Katalog

HITLER YAŞASA SIZI ALKIŞLARDI Avusturya’da bir müzayede evinin Adolf tıldı. Yahudi karşıtlığıyla mücadele etmek için kurulan İftira Karşıtı Komisyonu Hitler’e ait 8 parça eşyayı açık artırıma sunması tepkiye neden oldu. Açık arttır (ADC) Başkanı Dvir Abramovich, “Hitler yaşıyor olsaydı bu korkunç ticareti alkışmada, Hitler’e ait Nazi sembollü eşya 11 bin dolar ile 29 dolar arasında fiyata sa lardı. Milyonların katledilmesi bir etiket fiyatına sahip olmamalıdır” dedi. l DHA 20 NİSAN 2021 SALI Herkese Bilim Teknoloji dergisinin katkılarıyla hazırlandı. Maharet Mars’ta uçmakta Sırada yapay Ağlayangözyaşı bezi, cam kavanozda büyüyen fare insan mı var? embriyosu... DERLEYEN: BATUHAN SARICAN (batusarican@gmail.com) Yaklaşık 1.8 kilogram ağırlığındaki drone TSİ 10.30’da havalandı. Verinin dünyaya ulaşması ise birkaç saati buldu. NASA’NIN HELIKOPTERI, KIZIL GEZEGENDE HAVALANDI Amerikan Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA) Mars’a gönderdiği helikopter Ingenuity’yi (Maharet) ilk kez uçurdu. Bu motorlu bir hava aracının başka bir gezegende gerçekleştirdiği ilk kontrollü uçuş oldu. Mars’tan NASA’ya ulaşan ilk verileIngenuity’nin uçuşundan sorumlu ekip re göre Ingenuity başarıyı çığlıklar ve alkışlarla kutladı. bir dakikadan daha az süre havada kality, 18 Şubat’ta Jezero Krateri’ne dı. Bilim insanlarının amacı da inen Perseverance adlı uzay arabuydu. NASA, ilerleyen günler cıyla Mars’a taşınmıştı. Uçuşun de helikopterin uçuş süresi ve öncelikli amacı, bu teknolojinin yüksekliğini kademeli olarak başka bir gezegende çalışabildiartırmayı hedefliyor. ğini göstermek. Ayrıntılar sonra NASA, 1903’te ilk motorlu uçağı uçuran Amerikalı havacılar Uçuşun ilk olarak 11 Nisan’da Orville ve Wilbur Wright’a gönyapılması planlanmış ancak bir derme yaparak, çift motorlu heliyazılım hatasından ötürü erte kopterin uçuşun “bir Wright Karlenmişti. İlk uçuş denemesindeşler anı” olacağını belirtmişti. de helikopterin yerden üç metIngenuity’nin gövdesinde re yükselmesi ve 30 saniye uç 1903’te ilk motorlu uçağı uçutuktan sonra inmesi planlanıyor ran Amerikalı havacılar Orvildu. NASA, gelen verileri incele le ve Wilbur Wright kardeşlerin dikten sonra bu planın tam an uçağının kanadından alınan pul lamıyla gerçekleşip gerçekleş büyüklüğünde bir kumaş parçası mediğini de açıklayacak. Ingenu bulunuyor. l BBC Türkçe Çocuk istismarına ‘dur’ diyecekler Çocuk istismarıyla mücadele kapsamında pek çok ilde eğitimler yapan, proje ve dava yürüten UCİM Saadet Öğretmen Çocuk İstismarı ile Mücadele Derneği öncülüğünde, 23 Nisan Cuma akşamı, saat 20.30’da sosyal medyada bir kampanya başlıyor. Derneğin sözcüsü ünlü oyuncu Uraz Kaygılaroğlu, Instagram hesabından canlı yayın yaparak derneğin yürüttüğü “Güçlü UCİM, Güçlü Çocuklar” kampanyasına destek çağrısı yapacak, banka hesapları ve SMS yolu ile 8246 numarasına bağış yapılmasını isteyecek. Destek veren ünlü isimler arasında Cem Yılmaz, Özge Özpirinççi, Edis, Doğa Rutkay, Ezgi Mola, Enis Arıkan, Gülse Birsel, Gupse Özay, Sarp Apak, Kerem Bursin, Melikşah Altuntaş, Ekin Beril, Ceyda Düvenci, Berrak Tüzünataç, Demet Özdemir, Demet Evgar, Şebnem Bozoklu ve Berkcan Güven de yer