Katalog

ÎAYFA CUMHURİYET 3 EKİM 2003 CUMA DİZt Türbanahoşgörü kaflayor11 Eylül şoku, tesettür tartışmalarına yeni bir boyut getirdi. Ayrımcılık damgası yeme korkusuyla fısıltıyla dile getirilen eleştirel görüşler yüksek sesle söylenmeye başlandı A vrupaBirliği'nin önde gelen ülkelerinden Almanya'nın kamuoyu, başörtüsü davalan nedeniyle anakronik bir laiklık-sekülerlik tartışmasına girdi. Almanya"da 6 yıldır çeşitl mahkeme süreçlerinden geçerek Anayasa Mahkemesi"ne gelen Afgan asıllı Fereshta Ludin'in davası geçen günlerde sonuçlandı. Federal Anayasa Mahkemesi'nin Ludin'in lehine verdiği karar sadece Baden- Württemberg eyaleti için geçerli. Eyalet yasalannda başörtü ile derse girilmeyeceğine ilişkin bir madde olmaması nedeniyle mahkeme, Ludin'in türbanla derse gireceği yönünde karar verdi ve bir anlamda nihai karan eyaletlere bıraktı. Mahkeme kararında aynca "Eyaletier türbanla derse girmeyi yasaklayabilir. Ancak bunun için yasal düzenleme gerekir. Bu boşluğu doldurmak Eyalet Meclislerinin işidir" denildi. Türban Avrupa Sarsı Kadroya geçmeye engel... Türkiye'deki dinci basında sevinç çığlıklanyla karşılanan karar, Almanya'nın bütününde geçerli olamayacağı gibi ortaya çıkan son durum üzerine bazı eyaletler türbanı yasakJamak için yasalannı değiştirmek amacıyla hemen harekete geçtı. Hessen, Aşağı Saksonya ve Bavyera eyaletlerinde türbanın yasaklanacağı açıklanırken Ludin davasının görüldüğü Baden - Württemberg eyalerinde ise konunun inceleneceği belirtildi. Eyalet eğitim bakanının kişisel müdahalesiyle öğretmenlik stajını başörtüsü ile tamamlayan Fereshta Ludin'in asli öğretmen kadrosuna geçme talebi ise reddedilmişti. Geçen yıl Federal tdare Mahkemesi, memurlann tarafsızlığı ilkesine gönderme yaparak Stuttgart Kenti Eğitim Müdürlüğü'nün karanm yerinde bulmuş ve Ludin'in itirazım reddetmişti. Yargıçlar, karar gerekçesinde "Öğretmenin kamu okulunda başörtüsü taşıması de\ letin kesin tarafsı/Jık ilkesini zedder" ifadesini kullanmıştı. Cumhuriyet'in Frankfurt bürosundan İrfan Ergin, Almanya'da türban tartışmalannın seyri hakkında şu bilgileri verdi: "Bugüne kadar özel işyerlerinde türbanla çalışöklan için işten çıkarüian Miislüman kadmlann açtığı davalar hep \ş\ eren aleyhine sonuçlandı. Alman kamuoyunun sol ve liberal kesimleri, dinsel inaruş. kanaat ve simgelerin açık bir göç toplumu olan Almanya'da, özeUÛde farkh değerler ve dünya göriişierinin kaynaşrjğı bir alan olan okuüardan uzak tutulmasını talep ediyoriar. Alman sosyal yaşanunda halen çok etkin bir güç olan katolik ve Protestan kiliseleri. bu hukuksal süreçler nedeniyle kendikrinin tarihten gelen ayncahklannın tarüşma konusu yapılarak \itirilmesi kaygısıyla, farkh İslamcı kuruluşlann okullarda İslam dini dersi verme, başörtüsü vb. taleplerine sıcak bakıyor." Federal Anayasa Mahkemesi'nin Ludin lehine verdiği karar, yalnızca Baden-Württemberg eyaleti için geçerli... 