Katalog

SAYFA CUMHURİYET 29ARALJK2000CUMA 10 2 0 0 0 D E E K O J N O M I / ekonomi@cumhuriyetcom.tr Hisse senediyatınmcısı, 1999'dayüzde 485 y likartışla sevinirken 2000'deyüzde 38 likkayıpla üzüldü 2000, borsarundepremyıh olduYAVUZBARLAS Borsa, 2000 yılında bir yandan hükümetle IMF arasındaki anlaşmalara kilıtlenirken bir yandan da mali sektöre yönelik operasyonlarla çalkalandı. Yatınmcıyı kimı zaman büyük halka arzlann heyecanı alırken kimi zaman da tahtası kapatılan hısselenn endışesi sardı. Borsa yatınmcısı 1999'da yüzde 485'lik artışla sevinirken 20O0'de yüzde 38'lik kayıpla üzüldü. IMF ıle imzalanan stand-by anlaşması ve açıklanan kur politikası gibi etkenlerle 1999'un son ayında yükselme eğilimine gıren borsa endeksi, 18 Ocak'ta 20 bin puaru zorlayarak 19 bin 577 puanla doruğa ulaştı. Borsa endeksi şubatta ise kâr realizasyonu amaçlı satışlar ve ocak enflasyonunun yüksek çıkması gıbı nedenlerle yüzde 4.6 geriledi. Mart ayında hisse senetleri eride kalanyılda borsayı, en çok siyasi tartışmalar ve banka opemsyonlan etMledi. Bunalım IMF 'nin ek kredileriyle atlatılırken yatınmcıyıl sonımda gözünü tekmrfatpiyasalanna çevirdi. piyasasında net alıcı pozısyonuna geçen yabancı yatınmcılar mart ayına damgasını vurdu. 28 Mart'a kadar hızlı çıkışını sürdüren borsa, cumhurbaşkanlığı seçimlerine yönelik anayasa değişikliği oylamasından olumsuz sonuç çıkması ile darbe aldı. Siyasete göre hareket etti Endeks, cumhurbaşkanı adayı konusunda yaşanan belirsizlikler ve siyasal istikrarsızlık işaretlerinin dağılmasıyla yeniden artışa geçti. online sisteme hazır 2000 yılında, Istanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB), 3 Mayıs'ta Kırgız Borsası'nın sermayesine yüzde 27.4 iştirak oranı ile ortak olmasının ardından, 20 Haziran'da Bakû Borsası'na yüzde 5.26 payla ortak oldu. tMKB'de ahm-satım işlemlerinde elektronik ortama geçilerek online sisteminin altyapısı hazırlandı. Nisan ayında ise hızlı bir çıkış yaparak yüzde 20.6 artışla ayı 19 bin 206 puandan kapadı. Borsayı mayıs ayında ikinci GSM 1800 ihalesi heyecanı alırken bir yandan da borsada, ABD Merkez Bankası'nın dolann faizini yükseltmesinin etkisi görüldü. Enflasyonda düşüşün hızlandığı haziran ayında borsada yatınmcı, yabancı yatınmcılann satışlarırun etkisiyle ayı zararla kapadı. Düşüşte büyük halka arzlann beklenenı vermemesı de etkili oldu. Borsa, temmuz ayında ise Turkcell'in ÎMKB ve New York borsasında halka arzına kilitlendi. Yabancı yatınmcının, Turkcell hisselerine büyük talepte bulunacağı beklentisi para piyasalannı da hareketlendirdi. Sezer-hûkfimet tarfaşmalan Öte yandan, ağustos ayına gırdiğimizde borsaya siyasi gelişmeler yön verdi. Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer ve Başbakan Bülent Ecevit Borsa endeksi 2000 yılını böyle geçirdi Yıllık enflasyon yüksek çıktı. 19.577 19.406 BANRAPfTAL LTIBANK * • Etıbank ve Bankkapıtal'e el konuldu Banka operasyonlan Yabancılar satışta Halka arzlara talep yok GSM 1800 ve Tüpraş'ın halka arzı Cumhurbaşkanı Hükûmet anlaşmazlığı Yabancılar alımda. Cotarellı- ınce ayar tartışması Enflasyon beklentisi umut verdı Hûkümet Cumhurbaşkanı > anlaştı Faızlere bağlı hareketf 7_ IMF Stand-by^ anlaşması 9.437 lOArahk 1999 18 Ocak 2000 23Şubat 2000 17 Temmuz 15 Ağustos 2000 2000 11 Eyiûl 2000 13Ekim 2000 20Kasım 2000 4Aralık 2000 22 Aralık 2000 arasındaki "sert" tartışmalar hisse senetleri piyasasını da etkiledi. Borsada bileşik endeks 11 Ağustos'ta yüzde 4.39'luk bir değer kaybıyla ağır yara aldı. 