Katalog

SAYFA CUMHURİYET 1 OCAK 2011 CUMARTESİ [email protected] 14 KÜLTÜR Sanat, kültür ve edebiyatta 2010 boyunca Türkiye’de ve dünyada neler oldu, neler yaşandı: Ödüller, ölümler, olaylar Kültür Servisi Geride kalan 2010 yılı boyunca sanat, kültür ve edebiyat dünyasında yitirdiklerimizin acısını, ödül kazananların sevincini paylaştık. Türk yönetmenlerin uluslararası festivallerdeki başarıları, Semih Kaplanoğlu’nun “Bal” filminin Berlin’de Altın Ayı’ya değer görülmesiyle taçlandı. Türkiye’de ilk kez toplanan Avrupa Yazarlar Parlamentosu’na çağrılan V. S. Naipaul’un din eksenli protestolarla karşılaşarak İstanbul’a gelmekten vazgeçmesi, Antalya Film Festivali’ne çağrılan Emir Kusturica’nın Bosna’da yaşanan olaylar konusundaki tutumundan ötürü ağır eleştirilere uğrayarak festivali terk etmesi, 2010’un en çok tartışılan olayları arasındaydı. “Nirvana Yanıyor” adlı bestesini ilk kez Salzburg Festivali’nde Borusan Filarmoni Orkestrası eşliğinde yorumlayan piyano virtüözümüz Fazıl Say’ın arabesk müziğe yönelttiği eleştiriler de müzik dünyasında günlerce tartışma konusu oldu. Çağdaş müziğimizin öncüleri Türk Beşleri’ne yöneltilen sövgü düzeyindeki saldırılar ise müzik çevrelerinin sert tepkisiyle karşılaştı. İstanbul, yıl boyunca, Avrupa Kültür Başkenti olmanın onurunu yaşarken, İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı sayısız kültür ve sanat etkinliği gerçekleştirdi, ama başlangıçtaki istifalar ve sürekli eleştirilerle sarsıldı. AKB Ajansı’yla İKSV’nin ortaklaşa düzenlediği “Fransa’da Türkiye Mevsimi” Avrupa’da ses getirirken, Paris Grand Palais’deki “Bizans’tan İstanbul’a: İki Kıtanın Limanı” sergisini, Sabancı Müzesi’ndeki “Bizantion’dan İstanbul’a: Bir Başkentin 8000 Yılı” sergisi izledi. 2010, özellikle çağdaş Türk resmi ve sanatının gerek piyasada, gerek sergilerde görülmemiş bir ivme kazandığı bir yıl oldu. Tophane çevresindeki sanat galerilerine, Beşiktaş’taki açık hava sergisine karşı girişilen yabanıl saldırılar büyük tepki gördü. Allianoi antik kentinin Yortanlı Barajı dolayısıyla sular altında kalacak olması, duyarlı çevrelerin kararlı direnişiyle karşılaştı. Muhalif film yönetmeni Cafer Penahi’nin İran’da ağır cezalara çarptırılması, dünyada olduğu kadar Türkiye’de de nefretle kınandı. 2010 Nobel Edebiyat Ödülü’nü Perulu yazar Mario Vargas Llosa’nın alması, kimilerince yanlı, kimilerince de yerinde bir seçim olarak değerlendirildi. ARAMIZDAN AYRILANLAR Dünyaca ünlü karikatür sanatçısı, gazetemiz çizeri Turhan Selçuk, gazetemizin 58 yıllık müzik yazarı, Türk klasik ve popüler müziğinin duayen ismi, besteci Selmi Andak, felsefeci, yazar, gazetemiz yazarı Füsun Akatlı, İstanbul BüFüsun Akatlı yükşehir Belediyesi Şehir Tiyatrosu’nun yaşayan en yaşlı sanatçısı ve “Süper Baba” adlı dizinin “Sürmeneli Dede” karakterini canlandıran İhsan Devrim, tiyatro sanatçısı Saltuk Kaplangı, İstanbul Kültür ve Sanat Vakfı Başkanı Şakir Eczacıbaşı, tiyatro sanatçısı Erdinç Dinçer, ressam Ömer Uluç, tiyatro ve sinema sanatçısı Özen Ömer Uluç Tutucu, yönetmen, yapımcı, senarist ve oyuncu Yılmaz Duru, Moğollar grubunun davulcusu Engin Yörükoğlu, tiyatro ve sinema sanatçısı Osman Nuri Ergün, Bilkent Müzik ve Sahne Sanatları Fakültesi öğretim üyesi ve Bilkent Senfoni Orkestrası