Katalog

UZAY VE BİYOLOJİ KALITIMBİLİM Uzay sebzeleri yetiştiriliyor İki dev madeni kutu, NASA'nın yeni uzay istasyonunun yanıbaşında, uzayda yavaş yavaş dönüyorlar. Kutuların içinde patates ve salata var. Uzay bahçesinin ürünlerini robotlar toplayacak. Çeviri: Belgin öz u yuzyılm sonunda gerçekleştırılecek olan proje henuz araştırma aşamasında Sıstem çeşıtlı hızlarda donerek, değışık yerçekımı guçlerı yaratacak bır santrıfuj sıstemınden oluşacak Şımdıye kadar uydularda yapay yerçekımı yaratma ya da bu şartların yaşayan organızma lar uzerınde etkısı gıbı konularda çok az şey bılınıyordu Yenı NASA projesı ıle yerçekiminin onemıya da önemsızlığı ortaya konmuş olacak Bu proje ıle ılgılenenlerın başında NASA nın bıyolojı uzmanlan gelıyor Dunya urunlerının dunya şartları dışında da yetışebıleceğını ve bunun gelecektekı uzay çıftlıklerıne bır oncu olabıleceğını ılerı suruyorlar B NASA bıyokımyacılarından Robert MacElroy, uzayda urun yetıştırmenın hazır yıyecek yollamaktan çok daha ucuza çıkabıleceğını vurguluyor MacElroy ve meslektaşları uzay tarım araştırmalarının 1995 yılında başlayabıleceğını belırtıyorlar NASA nın yenı uzay ıstas yonu buna olanak saö,layabılecek MacElroy uzay tarımcılığının gele neksel anlamda ele alınmaması gerektığını de belırtıyor Uzay çıfflıklerı ter moslara benzeyecek dıyen bıyokımyacı MacElroy, burada urunun pıslıklere değmeyecegı ve robotlar tarafından toplanacağını belırtıyor Yıne de bılım adamlarının bıtkı fızyo lojısının garıp çevre koşulları tarafından nasıl etkılendığını oğrenmelerı gerekıyor Şımdıye kadar hıçbır bılım adamı nın bıtkılerın kuçuk, kapalı ststemler ıçınde nasıl gelıştığını ıncelemedığını belırten Robert MacElroy, duşuk yerçekımı ve yuksek radyasyon gıbı uzay çevre koşulları hakkında da pek bır şey bı lınmedığını vurguluyor Kahfornıa Ames Araştırma Merkezı'nde bılım adamları kapalı sıhndırler ıçınde bıtkıler yetıştırıyorlar EJJ sılındırler ıçınde buğday tohumu gıbı bıtkıler, her sılındırın alt kısmından bıraz yukarıya yerleştırılıyor Kokler karanlık alt kısma doğru, bıtkı, aydınlatılmış ust kısma doğru uzuyor Her dakıkada bır, unıte otomatık olarak bıtkıyı besleyıcı bır sıvı ıle suluyor Bu arada bıtkının ust kısmına verılen aydınlık, bır yaz gunu oğle guneşı ışığının yarısına eşıt Tarımbılımcıler bıtkılerın çeşıtlı gazları değıştokuş etmek ıçın ruzgâra gereksınım duyduklarını belırlerrnşler Bıtkı yapraklarının karbon dıoksıtı ıçlerıne çekme oksıjenı ve su buharını bırakmaları ıçın yapay bır esıntı de eklenmış Bıtkının ' ateşı", esıntının hızı, ışık, karbon dıoksıt ve oksıjen du zeylerı ölçuluyor, bu verıler bılgısayarlarda değerlendırılerek bıtkının buyume şartları belırlenıyor NASA'da çalışan Steven Schvvartz kopf, bu sılındırler ıçın domates, soya fasulyesi ve mısır yetıştırmeyı başarmış Metrekarede 5000 pırınç bıtkısı yetıştırmeyı de başarmış kı, bu normal dunya koşullarının on kez daha yoğunlaştırılmısıdır Schvvartzkopf, şımdı de duşuk oksıjen atmosferınde