızin YÖK ile ılgılı tavrınız ne olmuştu, prenslp olarak YÖK'le ilglll ne düşünüyorsunuz? Kortel: Prensıp olarak Ben gençlığımden berı eğıtımle ılgılı çok radıkal duşunüyorum Bence lıse tahsılı uydurma şey Bunların hepsını kaldırmak lazım Ama diyeceksınız Fransa'da var Rusya: da da var Var ama ben bunu saçma buluyorum Bakın neden? Insan 11 sene lısede oyalanıyor Ondan sonra o kışı den 4 senede mesleğını oğrenmesıni ıstıyorsunuz Bu çok saçma bır şey Kalkulus, fızığın temellerı ve benzerlerı, bütun bunlar 15 yaşındakı bır çocuğa mukemmel öğretılebılır Onun ıçın, bunları ta universıteye kadar bekletıp okutmak, uzun zaman kaybı Ondan sonra da her lıseyı bıtiren kendını universıteye gırmek ıçın aday hissedıyor Bu anlamsız bır şey Unıversıtelerı bence çok daha selektıf hale getırmek lazım Ingıltere'dekı gıbı Az kımse okusun, fakat çok ıyı, kalltelı olsun Ötekıler meslek okulu olmalı ve zaten öyle Mesela şımdı bence hukuk, ıktısat, hatta tıp, muhendıslık bıle meslek okullarıdır Unıversıte deyınce akla gelen ıse fen ve edebıyat fakultelerıdır Edebıyat, felsefe, butun tabıı bılımler Asıl unıversıte bu olmalıdır ötekiler meslek okulu olmalıdır Peki, bugünkü slstemde buna varabllir mlyiz? Kortel: Bugunku sıstem bence şöyle olacak Bunun çok munakaşası oldu, Fikret Kortel ile söyleşi: F ıkret Kortel, unıversıteden emeklı olmus, ama bılım yaşamından kopmamış Bebek sırtlannda evındekı çalışma odasının bır duvan tamamen unlu fızıkçı ve matemafıkçılerm resım ve yasam öykulerıne ayrılmıs Dığer duvarları kaplayan kutupnane, matematik ve fızık kıfaplanyla dolu Bızımle konuşurken, zaman zaman bır kıtabı gotterıyor, ya da oykusunu anlatiığı bır bılım adamının resmını ışaret edıyordu 1940'larda baslayan bılımsel karıyerı ıle ılgıh soylesıde, fızık ve matematıktekı gelısmelerden, Turkıye'dekı bılımsel kurumlarm dınamığıne kadar bırcok feonuya değındık Universıteye gırdığiniz donemde, bilimsel ortam nasıldı? Ozellikle fizik ve matematik açısından? Kortel: Matematıkte ıyı bır ortam vardı Kerım Erım, Cahıt Arf, Ratıp Berker vardı Fızıkte durum o kadar ıyı değıldı Mesela hıç teorık fızık yoktu Bır Fransız vardı M Fouche diye, o genel bır fızık dersı veriyordu Bır de denel fızık dersı vardı Onun da hocası K Zuber dıye bır isvıçrelı profesördu Kendısıyle hâlâ mektuplaşıyorum Fızıkte bır anlaşmazlık olduğu meydandaydı Bırı genel Alman sıstemını surduruyor, bırı Fransız sıstemını Alman sıstemınde hem genel fızık öğretılıyor hem teorık fızık Fransız sıstemınde o zamanlar Fouche'nın de etkisı altında teorık fızık dıye bır şey yoktu Hatta, Türklerden bazı ilerı gelen fızık profesörlerı, teorık fızık dıye bır şey yoktur falan dıyorlardı Modern fızığe hıç temas edılmıyordu Bana oyle gelıyor kı, unıversıte ınkılabı yapılırken, fızıkte nedense başarılı olunamamış, 193233tekı reformda Fızıkte modern kımseler getırılememıştı Mesela bılıyorsunuz, 192426 arası modern şekhyle Kuvantum teorısı çıktı Dalga mekanığı ve Heısenberg'ın matrıs mekanığı şeklınde cebırsel teorısı çıktı Ve bu Avrupa'da buyuk bır heyecan uyandırdı Hemen populer kıtaplar yazılmaya başlandı Bızde ıse, Cahıt Arf ve Saıt Akpınar, olayın farkın daydılar Onlar da Gottıngen'de okumuşlardı ve teorı Heısenberg tarafından Gottıngen'de ortaya atılmıştı Kuvantum teorisi, blzlm ünlversitelere ne zaman glrdl? Kortel: Fahır Yenıçay dalga mekanığı, atom fızığı dıye bır ders vermış Orada da Kuvantum teonsıne bırazcık temas etmış, 1940'larda Ondan sonra Feza Gursey, Cambrıdge'den geldı O doktorasını Imperıal College'de yapmıştı Orada bu konu uzerınde bıraz çalışmıştı Kendısıyle semıner yaptık Ve ardından arkadaşlara Kuvantum teorısını ögretmeye çalıştık Bu olay 1951'de oluyor Türklya'y* Kuvantum teorislnln gelmesı çok geç olmuştur der mıslniz? Kortel: Çok geç olmuştur, teorının 25 yıl sonra gelmesı, muthış bır şey, korkunç bır şeydır Pekı, aradakl masafeyi kapatabildik