Katalog

7 OCAK 2014 SALI CUMHURİYET SAYFA EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr 11 Görev süresi dolan EPDK Başkanı Köktaş, dolar kuru böyle giderse zammın kaçınılmaz olduğunu söyledi Dikkat elektrik çarpacak Ekonomi Servisi Altı yıllık görev süresini dolduran ve görevini devretmeye hazırlanan Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) Başkanı Hasan Köktaş, son dönemde hızla yükselen kurun enerji maliyetlerine yansıyacağını belirterek elektrik fiyatlarına zam sinyali verdi. Köktaş, doğalgaz fiyatları üzerindeki sübvansiyon (devlet desteği) konusundaki bir soruyu da “Teorik olarak dünyanın hiçbir yerinde sübvansiyonlu tarifeler sürdürülebilir değildir. Bir yerlere fatura edilmeyen hiçbir maliyet olmaz” diye cevapladı. Köktaş, “6 Yılın Ardından Geleceğe Bakış” başlıklı basın toplantısında soruları yanıtlarken özetle şunları söyledi: l Yüksek kur, nihai tüketici tarifelerini etkiler, etkilememesi mümkün değil. l İleriye yönelik olarak da bir maliyet sorunu olacak. Projeler için yapılan fizibilitede kur çok önemli. Umut Para Etmiyor... Faizler haftalık ortalamayla iki haneli oldu, uzmanlara göre kalıcı nitelik kazanıyor. Döviz kurları dün yine rekor yükseliş yaptı. Yine uzmanlara göre dış borcu olanın kara kara düşüneceği bir durum hiç değil. Bedelini herkesin ödeyeceği bir kalıcılık söz konusu... Özel tüketim vergilerinin enflasyona yansımayacağı palavrasının gerçekle bir ilişkisi yok. Fiyatların yükselişi, halkın dili ile enfasyon canavarının yeniden gücüne güç katılması, yoksuldan zengine gelir akışında, yoksulun daha da yoksullaşmasında alarm zilleri çalıyor... Piyasaların gerçekleri değil umutları, sanalı, insan eksenli üretim ekonomisi ile ilişkisi olmayan saadet zinciri çarklarının işleyişini satın alan düzeni acımasız... Piyasa yorumcuları, düzenin bu acımasız çarklarının işleyiş dili ile “Siyasi istikrar, güven, toparlama..” diye diye takılı teypteki bildik beylik sözcükleri yineliyorlar... İktidarlarının, yıllarca ülke kaynakları, insan için ekonomi, üretim eksenli olmayan, yatırımı umursamayıp, ihracata odaklanmış, ihracatla avunan, hizmet, tüketim, ranttan beslenen, içdış geliş kaynakları dahi sorgulanmayan, sıcak para gücüne dayalı piyasalar üzerinden büyüme modeli mucize olarak algılandı. İktidarlarının iktidarda büyümelerinde, oy veren seçmenlerin zenginleşme algılamalarında, bol para sahibi oldukları düşlerini görmelerinde belirleyici oldu da... Şimdi günlerle sayılan kısacık bir zaman dilimi içinde, İktidarlarının kutsal ortaklığının bozulduğu ilanı ile ortaya çıkan paylaşım savaşlarında umutları balon gibi patlatıp, balkabağı örneği bir düş kırıklığını, paniği mi üretti? Elimde olsa, üretimyatırım, bizim ülkemiz koşulları içinde en değerlileri tarım, doğal kaynakların değerlendirilmesi ekseninde yürütülmeyen, insan eksenli olmayan piyasalar düzeni üzerinden, sanal, güvenilir olmayan kaynağı belirsiz para girişlerine dayalı büyümeye, İktidarlarının özünde halka karşı düzen politikalarına alkış tutan piyasacı ekonomistlerden de sorumlu İktidarları kadroları kadar hesap sormak isterim... Yaşamın her alanından, uzmanlık kurumlarından, bilim insanlarından gelen uyarılara kulak tıkadılar... HHH Tamam, geçerli dünya düzeni çarkları işleyişinde, küreselleşmenin acımasız kurallarında