alıyor. l Haber Merkezi İstanbul ve İzmir için ‘haberci’ olabilir Jeofizik uzmanı Dr. Oğuz Gündoğdu, Marmara Denizi’nde ve Muğla açıklarında meydana gelen depremlerin olası İstanbul ve İzmir depremlerinin habercisi olabileceğini söyledi. Son depremin, 1999 depreminde tetiklenen Marmara’daki fayların harekete geçmesinden ibaret olduğunu kaydeden Gündoğdu, “Oradaki fay Gölcük depreminde tetiklendi ve hatta o depremin büyüklüğünü ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu 7.8 olarak verdi. Kırılmasını beklediğimiz Kuzey Anadolu fay zonu, Silivri açıklarında ve onun orta kısımdaki fayın kırılacağını düşünüyoruz. Kuzey Anadolu fayı, yılda 2 2.5 santimetre hareket ediyor. İstanbul için yedinin üzerinde bir deprem bekliyoruz” dedi. İstanbul’da kentsel dönüşüm için mutlaka devlet desteği olması gerektiğini belirten Gündoğdu, Avcılar’ın bu açıdan çok tehlikeli bir yer olduğunu söyledi. Ege Denizi’nde art arda yaşanan depremlere dikkat çeken Gündoğdu, “İzmir depreminde neredeyse bütün faylar harekete geçti. Doğru veya düşey atımlı depremlerle enerjilerinin birçoğunu boşalttılar fakat bir tek İzmir fayı hareket etmedi. Bu, deprem beklentisini artırıyor” ifadelerini kullandı. l DHA İkra Deniz yardım bekliyor Aydın’ın Söke ilçesinde doğuştan SMA (Spinal Musküler Atrofi) Tip 1 hastası olan 23 aylık İkra Deniz Pamuk’un ABD’de “zolgensma” gen tedavisi görebilmesi için valilikten alınan onay ile yardım kampanyası başlatıldı. Kızlarının tedaviyi alabilmesi için bir aylık zamanlarının kaldığını ve 2 milyon 132 bin Avro’ya ihtiyaç duyduklarını belirten Mus İş Bankası İBAN No: tafa (45) ve Emel Pamuk (42) çifti TR24 0006 4000 0013 destek istedi. l DHA 0221 3813 18 İnsan vücudundaki çoğu organ yenilenme yetisine sahip, organlar dokuyu sağlıklı ve işlevsel tutmak için hücrelerini yenileyebiliyorlar. Kök hücreler bu konuda ana görevi üstleniyor. Kök hücreler, sahip oldukları bu kapasiteleri sayesinde, eski ve hasarlı olanların yerini alacak yeni hücreler oluşturmak için bölünebiliyorlar. Laboratuvarlarda izole edilip çoğaltılabiliyor ve laboratuvarlarda organların minik kopyalarını (organoidleri) oluşturuyorlar. 2009’dan beri çoğu organ, o dokuyla ilişkili fizyolojiyi ve hastalıkları incelemek için kullanılıyor. Daha yakın zamanlarda organoidler, SARSCoV2’nin farklı organları nasıl etkilediğini incelemek için kullanılmaya başlandı. Örneğin SARSCoV2’nin insan bağırsağını enfekte edebileceği bu sayede bulunmuştu ve Covid19’lu bazı hastaların neden ishal yaşadığı bu şekilde açıklanmıştı. Bakın güncel çalışmalar neler söylüyor? Kuru gözlere çare olabilir Laboratuvarda insan gözyaşı bezi yetiştirildi ve hatta ağlatıldı. Bir başka çalışmada ise yapay rahimde bebek büyütülmesinin yolu açıldı: Bir fare embriyosu büyütüldü. Ve insan gebeliğiyle ilgili de iki önemli çalışma Nature’da yayımlandı. Covid19’un organlara etkisini bulmak için de kullanılan organoidler, geliştirildikleri 2009’dan bu yana büyük bir potansiyeli beraberinde getiriyor. 