bıtkıler yetıştırmeyı denıyor Oksııen duzeyının duşmesı halınde, bıtkının buyume hızının arttığını da belırlemış Uzay bıtkılerı, zaten dunyada olduğundan hızlı gelışıyorlar Buğdayın ol gunlaşması tarlada 105 ıle 135 gun alırken sılındır ıçınde bu sure 60 gune ka dar ınıyor MacElroy, deneyler yapılarak bu surenın daha da kısaltılabıleceğını ılerı suruyor Ote yandan bıtkı hastalıkları ve vırusler uzay çıftlıklerı ıçın onemlı bır tehlıke oluşturuyor Bıtkılerın soluyacağı havanın fıltre edıleceğını belırten MacElroy ancak bu yolla salgınların onlenebıleceğını soyluyor Duşuk yerçekımı de başka bır bılınmezı oluşturuyor Dunya uzerınde, bıtkıler, hucrelerı bırbırıne bağlayarak sert leştıren ve yukarı doğru buyumelerını sağlayan doğal bir polımer uretırler Ancak uzayda yapılan bazı araştırmalarda lıgnın adı verılen bu polımerın her bıtkıde uremedığı gorulmuş NASA bıl gınlerı bunun nedenını araştırıyorlar Uzay çıftlıklerınde başka bır kısıtlayıcı yon de yer sorunu Bır uzay ıstasyonunda çalışanları doyurmak ıçın gereken yerın Houston havaalanı kadar olduğu nu vurgulayan bılgınler, bu alanın kuçultulmesı ıçın araştırmalar yapıyorlar Buna çözum olarak Boeıng fırması Se attle'da buyuk sayıda bıtkının kuçuk alana sıkıştırılabılmesı ıçın bır uzay cıftlık modulu gelıştırmış Buğdaylar akordı yon bır tepsı ıçınde yetıştırılmış Buyudukçe daha fazla yere gereksınım duyuyorlar, bu arada robotlar tepsıyı çekerek bıtkılerı, buyume durumlarına go re yenı konumlara getırıyorlar Buğday olgunlaştığında toplama ve un halıne getırmeyı de bu robotlar ustlenecek NASA çeşıtlı unıversıtelerde araştırmalarını surduruyor VVısconsın Unıversıtesı'nde patates, North Carolına eyalet unıversıtesınde soya fasulyesi, Purdue'da yeşıl salata yetıştırme çâlışmaları yapılıyor NASA, bıtkı yetıştırme çalışmalarını hayvanlar ıçın uygulamaya pek ısteklı değıl Bıtkılerın aksıne hayvanlar oksı jen tukettıklerı ıçın uzayda ınsanın yaşam koşullarını tehlıkeye atabılırler Yetkılıler, uzay ıstasyonları ve gezegenler arası araştırma gemılerının yıyecek gerksınımlerının çok yakında ayda kurulacak çıftlıklerden sağlanabıleceğını de ılerı suruyorlar Ayın, çok yakında bır tarım kolonısı halıne geleceğını de belırtıyorlar U Omni, sayı 2 Yarının tedavileri Artık ev kadınları da yakın gelecekte gen mühendlsliğinin yarattığı yeni ürünleri kullanmaya başlayacaklar. Derleyen: Asım Baykan edavı edıcı ozellıktekı maddelerın ve karmaşık molekullerın yapay olarak elde edılmesı ıçın kımyaendustrısınde canlı hucrelerın kullanılması modern bıyoteknolojının temelını oluşturuyor Hemen bırkaç yıl ıçınde doktorlar, ev kadınları sanayıcıler, gen muhendıslığındekı ıkı onemlı aşamaya borçlu oldukları yenı urunlerı kullanmaya başlayacaklar ' Rekombınant DNA" ve "monoklonal antıkorlar" Bırıncısı hayvan, bıtkı veya dığer bır organızmadan alınarak bır başka organızmaya eklenen genlerı, ıkıncısı de ılaç ve aşıların etkın maddelerı olarak tasarlanıp, ısmarlama olarak uretılen