gelen dalgalardan vurgun yemeden kurtulmak öyle kolay bir iş değil. İktidarların gerçek olumlu yaptıklarının ya da yapmadıklarının tartılması tam da bu gerçeğin bilinerek yürünecek yolun seçilmesi ile ilgili bir durum... Piyasacıların çok ucuzundan, AB üyeliği kayırmacılığından sanal büyütülmüş Yunanistan’ın kriz günlerinin şokundaki alaylarını kızgınlıkla dinlediğimi anımsıyorum. Yunanlıların çalışmadan tükettikleri, krizin bedellerini ödemeyi hak ettikleri ucuz çıkarımı içimi acıtıyordu. Bizde destekledikleri İktidarlarının yürüyüşünde, hak edişle, emekle, üretimle, insan için ekonomik gelişmişlikle uzaktan yakından ilişkilendirilmemiş, kayırmacılık, ayırmacılık, kirli çıkar çarkları işleyişine alkış tutmanın suçluluğundan böyle mi arınıyorlardı? Piyasalar düzeninin işleyişinde, saadet zincirinin kırılmamasında, siyasi istikrar, uzun soluklu güçlü iktidar arayışı kuralı boşuna mı? Gelişmiş, gerçeklik üzerine oturtulabilmiş ekonomilerde siyasi krizler, koalisyon iktidarları kimseleri çok fazla korkutmuyor da, neden gelişmekte olan ülkelerde halkına ne verdiğinden çok, uzun soluklu, otoriter, güçlü iktidar arayışları öne çıkıyor? Piyasalar üzerinde kurulmuş saadet zincirinin kırılmasının riski ile doğrudan ilişkili olmasın sakın... Söz konusu ilişkilendirmeyle bizdeki yükseliş ile hızlı düşüşlerin Yunanistan, İspanya, İtalya’dan çok daha hızlı, kırıcı, halk için vurucu olabileceğini görmek istemiyoruz ki... Hani şu büyük büyülü gelişmeyi, büyümeyi gerçekleştiren, Cumhuriyet tarihinin en uzun soluklu ayakta kalmış olmasıyla böbürlenilen İktidarları düzeni var ya... Ucube gibi yaratılan büyük kentlerde, bir diğerinden lüks olmada yarıştırılan AVM’ler, lüks gökdelen inşaatları arasında, dünya rekorlarının kırıldığı ilan edilen dev projeler yumağında... Gerçeğinde varoşlarda yığılan nüfus patlamalarında kuralsız, kayıt dışı, insan eksenli olamayan, sanal, sosyal devlet yerine sadaka düzenine oturtulmuş saadet zinciri kıskacında... Büyümenin gerçeği yerine, düşlerinin, ele geçirilmiş medyatik güçle pompalaya pompalaya beraber yürünen yollarda, ne olduysa bir ayak burkulması hesabı... Ortaklık paylaşım kavgası ile ortaya çıkan ilk siyasal krizde, şimdi ilk anlamlı büyük iç ya da dış odaklı, ya da ortak dalgada nasıl oldu da böylesi büyük bir patlama, panikle ekonomik kriz siyasi krizi, siyasi kriz ekonomik krizi tetikliyorlar? İç burkan, küçücük haberlerden okumaya başlasak mı? Üretici köylü ithal tohum, akaryakıt zammı gibi çok sıradan sayılabilecek etkenlerle bile bu ülkenin nüfusunu doyuracak üretimden vazgeçmiş. Biatla, sadaka düzeni ile ayakta kalabilme çaresizliğinde İktidarlarına en sadık seçmenlerin çoğunluğu da, patates, kuru fasulyeyi sofrasından çıkarmak zorunda kalmanın derdiyle boğuşuyorlar. Siyasal krizin sonuçlarını duymak bile istemiyorlar... Altı yıllık görev süresini dolduran ve yerini devretmeye hazırlanan Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu Başkanı Köktaş, doların sektöre etkilerini şöyle özetledi: Yükselen dolar tüketicinin enerji faturasına zam getirecek, eski kura göre hesap yapan yatırımcı zorlanacak, devletin enerji planı sekteye uğrayacak. Özkaynak ve kredi hesapları buna dayanarak yapılıyor. Fizibilite yapılırken 1.851.90 lira olarak hesaplanan dolar kurunun, bugün 