'Ince ayar' kaygı yaratü Ekonomıde "ince ayar* tartışmalan eylül ayında para piyasalannı en çok endişelendiren konu halini aldı. Başbakan Ecevit'in ve IMF Türkiye Masası Şefı Cario Cottarelli'ııin enflasyon programına ilişkin eleştirilerine "sert" cevabı piyasalan tedirgin etti. Borsa, ekim aymda yıl sonu enflasyon hedeflerinin tutup tutmayacağı tartışmalanyla inışli çıkışlı seyrini sürdürürken 27 Ekim'de Etibank ve Bank Kapital'in Fon'a devredilmesiyle kasun ayma kötü başladı. Fon'a devredilen Etibank'ın borsadaki iştiraklerinin işleminin durduruhnasıyla endişelenen yatınmcı, mali sektöre yönelik operasyonlann süreceğine ilişkin spekülasyonlardan etkilendi. Yılın son ayına doğru para piyasalannın likidite krizi içine girmesi ve son olarak da krizden etkilenen Demirbank ve Park Yatınm Bankası'mn Fon'a devriyle çalkalanan piyasalarda yıl sonu beklentileri kınldı. Faiz piyasalanndaki yüksek seyir "devalüasyon" endişesini beraberinde getirirken borsada hisse senetleri de 4 Aralık'ta 7 bin 329 puana gerileyerek tarihi bir düşüş kaydetti. Yaşanan mali bunalım IMF'nin ek kredileriyle atlatılırken borsada beklentisi kalmayan yatınmcı da yıl sonunda gözünü tekrar faiz piyasalanna çevirdi. Borsada bileşik endeks, 2000 yılını 9 bin 437'den kapatırken yıllık kaybı ise yüzde 38'e ulaştı. BORSANIN 10 YILLIK SEYRİ Piyasa değeri lOkatarttı1986'dan itibaren 1990 yılına kadar piyasa değeri 10 milyar . dolann altında kalan ÎMKB, 1990 yılındaki büyük yüksehşle birlikte 18.7 milyar dolarlık piyasa değerinı yakaladı. İMKB, körfez krizının patlak vermesiyle 1991 ve 1992 yıllannda piyasa değeri açısmdan dolar bazında gerilerken 1993 yılında 37.8 milyar dolarlık değere ulaştı. Borsa, 1997'yi 61.8 milyar dolar piyasa değeri ile kapattı. 1998 yılında Asya krizi ve global krizin de etkisiyle 33.9 milyar dolara kadar genleyen IMKB, 1999 yılının sonlanna doğru başladığı yükselış ile yılı Ve tahtası kapananlar 114.2 milyar dolarlık değer ile bitirdi. Istanbul Menkul Kıymetler Borsası. 1999'da yüzde 485 'le dünyanın en çok kazandıran borsası olurken önceki yıllara oranla şırketlerin katüım rekorlan kırdığı 2000 yılında yüzde 38'lik kayıpla yatınmcısını üzdü. Psuıı piy&ssüsriııi]] borsanm yüksetiş rekortan lardığı 2000 VUHKU birçok şjrketinde tMKB'de işlemi durdurukiu. Ekonominin mati bunabm içine girdiği 2000 yümın son çeyreğjnde banka operasyonlanyla Sabah Yayınahk, Sabah Pazarlama, Medya Holdmg,D«nirbaıık,Esbank, Yaşarbank, Nergb Hokling'in borsada işlemi durduruldu. Aktaş EJektrik, Polikn Kimya ve StFAŞ'm da tahtası kapaükh. ŞIRKETLERİN GÖZÜBORSADA Halka arzın yıldızı bu yıl parladı Deprem felaketi nedeniyle borsanın büyük kan kaybına uğraması sonucu halka açılmalann da olumsuz etkilendiği 1999 yılmda sadece 9 yeni şirkerin hisse senetleri halka arz edilirken 2000 yılında halka arzlann yıldızı parladı. 2000 yılında borsadaki tırmanış hızını arttınrken Tüpraş, Turkcell gibi büyük şirketler borsanın seyrine yön verdi. Bir çok şirket vazgeçti Bir yandan, yeni şirketler sermaye piyasasına derinlik katarken bir yandan da yıl sonuna yaklaştıkça piyasa koşullannı dikkate alarak birçok şirket borsaya girmekten vazgeçti. Öte yandan 2000 yılında Tüpraş, Turkcell, Alkim Kâğıt, Alkim Kimya, Arena Bilgisayar, Iş Leasing, Şeker Piliç ve Yem Sanayii, Menderes Tekstil, Anadolu Hayat, Türkiye Ekonomi Bankası, Lio Yağ Sanayii, EGS Holding, Yimpaş, Batı Söke Çimento, Soda Sanayii, Ayen Enerji, Ipek Matbaacıhk, Acıbadem Hastaneleri şirketleri borsaya kote oldu. Spor kuliipleri de borsayı keşfetti ÖYKÜTANYEL Son yıllarda dünyada spor kulüp- lerinin peşpeşe borsaya kote olarak gerçekleştirdikleri halka arzlar Tür- kiye'de de kulüpleri bu yöne doğru it- meye başladı. Futbolun başlı başma bir sektör haline geldiği günümüzde, kulüplerin harcamalannın artması yönetıcileri, yeni kaynaklar bulmaya zorluyor. Futbol kulüpleri, borsaya girerek