Katalog

t EYLÜL 2002 PAZAR CUMHURİYET SAYFA kultur(g cumhuriyet.corn.tr 15 'Dünya Barış Günü' bahane... Şairlerin dilinden banş özlemi: Savaşa direnen sanat;ZEYNEP ORAL Bugün 1 Eylül Dünya Banş Günü. T^Jazi ordulannın Polonya'ya gırdıği gün, Ikinci Dünya Savaşı'nın başlangıcı sayıldı, •"bir daha bunlar yaşanmasın" niyetine üünya Banş Günü ılan edildı... Yılda bir günlük anmalara, kutlamalara inandığımdan değil, ama eğer "Sa>aşa gitmeyin, savaşa katılmayiD, reddedin savaşmayı!" haykın- şını yinelemek ıçin, "bahane" olacaksa, hoş geldi sefa geldi savaşan dünyamıza, Dünya Banş Günü... Sakın yukandakı başlığa bakıp, sanatın sava- şı önleyebıleceğini sanmayın. Olsa olsa sa- nat, (geniş anlamda, edebiyatı da içine kata- rak kullanıyorum bu sözcüğü) bize, algıla- mayı, kavramayı, düşünmeyi, eleştinneyi, yorumlamayı, değerlendimıeyi öğretir. Dün- yaya, içinde yaşadığımız topluma, olaylara bakışımızı biler, karanlığın içindeki ışığı, ça- mvının içindeki cevheri görmemize yol açar. Şiddeti, baskıyı, savaşlan kanıksamamızı ön- ler Evet, savaşlann kanıksandığı bir dünyada ya- şıyoruz. Çünkü artık savaşlar gelip ekonomik çıkarlara, tek kutuplu dünyamızda ekonomik dayatmalara endekslı. (Bakınız dünkü ya- zım...) Irak savaşına bunca yakın olduğumuz günlerde bu ret çağnsını her zamankinden daha güçlü haykırmak gereğine inanıyorum... Şalrlerln dilinden Kendi sesimi kısıp, sözü şairlere bırakaca- ğım. Dünyayı yeniden bölüşmek amacıyla silahla- nan ülkelerden binydi Almanya, 2. Dünya Savaşı öncesinde. Faşist yönetimlerle dünya- yı kana bulayanlar karşısında yine Alman- ya'dan gelen Bertolt Brecht'in sesi savaşın anlamsızhğını ortaya koyacaktv. Işte "Duvara Tebeşirle Yazılan" 1 : "Savaş istiyoruz! / En önce vuruldu / bunu ya- zan." Yine Brecht'ten "Kardeşim Bir Pilot- tu": "Bir pilottu kardeşim. / Cüzel bir günde emri geldi / Hazır etti çantasını, / güneye doğru koyuldu yola. / Bir fatihti kardeşim. / Yerimiz yoktu yaşamaya. / Topraklar ele geçirmekti / öteden beri hayalimiz. / Kar- deşimin fethettiği yer şimdi / Guadararta dağlarında / Boyu tam bir seksen / derinli- ği elli." (Türkçeleri A. Kadir, Asım Bezirci) Aynı İTonik bakış Nicolas Guillen'de de var- dı: "...Dan! Dan! Dan! / Cidiyor ölü asker. / Dan! Dan! Dan! Daha ne askerler var bizde." (Türkçesi: Clkü Tamer) Paul Eluard'a göre "Asıl Adalet", savaşa karşı direnmektir. "İnsanlarda tek sıcak kanun / Üzümden şarap yapmaları / kö- mürden ateş yapmaları, / öpücüklerden insan yapmalandır. // tnsanlarda tek zorlu kanun, / savaşlara, yoksulluğa karşı / ken- düerini ayakta tutmalan, ölüme karşı ya- şamalarıdır." çocuKlar ve analar Nâzım Hikmet yalnız Hiroşima'da yedi ya- şında ölen kız çocuğunu, büyüyemeyen ölü çocuklan dile getirip silahsızlanmaya karşı • \ 1- Ahmed Arif, 2-Fazıl Hüsnü Dağlarca, 3- Bertolt Brecht. 