2009’da bağırsak kök hücrelerini kültürlemekle başlayan süreçle birlikte mükemmel bir yöntem bulundu: Mini bir organ (organoid) üretmek! Şimdi bu “in vitro” modellere “organoidler” deniyor. Birçok mini organ, kök hücreler sayesinde laboratuvar kaplarında üretilebilir. Kavanozdaki fare embriyosu Gözyaşı bezi kaşın hemen altında bulunuyor. Kuru göz hastalığının tarihe karışacağı döneme girildi. Ayrıca herkes ağlayabilecek! Utrecht Üniversitesi Hubrecht Enstitüsü doktora öğrencisi Marie BannierHélaouët ve Yorick Post, insan gözyaşı bezi organoidi üretti. Ve bununla da kalmayıp organoidi ağlatmayı başardılar. Söz konusu organoid, ağrı yaşadığımızda vücudumuzda salınan adrenaline maruz bırakılmıştı. Araştırmacılar, bu organoidleri insanlara nakletmek de dahil olmak üzere kuru göz hastalığı için tedaviler geliştirme olanaklarını inceliyor. Biz çok farkında olmasak da gözyaşı bezi aslında çok önemli bir organ: Gözü nemlendirerek bakım sağlıyor ve gözleri enfeksiyonlardan koruyan gözyaşları üretiyorlar. Gözyaşı bezi düzgün çalışmadığında ise insanlar “kuru göz” olarak bilinen bir hastalıktan mustarip oluyor. Bu da kaşıntılı ve ağrılı bir süreç yaşatarak yaşam kalitesini bozuyor. Bu, dünya genelinde yetişkin nüfusun en az yüzde 5’inde görülen bir hastalık. Şimdiye kadar, bu hastalıkla ilgili çalışmalar, kullanışlı bir insan gözyaşı bezi modelinin olmaması nedeniyle sorun yaşıyordu. Gözyaşı bezi organoidleri ise bu sorunu ortadan kaldıracak gibi gözüküyor. Süreç nasıl işliyor? Araştırmacılar da hastaneden gözyaşı bezi örnekleri alarak yola koyuldu. Bu örnekleri küçük parçalara ayırdılar. Bu parçalar, tıpkı bir yastık gibi bir damla jelin içine yerleştirildi. Ardından gözyaşı bezi kök hücrelerini, böHanna ve ekibi, geliştirdikleri “tüpte fare’yi, döllenmiş yumurtadan başlayarak büyütemediler. Bunun yerine, hamile farelerden 5 günlük embriyolar topladılar. Embriyolar ancak gerçek bir fare rahmine, en azından kısa bir süre için bağlanabilirse doğru gelişiyor. lünmesi için uyararak kültürü büyütmeyi başardılar. Birkaç gün sonra, küre şeklindeki bir tabakta ilk gözyaşı bezi organoidlerini görebildiler. Deneylerdeki son adım, organoidleri ağlatmaktı. İnsanlarda ağlama, adrenalin gibi uyaranlar tarafından tetikleniyor. Bu süreci laboratuvarda yeniden yaratmak için gözyaşı bezi organoidlerini adrenaline maruz bırakmak gerekiyordu. Adrenalin, gözyaşı bezi organoidlerini balonlar gibi şişirdi. Organoidler “içten içe” gözyaşı salıyorlardı: Ağlıyorlardı ama gözyaşlarının akacak yeri yoktu. Ne işe yarayacak? Şimdi soru şu: Bu gözyaşı bezi organoidleriyle ne yapılabilir? Birincisi, bilim insanları onları gözyaşı bezinin nasıl çalıştığını incelemek için kullanabilirler. Şu anda, kuru göz hastalığı olan kişiler, gözlerini nemlendirmek için sürekli olarak göz damlası uygulamak zorunda kalıyor. Gözyaşı bezi organoidleriyle bilim insanları artık kuru göz hastalığının tedavisine yardımcı olabilecek daha etkili ilaçlar için çalışmalar yapabilirler ve gözyaşı bezi organoidleri sonunda kuru gözü hastalığı olanlara tekrar nakledilebilir. https://theconversation.com/wegrewhumantearglandsinthelabandnowweremakingthemcry157211 Bu fotoğraf, tek başına fantastik bir hikâye anlatıyor: Kalp hücreleri, bir kafa ve uzuvlara işaret eden çıkıntıları bulunan, canlı ve bir cam kavanozda büyüyen bir fare embriyosu! İsrail’de bu konu