2.17 liraya çıkması (konuşma sırasında kur 2.19’u geçmişti) projenin maliyetlerini değiştirir. Bu değişim öngörülerin dışına çıkarsa, projelerin hayata geçirilmesinde zorluklar yaşanır. l Kurlardaki artış sektörümüzde yapısal olarak olumsuzluk yaratır. Uzun dönemde projelerin yapılıp yapılmaması, yapılıyorsa geri dönüşlerinin uzaması, yatırımcıyı mutlu etmeyecek sonuçlar doğurur. Bizim sistemin sürdürülebilirliği için her yıl minimum 3 bin 500 megavat kurulu güç ilave etmemiz gerekiyor. Bunu olumsuz etkiler. l Kur artışları özelleştirmelerdeki finansman temini açısından da sorun yaratabilir. Fizibilitesi eski kurlara göre yapılan yatırımlar zorlanır. Bu da ciddi bir sorundur. 6 YILIN HESABI l Türkiye’de doğalgaz dağıtımı, elektrik dağıtımı ve elektrik üretiminde konsolidasyon yapılması gerekir. Elektrik üretiminde irili ufaklı birçok tesis var. Bu hiçbir gelişmiş ülkede görülmüş değil. Üretim tarafında da bu kadar bölünmüşlük ciddi şekilde işletmecilik açısından sıkıntı. Elektrik fiyatlarında bir oynama olduğunda batar. Dolayısıyla konsolidasyona ihtiyaç var. Olmalıdır hızlı bir şe iyatlar oynarsa sistem batar F EPDK Başkanı Köktaş, 6 yıllık dönemini anlatırken şunları vurguladı: 4 EPDK olarak 30 binin kilde. Aksi takdirde bu bölük üzerinde lisans verdik. Bunun pörçük yapı, ölçek ekonomi13 bin 535’i son 6 yılın. Güneş sinin çalıştığı, sürdürülebide devreye girince kurum lir bir yapı değildir. daha da hızlı lisans vererek l Son dönemde doğalyatırımcının önünü açmış olacak. gaz başvurusu iyice azal4 İSO 500’de enerji sektörünün dı. Yerli ve yabancıların payı 2008’de yüzde 18’lerdeyken, kömüre dayalı üretim tebugün yüzde 23’lere sisi başvurusu çokça artçıktı. Daha da artıyor. tı. Özellikle de yerli kö4 Elektrikte Türkiye’de 2002’de mürün doğalgazdan daha yaklaşık 30 bin megavat düzeyinde ucuz ve stoklanabilir ol bir kurulu güç vardı. Bugün itibarıyması da bunda etkili oldu. la 64 bin megavatlık bir kurulu güce ulaştık. Bu başvurular 35 yıl son4 EPDK’nin kurulduğu günden ra hayata geçecek. İlave bu yana verdiği lisanslarla devrebir unsur da teşvik. Doğalgaz teşvikleri ortadan ye giren 25 bin megavatlık gücün, 23 bin 500 megavatı son 6 yılda kaldırılırken yerli kömüdevreye alındı. 2013’te yaklaşık re ciddi teşvikler verildi. 6 bin 900 megavatlık bir kurulu Bunun sonucunu kısa sügüç sisteme eklendi. rede göreceğiz. Türkiye ‘MINT’ ülkeleri arasında Koray Öztürkler Zehra Güngör ‘Ekonomiye Kadın Gücü’ne ödül Turkcell’in TİSVA işbirliğiyle hayata geçirdiği ‘Ekonomiye Kadın Gücü’ projesi, IPRA Altın Küre Ödülleri’nde dünyanın en başarılı kurumsal sosyal sorumluluk projesi seçildi. Ekonomi Servisi Turkcell’in, Türkiye İsrafı Önleme Vakfı (TİSVA) işbirliğiyle dar gelirli, girişimci kadınlar için hayata geçirdiği ‘Ekonomiye Kadın Gücü’ projesi, dünyanın dört bir yanından projelerin yarıştığı Uluslararası Halkla İlişkiler Derneği (IPRA) Altın Küre Ödülleri’nde, odağına aldığı sosyal problem ve uygulama başarısıyla öne çıkarak birinci oldu. IPRA Altın Küre Ödülleri’nde Ekonomiye Kadın Gücü projesi iki ödüle layık görüldü. ‘Kurumsal Sosyal Sorumluluk’ kategorisinde birinci olan proje, ardından ödül alan diğer 29 kategori içinde de IPRA Büyük Ödülü’nün sahibi oldu. Ödüller, IPRA 2014 Dünya Başkanı Dr. Zehra Güngör tarafından Turkcell