4-Melih Cevdet An- day, 5- Nâzım Hikmet, 6- Boris V'ian, 7- Nicolas Guillen. • Tüm raporlara geçmiş bir gerçeğin altını çizmek istiyorum: "20. Yüzyılın ilk doksan yılında, silahlı çatışmalar ve savaşlarda yaşamını kaybedenlerin yüzde 9O'ı askerdi. Oysa, 1990 - 2000 yılları arasındaki tüm çatışmalarda ölenlerin yüzde 90'ını siviller oluşturmaktadır." Asker Kaçağı "Bay Başkan Yazıyorum bu mektubu sıze Beikı okursurıuz dıye Bulursanız eğer zaman... Şımdi elime geçtı Askere çağn kâğıdım Çarşambadan önce katılmak ıçın cepheye. Bay Başkan Istemıyoaım savaşmak. Zavallı ınsanlan oldurmek ıçın Gelmedim yeryuzune. Sızi kızdırmak değıl nıyetim. Söylemem gerek ama Kararım kesin: Asker olmayacağım. Doğduğumdan ben Gördüm babamın olüduğunü, Kardeşienmın savaşa gıttiğini ve çocuklarımın ağladığını... Armem çok act çektı, Şımdı mezannda Vız geliyof artık bombalar ona Vız geliyor şıırler, dızeler de. Ben hapısteyken Çaldılar karımı Çaldılar ruhumu Ve tum geçmışimı Yann sabah erken Ölü yılların yuzune Kapayacağım kapıyı Ve duşeceğım yollara. Yaşamımı dılenecegım Fransa'nın tum yollannda Bretagne'dan Provence'a Ve ınsanlara sesleneceğım: Reddedin boyun eğmeyı Reddedin savaşmayı Savaşa gitmeyin Reddedin savaşa gıtmeyi. Kan dökmek gerekıyorsa Bay Başkan Sizden ozvenlısı yoktur Kendı kanınızı dokun. Peşıme duşeceksenız eğer Soyleyın adamlarınıza Ben silahlı degılım, Çekebılırler tetığı. Boris Vian imza toplayan çocuklan desteklemekle kal- madı. ölüm araçlanyla yaşam araçlan arasın- daki ilişkıyı de kurdu şiırinde. Keşke yerimiz olsa da "Neyi Bildirir Sayılar" adh şıirinın türnünü sizlerle paylaşabilsem... "Sayılar bebelerin kundaklan / sayılar ta- butlan şehirlerin / öldürülmüş, öldürüle- bilecek olan / sayılar yaklaşan bir şeyleri bildirir / (...) Yıl 1962/62 yıhnda iki avcı uçağını sofraya koysak / çevirsek ete ek- meğe şaraba salataya / 40 milyon adam doyasıya yer içer / 40 milyon kediye de ar- tar ekmekten etten / kediler salata yemez, şarap içmez / kedileri ben kattım ziyafete / 2 balistik füze yakıp kül eder 150 kitaplığı daha kurulmadan onlar / 2 bombardıman uçağı 4 sağhk evini yükler yanına bomba- larının / (...) 62'den atomlu atomsuz silah- lanma yarışı 12 milyar dolar yılda /10 yıl- da 120 bin milyar / yıldızlann sayısına ya- kın mı bilmem /120 bin milyar yahut 150 milyon yapılmamış ev..." En çok analar ve çocuklardır şıirlerde dile gelen. Komşumuz Kostas Pigadiotis'i dinli- yorum. "Anasına yazdığı / mektubu buldu- lar / askerin almnda, / bitiremeden daha kapmıştı rüzgâr. / Şaşırdılar hangisine ve- receklerini / bekleyen bunca ananın, / im- zasızdı çünkü." Cahit Irgat ise "Anne girmem bu oyuncak dükkânına / Orda toplar, tayyareler, tank- lar