Katalog

8 EYLÜL 2006 CUMA CUMHURİYET SAYFA DİZİ 9 Gelişmiş ülkelerde kadavralardan yapılan böbrek nakil oranı yüzde 8085 iken Türkiye’de yüzde 20’lerde kalıyor Hastaların umudu nakiller SİBEL BAHÇETEPE Böbreklerin saatler veya günler içinde ani bir şekilde geçici olarak işlevsizliği ‘‘akut böbrek yetmezliği’’, yıllar içinde işlevlerini geri dönüşümsüz olarak kaybetmesi ise ‘‘kronik böbrek yetmezliği’’ olarak tanımlanıyor. Türkiye’de yılda 800 civarında böbrek nakli yapıldığını belirten İstanbul Hizmet Hastanesi İç Hastalıkları ve Nefroloji Bilim Dalı Uzmanı Dr. Bilal Görçin, diyalize giren her insanın böbrek alıcısı olduğunu ve bu hastaların umutla uygun böbrek beklediklerini söylüyor. Gelişmiş ülkelerde yüzde 8085 oranında kadavradan (yani beyin ölümü gerçekleşenlerden) böbrek nakli yapıldığına dikkat çeken Görçin, Türkiye’de ise bu oranın, organ bağışı yapılmadığı için yüzde 20’lerde kaldığını bildirdi. Görçin’in böbrek nakilleri ve böbrek yetmezliği ile ilgili sorularımıza yanıtları şöyle: Akut (geçici) böbrek yetmezliğinin sebepleri nelerdir? B.G.. Aşırı su kaybı, kanama, ishal, kusma, çeşitli ilaçlar (ağrı kesiciler, antibiyotikler ve bazı tansiyon ilaçları), hamilelikte görülen çeşitli hastalıklar (düşük, kanama, hamilelik zehirlenmesi), ezilmeler, ağır yaralanmalar (depremde ve yıkıntılarda uzun süre kalınması), uzun süren ameliyatlar, prostat gibi idrar yolunu tıkayan hastalıklar. Kronik böbrek yetmezliğinin nedenleri? B.G.. Şeker hastalığı, yüksek tansiyon, böbreğin damarsal hastalıkları, geçirilmiş nefritler, böbreklerin kistler tarafından istila edilmesi, çocuklarda idrar reflüsü. Hangi hastalar diyalize giriyor? B.G. Böbrek fonksiyonlarının yüzde 8590’ını kaybeden hastalar hemodiyalize başlar. Ülkemizde kaç kişi diyalize giriyor? B.G. 32 bin civarında hasta diyalize gimektedir. Bir diyaliz seansı 4 saat sürer. Diyaliz hastalarının genellikle hiç idrarı olmadığı için 1 veya 2 gün içerisinde vücudunda biriken sıvı diyaliz seansında çekildiğinden, hemodiyalize bağlı tansiyon düşme Böbrek hastalarının İstanbul’da gidebileceği hastaneler: İstanbul’daki tüm tıp fakülteleri Devlet hastaneleri Samatya Devlet Şişli Etfal Kartal Devlet Göztepe ve Haydarpaşa Numune Okmeydanı Birçok özel diyaliz merkezi ‘BAĞIŞLARI ARTTIRIN’ Gelişmiş ülkelerde yüzde 8085 oranında kadavradan böbrek nakli yapıldığına dikkat çeken İstanbul Hizmet Hastanesi İç Hastalıkları ve Nefroloji Bilim Dalı Uzmanı Dr. Bilal Görçin, Türkiye’de ise bu oranın, organ bağışı yapılmadığı için yüzde 20’lerde kaldığını bildirdi. si, kramp ve halsizlik görülebilir. Tek böbrekle yaşanır mı? Tek böbrekle yaşamanın sağlık üzerindeki etkileri nelerdir? B.G. Rahatlıkla ve sorunsuz olabilir. Her iki böbreğin işini tek böbrek yaptığı için hipertansiyon bu kişilerde daha sık görülür. Kullanacağı ilaçlar böbreğine zarar verebilir. Her hekime gittiklerinde belirtmeleri gerekir. Türkiye’de kaç kişiye böbrek nakli yapılıyor? B.G. Yılda 800 civarında böbrek nakli yapılıyor. Böbrek nakli yapılanlar enfeksiyona dikkat etmeli