'Din kültürü' dersi... Alman kamuoyunun laik kurum ve kesimleri ise, okullardakı mevcut din ve mezhebe dayalı pratik din derslerinin kaldınlarak, yerine bütün dinlerin inanç dayatması yapılmadan tamtıldığı "din kültürü" veya "ahlak" dersi verilmesi taleplerini yükseltiyor. Federal Anayasa Mahkemesi 1995 yılında görüştüğü bir davada, Bavyera eyalerinde o tarihe kadar hemen her okulda bulunması zorunlu olan haçlann, din ve inanç özgürlüğünü zedelediği gerekçesiyle dersliklerden kaldınlması karannı almıştı. Yargıçlar, koyu muhafazakâr Hıristiyan Sosyal Birlik Partisi CSU'nun yıllardır iktidarda bulunduğu eyalette sert tartışmalara yol açan bu karan, "din ve de\1et işlerinin birbiriyle aynlığı ve devletin tarafszhğı'' ilkesine dayandırmışlardı. Türban konusunda Almanya ikiye bölünmüş durumda. Alman parlamentosunda da bizdeki gibi sık sık türban tartışması yapılıyor... A lmanya'da Eyalet yasalan belirleyici. Bugüne kadar özel işyerierinde türbanla çalıştıkları için işten çıkarılan Müslüman kadmlann açtığı davalar hep işveren aleyhine sonuçlandı. Alman kamuoyunun sol ve liberal kesimleri, dinsel inanış, kanaat ve simgelerin açık bir göç toplumu olan Almanya'da, özellikle farkh değerler ve dünya görüşlerinin kaynaştığı bir alan olan okullardan uzak tutulmasını talep ediyor. Mflli Görüşçüler HollmulaMa H ollanda'da son yıllarda sıklaşan başörtüsü tartışmalannı anlayabilmek için bu ülkenin sosyal tarihine, dinin Hollanda toplum dokusunun oluşmasında oynadığı role kısa bir bakış atmak gerekiyor. Katolik Vatikan'ın etkisinden 16. yüzyılda Protestan reform hareketiyle kurtulan Hollanda'da Protestanlar 17 ve 18. yüzyıllarda mutlak hâkimiyeti ellerinde tuttular. Bu yüzyıllar boyunca Katolikler ezilen bir azınlık konumunda kaldı. 18,19 ve 20. yüzyıllarda önce liberalizm sonra da sosyalizm ve sosyal demokrasi dinden bağımsız akımlar olarak ortaya çıktılar. Hollanda'da inanç ve dünya görüşü temelinde gruplaşma ve aynşma eğilimi, toplumun yapısında belirleyici rol oynadı. Her gmbun ferdi, kendi ayn kilisesine, okuluna, üniversitesine gitti; sendikasına, partisine üye oldu; kendi gazetesini okudu, TV ve radyo yayınını izledi. Cami sayısının 400'e yaklaşması, îslam okullannın çoğalarak 15'i geçmesi, İslam TV ve radyo yayınlanna başlanması kafalarda "Yeni bir gnıp mu ohışuyor" sorusunu uyandırdı. -"—- Bu gelişme, unutulmaya yüz tutan Hıristiyan değerlerin yeniden anımsanmasına yol açtı. Hollanda'da anayasanın inanç özgürlüğü ve eşitlik ilkeleri ışığında değerlendirilen türban birkaç yıl öncesine dek pek tartışma konusu olmadı. Özellikle Milli Görüş örgütünün türbanlı genç kız ve kadınlar için düzenlediği kurslar, kamuoyuna Müslüman kadınlann özgürleşmesi olarak yansıtıldı. Okullarda, üniversitelerde, banka ve süpermarketlerde başörtülü genç kız ve kadınlann sayısı çoğaldı. Kız