Katalog

1 SAYI1271 + 9 NihaiAcar,“BirOyunGibi Yaşadım”isimlikitabında81yıllık hayatınasığdırdığıandannı anlatıyor.Annesini18yaşında mektuplaşaraktanımasından,ilk aşkı SüleymanSeba’ya,gazetecilik yaptığıyıllardaKralFaruk’un devnldiğihaberiniTürkiye’ye duyurmasından,efsane caz müzisyeniLouisArmstrong’a komşuolmasınakadar her anı şaşırtıcıbiryaşam... ALi DENİZ USLU • S eksenli yıllarınortasında Türkbükü’nünen popüler biri“ShipAhoyun kurucusu NihalAcar. 81 yıllıkinanılmazöyküsünün her cümlesinde dinleyeni şaşırtmayıbaşanyor. Anılarındanve tecrübelerinden oluşan kitabınınadı da ‘BirOyunGibi Yaşadım”.Acar,yaşadığı hayata dönüp baktığındaşimdi pek çok şeyin suni olduğunu söylüyor.Belkide haklı. Çünkü herkesin yaşamadığıtecrübelerle gelmiş bu yaşına. Kitabı,bunlarınözeti.Bu yazıise onlarınçok daha azından ibaret. Annesiyle18 yaşında mektuplaşarak tanışıyor,Süleyman Seba’ya aşık oluyor.Kader bu ya onunla değil başkasıyla evleniyor,ikiçocuğu dünyaya geliyor.Aşkbu, onu daha sonra yineyakalıyor.0 da kendinden yirmiyaş küçük sevgilisininintihanylason buluyor.Gazetecilikyaptığı yıllardada adını duyurduğu başan KralFaruk’undevrildiği haberiniTürkiyeye iletmek.Hayatındahep aşk olduğu kadar müzikde var. 0 yüzden Amerika’dacazmüziğin sihirlidünyasına girdiğinde LouisArmstrongiletanışması ve komşu olmasışaşırtıcıdeğil.Bittimi? Elbettehayır.Engin Cezzar iletiyatrosahnesinin tozunu da yutuyor.ÇetinAltan ileBulgaristan’ailticaetmeye kalkıyor.Sonra HüseyinCahit Yalçın’ınsiyasisohbetlerine bilekatılıyor.Fırtınayı Bodrum’dakiShip Ahoygünlerinde dindirmeyiumarken, başka birfırtınanınkoynunda buluyorkendini.Azbuz değil hikayesi.Işte,bizde biryerindentutup başlıyoruz. Acar’laBeşiktaş’tabuluşuyoruz.Kibar,zarif,güzel ve yaşına inatçekici.Samimiyetiylerahatlatıyorkarşısındakini ve anlatmaya başlıyor.“Hanisıraylagidersekannemin yaşadığınıöğrendikten sonra tuhaf duygularhissettim.Tam ergenlikyaşımdı,her şeyi uçurum kenarında yaşıyordum. Ona mektup yazdım,yazıştık.Sonra Istanbul’ageldive buluştuk Hiçbirşeyhissetmedim, heyecanlanamadım. Nasılbirkadından doğmuşum diye baktım.Güzelbir kadındıama sarılamamıştım.Olanlarınaçıklamasınıyapmak istedi,pek dinlemiyordum.Öfkelenmedim,çünkü onu tanımıyordumbile.Öldüğü zaman da biranne kaybetmiş gibi hissetmedim. Çocuklanma da hep ‘anneböyle miolur?’ diyesoruyordum. Iyibiranne olmuşumdur umarımonlara. Ama her şeye rağmen çok sevgi doluyetiştim.Babamla ilişkimde o yüzden hep çok özel oldu.” Acar hayatı hep aşkla yaşadığını anlatıyor.Çekip gitmekten korkmadığı içinde şanslı. Öyle kidenizi de limanıda birbirindenayırmıyor.0 kadar duru bir hafızası var ki,şaşırmamak elde değil. Birfotoğraf çiziyorsizinle konuşurken zihninizde. Birolayıhatırlamam içinsevmem gerekli dese de acı anılarınıda iyihatırlıyor.Kitabınınadını konuşurken hayatınınoyuııunun kurallarınıaşk ile koyduğunu hissetmemeniz ise kaçınılmaz.Pek çok şeyden hızlıbahsederken, kaldığıyeri hiç unutmuyor. ‘Ben dinlenirkenyorulanlardanım”diyor.