var" diye çocuk rüzgârlannı ve tüm rüz- gârlan konuşturur: k 'Ben bir harp esiriydim / Bulutlan seviyordum, hürriyeti seviyor- dum / İnsanlan seviyordum, yaşamayı se- viyordum / Bulutlan gözlerimden boşalttı- lar bir gece. // Yalan söylemeyen dünyada / Ben de yalan söyleyemem. / Ve ben şeffaf, tertemiz / Pırü pırıl bağınyorum: Yetişir oltaya yem / Dile küfür olduğumuz / Yeti- şir bozuk para gibi savrulduğumuz. // Gözlerim var görüyorum: / Yan çıplak, çı- rılçıplak / Ölüîerle dolu toprak / Ölüler sarmaş dolaş / Ölüler sivil, asker, ihtiyar / Ölüler buram buram / Nefret kokuyor // Ve dilim var söylüyorum: Benim de altçe- nemi / Gözlerimi alacaklar belki de: Yaşa- mak ve hürriyet istedim diye / Ve belki bir sabah / Gün doğmadan az önce / Heykelim dikilecek / Bir darağacına." Özlem Şairlerin dilinde, banş, banş umudu, o son- suza özlem, hep ama hep canlı kaldı. Ataol Behramoğlu "Bebeklerin Ulusu Yok" şi- ırinde bu özlemi dile getiriyordu... Metin Eloğlu, özlemine öfkeyi katıyordu: "Yaşa- mak istiyorum / yaşamak istiyorsun / yaşa- mak istiyor // Böyle şiir olmaz diyeceksin; biliyorum. / Ama böyle dünya olur mu? / Böyle barış olur mu? / Böyle kardeşlik olur mu? / Biliyorum ki, katlanıver diye- ceksin; / Ama böyle de yaşamak olur mu!" Enver Gökçe "Kardeşlik Acılan"nda dile getirdi banş özlemini... Ahmet Arif "Vurul- muşum hiç sorgusuz, yargısız"; "Gül rae- meler değil / Domdon kurşunu / Param- parça ağzımdaki" diye hayallerini dile geti- rirken, kardeş bildiklerinin "Kirveyiz, kar- deşiz, kanla bağhyiz / Karşıyaka köyleri, obalanyla / Kız alıp vermişiz yüzyıllar bo- yu, /Komşuyuz yaka yakaya / Birbirine kanşır tavuklanmız" dediklerinin banşını özlüyordu. Dağlarca nötron bombasına öfkesini kusar- ken direnişinin ölümsüzlüğünü \iırguluyordu: "tğrenç buluşunla övünme de / Hadi öldür beni çabucak / Lnutma içerde biri var / çöktüremeyeceğin susturamayacagın / Yok edemeyeceğin biri / Benim banş sevgim." Oktay Rifat'ın ölü askerleri konuşturduğu ya da Venedik'te güvercini araması, Orhan Ve- li'nin Hitler'e ya da "Harbe giden san saçh çocuğa" seslenişi, savaşı lanetlemek, banş umudunu bilemek içüıdi... Son söz Melih Cevdet Anday'ın: "Ah gü- nüm yetse görmeye seni / Seni övmeye gü- cüm yetse / Barış çağı altın çağ / Son ozanı ben olavım bu özlemin / Bu özlem bitse". Uygarlık üzerine ilk belgesel ödüllü yönetmen Tolga Örnek tarafından yapıldı Dijital ortamda Hitit tarihi Kültür Servisi - 'Atatürk' ve 'Tanrüann Tahtı: Nemrut Dağı' gibi uluslararası ödüllü belgesellerin başanh yönetmeni Tolga Örnek yeni çalışmasıyla yine gündemde: 'Hititler'. Örnek, bu belgeselde yaklaşık bin yıl boyunca Anadolu topraklanna ve Ortadoğu'ya damgasını vou-muş, antik tarihin akışına yön vermiş, gerisinde eşine az rastlanır bir tarihi