Genel Müdür Yardımcısı Koray Öztürkler’e takdim edildi. Öztürkler, “Hedefimiz hem daha çok girişimci kadına mikrokredi ulaştırmak hem de Turkcell’in teknoloji gücüyle kadınlarımızın gücüne güç katmaktı. Kısa süre içinde girişimci kadınlarımızın sayısı 55 binden 68 bine ulaştı” dedi. Ekonomi Servisi Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin’den oluşan “BRIC” terimi yaratıcısı Britanyalı iktisatçı Jim O’Neill, şimdi de “yükselen ekonomik devler” olarak nitelediği Meksika, Endonezya, Nijerya ve Türkiye’den oluşan “MINT” tanımını da üretti. O’Neill, BBC tarafından “MINT ülkeleri: Sonraki Ekonomik Devler” başlığıyla bir analiz yayımladı. MINT ülkelerinin iyi demografilerinin olduğunu, çalışan insanların sayısında çalışmayanlarla kıyasla artışların yaşanacağını belirten O’Neill, bunun da birçok gelişmiş ülkelerin yanı sıra BRIC devletlerinden Çin ve Rusya’yı kıskandırdığını söyledi. Zenginlik açısından Meksika ve Türkiye’nin benzer bir düzeyde bulunduğu, kişi başına gelirlerinin 10 bin dolar civarında olduğu belirtilen analizde IMF ve Goldman Sachs’ın ortalama gelire ilişkin projeksiyonlarına göre, Türkiye ve Meksika’nın, 2012 yılında 10 bin 600 dolar olan kişi başına gelirinin 2050’de 48 bin dolar olacağı tahminlerine de yer veriliyor. Analizi hazırlamak üzere söz konusu dört ülkede incelemelerde bulunan O’Neill, “Türkiye’de beyaz eşya üreticisi Beko ve Türk Hava Yolları’na ziyaretler, beni hayran bıraktı” dedi. Ahmet Ulubay Vodafone’un yerli Blade V’si satışta Ekonomi Servisi Vodafone Türkiye, geniş ekranı, gelişmiş kamerası başta olmak üzere bir dizi yeni teknolojik özelliği barındıran yerli üretim akıllı telefonu ‘Blade V’yi satışa sunuyor. İlk üretimleri tamamlanarak aralık ayı sonunda banttan çıkan yerli üretim telefonlar tarifeye ek 1 TL’den başlayan fiyatlarla tüketiciyle buluşacak. Vodafone Blade V Türkiye’de Manisa’daki Vestel fabrikalarında üretildi. Vodafone’dan yapılan açıklamada 4.1 Android Jellybean işletim sistemine, 4 inç geniş ekrana, Qualcomm Snapdragon 1.2 GHz’lik 4 çekirdek işlemciye, 5 MP çözünürlüklü, otofokus ve LED flaşlı kameraya sahip Vodafone Blade V modeli 240 dakika konuşma ve 250 dakika bekleme süresine sahip. Vodafone Türkiye Terminal Direktörü Ahmet Ulubay “Vodafone Türkiye olarak yerli üretim yatırımlarımızı her geçen yıl daha da artırmaya devam ediyoruz. Yerli üretim yatırımlarının çeşitlenerek artmasında, yatırım maliyetlerine ve vergilere devlet teşvikinin sağlanması ile yerel olarak üretilen telefonların pazarda ulusal stratejik öncelikler kapsamında rekabet edebilmesinin temin edilmesi önemli rol oynuyor” dedi. 2014’te Vergi ve Ücret Değişiklikleri Her yıl olduğu gibi 2014 yılında da vergi ve ücret tarifelerinde değişiklikler oldu. ücretinden vergi kesilmediğinden onların eline ise 910.35 TL geçecek. 4 Çalışanlara vergiden istisna yemek fişi tutarı günlük 12 TL. Geçen yıl da aynı tutardı. 4 27.000 TL’ye kadar brüt ücret alanın vergi yükü yüzde 18. 4 97.000 TL’ye kadar brüt ücret alanın vergi yükü yüzde 24.5. 4 Gelir vergisinden muaf tutulan yurtiçi günlük harcırah bedeli 2014 bütçesinde birinci derece devlet memuruna verilen gündelik harcırah tutarı kadar olacak. 4 Sigorta primine esas taban ücret asgari ücret olacak. Tavan ücret ilk yarı için 6.961.50 TL, ikinci yarı için 7.371.00 TL olarak hesaplandı. 