Başkemancısı Prof. Server Ganiyev, tiyatro yönetmeni ve oyuncu Ensar Kılıç, tiyatro sanatçısı A. Ecder Akışık, Arif Damar usta şair Arif Damar, araştırmacı, yazar Cemal Şener, yönetmen, şair ve seslendirme sanatçısı Sacit Onan, tiyatro yönetmeni ve oyuncusu Deniz Uyguner, Türk musikisinin önemli isimlerinden Mustafa Sevilen, Türk halk müziği sanatçısı Abdurrahman Kızılay, tiyatro oyuncusu Onur Bayraktar, Kaya Gürel, Nedim DoŞakir Eczacıbaşı ğan, Alpay İzbırak, Misak Toros, tiyatro yönetmeni Beklan Algan, ressam Ferruh Başağa. Allianoi gömüldü, Penahi hapiste Fazıl Say ve ‘arabesk’ tartışması Dünyaca ünlü piyanistimiz Fazıl Say’ın Facebook sayfasında “Arabesk yavşaklığından utanıyorum” demesi, sanat dünyasının tepkisini çekti. Tartışma giderek büyüdü ve sanatçılar iki kutba bölündü. Aralarında Orhan Gencebay’ın bulunduğu kimi sanatçılar, Say’ın “yanlış konuştuğunu” söyledi. Naipaul Türkiye’ye gelmedi Hilmi Yavuz, Avrupa Yazarlar Parlamentosu’nun onur konuğu olarak davet edilen Hint asıllı İngiliz yazar V.S. Naipaul’un Müslümanlarla ilgili parazit, gerizekâlı gibi açıklamaları olduğunu belirtmiş ve İngiliz yazarı İslamofobiye meşruiyet kazandırmaya çalışmakla eleştirmişti. Bunun üzerine başlayan tartışma ve protestolar üzerine Naipaul Türkiye’ye gelmekten vazgeçti/vazgeçirildi. Polanski’ye yine taciz suçlaması Ünlü yönetmen Roman Polanski, 1977 yılında 13 yaşındaki bir kıza taciz suçundan İsviçre’de tutuklanmıştı. 2010’da Polanski’ye yönelik yeni bir taciz suçlaması daha geldi. İngiliz aktris Charlotte Lewis, 1980’li yıllarda Polanski’nin Paris’teki evinde yönetmenin cinsel tacizine uğradığını ileri sürdü. 42 yaşındaki Lewis, olayın yaşandığı zaman 16 yaşında olduğunu ancak Polanski’nin bunu bildiği halde kendisini taciz ettiğini belirtti. Allianoi sular altında! İzmir 2 No’lu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu, Yortanlı Barajı’nın faaliyete geçirilmesi konusunda kültür varlıkları açısından sakınca olmadığına karar verdi. Böylece, başta sanatçı Tarkan olmak üzere çeşitli kesimlerin konuyla ilgili verdikleri mücadele büyük bir direnişle karşılaştı. Üzeri kumla kapatılan, dünyanın en önemli antik kentleri arasında gösterilen Allianoi’nin Yortanlı Barajı’nın suları altında kalacağı belli oldu. Ahmet Kaya’dan özür 1999 yılında katıldığı Magazin Gazetecileri Derneği’nin ödül töreninde Kürtçe klip çekmek istediğini söylediği için linç edilmeye çalışılan Ahmet Kaya ölümünün 10. yılında düzenlenen bir törenle anıldı. Kaya’nın hayatını anlatan Ümit Kıvanç imzalı belgesel de tarihe not düşen önemli bir belge oldu. Haydarpaşa Garı’nda yangın Tarihi Haydarpaşa Garı’nın çatısı tamamen yandı, garın çatısı ve dördüncü katında büyük hasar oluştu. Emek, Alkazar ve Yeni Rüya sineması kapatıldı. AKM halen kapalı. Sanata saldırı İstanbul Tophane’deki sanat galerileri 20 kişilik grubun saldırısına uğradı. Bimeras Kültür Vakfı tarafından dördüncü kez düzenlenen iDANS Uluslararası Çağdaş Dans ve Performans Festivali kapsamında Üsküdar, Beşiktaş ve Kadıköy meydanları için planlanan Serbest Bölge İstanbul (Free Zone Istanbul) sergisi daha yerleştirme aşamasındayken Beşiktaş Meydanı’nda saldırıya uğradı. Yıkımı büyük tartışmalara neden olan Muhsin Ertuğrul Sahnesi 18 Ocak’ta yenilenerek açıldı. Vehbi