Katalog

EYLÜL. 2001 SALI CUMHURİYET SAYFA T3SAVAŞ KORKUSU edirginlikle ilk seansı yüzde 10.2'lik bir kayıpla bitiren İMKB, ikinci seansta toparlandı Piyasanınfrenipatladı• Altın ve döviz piyasalannın ateşi bir türlü söndürülemedi. ABD Dolan 1 milyon 540 bin liraya tırmarıırken Alman Markı 730 bin liraya fırladı. • Hazine'nin borçlanma faizleri yüzde 4'lük artış kaydetti. Faiz piyasalarında Hazine bonolannın ortalama bileşikleri yüzde 97'lere yükseldi. 6 Mart 2002 vadeli Hazine bonosunun bileşik faizi yüzde Cumhuriyet altını 98 milyon liraya sıçradı. 96.9 'dan işlem gördü. Ekonomi Servisi - ABD'nin, yaşanan olay- ıra karşılık yakın zamanda Afganistan'abir larekâta gıreceği haberleri piyasalarda tedir- ;inliğı had safhaya çıkardı. Türkiye'ye yakın bir bölgede savaş çıkma- >ı ihtimali nedeniyle ülke riskinin artacağı jeklentikri de piyasalardaki yangmı körük- edi. Altm ve döviz piyasalannın ateşi bir türlü söndürülemezken, Hazine'nin borçlanma fa- izleri yüzde 4'lük artış kaydetti. ABD Merkez Bankası'nın yanm puanhk faiz indiriminin Amerika borsalanna olumlu yansıyacağı beklentisiyle toparlanan borsada düşüş dün de sürdü. ABD Dolan 1 milyon 535 bin liraya tırma- nırken Alman Markı 723 bin liraya firladı. 24 ayar altının gramı 14 milyon 565 bine çı~ karken Cumhuriyet altmı 98 milyon Hrayasıç- radı. Faiz piyasalannda ise Hazine bonolan- nın ortalamabileşikleri yüzde 97'lere yüksel- di. 6 Mart 2002 vadeli Hazine bonosunun bi- leşik faizi yüzde 96.9'dan işlem gördü. Faiz ve dövizin hızla yükselişe geçmesin- den etkılenen lstanbul Menkul Kıymetler Borsasf nda bileşik endeks ilk seansta yüzde 10.2 düşüş kaydetmesıne karşın günü yüzde 2.15'lik kayıpla 7766 puandan kapattı. Uzmanlar, piyasalardaki güvensizliğe be- lirsizliğin de eklenmesiyle halkın sermaye pi- yasalanndan kaçarak hızla dövize kaydığını bildiriyorlar. Yatınmcının sağduyulu davra- narak gelişmeleri beklemesi gerektiğini söy- • ABD Merkez Bankası'nın yanm puanlık faiz indiriminin Amerika borsalanna olumlu yansıyacağı beklentisiyle toparlanan borsada düşüş dün de sürdü. Borsa günü yüzde 2.15'lik kayıpla kapattı. leyen uzmanlar, "Uluslararası borsalarda ka- yıplar sınırh olurken, Türkiye'de bir yandan TL hızla değer kaybetti. Bir yandan da İMK- B'de yaüruncı panik halinde saüşa geçtL Bu durum piyasalardaki güvensizliği dahada de- rinleştirdi" görüşünü dile getiriyorlar. Piyasalann verdiği sert tepkinin abamlı ol- duğuna dikkat çeken uzmanlar "Bu ortamuı sürmesihalindeuluslararası arenadadeğeryi- tirendolarbizdeyinedeğer kazanmayısürdü- recektir" ifadesınde bulunuyorlar. NEVV YORK BORSASI'NDA DÜŞÜŞ- Borsamn açıhşındakısa bir anma töreni yapuarak saldınlarda ka>bedilenler atukİL BAYRAKLARLADONAT1LD1 -VVaüStreetsaldından sonraki ilk gününde ABD bayraklaıyla donaüldı. HONG-KONG'DA SAYGI DURUŞU-Borsa, saldındaya- şamlannı yıtirenlere bir dakikahksaygı duruşu De açıldı. Dow Jones Sanayi Endeksi, son iki buçuk yılı aşkın süredir günü ilk kez 9000 puanm altında kapandı Wall Street'te tarîhiEkonomi Servisi - Amerika'da te- rörist saldmnın ardmdan 4 gündür kapah olan borsaların açılmasıyla beklenen düşüş yaşanırken, gerek Avrupa gerekse Asya borsalannda- ki kayıplar dün de sürdü. Petrol fiyatlanndaki yükseliş du- nılurken, yatınmcı altına dün de ta- lep gösterdı. Döviz piyasalannda ise euro dolar paritesı inişli çıkışh se- virini devam ettırdı. ABD'de New York Borsası, 1929'daki 'Büyük Bunalım'dan be- ri en uzun sürelı kapah kahşınuı ar- dından dünü rekor düşüşle kapadı. 