miras bırakmış olan Hititlerin hikâyesini anlatıyor. Hitit uygarlığı ûzerine yapılmış ilk belgesel olma özelliğini taşıyan 'Hititler', History Channel, Discovery Channel gibi kanallann yanı sıra Los Angeles ve • Filmde Hitit uygarlığının başkenti Hattuşaş, 1/40 oranında inşa edilen bir maketle hayat buluyor. Bu makete dijital teknoloji ile eklenen kent halkı, tapınaklan, sarayları, evleri ile yaşanan bir şehir yaratılıyor. Boston'un belli başlı sinemalannda da gösterilecek. Araştırma, senaryo yazımı ve çekim aşaması iki yıl süren 90 dakika uzunluğundaki belgeselin çekimleri Türkiye'nin yanı sıra Mısır ve Suriye'de de gerçekleştirildi. Film, dünyanın önde gelen yerli ve yabancı Hititologlan, Mısırologlan ve arkeologlanyla konu mekânında yapılan röpörtajların yanı sıra Haluk Büginer, Sanem Çelik, Fikret Kuşkan, Burak Sergen, Cüneyt Türel, Yeşim Ahç,Atilla Eroğlu, Yaman Tüzcet. Gülhan Elmalıoğlu ve Çağdaş Poyraz gibi usta tiyatrocular tarafından canlandınlan Hitit kral ve kraliçe karakterleriyle zenginleşiyor. : Filmde Hitit uygarlığının başkenti Hattuşaş, 1 '40 oranında inşa edilen bir maketle hayat buluyor. Bu makete dijital teknoloji ile eklenen kent halkı, tapınaklan, saraylan, evleri ile yaşanan bir şehir yaratılıyor. Hitit ve Mısır askerlerinin kostümleri, o dönemde kullanılan eşyalar, seramikler, savaş arabalan ve çivi yazısı gibi aynntılar Anadolu'da keşfedilmiş 25 binden fazla Hitit tabletinden ve müzelerdeki gerçek Hitit kalmtılanndan kurgulanarak yaratılıyor. Belgesel aynntılara gösterilen özen ve yaklaşık 30 Hitit yerleşim merkezinde gerçekleştirilen çekimlerle seyirciyi MÖ2000'de Hititli olmanın ne demek olduğunu anlayacağı bir tarih yolculuğuna çıkanyor. DVD / VCD Vanilor Anywhere but here (Burdan Başka Heryer) Yön: Wayne VVang Oyn:Susan Sarandon, Nathalie Portman, Bonnie Bedelia 1999. Renklı, 109 dakika 20th Century Fox-Tiglon. Mona Simpson'uı romanından aktan- lan film, düşlerinin peşinde koşanlann cesaretine eğilen özgün, duygusal bir ko- medi ve bir yol filmi. Birbirlerini çok se- ven, yine de birlikte yaşamaya zorlanan iyimser, hayallerle dolu bir anne ile gele- ceğini çizmeye kararlı gerçekçi bir kızın özlemlerine kavuşmak, diğer şehirleri ve dünyayı görmek amacıyla çıktıklan il- ginç yolculuklanna tanık oluyonız. "Özel Bölümler"deki tanıtım fılmiy- le kamera arkasına geçip filmin çekim serüvenini yönetmen VVang, yapımcı L. Mark, yazar Simpson, oyuncu Saran- Aslı SELÇUK don \ e Portman'ın saptamalanyla izli- yoruz. Ayncafragmanda var. Filmi, gö- rüntü kaybı olmaksızuı, sinemalarda gös- terildiği nitelikleriyle, geniş ekran boyu- runda Dolby Digital ses kayıtlanyla sey- redebiliyorsunuz. The Perfect Storm (Kusursuz Futına) Yön. VVolfgang Petersen ' Oyn: Geor- ge Clooney, Mark