hucrelerı tanımlıyor Yenı genetık yontemler bazı tıbbı sorunların çozumlenmesınde şımdıden kullanılmaya başlandı örneğın anılan aşamalar gerçekleştırılemeseydı, buyuk bır olasılıkla bırkaç yıl ıçınde şeker has taları ıçın bır insulin kıtlığı soz konusu olurdu T dıslığınce, bazı Kanser turlerı ve AlDS ıçın olası aşıların gerçekleştmlmesını sağlayacak aşamalar, ortaya konan boy lesı buluşların ardında yatıyor Şımdıden kullanılmaya başlanan ya da başlanmak uzere olan bırçoğu arasında hepattt B (sarılığa yol açan, vırus etkenlı bır tur karacığer yangısı), herpes enfeksiyonları, difteri, çocuk felci, tlfo etkenlerlne yonelık aşılar ılk akla gelenler Artrıf'e (gıderek şekıl bozukluğuna yol açan suregen ve ılerleyıcı eklem yangısı) gen muhendıslığı yontemlerıyle bır çare bulabılmek ıçın yapılan uzun dönemlı araştırmalar halen suruyor Bilim Ticareti Tıcarı amaçlarla hucrelerın genetık yapısının değıştırılebılmesı aynı zamanda bılımsel nıtelıklı bırçok şırketın kurulmasına yol açıyor Bılım tıcaretıne yönelık ılk Ingılız şırketı durumundakı Celltech laboratuvarları, çeşıtlı hastalıklara daha etkınlıkle tanı konulması doğrultusunda yenı genetık yontemler uzerınde uzmanlaşmış bulunuyor Celltech'tekı bılım adamları "Imperıal Kanser Araştırma Vakfı" ıle ortak çalışmalarında, vucuttakı dığer dokulara zarar vermeden tumörlerı yok edebıle cek bır ılaç grubunun tasarlanmasında onemlı başarılar sağladılar Bu konudakı son gelışmelerden bırı, Cambrıdge Molekuler Bıyo)o|i Araştırma Laboratuvarı'nda gerçekleştırıldı Araş tırmacılara Nobel odulu kazandıran buluş, tumörlere karşı özel antıkorların gelıştırılmesı temelıne dayanıyor Molekuler bıyolojı uzmanlarınca uretılen antıkorlar, mıkroskobık gudumlu fuzelere benzetılebılır Vucuda enjekte edıldığınde etkılennı gostermek uzere doğruca ıstenen belırlı organ ve dokulara gıderler Ekonomı uzmanlarının varsayımlarına göre 1990'ların başında bıyoteknolojının tıp, veterınerlık, tarım ve endustrıye yönelık ortaya koyacağı dunya çapındakı tıcarı potansıyel, yaklaşık 8 trılyon lıra tutarında Protein molekülleri Bu gun ınsulın gıbı protein molekullerının buyuk mıktarlarda uretılmesi ıçın basıt bakterıler kullanılıyor Bılım adamları, yontemı dığer bırçok madde ıçın de elverışll duruma getırmeye çalışıyorlar Bu alanda çalışan araştırmacıların gı derek artan bıçımde ılgı duydukları ozel bır konu da "lenfokın"ler Bu terım vucudun savunma sıstemını oluşturan çok genış bır molekuller aılesını kapsıyor Soz konusu molekuller, gen muhendıslığındekı son gelışmelerden önce sentez edılemıyordu Lenfokın aılesınden ozellıkle kansere karşı etkınlığe sahıp ıkı molekül, toplumun bır haylı ılgısını çeker oldu "interferonlar" ve "Interlökınler" Eksıklığı hemoflllye yol açan ve kanın pıhtılaşma surecınde yer alan "Faktör VIII" ıle yokluğu kanla ılgılı dığer bozukluklara neden olan "plazmınojen aktıvatör" halen uretılebılen doğal maddelerdır Sıtmaya karşı deneysel aşı uygulamalarına bu yıl başlandı Gen muhen