11 Eylül Salı sabahı Dünya Tica- ret Merkezi (DTM) ikiz gökdelen- lerinin intihar yolcu uçaklanyla yer- le bir edilmesi ve eşzamanlı olarak Savunma Bakanhğı Pentagon'un da vurulması yüzünden 6 gün kapah kalan dünyanın en büyük borsası konumundaki New York Borsası dün yeniden açıldı. Borsannı temel göstergesi Dow Jones Sanayi En- deksi, son iki buçuk yılı aşkın süre- dir günü ilk kez 9000 puanm altın- da kapandı. Dow Jones Endeksi son seansta 681 puan düşüşle (yüzde 7) ilk hesaplamalara göre 8 bin924 pu- andan kapandı. Borsanın bundan önceki düşme rekoru 14 Nisan 2000'deki 617.78 puanlık günlük düşüşüydü. Teknolojişirketlerihis- se senetlerinin takip edildiği Nas- daq Birleşik Endeksi de 115 puan düşerek (yüzde 6.8) günü 1.579 pu- anla bitirdi. Standard & Poor s 500 Endeksi ise 53 puan düşüşle (yüzde 4.9) 1.038 puandankapandı. Borsa- nın önde gelen göstergesi konumun- daki Dow Jones Sanayi Endeksi açı- lışta 114 puan azalarak 9.492 pu- ana, teknoloji endeksi Nasdaq 96 puan azalarak 1.599 puana geriledi. Borsanın ilk seansmda özellikle sigorta ve havayolu şirketlerine aıt hisselerin yoğun şekilde satışa su- nulmasından endişe ediliyordu. Finans sektörünü izleyen uzman- lar ise tüketicinin güveninin sağlan- masmın kaçınılmaz olduğunu, aksi halde ABD ekonomisinin, geçen sa- lı günkü saldınlann ardından eko- nomik durgunluğa sürükleneceğini belirtiyor. ABD Dolan'nın değer kaybını önlemek için Amerikan Merkez Bankası (FED), yanm puanlık faiz indirimine gitti. Avrupa Merkez Bankası'nın dayatmmcılara destek için aynı yönde bir karar almasına karşm, New York Borsası hızh dü- şüşten kurtulamadı. ABD Merkez Bankası, bu yıl yanm ile 3 puan ara- sında 8 kez faiz oranlannı düşürdü. Avrupa borsalannda günlük de- ğişim yüzdesi 1.5 ile -4 aralığında oluştu. Londra borsası günü yüzde 2.23 düşüşle kapaken, Yunanistan borsası'nda yüzde 6.3 gerileme kay- dedildi. ABD'de dolar 116 yen seviyele- rine gerilerken Tokyo'da dolar-yen paritesi 119 düzeyine çıktı. Avust- ralya'da ise yatınmcılann borsadan bir anda 30 milyar dolar çekmesiyle endeks. yüzde 4.8 değer kaybetti. Normandy Madencilik A.Ş. Ovacık Altın Madeni Toplum'un izni ve yöre halkının desteği ve katılımı ile çalışan Ovacık Attın Madeni'ndeki deneme üretimi sırasında Sağlık ve Çevre Bakanlıkları'na taahhüt edilen sınırlar içinde Temmuz ayında yapılan günlük çevresel ölçümlerini içeren 2. Aylık Raporunu Türk Toplumu'nun dikkatine gururia sunar. • Atık Havuzu'na giden atıksuda'ki siyanür, Türk Gıda Kodeksi'nde sert çekirdekli meyva konserveleri için saptanan üst sınırın 12'de biri, atık havuzu'ndan tesise geri dönüş suyundaki siyanür değeri ise 25'de biri düzeyindedir. • Atık metal değerleri, "Yok" düzeyindedir. • Havadaki hidrojen siyanür gazı "Sıfır" olarak ölçülmüştür. • Havada asılı partikül ortalama değerleri, kent içinde müsaade edilen değerden düşük bulunmuştur. • Gürültü, konut-içi oturma odası için izin verilen sınırın altındadır. • Çöken toz ölçümlerinde, sınır değerler sağlanmıştır. • Kimyasal maddelerin ithali, taşınması, depolanması ve kullanılmasında, Çevre Bakanhğı Taahhütnamesi ile tam bir uyum sağlanmıştır. • Maden faaliyete