VVahlberg, \lary EH- zabeth Mastrantonio 2000, Renkli, 125 dakika' VVarnerHome Video-Tiglon. Gloucester, 1623'ten beri denize 10 bin kurban vermiş bir balıkçı kasabası. Sebastian Junger'in yaşanmış bir öy- küye dayanan kitabındanuyarlanan fılm, denizde yaşamlannı yitiren gözü pek ba- lıkçılann trajik öykülerinin yetkin, etkili bir çalışması. "Özel Bölümler"de oyun- cu ve teknik kadronun listesine, fragma- na, planlann çizimlerine ulaşılıyor. Fırtınannı göbeği mönüsünden yönet- men Petersen, yazar Junger'in yorumla- nyla birlikte fıbni baştan sona izleyebili- yorsunuz. "Kusursuz Fırtına'nın Yara- tımı"nda olağanüstü, soluk kesici çekim aşamalan, dijital efektlerin hazırlanma süreci, "Fırtına'nın Tanıklan n nda olay- lann gerçek tanıklan, yerel halkla yapı- lan söyleşiler, "Duygu Yaratımı"nda besteci J. Horner'le müziğin oluşumu, Sanatsal Kavram'da da yönetmenin açıklarrıala^^a^Yküçizimleri izlenebi- liyor. = ~ "Yours Forever" şarkısmı filmin fo- toğraflan eşliğinde dinleyebiliyor, Geniş Ekran-Dolby Dijital ses, etkili görsel efektlerle kendinizi neredeyse firtınanın ortasında buluveriyorsunuz. Uluslararası Hitit Kongresi başlıyor Kültür Servisi- Uluslararası Hititoloji Kongresi'nin beşincisı, 2-8 Eylül 2002 tarihleri arasında Kültür Bakanlığı, Çorum Valiliği, Çorum Belediye Başkanlığı ve Hitit Medeniyetini Araştırma Merkezi'nin işbirliği ile Çorum'da yapılacak. Yaklaşık 250 bilim adamının katılacağı bu uluslararası etkinlik, Hititleri dünyaya tanıtıp son araştırma ve kazılarda elde edilen bulgulan, bilgileri dünyaya tanıtmayı amaçhyor. Kongreye 65 yerli, 133 yabancı bilim adamı katılacak. Bunlardan yalnızca 98'i tebliğ sunacak ve tüm bu tebliğler daha sonra kitaplaştınlacak. Aynca, bu kongre yapıldığı kent olan Çorum'u dünyaya tanıtmak açısından da önem taşıyor. Kongrenin yapılacağı 2-8 Eylül tarihleri boyunca, tebliğ sunacak bilim adamlarına, Şapinuva, Hattuşaş (Boğazkale), Alacahöyük ye Yörüklü ören yerleri gezdirilecek. Öte yandan kongre sırasında 'Geçmişten Günümüze Uygarlıklar' adh Fotoğraf yanşmasırun ödül töreninin ardından, İbrahim Zaman'ın 'Türkiye'de Zaman'adlı fotoğraf sergisinin açılışı yapılacak. Aynca, kongre süresince Kültür Bakanlığı'nca '2002 Türldye Sanat Programı' kapsammda Ankara Devlet Klasik Türk Müziği Korosu, Tasavvuf Müziği ve Sema Gösterisi, Ankara Devlet Opera ve Balesi Modern Bale Gösterisi, tstanbul Devlet Modern Folk Müziği Topluluğu Konseri, Ankara Devlet Opera ve Balesi Sanatçıları Konseri ve Mersin Devlet Opera ve Balesi Sanatçıları Konseri izlenebilecek. Bir Şark Savaşt Güncesi Gilies Kepel Bir Şark Savaşı Güncesi • Kültür Servisi - Dünyanın önde gelen Islami hareketler uzmanlanndan biri olan ve 11 Eylül'ün hemen ertesinde, 13 Ekim-2Kasım2001 tarihleri