Diyaliz yaşamı aksatıyor Dr. Bilal Görçin Böbrek nakillerinde doku uyumu ya da uyumsuzluğu söz konusu mu? B.G. Gelişmiş ülkelerde nakil yapan merkezlerin yüzde 95’i kan ve doku uyumuna dikkat etmektedir. Böbrek naklinde yüzde 100 doku uyumu aranmaz. Bakılan 6 dokudan yüzde 4050’si tutarsa yeterlidir. Bazı merkezlerde doku uyumuna bakmaksızın (nasılsa yoğun bağışıklık sistemi baskılayıcı ilaç veriyoruz mantığı ile) organ nakli yapıyorlar. Henüz herkes tarafından kabul görmüş bir yol değildir. Ülkemizde üniversite hastaneleri doku grubu uyumu istemektedir. Çok sayıda insanın böbrek beklediğini biliyoruz. Böbrek neden bu kadar çok aranıyor? B.G. Hemodiyaliz ekipmanlarının gelişmesi, kullanılan ilaçlar sayesinde hastaların yaşam süreleri uzamıştır. Bir hastaya kaç yıl arayla böbrek nakli yapılabilir? B.G. Literatürde 7 kez nakil olmuş hasta vardır. Ülkemizde 23 kez nakil olan hastalar vardır. Önemli olan, böbreğin bulunmasıdır. Böbrek hastaları nelere dikkat etmeliler? B.G. Özellikle yaz aylarında terle sıvı kaybı fazla olduğundan bol sıvı tüketmeliler. Şekeri ve tansiyonu olan kişiler hastalıklarına gereken alakayı göstermeliler. Diyalize bağlı olarak yaşamak zorunda kalan böbrek hastaları, umutlarını böbrek nakillerine bağlıyor. ‘‘Herkes duyarlı olsa bu kadar çok insan diyalize bağlı olarak yaşamak zorunda kalmaz. Nakledilen böbrekle yaşamını daha rahat devam ettirir’’ diyen hastalar, böbrek nakillerinin artmasını istiyor. 12 yıldır böbrek hastası olan 50 yaşındaki Turan Gelberi, ‘‘Yüksek tansiyon ve kansızlık rahatsızlıklarım vardı. Bir zaman sonra böbreklerimde aşırı sancı ve idrarımda kan şikâyetleri ortaya çıktı. 7 yıl tedavi gördüm ama böbreklerim iflas etti’’ diye konuştu. Kadavradan böbrek nakli için sırada beklediğini anlatan Turan Gelberi, haftada 35 saat diyalize girdiğini söylüyor. Diyalizin sosyal yaşamını aksattığına değinen Gelberi, şunları anlatıyor: ‘‘Yaşamım diyetlerle, ilaçlarla geçiyor. Kendi işim olduğu için diyalize girerken pek sorun yaşamıyorum. Ümidimiz böbrek naklinde.’’ Lenf kanseri tedavisi sırasında böbreklerinde hasar meydana gelen 29 yaşındaki Serkan Günay ise 2.5 yıldır diyalize bağlı olarak yaşıyor. Böbreklerindeki sorunun oruç tuttuktan sonra ortaya çıktığını anlatan Günay, ‘‘Orucun ardından 1520 gün sonra karnımda şiddetli bir ağrı ortaya çıktı. İştahsızlık, tuvalete çıkamama, hafıza kaybı gibi şikâyetler sonunda böbreklerimin iflas ettiğini öğrendim. Böbreklerim kanser tedavisi sırasında iflas etmiş. 61 kilodan 48 kiloya kadar indim’’ diye konuştu. Böbrek bağışlarının artması gerektiğini söyleyen Günay, ‘‘Diyalizde insan 1015 yıl yaşıyorsa, böbrek nakilleri ile bu süre bir 510 yıl daha artabilir. Bu nedenle ümidimiz böbrek nakillerinde’’ dedi. Böbrek nakli yapılanlar nasıl beslenmeli? B.G. Özel bir diyete gerek yoktur. Ama bazı özel durumlar varsa (fosfor düşüklüğü, kullanılan ilaçların yan etkileri) özel tedbirler alınmalıdır. Asıl dikkat edilmesi gere ken durumlar, özellikle ilk yıllarda, vücudun böbreği reddetmemesi için aldıkları yoğun