geçmeden önce ve sonra alınan ölçüm sonuçları karşılaştırıldığmda, madencilik faaiiyetlerinden dolayı yerahı sularına olumsuz etkisi olmadığı saptanmıştır. Kuruluşumuza yeni alınan tüm elemanlara ve müteaahitlere çevre eğitimi verilerek, Normandy nin çok güçjü olduğu "En İyi Çevre Yönetimi" konusundaki kişisel sorumluluklart anlatılmaktadır. Bütün bu bilimsel ve teknik veriler - Ovacık Altın Madeni'nde yürütülen madencilik faaliyeti nedeniyle yöre halkının sağHğı ile suyu, toprağı ve havasımn herhangi bir tehlike altında olmasının mümkün olmadığını ispatlamaktadır. Ovacık Altın Madeni, Avrupa'da 16, ABD'de 126, Kanada'da 80 ve Avustralya'da 140 çalışan tesis arasında, dünya'daki mevcut uygulanabilir en iyi teknolojiyi ve en yüksek çevre standartlarını yansıtmakta olup, bugüne kadar bu tesisin performansına erişen tek bir tesis bilinmemektedir. Kamuoyu'na Saygılarımızla Duyururuz. www.ovacik-altin.com DÜNYADA 8-9 OLAN KAYTT D1ŞI TÜRKİYE'DE YÜZDE 50 Ekonomide kayıp cennet ANKARA (AA) - Türk ekonomisi- nin neredeyse yansı görünmüyor, ka- yıtlarda yeî almıyor. Bu durumekono- mik tahlilleri ve kararlan da etküiyor. ABD. Japonya. Isviçre gibi ülkeler- de yüzde 8- 9'a kadar inen kayıt dışı ekonomininbüyüklüğünün Türkiye'de yüzde 40-50 arasında olduğu sanılıyor. Devlet lstatistik Enstitüsü (DÎE), Türkiye Işveren Sendikalan Konfede- rasyonu (TİSK), Dünya Bankası veri- lerinden yaptığı hesaplamalara göre, Türkiye'nin kayıt dışı ekonomisinin büyüklüğü 2000 yılı rakamlanyla 80,8 milyar dolarla 101 milyar dolar arasın- da tahmin edili- yor. Kayıtdışı eko- nominin oranı ABD'de yüzde 9, Japonya ve Isviç- re'de yüzde 8. în- giltere yüzde 11, Hollanda'da yüz- de 12ikenAlman- ya'da yüzde 14, Fransa'da yüzde 15, Kanada'da yüzde 16, Dani- marka'da yüzde 19 iken Ispanya'da yüzde 24, îtalya'da yüzde 26'ya ulaşı- yor. Hatta bu oran, Rusya'da yüzde 40'a, Meksika'da yüzde 49'a, Filipin- ler'de yüzde 50'ye, Mısır'da yüzde 68'e, Tayland'da yüzde 70'e, Nijer- ya'da yüzde 76'ya kadar yükseliyor. Bu açıdan oldukça sıkı uygulamala- n olan ABD'de ekonominin büyüklü- ğüne koşut olarak kayıt dışı ekonomi Türk ekonomisinin 3-4 katıbir büyük- lüğü. 1999 rakamlanyla 799,2 milyar dolanbuluyor. Buülkeyi, veri bulunan 22 ülke içinden, yine 1999 yılı rakam- lanyla 324,4 milyar dolarla Japonya, 302,4 milyar dolarla Italya, 294,5 mil- yar dolarla Almanya, 218milyar dolar- *=* J R <^ _ • Kayıt dışı nedeniyle toplanamayan vergi miktarı 2000 yılında o zamanki kurlarla 17 ile 21.2 milyar dolar arasında. Bu tutar IMF'den sağlanan 19.6 milyar dolarlık mali yardıma eşit bir rakamı ifade ediyor. la Fransa, 210,2 milyar dolarla Meksi- ka, 154,4 milyar dolarla Ingiltere, 139.9 milyar dolarla Ispanya, 131,6 milyar dolarla Rusya, 101 milyar do- larla (2000 yıh rakamı yüzde 50 kayıt dışı ile) Türkiye izliyor. Vergi ahnamıyor Kayıtlı ekonomisi 2000 yılında 201,9 milyar dolar olan Türkiye'nin, kayıt dışı ekonomi dahil edildiğinde milli geliri 282,7-302,9 milyar dolara (kayıt dışı oranı yüzde 40-50) ulaşıyor. Bu şu demek; 2000 yılı verileriyle as- lmda 282,7-302.9 milyar dolar olan gayri safi milli ha- sıla (GSMH) resmi olarak 201,9 milyar dolar görünüyor. Bu durumda cari GSMH'si aslmda Isviçre büyüklü- ğünde olan Türki- ye'nin milli geliri- nin üçte biri resmi kayıtlarda görün- müyor ve bu gelir- den vergi