öğrencilerin örtünmesini engellemek isteyen okullar, dini inanç, renk ve cinsiyet aynmını yasaklayan "Eşit Muamek Yasas" engeline çarptı. îlk engelleme, iki yıl önce Milli Görüş üyesi hukuk öğrencisi Ayşe Kabaktepe'ye uyguiandı. Zwolle mahkemesi, türbanlı Kabaktepe'nin mahkeme kâtibi yardımcılığı yapmasım, tarafsızlığına gölge düşüreceği "~ izlenimini vereceği gerekçesiyle reddetti."ll EyhU" şoku, tesettür tartışmalarına yeni bir boyut ve hız getirdi. Aynmcüık damgası yeme korkusuyla fisıltıyla dile getirilen eleştirel görüşler yüksek sesle söylenmeye başlandı. Başörtüsünün simgesel özeiliğine yapılan vurgulamalar çoğaldı. Bu yılın başlannda iki Faslı genç kızın Amsterdam'da bir meslek okuluna peçeyle girmesi, okul yönetimi tarafindan engellendi. Konuyu inceleyen "Eşit MuameJe Komisyonu", peçenin öğretmen-öğrenci ve ögrenciler arasındaki iletişime engel olduğuna hükmederek okul yönetimini haklı buldu. iskandinav ülkeleri Kıızey'de dalıa serbest A B ülkeleri içinde türbanın en geniş serbesti alanı bulduğu İs- kandinav ülkelerinde, türban tartışması arada bir yapılsa da Batı Avrupa ülkelerindeki gibi kriz haline henüz dönüşmemiş. İSVEÇ: Isveç'te okullarda türban ve başörtüsü kullanılmasına karşı her- hangi bir yasak yok. llkokullarda tür- banlı öğretmenlere de rastlanıyor. Sağ- lık sektöründe yardımcı hemşireler arasında türbanlılar da var. Türban za- man zaman tarbşma konusu olabiliyor. Göteborg'da bir tramvay sürücüsünün türban takmak istemesi engellenince kamuoyunda tartışma çıktı. Daha son- ra taşıma şirketi geri adım atarak ka- dın vatmanın türban kullanmasına izin verdi. Isveç Televizyonu'nda program su- nuculuğu için verilen ilanı yanıtlayan bir kadının türban kullanacağını söy- lemesı üzerine, yöneticiler ekrana tür- banla çıkılmasına izin verilmeyeceği- ni, buna gerekçe olarak da izleyicile- rin sunucunun dış görünüşüne dikkat edeceği için söylediklerinin ikinci planda kalacağını öne sürdüler. Bu olay da basında geniş yer aldı. Derslere glrllmlyor... İSVİÇRE: Kantonluklarla yöne- tilen Isviçre'nin Cenevre kantonlu- ğunda eğitim kurumlannda türbanla derslere girilmesine izin verilmiyor. 1997 yılında Cenevre'de Müslüman bir ilkokul öğretmeninin türbanlı ve tesettürlü derse girmesine okul idare- si tarafindan izin verilmedi. Öğret- menin, dinin gereği olarak lanse etti- ği kıyafetle derse girmek istemesi üze- rine mahkemeye yaptığı başvuru Lo- zan'daki Yüksek Mahkeme tarafin- dan 20 Kasım 1997 tarihinde redde- dildi. Cenevre Kantonu Eğitim Daire- si, öğretmenin derslerde türban takma- sını yasakladı. Bu karar Kanton Hü- kümeti tarafindan da onaylandı. Türban konusunda ısrarlı davranan öğretmenin Yüksek Mahkeme'ye yaptığı itiraz da reddildi. Mahkeme karannda kişilerin din ve düşünce özgürlüğünün anayasa ile güvence altına alın- dığı, ancak diğer taraftan ana- yasa uyannca eğitimin de