mi? Kortel: Şımdı fena değıl Mesela şım dı genç arkadaşlar en modern konularla çalışıyorlar, yanı Turkıye'de teorık fızık konusunda Amerıka'da ne yapılıyor sa, burada hemen herkes farkında Turkıye'de pozıtıf bılimlerin geleceğlni nasıl degerlendıriyorsunuz? Kortel: Kolay değıl gıbı gelıyor bana Gerçekten çok buyuk zorluklar var Devletın de buna gereklı ılgıyı gosterdiğin den emın değılım Ornek olarak şunu söyleyeyım Oyle sanıyorum kı, futbolcu ve gureşçı kafılelerıne ayrılan tahsısata bakın, bılım adamlarına ınceleme yapmaları ıçın verılen bunlardan çok daha az Bılım adamlarına bızde önem verılıyor mu? Ben ondan da şuphelıyım Mesela Koruturk Cumhurbaşkanı ıken, sa natkârları Çankaya'ya çağırdı, onların şerefıne bır davet verdı, ancak bılım adamlarımızı çağırmadı ve kımse de çağırmadı ondan sonra Sıze daha başka bır olay anlatayım Von Karman, 20 yuzyılın en buyuk aerodınamıkçılerındendir 1956'da bızım fen fakültesine gelmıştı Sonra Ankara'ya gıtmış ve ordu mensuplarıyla tanışmış, kumandanlara de herhalde kolay kolay değışmez Bu şöyle olacak YÖK çıkınca, butun ıddıalara rağmen, öğretım sevıyesı duştu Ben o fikırdeyım Araştırma duzeyı de duştu Hepsı duştu Şımdı bunlar yavaş yavaş, tekrar yukselmoye başlayacak ve mesela, dıyelım 2030 sene sonra YÖK çıktığı zamankı ıyı unıversitelerın sevıyesıne ulaşmış olacağız O kadar uzun surecek ml? Kortel: Surecek tabiı Şımdı YÖKün yaptığı acaıp bır şey var kı, ben onu anlayamıyorum Bır yerde böyle konsantrasyon oluyor Ve araştırma yapmak içın konsantrasyon şart YOK bakıyor, burada 4 teorık fızıkçı var Bunların hepsını bırer universıteye gonderelım dıyor öyle yapınca bu ış kuruyor tabıı Yanı mutlaka boyle ıyı bır araştırma muhıtı olması ıçın konsantrasyon lazım Mesela Cahit Bey (Arf), ODTU'de matematik bolumunu çok kalabalık yaptı Ve onun ıçın de orası ıyı bır şey oldu Slzin bilimsel araştırmaların devletçe özendirildiği TUBITAK'ta da ilişkilerlnız var... Kortel: Ara sıra Gebze'ye gıdıyoruz Oradakı çalışmaları gozden geçırmek ıçın Orada bıze aktardıkları şu sorun lar var Kıtap ve dergı almak zorlaşıyor Onlara dıyorlar kı, YÖK'un Ankara'da buyuk bır merkezı kutuphanesı olacak Butün dunyadakı yayınlar orada toplanacakmış Istedığınız şeyı orada bulabılırsınız Fakat bılım adamının ıstedığı bır şeyı görmesı lazım Orneğın Gottıngen'de, dunyadakı butun dergıler masanın uzerıne konurdu ve orada bır ay kalırdı Herkes onları gıder kanştırır ve neyle ılgıleneceğını bıllrdl Buradan kalkıp Ankara'ya mı gıdılsın? Gebzedekı arkadaşlar kıtap, dergı almak zor, ıkıncısı araştırma ıçın para gerek, dedıler D G erek fızık gerek matematik alanındakı çalışmalarıyla tanınan Prof Dr Fikret Kortel 1933'te Robert Kolej orta bolümunu bıtırdıkten sonra, lıse öğrenımını Berlın'de surdurdu (193336) Burada fizik ve matematığe olan ilgı ve yeteneğı ortaya çıkan Kortel, 19371939 arası hem Berlın Teknık Unıversıtesı'nde hem de Berlın Unıversıtesı'nde öğrenım gördü II Dunya Savaşı nedenıyle Turkıye'ye dönerek uç yıl askerhk yaptık tan sonra, 194345 arası kendı kendıne teorık fızık öğrendı 19451947 arası IU'de öğrenımını tamamladı 1948'de denel fızık kursusunde asıstan olan Kortel 195056 arası genel fizik kursusunde çalıştı 1952'de doktorasını aldıktan sonra Ikı yıl sureyle, Göttıngen Unıversıtesı'nde Max Planck Fızık ve Astrofızık Enstıtusu'nde unlu fızıkçı W Heısenberg ile bırlıkte çalıştı 1956'da doçent olan Kortel, 19601974 arası İU'de Fızık Kürsusu Başkanlığı yaptı ve 1977'de bu kurumdan emeklı oldu 1950'den başlayarak Robert Kolej'de de ders veren Kortel, Boğazıçı Unıversıtesı'nde matematik bölumunde öğretım uyelığı yaptı, burada profesörluğe getırıldı 197781 arası başkanlığını yaptığı BU Matematik Bölumü'nden 1984 te emekiı oldu 196472 arası TUBITAK Bılım Adamı Yetıştırme Grubu'nda çalışan Kortel'e, 1981'de TUBITAK Hızmet Ödülu verılmıştır D 11 Prof. Dr. Fikret Kortel