alınmı- yor. Aynı yıl, Tür- kiye'nin, 3.090 dolar görünen kişi ba- şına milli gelir, aslmda 4.640 dolan buluyor. Türkiye'de kayıtdışı ekonomi nede- niyle oldukça büyük bir vergi kaybı da meydana geliyor. Toplanamayanvergi miktannınkayıt dışı ekonomi nedeniy- le 2000 yılında o zamanki kurlarla 17 ile 21,2 milyar dolar arasında olduğu sanılıyor ki bu da Uluslararası Para Fo- nu'ndan (IMF) sağlanan 19,6 milyar dolarlık mali yardıma eşit bir rakamı ifade ediyor. Bu vergi kaybının önemi, 2000 yılında toplamvergi gelirleri 42,4 milyar dolar, bütçe açığı 22,6 milyar dolar olan bir ülke için daha iyi anla- şılıyor. IŞÇtNİNEVBENİNDEN ŞÜKRAN SONER Bdeki Bulgurdan Olup bitenin çaresiz öfkesinde, geçerli sözcükle depresyonunda herkes bir şeylere çok takılıyor ya.. Ben de bu işin bize yaradığına ilişkin yaklaşımlara ka- fayı takmış bulunuyorum. Bızimkilerde, "Şimdi Batı bizi daha iyi anlayacak. Terörden neler çektiğimizi bi- lecek. Batı Bloku'nun içinde tek Müslüman ülke ola- rak Türkiye'nin konumu, önemi daha iyi kavranacak. NATO'dakiyeri, değeri bilinecek. Sadece bu neden- te kredi gelecek,'krizden çıkmasına yardım edilecek.." diye uzayıp giden bir iyimşeriik.. bir iyimseriik. Unutmuş olamazsınız, Özal da Körfez Savaşı sıra- sında bızleri ne rüyalarla uyutup durmuştu. Irak Türk- lerini kurtararak Basra Körfezi'ne kadar uzanıvermif, petrol yataklanna el koyuvermiştik. Dimyata pirince giderken eldeki bulgurdan olmuş, özal'ın askerlerin uyanlannı dinlemeyen, kraldan çok kralcı, Amerikancı politikalannın acı bedellerini ödeye ödeye bu günlere geldik. Petrol akmayan boru hattının, ambargonun ödenen bedelleri, kaybettiklerimizin en kolay ölçülebilir, görü- len yüzü. Ya zaten iyi yürümeyen komşuluk ilişkileri- mizin bozulan boyutlannda, katlanan terörde yitirtlik- lerimiz? Savaş sırasında sırtımızı sıvazlayanlar, en çıp- lak rakamlarla kaybettiklerimiz için bıle bir tazminat ödemesinde çamura yattılar. Türkiye'nin bir daha to- parianamamasından, krizden krize geçmesinde Kör- fez Savaşı'nın çok ağırlıklı bir yeri olduğunu reddede- cek ekonomist çıkabileceğini sanmıyorum.. Körfez Savaşı'na uzaktan yakından bulaşmış ülke- lerin durumuna bir bakın. Zengin Kuzey cephesinden olanlar, başta ABD güçlerine güç katıp zenginleşirter- ken yoksullar savaşla yakınlık derecelerine bağlı, be- del üstüne bedel ödedıler. Bu kez durum çok daha ciddi. Elbette bir tek Türki- ye açısından değıl. Terörün kullandığı yolcu uçaklan, küreselleşmenin sımge güç odaklannı hedef almıştı. N/urgun ABD topraklannda. Biz doğal olarak medya- nın ilgi odağında başta ABD zengin kuzeyde yaşan- makta olan acılara tanıklık ediyoruz. Zengin kuzeyin kendini güvenlikte gören bireylerinin, ilk kez ürkütücü boyutlan ile kendilerine de uzanmışterör karşısındaki korkulanna, depresyonlanna, tepkilerine tanıklık edi- yoruz. Hiç de yıllardır bıze yutturulduğu gibi, küttür, eğitim birikimleri, zenginliklen, uygarlıklan, yerleşik demokra- sileri, insan haklan ile bağdaşır bir çizgide değil. Kork- mak, güven duygusunu yitirmiş olarak depresyona girmek insanlık hallerinden. Ancak reflekslennde, tep- kilerinde, ayncalıklı olmanm, herşeyı kendıne hak gör- menin, kendi dışındaki insanlan ezmenin, acımasız, üs- tünlük, bencıl kültürün bütün ögelen var. Sadece, başta ABD dünyanın her yerinde ırkçı, fa- natik gruplann