“Süreklihareket edip birşeylerle uğraşmam, keşfetmem gerekli. Durmak ölmek demek. Korkacağımşeyleri bilerek, severek bu güne geldim” Peki,ya hiç mitedirgin olmadı hayatında? Gülüyorve zaman yolculuğuyine birfotoğraf netliğinde başlıyor;“AmazonOrmanları’ndakaldıkbir gece. Çadırımızıntepesinde kocaman bir boğa yılanıbize eşlik ettitüm gece. Yerlilerkorkmamamızı,o olmazsa farelerin bizikemireceğinisöyleyerek beni rahatlatıyordu.Ha bundan mı korktum? Elbette hayırasıl korkuyu İstanbul denen vahşi ormanda yaşadım. Çok gençtim, Küçükyalı’daminibüs bekliyordum.Boş bir minibüsdurdu ve beni aldı. Öne oturmayıseverim, oturdum. Sonra boş biryola saptı şoför ve birsigara yakıp bana ikram etti. Niyetibelliydi.İnmek istedim, dinlemedi. Ben de kapıyı açtım atlamak için,kürkümü yakaladı ve neyse ki koptu. Metrelerce yuvarlandımama kurtuldum.Yüzü aklımda! Koştumcaddeye, unutmuyorum üç manav Vardı. ‘Biribeni kaçırmayaçalıştı’diye feryat ettim. Yüzüme baktılar‘Ayne harikafikir’der gibi.Sonra ben birşekilde evime ulaştım.” DOĞANHERGÜNYAŞANıLASIDIR Aşkınne zaman geleceğini bilemezsiniz.Tadıda tatsızlığı da mevsimsizliğindedirzaten. Acar’ında hayattan payına böylebiraşk düşmüş. Konuşurkengözlerinindolması bundan. 60 yaşındaykenkendinden 20 yaş küçük biradamla başlamış hiküye;“Benden uzak tutamıyordukendiniama her gece de başkalarıylabirlikteydi.Benimsorumluluklarım vardı.Yapamazdım,yapamadım. Yıllargeçti böyle,sonra bitmesiniistedim.Hergece gelip eviminkarşısında saatlerce oturdu. Ben İstanbul’adönmeye kararverdim ve ona söyledim.0 gece ‘altınvuruş’yaptıve intiharetti.Bazen rüyalarımdagörürüm onu. Heryılda mezarıbaşına gider onu anarız,elbette votkayla!”Sonuçta aşklann en sahicisi ikikez uğramış, biribaşlangıçta diğeride onun Şimdibiri SüleymanSeba’nında heykelioturduğu evintam karşısında... “Herkesinbirhikayesivar”,evet var.Hem de hepsi güzel, özelve birbirindenfarklı.Acar kitabınaböylebirnot düşmüş: ‘“Herkesinbir hiküyesivar’sözünün kafama takılışı,ilkkez EminönüMeydanı’ndaoldu. Hafifavare bir ruh haliylemeydanıgeçerken, oradaki kalabalığadışarıdan bakıp. ‘Nekadar çok insan var burada’ diye düşünmüştüm.” İştebilmeyenlerinde düşünmesi gereken bu sanırım.Ne kadar çokuz ve ne kadar azız? Biralıntıda kitabınönsözünden; “Bukitabıotuzuna gelirkenkorkmuş, kırkındapaniğe kapılmış,ellisindehayatınbittiğini zannederek yanılmışlaraithafediyorum.” NihalAcar’ınyaptıklarıhep biradım ötesini hazırlamış. Yanlışlarlaöğrenmeyide bilmiş.Sevgiyleçıktığıhiçbir yoldan dönmemiş, pişmanlıklarıda acı birtebessümden fazlasıdeğilyüzünde. Şimdiise sonbaharı bekliyor. Arjantin’egidip ikincikitabınıhazırlamakiçinheyecan duyuyorve sohbetimizonun sözleriylebitiyor:“Tanrıizin verirsegideceğim -kibu zamana kadar aramız hep Iyioldu. Döndüğümde yinegörüşürüz”• Neredeyse ikiasır öncesinden Istanbul’unkültür sanat hayatınadamgasına vuran Naum Tiyatrosu’nunhikayesibugüne kadar tozlu rafların arasında birsır gibikalmıştı.Oysatiyatronunçevresinde şekillenenilişkilerhem dönemin hem de günümüzdeki siyasi,kültürelve sosyal farklılıklarınkökleriüzerineönemli birreferans sağlıyor.“NaumTyatrosu/ 19. yüzyıl istanbulu’nunItalyanOperası” kitabıylaNaumTiyatrosu’nun ortaya çıkaran EmreAracıyla birsöyleşi gerçekleştirdik. - NaumTiyatrosu’nunve tlyatmnun kuruluşuna kadar Istanbul’unHıristiyanKatollkcamlasıçevreslnde şeklllenen hareketlerininözelllkledndenbahsedebilir mIsInIz? - Beyoğlu,Istanbul’daher zaman “Avrupai”eğlencenin merkeziolmuştur;birzaman yerleşikdurumda bulunan büyükelçillklerinve Avrupa’yıyakındantakip eden Levanten zümreninihtiyaçlarıdoğrultusunda canlıbirkültürve sanat yaşamı göze çarpar. Fakat bunda en büyükivmeTanzimat reformlannınsürecinde