4 Telif kazancı elde edenler serbest meslek erbabıdır. 4 Elde ettikleri kazançlarda serbest meslek kazancı istisnadır. 4 İster sürekli ister arizi olarak bu kazanç elde edilsin, tutarı ne olursa olsun gelir vergisinden istisnadır. 4 Gelir Vergisi Kanunu’nun 94/2a maddesi uyarında yüzde 17 gelir vergisi kesintisi yapılır. 4 Ayrıca yüzde 18 KDV uygulanır. Arizi bir ödeme ise KDV de uygulanmaz. 4 Hem ücret bordrosunda çalışıp hem de bu istisnadan yararlanılmaz. 4 Aldığı telif sanki ücretmiş gibi addedilirse de telif kazanç istisnası uygulanmaz. tayin olunan değer üzerinden devir alan için ve gayrimenkul devir hallerinde devir eden için yüzde 2. 4 2014 için elde edilen konut kira gelirlerinin 3.300 TL’si istisna edilecek. 4 Bu tutar 2013 için 3.200 TL’dir. 4 Tevkifata tabi gayrimenkul ve menkul sermaye iratlarında beyan sınırı 2013 yılı için 26.000 TL. Bu TL’yi aşmayanlar 2014 Mart ayında beyanname vermeyecekler. 4 Borsadan elde edilen kazançlar vergiye tabi değil ve beyanname verilmez. 4 Mevduat, yatırım fonları için vergi kesintisi dışında beyanname verilmesi söz konusu değil. 4 Bu istisnalar 31.12.2015 tarihine kadar uzatıldığından bu yıl ve gelecek yıl da vergiden istisna olacak. Bunun yanında vergi oranları, özellikle ÖTV oranlarında artışlar oldu. Bu artışlar hepimize fiyat farkı olarak geri dönecek. Bütçe gelirleri içinde dolaylı vergilerin payı artacak ama zamlarla cebimizdeki paralar azalacak. Bu da işin bir başka boyutu. Kira gelirlerinde istisna 4 Asgari ücret 30.06.2014 tarihine kadar brüt 1.071.00 TL. Temmuzdan itibaren de 1.134,00 TL. Geçen yıl 1.021.50 TL. Geçen yıla göre 50.50 TL artmış oluyor. Bu zam yaza da yetecek kışa da! 4 Bekâr bir kişinin 1.071.00 TL’nin 846.00 TL’si eline geçecek. Yani yüzde 21’i vergi ve primlere gidecek. 4 Apartman görevlilerinin ler Çalışanlarla ilgili değişiklik Telif kazançlarındaki istisna 4 Mukavelenameler, taahhütnameler ve temliknamelerde yazılı değerin binde 9.48’i damga vergisine tabi. 4 Kira sözleşmelerinde bu oran binde 1.89. 4 Sözleşmeyi feshederseniz binde 1.89. 4 Ödünç alınan paralar için verilen makbuzlar veya bu mahiyetteki senetler için binde 7.59. (Örneğin çalışanınıza ücret avansı dışında ödünç verdiniz. Bu ödünç ile ilgili makbuzlar için binde 7.59 damga vergisi ödemek zorundasınız.) 4 Gayrimenkullerin devirlerinde alıcı yüzde 2, satıcı yüzde 2 harç oranı değişmedi. 4 Gayrimenkullerin, irtifak haklarının ve gayrimenkul mükellefiyetinin sermaye şirketlerine sermaye olarak konulmasında ticaret mahkemesince amga vergilerindeki değişiklikler D Beyanname verme sınırı Diğer önemli değişiklikler KISA... KISA... 4 Tat Gıda Sanayi AŞ, domates ürünlerinde Japonya’nın en büyük şirketi olan Kagome Co. Ltd. ile yaklaşık 40 milyon dolarlık ihracat için anlaşma imzaladı. 4 Hilton İstanbul Bomonti Otel ve Konferans Merkezi (Hilton İstanbul Bomonti) kapılarını açtı. 85’i suit olmak üzere 829 konuk odası olan otel 12 bin metrekarelik etkinlik alanıyla İstanbul’un turizm hacmini artırmayı hedefliyor. 4 Apple, SnappyCam uygulamasını geliştiren tek kişilik şirketi satın aldı. ABD’li teknoloji devinin, iPhone kameralarında saniyede 2030 fotoğraf çekilebilen uygulamayı geliştirerek yeni ürünlerinde kullanılacağı tahmin ediliyor. Harçlar