bağışıklık sistemi baskılayıcı ilaçlar nedeniyle enfeksiyona yakalanma riskidir. Nakilli hastalarda enfeksiyon normal insanlardan çok daha ağır seyreder, daha kötüsü, takılan böbreğin reddi başlar. Kullanılan baskılayıcı ilaçlara bağlı yan etkiler ise yüzde şişlik, kıllanma, kızarıklık, katarakt, kemik bozuklukları, mide, bağırsak şikâyetleridir. Prof. Dr. Alper Demirtaş, Türkiye’de de İran’daki modelin uygulanmasını istiyor ‘Organ bağışında gerideyiz’ ŞULE KÖKTÜRK Dünyada gerçekleştirilen ilk böbrek nakli ameliyatındaki doktorların çalışmasını gösteren bir enstantane. DEVLET KONTROLÜNDE ORGANİZASYON YAPILMALI İran bağış sorununu çözdü Organ nakli ? İran modeli, akraba olmayan canlı vericili böbrek düşünüyorum. sorununu Türkiye’de, nakilleriyle sorunun çözüldüğü bir yöntemdir. Bu çözdüğünü organ ticareti ile modelde bir böbreğini bağışlamak isteyen sağlıklı ilgili internet söylediğiniz İran kişiler, devlet kontrolündeki bir organizasyona modelini anlatır sitelerinde başvururlar ve burada gerekli hazırlık tetkikleri mısınız? Bu model dolaşan şehir ne gibi sorunları efsaneleri yapıldıktan sonra en uygun alıcıya böbrek beraberinde getirir? bulunuyor. nakli gerçekleştirilir. Türkiye’ye Kaçırılan kadın uygulanabilir mi? ve çocukların organlarının alınıp sonra en uygun alıcıya böbrek A.D. İran modeli, akraba cesetlerinin çöp kutularına nakli gerçekleştirilir. Vericiye olmayan canlı vericili böbrek atıldığına dair. Bu efsaneler ne ömür boyu sağlık hizmeti nakilleriyle sorunun çözüldüğü derece doğru? garantisi verilir ve devlet bir yöntemdir. Bu modelde bir tarafından belli bir para ödenir. A.D. Organ nakilleri ile ilgili böbreğini bağışlamak isteyen Bu yöntemle İran’da şu anda şehir efsanelerinin doğru sağlıklı kişiler, devlet böbrek bekleme listeleri olmadığını düşünüyorum ve kontrolündeki bir organizasyona sıfırlanmıştır. Bu yöntemin organ bağışlarına son derece başvururlar ve burada gerekli olumsuz etkisinin olduğuna geniş katılımlı bir tartışma ile hazırlık tetkikleri yapıldıktan inanıyorum. değerlendirilmesinin gerektiğini Türkiye’de böbrek yetmezliği sorunu olan yaklaşık 40 bin kişi, böbrek bağışlayanların sayısının az olması nedeniyle, hem pahalı hem de daha kısa yaşam süresi tanıyan, diyalizle yaşamını sürdürmek zorunda kalıyor. Oysa komşumuz İran’da uygulanan sistemle böbrek bekleme listesinde hasta kalmamış. Akdeniz Üniversitesi Organ Nakli Ünitesi Başkanı Prof. Dr. Alper Demirbaş, organ nakli ile yaşam süresinin diyalize oranla 3 kat arttığını belirterek, organ nakillerinin arttırılması gerektiğini vurguluyor. İran modelinin tartışılması ve Türkiye’ye uyarlanması gerektiğini ifade eden Demirbaş, organ nakli ve Türkiye’nin bu konuda yaşadığı sorunlarla ilgili sorularımızı yanıtladı. Türkiye’deki organ nakli sorununu özetleyebilir misiniz? A.D. Türkiye’de 40 bin kadar böbrek hastasının tedavi maliyeti milyar dolarla ifade edilmektedir. Hastaların yüzde 90’ı, böbrek nakli yapılamadığı için en pahalı tedavi yöntemi olan diyaliz tedavisi ile yaşamlarını sürdürmeye çalışıyor. Ayrıca