bu azınlığatanınan hakların beraberinde getirdiğiözgüvenolmuştur.NitekimIstanbul’da 1828 yılındanbenSultan Il.Mahmud’unbaşmüzisyeni olarakyaşayan ve kendiside birBeyoğlusakiniolan meşhur opera bestecisi Gaetano Donizetti’ninağabeyi Giuseppe DonizettiTanzimatreformlarıöncesi Pera sanat yaşamından oğluAndrea’yayazdığıbirmektubunda bahsederken “burada tiyatro,opera, oyun,kısacasımedenitoplumların sunduğu hiç birşeyinkeyfinisüremezsin,bu ülkede tüm bunlardan mahrumuzve eminimkiburada olsan annenle babanın yanında olmana karşıncanın sıkılırdı”der. Ancak 1839 sonrası çok şeyin değiştiğinigörmekteyiz.Dolayısıyla MetinAnd’ında değerliaraştırmalarındasaptadığı gibi yerleşiktiyatrolannortayaçıkışıbu devreden sonra olmuştur. Amaözellikle1840’larınbaşından 1870’teyanıncayakadar NaumTiyatrosubunlararasında düzenlisezonlanndan dolayıçok ayn biröneme sahiptir. nasıloıtaya çıktı?19.yüzyıldaIstanbul’unkültürel hayatınaetkislnasıldı? - Osmanlıtebasından olanHalepliHıristiyanNaum Ailesi’ninBeyoğlu’ndabugün Galatasaray Lisesikarşısında bulunanarsasına BartolomeoBosco tarafından birtiyatro inşa edilmişve sonradan bu sahnenin idaresi Peralıbanker ve diplomatlarında teşvikiyle,zorakide olsa, MichelNaum’a geçmiş. Naum her sene Italya’danangaje ettiğidüzenli kumpanyalarlaburada devrinen tanınmış Italyanoperalannı oynatmış.Bellini,Rossini,Donizettive Verdi’ninbaşyapıtlan hep burada, bazılarıItalya’dakiaçılışlannınhemen ardından, neredeyse Londrave NewYork’tandahi önce oynanmışlar. LaScala,CoventGarden operalarınınsanatçılarınıangaje etmiş,yada Naum’untiyatrosundangeçen bazılan istikbaldekendilerinibu meşhurtiyatrolarınsahnelerinde bulmuşlar.Ama ne yazıkkigeçmiş değerlere, ya da bunlara sahip çıkanlarapek duyarlıolmadığımıziçinbunlarınhepsi unutulmuşgitmişve opera gururla21. yüzyıldaşehre inerkenpek kimse bu medeniyetinbu şehrin sokaklarında bundan birbuçuk asır önce çoktanfilizlenmeğe başladığınınfarkındadeğil.AyrıcaNaum bu tiyatronun bütün dinden insanlarıbiraraya getirecekbirmekan olacağınao derece inanmışki,sadece azınlıklariçindeğil, haftada bircuma namazısonrası Müslümanlariçinde özel matinetemsillerikoymuş. - Naum’dasahneye çıkansanatçılardanda blraz bahsedebllirmisiniz? - LuigiArditiItalya’nınyetiştirdiğien önemlişefler arasındadır;CoventGardenve HerMajesty’sTheatre’da direktörlükyapmış, İngilizopera tarihindede anılırbirisim olmuştur.MeşhurPromenade Konserleri’ninkurucusu Sir Açıbşı, sahnesinden geçen önemli isimleri, skandalları ve yanışıyla İstanbul’da 19. yüzyılın kültür- sanat yaşamında önemli yer edinen Naum Tiyatrosu’nun hiköyesi “Naum Tiyatrosu 1 19. Yüzyıl İstanbulu’nun italyan Operası” isimlikitapla ortaya çıkıyor. HenryWood onun asistanlığınıyapmış. NaumTiyatrosu’nda birsezon çalışmıştırArditi.AngeloMarianiyineItalyanların en meşhurşeflerindendir.Istanbul’daikisezon Tiyatrosu’ndaoperalar sahneye koymuş,aynldıktansonra Verdi’ninasistanı olmuş.Yanio devre gerçekten müzik tarihineyön vermişinsanlar bu şehrin müzikhayatını şekillendirmişler.Pekiya size Verdi’ninLaTraviata’daki Violettarölünü bilhassa kendisiiçinyazdığıve operanın dünyaprömiyerinigerçekleştirenFannySalvini-Donatelli’nin bu operanınİstanbulprömiyerindesahneye çıktığını söyleseminanırmısınız?• Hayatımın kurallarını aşkla koydum DENİZ ÜLKÜTEKİN Osmanlı’da İtalyan Operası •• • • ••- • 4-