Koç Vakfı’nın çağdaş sanat mekânı, ‘Arter’ adıyla 7 Mayıs’ta açıldı. Dünyada ün yapan festivallerimize 40 yıldır imza atarak İstanbul’u çağdaş uygarlıkla buluşturan İstanbul Kültür ve Sanat Vakfı’nın (İKSV) yeni binası Deniz Palas, 15 Ocak’ta kente armağan edildi. Bir asrı deviren tarihi, Ernest Hemingway’den Greta Garbo’ya, Maria Callas’a, Troçki’ye ünlü konuklarıyla, II. Meşrutiyet’in ilanı, I. Dünya Savaşı, İstanbul’un işgali, Kurtuluş Savaşı gibi birçok tarihi olayın tanığı ‘müzeotel’ Pera Palace, 1 Eylül’de kapılarını yeni yüzüyle açtı. Penahi’ye yasak İran yönetimi, yönetmen Cafer Penahi’ye yaptığı muhalefet nedeniyle, 20 yıl boyunca film çekmeme ve senaryo yazmama cezası verdi. Politik ve sosyal filmleriyle tanınan muhalif yönetmen Penahi’nin son beş yıldır film yapması resmi olarak yasaklanmıştı. CinSel’e özgürlük Sel Yayıncılık’ın Cinsel Kitaplar dizisinden yayımlanan üç kitabı hakkında ‘Genel Ahlaka Aykırı Suçlar’ kapsamında Eylül 2009’da dava açılmış. Aralık 2010’da yayıncı İrfan Sancı ve çevirmen İsmail Yerguz beraat etmişti. Ayrıca Uluslararası Yayıncılar Birliği (IPA) tarafından her yıl özgürlüğün savunulması ve yaygınlaştırılması için verilen “2010 Özgürlük Özel Ödülü” ise Sel Yayıncılık’a verildi. İlk kez 1989 yılında Türkiye’de konser veren Bob Dylan ikinci konserini 31 Mayıs 2010’da Harbiye’de verdi. Borusan İstanbul Filarmoni Orkes Ekitapta telif tartışmaları Dünyada hızla yaygınlaşan ve son 4 yılda satışları yüzde 600 artan ekitaplara, 2010’da da ilgi büyüktü. Kitapların en çok dijital ortama taşındığı ülke olan ABD’yi, sırasıyla Batı Avrupa, Doğu Avrupa ve Çin takip etti. Son olarak Google, bazıları ücretsiz 3 milyondan fazla dijital kitabın bulunduğu “books.google.com” sitesiyle online kitap pazarına girmişti. Ancak buradaki kitaplar için google’ın telif ödemek istememesi, tartışma yaratmıştı. Pazarın lideri Amazon Kindle’ın fiyatı, özelliklerine göre 139 ile 189 dolar arasında değişiyor. Türkiye’nin ise, ekitaplara hazır olup olmadığı çok tartışıldı. Popun kraliçesi Rihanna Dünya çapında 12 milyon albüm satışıyla rekor kıran, pop müziğin dünyaca ünlü yıldızı Rihanna da Kuruçeşme Arena’nın konuğuydu. İstanbul’dan U2 geçti Yıllardır gelecekgelmeyecek tartışması sürerken İrlandalı rock grubu U2, 2010 AKB Ajansı’nın da desteğiyle 6 Eylül’de İstanbul’da konser verdi. Grubun Boğaziçi Köprüsü’nden Avrupa’dan Asya’ya yürümeleri ve Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’la görüşmeleri konser öncesine damgasını vurdu. 21. yüzyıla çağdaş müze Yapımı on üç yıllık bir süreye yayılarak İtalya’ya 20 milyon Avro’ya mal olan MAXXI, yani harflerinin açılımıyla “21. Yüzyıl Sanatları Müzesi”, çağdaş yaratıcılığa adanmış ilk ulusal müze olarak Roma’da ziyarete açıldı. trası Türkiye’den ilk kez Salzburg Festivali’ne davet edilen orkestra oldu. BİFO, festivalde şef Sascha Goetzel yönetimindeki konserin ardından Fazıl Say’a festival için hazırladığı özel beste “Nirvana Yanıyor”da da eşlik etti. 160 yılı aşkın tarihiyle Avrupa klasik müzik geleneği ve tarihinin en ünlü orkestralarından Viyana Filarmoni, ünlü şef Riccardo Muti yönetiminde, Uluslararası İstanbul Müzik Festivali’nde ilk kez İstanbul’da, 23 Haziran’da konser verdi. Londra Filarmoni Orkestrası ise 2010 AKB etkinlikleri kapsamında 8 Aralık’ta İş Sanat’ta bir konser verdi. 