di- ni açıdan tarafsız olması ge- rektiği vurgulandı. McDonald's... DANİMARKA: Hiçbir öğretim kurumun- da üniforma uygulaması bulunmadığı gibi türban konusunda da herhangi bir yasaklama bulunmu- yor. Ancak özellikle Or- tadoğulu göçmenlerin son yıllarda yaptıklan iş baş- vurulannda sözlü ya da ya- zılı olarak türban nedeniy- le reddedildikleri için yar- gıya yansıyan birçok dava bulunuyor. Danimarka'dakı- Iık kıyafet yönetmeliğinin dı- şında işyerlerinde giyilecek kı- yafetler konusunda herhangi bir yasaklama bulunmuyor. Ancak 2000'de McDonald's res- toranlar zincirinin başlattığı bir uy- gulama birçok işyeri tarafindan kop- yalandı. McDonald\ Müslüman ça- lışanlann kullanabileceği ve kendi Iogosunun bulunduğu özel türbanlar hazırlattı. Cahşanlannın yüzde 80'i yabancı olan ISS adlı temizlik şirke- ti ile Danimarka Devlet Demiryofu Şir- keti DSB de benzer bir uygulama baş- lattı. Bunu en son örnek olarak da Danimarka Kara Kuvvetleri Komu- tanlığı'nın yaptığı "Askerlerimizara- smda isteyen türban takabinr" açık- laması izledi. BİTTİ BffiBAKIMA SERVER TANİLLİ Hacıbektaş'tan Kırşehir'e... Niğde'den, günübirliğine Hacıbektaş'a geçtik. Güzelim bir doğanın ortasında bir kasaba burası. Idari yönden bir ilçe. Kendini hemen herkese sev- dirmiş bir kaymakamı var: Şayın Recep Yüksel. Be- lediye Başkanı Mustafa Özcivan ise, ciddiyet tim- sali. Ve her ikisi de, nasıl bir ılçede görev yaptıklan- nın bilincinde: Kasabanın atmosferine Hacı Bektaş Veli'nin ruhu sinmiş; her adımda, o büyük Anadolu ulusunu soluyorsunuz. Devletin de el atmasıyla, Hacı Bektaş Veli Müzesi ve Hacı Bektaş Veli Kültür Merkezi kurulmuş. Müze- yi bize, Arkeolog / Müze Müdürü Sayın Cevdet Üs- tündağ gezdirdi. 700 yıllık bir tarihle iç içe dolaştık. Sonunda Ulu Hünkâr'ın huzuruna çıktık ve el bağ- ladık. Bir 700 yılın derinliklerinden bize hatırtatır gi- biydi: Her ne arar isen insanda ara Kudüs'te, Mekke'de, Hac'da değildir Uyur iken tekrar uyanmış olduk. Kafamız ve ruhu- muz yıkanmış halde, huzurundan ayrıldık. Bir başka yerde, Mahzuni Şerife rahmetler diledik. Hacıbektaş, hep gelecege baktı. Milli Mücadele için- de deöyleydi; bugündeöyle. Şimdi, iki yıllık bir yük- sek okula kavuşmuş halde; yarın bir fakültesi, yakın yıllarda da üniversitesi olacak. Anadolu Aydınlan- ması'na ışık tutmuş olan bu ulu ocak hiç sönmeye- cek... • Hacıbektaş'tan Ürgüp'e geçtik. Ürgüp, bir doğa harikası. Yanı basında Göreme ve Avanos da öyte. Şimdilerde az da olsa, büyük bir tu- rist akını var. Insan yaşamı da o doğaya uymuş, biz de öyle yaptık; Haydar Haykır Bey'in işlettiği tipik bir Ürgüp evinde kaldık; birelimiz de Bülent Bey'in evinde oldu. Canlı, çalışkan ve fikir düzeyi yüksek bir halkı var kentin... Osmanlı dönemi olsun, Cumhuriyet döne- mi olsun, oradan devlet bürokrasisine ciddi insan- largelip katıldı. Bu vesileyle Suat Hayri Ürgüplü'vü