ne yazık ki hastalar ve hasta yakınları, böbrek nakli olan hastaların diyalize giren hastalara göre üç kat daha uzun yaşayacağını bilmiyorlar. Bu nedenle hastalar daha kısa, daha çileli bir hayatı, maliyeti çok yüksek bir tedavi yöntemi ile sürdürüyorlar. Bu durumun sürdürülmemesi gerektiği açıktır. Bu nedenle böbrek nakli Türkiye’de ivedilikle çözülmesi gereken ciddi bir sağlık sorunudur. Birçok hastamızı kaybediyoruz nedeniyle organ nakli ile yaşamı kurtarılabilecek hastaların tamamına organ nakli yapılamıyor. Türkiye ise bu konuda oldukça geri bir konumda, ne yazık ki her yıl birçok hastamızı organ nakli yapamadığımız için kaybediyoruz. Organ nakli için kimlerden yararlanılabilir? A.D. Organ temini için iki kaynak vardır. Birincisi beyin ölümü gerçekleşmiş insanlar, ikincisi ise canlı vericiler. Kadavradan organ nakli için tüm dünyada kabul edilen birim ‘milyon nüfus başına gerçekleşen organ bağışı’ sayısıdır. Bu ABD’de 17, Avrupa Birliği (AB) ülkelerinde 20 civarındadır. Türkiye’de ise 2’dir. Kadavra organ bağışının arttırılması ideal hedef olmalıdır, ancak ülkemizdeki sağlık sisteminin yetersizliği nedeniyle kısa vadede bu sayının çok fazla arttırılması olası görünmemektedir. Kısa vadede çözüm bence canlı verici sayısının arttırılmasıdır. Kadavra bağışının yüksek olduğu ülkelerde dahi canlı vericili organ nakli sayısı giderek artmaktadır. Ülkemizdeki yasal düzenlemelere göre; hastanın kendisinin dördüncü dereceye kadar akrabaları, hasta eğer evliyse eşi ve eşinin dördüncü dereceye kadar akrabaları böbrek bağışlayabilir. Bu normal bir Türk ailesinde 300 kişilik bir potansiyel demektir. Doku uyumu hiç olmadan nakiller Türkiye’de çok sayıda diyaliz hastası var. Kan grubu uyumu aranmıyor Organ nakli konusunda Türkiye dünya ülkeleri ile karşılaştırılırsa, biz şu anda neredeyiz? A.D. Organ nakli tüm dünyada çözülememiş bir sorun. Sağlık hizmetlerinde en ileri gitmiş ülkelerde dahi, organ bulunmasındaki sorunlar Canlı verici sayısının arttırılmasının önündeki engeller nelerdir? A.D. Böbrek naklinde daha önce doku grubu uygunluğu şartı aranırdı, hâlâ ülkemizdeki birçok merkez doku uyumu olmadan böbrek nakli yapmıyor. Oysa biz Akdeniz Üniversitesi’ndeki çalışmalarımızda yüzde 50 doku uyumu olan böbrek nakilleri ile doku uyumu hiç olmayan böbrek nakilleri arasında 3 yıl sonunda bir fark olmadığını gösterdik. Aynı sonuçlar, bu yıl ABD’deki merkezlerin ortak istatistiklerinde de gösterildi. Kan grubu uyumsuzluğu durumunda da yapılan nakiller var sanırım... A.D. Kan grubu uyumsuzluğu durumunda da böbrek nakli yapılabiliyor. Bu yöntemin uygulanması ile Japonya’da böbrek nakli sayısı yüzde 12 oranında arttırılabildi. Canlı vericili böbrek naklinde vericinin güvenliği esastır. Bu tür ameliyatlar 1955 yılından beri yapılmaktadır ve uygun ameliyat öncesi hazırlıkların yapılması ile vericinin ileriye dönük hiçbir riske girmeyeceği birçok bilimsel çalışma ile gösterilmiştir, bu nedenle bu ameliyatlar tüm dünyada giderek artan bir şekilde yapılıyor. Yarın: Şeker hastalığı CUMHURİYET 09 K