arasında tslam ülkelerine yaptığı ziyaretlerde her kesimden insanla 11 Eylül saldınsı, Usame Bin Ladin ve siyasal tslam üzerine görüşen Gilies Kepel'in bu görüşmelerin yer aldığı kitabı "Bir Şark Savaşı Güncesi' adh kitabı Doğan Kitap'tan çıktı. TCick 2002' fotoğraf yanşması • Kültür Servisi - ÎETT Genel Müdürlüğü her yıl geleneksel olarak yapacağı fotoğraf yanşmalannm birincisini 'Clıck 2002' ismi ile düzenliyor. 15 Eylül'de katıhmın sona erdiği yanşmanın jürisini Türkiye'nin fotoğrafla ilgili önde gelen isimleri oluşturuyor. Tüm amatör fotoğrafçılara açık olan yanşmaya katılan fotoğraflan tzzet Keribar, Mehmet Mutaf, Sıtkı Kösemen, A. Halim Kuşaksız gibi fotoğraf sanatçılannın yanı sıra lETT Genel Müdürü Rıdvan Aslan, Fuji Fihn Türkiye Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Garan, Beşiktaş Spor Klübü Başkanı Serdar Bilgili ve Marmara Üniversitesi lletişim Fakültesi Oğretim Görevlisi Kayıhan Güven'den oluşan seçici kurul değerlendirecek. Yanşmaya katılan fotoğraflardan seçilen 100 tanesi eylül ayı içinde Beyoğlu'nda açılacak olan açıkhava sergisinde halka tanıtılacak. Aynca yapılacak ödül töreni ile kazananlara hedıyeleri teslim edilecek. (212 696 25 56) Fanl Say Sıvas'ta • Kültür Servisi - Besteci ve piyanist Fazıl Say, Sıvas Kongresi'nin yıldönümü olan 4 Eylül günü Sıvas'ta bir konser verecek. Sanatçı aynca, Âşık Veysel'in köyü ShTİalan'a da giderek köylülerle söyleşi yapacak, onlara piyano çalacak. Say, Kurtuluş Savaşımızın başlatılması yolunda önemli bir aşama olarak bilinen, Sıvas Kongresi' nin yıldönümü kutlamalanna kahhnaktan mutluluk duyduğunu belirtirken, Aşık Veysel'in köyüne gitme fırsatını ise çok anlamlı bulduğunu, orada Anadolu'nun köklü bir kültür geleneğiyle buluşacağını ifade etti. Arkeoloii toplanüsı • ÇANAKKALE (AA) - Çanakkale 11 Kültür Müdürlüğü, Çanakkale Belediyesi ve Troia Dostlan Derneği işbirliğiyle düzenlenen toplantıyla, 2-6 Eylül tarihleri arasında şehirde 5 ayn bölgede sürdürülen arkeolojik kazılann ekip başkanlan çalışmalarla ilgili olarak halkı bilgilendirecek. Çanakkale'nin tarihi mekânlanndan Yalı Ham'nda yer alacak olan toplantı kapsammda, her gün bir heyet başkanı yürüttükleri kazı çalışmalan üzerine bilgi verecek. 'Türkiye'nin Yüzteri' • BUDAPEŞTE (AA) - Macanstan'ın başkenti Budapeşte'de yer alan Gülbaba Türbesi'nde, Macar fotoğraf sanatçısı Janos Gergely ve Türkolog Judit Kovacs'ın, 'Türkiye'nin Yüzleri* adlı fotoğraf sergisi, Budapeşte Büyükelçisi Ender Arat'ın da ^ katıldığı törenle açıldı. Bir ay sürecek sergideki yapıtlanyla, Gergely ve Kovacs Türkiye'de çeşitli bölgelerdeki Türk mimarisi ve Türk insanını objektiflerinden yansıtıyorlar. Gergely ve Kovacs, Türkiye'nin çeşitli bölgelerinde fotoğraf çalışmalannı sürdüreceklerini belirtti.