hatırlamışolalım... _ Kentin yeni bir şansı da, Belediye Başkanı Bekir Ödemiş. Sahip olduğu akıncı ruhla, Ürgüp'ü-, yalnız Türkiye'ye değil, dünyaya açma çabasında. Ürgüp, yakın yıllarda bir dünya yıldızıdır. Umutlarla dolu ayrıldık oradan... • Ürgüp'ten Konya'nın Aksaray'ına geçtik. Yakın yıllarda il olmuş Aksaray, umur görmüş bir kent; hanlar, sultanlar kenti. Tarih dolu: Ulu Cami, Kur- şunlu Cami, Kızıl Minare, o büyük geçmişin tanıkla- n. Cumhuriyet'in ilk yıllarının da büyüleyici eserleri var: Hükümet Konağı, Aksaray üsesi, birmimartıgın çarpıcı örnekleri. Kent, vaktiyle Memiş Akın gibi yapıcı bir beledi- yeciye sahip olmanın nimetlerini tatmış. Ama şimdi- lerde, her Anadolu kentinde olduğu gibi bir beton is- tilası altında, bu arada bir cami furyası. Nasıl önle- meli bu salgını? Kentin içi gibi çevresi de tarih dolu: Ihlara Vadisi'ne, dünyanın sayılı doğa harikalarından birini görmeye gittik; ve orada binlerce yıllık bir uygarlıkla yüz yüze geldik. Oraya gösterılecek yakın bir ilgi, on binlerce turisti çekebilir buraya... Aksaray'a, Atatürkçü Düşünce Demeği'nin Baş- kanı Sayın Yılmaz Başbuğ'un daveti üzerine gittim ve saygın bir topluluk önünde "Türkiye Nereye Gi- diyor?" konulu bir konferans verdim. Başka aydın- larla da tanıştım. izaz ve ikram gördük, aynldık... • Aksaray'dan Kırşehir'e yollandık. Oraya da Atatürkçü Düşünce Demeği'nin Başka- nı, aynı zamanda öğrencim olmuş Sayın Avukat Adil Vahapoğlu nun daveti üzerine gittim ve Kemalizm üzerine konuştum. Yığınla aydın ve okurla tanıştım. Bir, gün görmüş kent de Kırşehir: Ahiliği, Ahi Ev- ran'ı duymayan var mıdır? Kent, tarihe tanıklık eden eserlerle dolu. Bir aydın düzey de orada: Çeşitli yük- sekokul ve fakülteler, buna katkıda bulunuyorlar. Kırşehir'den sonraki durağımız Ankara. Onu, başka duraklar izleyecek... Alman Bakan Schönbohm: ' Başörtülü " 'etmeneIJM —ı ~ yer yok' BERLtN (AA) - Alman Hınstiyan Demokrat Birlik Partili (CDU) Brandenburg eyaleti Içişleri Bakanı Jörg Schönbohm. okullarda başörtülü öğretmenlere yer olmadığını söyledi. Schönbohm, Berliner Kurier gazetesine yaptığı açıklamada. "OkuDanmızda başörtülü öğretmenlere yer yok. Başörtüsü, köktendinci ve erkek ile kadınm eşit oimadığı bir anlayışın işareti. Demokratlar olarak bu rür totaliter çabalara tüm gücümüzle karşı çıkmahyız'" dedi. Yanlış anlaşılan çokkültürlü bir hoşgörüyle hukuk devletinin temel ilkelerine zarar verileceğini \Tirgulayan Schönbohm, Berlin eyaletinin başörtüsünü yasaklama karan aldığına dikkati çekti. Sclıönbohm, Brandenburg eyaletinin, en azından Berlin ile birleşme çabalanndan dolayı bu yönde karar alması gerektiğini belirtti. "Büyük koaHsyon" ile yönetilen Brandenburg eyaletinin Sosyal Demokrat Partili (SPD) Eğitim Bakanı Steffen Rekhe ise Schönbohm'un görüşlerine karşı çıkarak başörtüsünün yasaklanması için henüz hiçbir neden bulunmadığını söyle*.