Müslümanlara yönelik saldınlanndan söz etmiyorum. Son büyük terörün tahrik, güven duy- gusunu sarsma, depresyona sürükleme boyutu olma- dan da ABD'nin ırkçılannın zencilere yönelik, şimdi Müslümanlara dönüşen insan avı, Alman dazlaklannın Türklere yönelik ev yakma ile noktalanan en küçük bir bahane ile ateşlenen çeşitli saldın eylemleri vardı. Ürkütücü olanı bu büyük terör eyleminin ateşleme- si ile aldığı boyutlar, ırkçı, hasta egilimli kişileri aşan, en sıradan insanı içine alan, siyasetçinin, medyanın kit- lelere hoş görünme adtna yönlendirmelen, tırmandr- malan. Avrupa'da, Amerika'da akrabalan olanlar görüşme- lerinden haberiidirier. En sıradan ilişkilere, sokaklara yansımış, hortlamış bir düşmanlık söz konusu. He- men Türkiye'den Almanya'ya gidenlere dahi vize tş- lemleri durduruldu. Hâlâ açılmış değil. Yabancı işçi al- ma programlan ertelendi, yaşanan terörte; ne alaka? Başkan Bush bile her ne kadar sonradan duzeltil- se de söyleminde Haçlı seferi sözcüğünü kullanmış o^ du. Amenkanvari "S/z beysbol maçınız/a ilgilenir), biz hazıriıklanyapalım" söylemi ile ilkgünün paniğinde kal- masını dilediğimiz "savaş, saidın" sözcüklerini ağzın- dan düşürmüyor. Roma arenalannda köleleri aslanlar- la dövüştüren Romalılann gaddar tempolannda "ölüm.. ölüm" bağnşları gibi bir isteri zengin kuzey- den yoksul güneye, şimdilik Haçlı seferi güdülerinde yönelmtş bulunuyor. Terörün kökü, Afganistan, Irak bombalanarak kazı- nabilir mi? Televizyonlarda yoksul güneyden, can korkusu ile başlayan yeni göç dalgalannın görüntüleri. Afganis- tan'dan kaçmaya çalışanlara "Usame bin Ladin ve adamlan da kaçabilir" kaygısı ile kapılar kapatılıyor. Pa- kistan bir yandan açılacak savaş için üs ve sınırlann kapatılmasını ısteyen ABD, diğer yandan fanatik, ra- dikal Islamcılar tarafından sıkıştınlıyor. İki ateş arasın- da her şıkta halkı bedel ödemeye mahkûm. Çoğunluk Islam ülkeleri aynı konumda. Bu ülkelere egemen, ka- sıp kavuran Islami terör örgütlerinden en son kurtuluş yolu olsa olsa zengin kuzeyin, ABD'nin günahsız hal- kını yakacak bombardımanı otabilir. Terörün kökü böyle mı kazınacak? Teröre yataklık yapan bataklıklar böyle mi kurtulacak?.. Dünya, banştan, sağduyudan bu kadar uzaklaşmış- kenTürkıye'nin kazançlı çıkacağı söylemleriyokmu?.. Sinirieri diken diken etmeye bire bir... sukransoner(âyahoo.com Cüvenlik endisesi IMF toplantılan ertelendi Ekonomi Servisi - Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Dünya Ban- kası'nın 29-30 Eylül için planlanan sonba- har dönemi toplantıla- nnı, güvenlik endişe- siyle ertelendi. Dünya Bankası ve IMF, tarafindan yapı- lan ortak açıklamada toplantılann ertelen- mesinin gerekliliği hu- susunda anlaşmaya vanldığı belirtildi. Toplantılannyenitari- hi henüz takvime bağ- lanmadı. Ancak Dün- ya Bankası'nın kalkın- ma çahşmalanna alter- natifkalkınma projele- ri çıkaran ve uygula- yan uluslararası sivil toplum örgütüve Ban- ka'yı çokeleştiren Ox- fam, IMF ve Dünya Bankası'nm bu yılki toplantıyı ertelemek yerine, tamamen iptal etmesini, bu dönemin de, ABD'deki terörist saldırılarda ölenler için yas tutularak ve insani eylemlerde bu- lunarak geçirilmesini istedi. Bu arada küre- selleşme karşıtlan da IMF ve Dünya Banka- sı'nm karan öncesin- de yapılacak olan pro- testo eylemlerinin te- rörist saidın nedeniyle ertelendiğini açıkla- mıştı.