üzerinde çalışan araştırmacılar, fareleri yapay bir rahimde 1112 gün, yani hayvanın doğal gebelik süresinin yaklaşık yarısı kadar uzun bir süre boyunca büyüttü. Bu, bir memelinin rahim dışında gelişimi adına bir rekor! Araştırma ekibine göre bir sonraki büyük adım, insan embriyoları olabilir. Tabii bu, çok büyük etik soruları gündeme getiriyor. Şoke edici olabilir İsrail’deki Weizmann Bilim Enstitüsü’ndeki araştırma ekibini yöneten gelişim biyoloğu Jacob Hanna, “Bu, diğer türler için zemin hazırlıyor” diyor. Hanna’nın ekibi, göbek kordonlarından kan serumu ekleyerek onları cam kavanozlarda çalkalayarak ve basınçlı oksijen karışımını pompalayarak fare embriyolarını büyüttü. Süreci, bir Covid19 hastasını ventilasyon makinesine bağlamaya benzeten Hanna, “Bu, oksijeni hücrelere göndererek hastayı rahatlatır, tüm büyük organ sistemlerinin çalıştığını görebilirsiniz” diyor. Çalışma, normalde rahim içinde gizli olan erken embriyoya da bilimsel bir pencere açıyor. İsrailli ekip, Nature dergisinde yayımlanan çalışmada, gelişmekte olan embriyonik farelere toksinler, boyalar, virüsler ve insan hücreleri ekledikleri bir dizi deneyi anlattı. Hanna, çalışmanın bu şekilde insan embriyoları geliştirmek isteyecek bilim insanlarına ışık tutacağını söylüyor. Laboratuvarda yetiştirilmiş insan embriyosu görüntülerinin şoke edici olabileceğini de kabul ediyor. Hanna’nın 12 günlük farelerinin insan eşdeğerinin üç aylık bir embriyo olduğu düşünülüyor. https://www.technologyreview. com/2021/03/17/1020969/mouseembryogrowninajarhumansnext/ ÇENESI BÜYÜRKEN BEYNI KÜÇÜLMÜŞ 10 MADDEDE Kaynak: VisualCaDİJİTAL KÜLTÜR pitalist. com TANOL TÜRKOĞLU Dromornis stirtoni, 600 kilogramı bulabilen ağırlığı ve 3 metrelik boyuyla, bilinen en büyük kuş türü. Yaklaşık 50 bin yıl öncesine kadar Avustralya’da yaşamış bu dev kuşların beyinlerinin incelendiği çalışma, yaklaşık yarım metre uzunluğunda dev bir kafaya sahip olsalar da “kuş beyinli” olduklarını gösteriyor. Diversity dergisinde yayımlanan çalışmalarında araştırmacılar, uçamayan bu kuşların büyük, öne bakan gözleri, çok büyük gagaları ile beyin ve sinir yapılarından hareketle, muhtemelen iyi gelişmiş stereoskopik görüşe (derinlik algısına) sahip olduklarını ve yumuşak yapraklarmeyvelerden oluşan bir diyetle beslendiklerini belirtiyor. Dromornis stirtoni fosillerini daha eski zamanlarda yaşamış akraba türlerin fosilleriyle karşılaştıran araştırmacılar, en büyük kafatasına sahip Dromornis stirtoni’nin daha küçük bir beyninin olduğunu belirtiyor: Devasa gagayı açıp kapayacak kasları barındırmak için yapısı değişen kafatasında beyin bölümü küçülmüş. https://phys.org/news/202103giantfossilflightlessbirdenormous.html EN ÇOK GÜVENLİK KAMERASI OLAN 10 ŞEHİR l Pekin Çin (1 milyon 150 bin – 56.2) l Şanghay Çin (1 milyon 26.96) l Londra İngiltere (627 bin 707 67.47) l Taiyuan Çin (465 bin 255 119.57) l Delhi Hindistan Pekin (429 bin 500 14.18) l Şenzen Çin (400 bin 32.37) l Hangzhou – Çin (400 bin 52.34) l Tianjin Çin (350 bin 25.76) l Çengdu Çin (310 bin 33.93) l Haydarabad Hindistan (300 bin 29.99) (İstanbul: 109 bin 7.18) (İlk sayılar toplam adedi, ikinci sayılar 1000 kişiye düşen adedi gösterir)