25 27 Haziran tarihleri arasında İstanbul’da yapılan gezici rockmetal festi vali Sonisphere, Metellica, Anthrax, Megadeth, Slayer’ı ağırladı. Festivalin en dikkat çekici konseri Rammstein’ınki oldu. Ozzy Osbourne ise Kuruçeşme Arena’daki konserinde artık yaşlandığı yönündeki söylentileri boş çıkararak tam 110 dakika sahnede kaldı. Rock müziğin dev isimleri Eric Clapton ve Steve Winwood da Kuruçeşme Arena’nın ağırladığı önemli müzisyenlerdendi. İstanbul Caz Festivali’nin unutulmazları arasında baş sıraya ise şüphesiz kontralto sesi, fiziği ve muhteşem sahne şovuyla Grace Jones yereleşti. “İstanbul Syhmphonic Project” adlı 60 kişilik orkestranın eşlik ettiği Grup Yorum’un 25’inci yıl konseriyle 55 bin kişi İnönü Stadyumu’nda bir araya geldi. ‘Âdem’ Aya İrini’de yakardı 2010 AKB Ajansı’nın yeni bir eser bestelemesi için anlaştığı ünlü besteci Arvo Pärt’in, “Adem’in Yakarışı” adını verdiği eserinin prömiyeri 7 Haziran 2010’da Aya İrini’de yapıldı. İstanbul Uluslararası Müzik Festivali kapsamında düzenlenen bu özel gecede Arvo Pärt’e İKSV tarafından “Yaşam Boyu Başarı” ödülü takdim edildi. Aktör Tom Bosley, ‘Webster’ olarak tanınan oyuncu Gary Coleman, Amerikalı efsane aktör ve ressam Tony Curtis, oyuncu ve yönetmen Dennis Hopper, İngiliz oyuncu Corin Redgrave, çağdaş Amerikan edebiyatının efsane yazarlarından J. D. Salinger, İngiltere’nin en popüler komedi oyuncularından Norman Wisdom, Fransız ‘Yeni Dalga’ akımının temsilcilerinden yönetmen, oyuncu, yapımcı ve senarist Claude Chabrol, “Çıplak Silah” film serisiyle tanınan usta oyuncu Leslie Nielsen, Amerikalı şovmen ve şarkıcı olan Eddie Fisher, “Bonnie ve Clyde” filmiyle sinemada yeni bir dönem başlatan Amerikalı yönetmen Arthur Penn, TV dizisi “Altın Kızlar”ın en sevilen üyelerinden Blanche Devereaux rolüyle izlediğimiz Rue McClanahan, Dennis Hopper ABD’li film yıldızı Jill Clayburgh, heavy metal müziğinin ünlü ismi Ronnie James Dio, İngiliz yönetmen Roy Wald Baker, soul müziğin önde gelen isimlerinden Grammy ödüllü sanatçı Solomon Burke, İtalyan film yapımcısı Dino de Laurentiis, ABD’li film yönetmeni Irvin Kershner, ‘Pembe Panter’in yaratıcısı Blake Edwards, dünyanın en önemli modern sanat koleksiyoncularından, ABD’li banker Roy Neuberger, 1998 Nobel Edebiyat Ödülü sahibi Portekizli yazar Jose Saramago , ABD’li caz piyanisti ve besteci Hank Jones, Çağdaş sanatın öncülerinden Fransız asıllı ABD’li sanatçı Louise Bourgeois, Sovyetler Birliği döneminin en cesur şairlerinden, SSCB Devlet Ödülü sahibi Andrey Voznesenski. ‘Kuşatma’ en pahalı yapıt 2010 yılında en yüksek fiyata satılan 10 Türk sanat yapıtından 5’i çağdaş Türk sanat yapıtı oldu. İlk sırayı, Erol Akyavaş’ın, 2 milyon 650 bin TL’ye satılan “Kuşatma”sı, ikinci sırayı ise Şevket Dağ’ın, 2 milyon 146 bin TL’ye satılan “Ayasofya”sı aldı. Picasso’ya 68 milyon sterlin Müzayede satışlarından elde edilen verilere göre, dünyada 2010’un en pahalı sanat eseri Picasso’ya ait. Sanatçının sevgilisi MarieTherese Walter için 1932’de yaptığı “Çıplak, Yeşil Yapraklar ve Büst” adlı eseri 4 Mayıs’ta New York’ta bulunan Christie’s Müzayedeevi’nin düzenlediği müzayedede 68 milyon sterline satıldı. Claude Chabrol C MY B C MY B