tanınmışlıklannı ve kendile- rine duyulan sempatiyi parayaçevir- meyi hedefliyorlar. Galatasaray marta ertetedi 2000 yılında halka arz için hareke- te ilk Galatasaray Spor Kulübü geç- tı. Aralık ayında, hısselerini halka aç- mayı planlayan Galatasaray camiası, son ayda yaşanan mali dalgalanma- lar ve belırsizlik nedeniyle halka ar- zını, 2001 yılı mart ayına erteleyerek beklemeye geçti. Galatasaray Spor Kulübü, kurduğu Galatasaray Sportif AŞ adlı şirketin hisselerinin yüzde 15'ini halka arz etmeyi planlıyor. Galatasaray Spor- tif AŞ'nin gelirleri, Galatasaray Ku- Avrupa'daki örnekler Avnıpa'da hisseleri halka arz edilen kulüp sayısı 39'u buluyor. 2000 yüında tngilizlerin Manchester Inited Kulübü ve Italyanlann Lazio kulüpleri hissedaıiannı sevindirirken birçok kulüp, borsada yatınmcılannı üzdü. Ingütere'de 1991 yüında hisselerinin bir kısmını halka arz eden Manchester linited Kulübü'nün, o yıl yaklaşık 9 milyon sterlin civarında olan değeri, 5 yıl içinde yaklaşık 38 kat artarak 1996 yılına gelindiğinde 346 milyon sterline ulaştı. Hissedarlannı sevindiren bir diğer kulüp ise Itaryan Lazio, iki yılda yatınmcüanna Euro bazında yüzde 120 kazandırdı. Öte yandan Aston Vllla yüzde 72, Newcastle United yüzde 60, Ajax da yüzde 47 değer kaybederek hissedarlannı üzen kulüpler oldu. lübü'nün Galatasaray Sportif AŞ'ye devrettiği ürün satışından elde edilen gelirler, reklam gelirleri ve naklen yayın gelirleri gibi ticari gelirinden oluşuyor. Galatasaray Sportif AŞ'nin yüzde 21 'i, stratejik ortaklık kurdu- ğu Amerikan Internatıonal Group'a, (AIG) 20 milyon dolara satılmış bu- ıuııuvür. Galatasaray Sportif AŞ'nin halka arz edilecek hisse senetlerinin yüzde 50'sinin iç piyasada, diğer yüzde 50'sinin ise dış piyasada işlem göreceği bildiriliyor. Beşiktaş sırada Öte yandan Galatasaray'ın ezeli rakibi Beşiktaş da borsaya girmeye hazırlanıyor. 10 Arahk'ta gerçekleş- tirilen Beşiktaş kongresinden, şirket- leşme için vize alan Beşiktaş Kulü- bü Başkanı Serdar Bügiti ve yönetim kurulu, 2001 Mart ayında halka arz edilmek için çalışmalan hızlandırdı. Beşiktaş Kulübü tarafından kuru- lan Beşiktaş Yatınmlar AŞ, hisse se- netlerinin yüzde 40'ını halka arz ede- cek. Beşiktaş Yatınmlar AŞ'nin ge- lirlerine, Galatasaray Sportif AŞ'nin gelirlerinden farklı olarak oyuncula- nn bonservis gelirleri ve gişe gelir- leri de ilave edilmiş durumda. 'Kfiçfik yaünmcryı çekecek' Yatınm uzmanlan, birçok tarafta- rm tuttuğu kulüp sayesinde borsayla tamşacağı ve bunun da zamanla bor- saya sermaye akışı sağlayacağı görü- şünde birleşiyorlar. Bu arada yatınm uzmanlan, eko- nomide yaşanan dolayısıyla Istanbul Menkul Kıymetler Borsası'm etkile- yen krizlerin de göz ardı edilmeme- si görüşündeler. Kulüplerin gelir kaynaklannda gerçekleşecek bir daralmanm hisse senetlerinin değerlerini de olumsuz etkileyebileceğini söyleyen yatınm uzmanlan, zaranna satılan bir fut- bolcu ya da taraftarlann art arda git- mediği maçlardan ötürü, hisse se- netlerinin değer kaybedebileceğine dikkat çekiyorlar. YORUM ÖZTtN AKGÜÇ 2001 Yıhna İlişkin Ekonontik Bekleyişler Beklenmeyen gelişmelerin olması, günümüz koşullannın sürmesi varsayımı altında gelecek yı- la ilişkin bekleyişler şöyle özetlenebilin Ekonomi- de büyüme hızı yavaşlayacak, dış ticaret ve cari işlem açıklan daralacak, fiyat artış hızı hafifçe dü- şecek, bütçe açığı azalacaktır. Program hedefle- ri, genelde iyimser olmakla beraber, fiyat artış hı- zı dışında, önceki yıllara göre daha gerçekçi gö- zükmektedir. • Ekonominin büyüme hızı yavaşlayacak, prog- ram hedefinin de altına düşecektir. 2fX)0 yılının ilk dokuz ayında ekonominin büyü- me hızı yüzde 5.4 olup tüm yıl için büyüme hızı- nın yüzde 6.0 dolayında gerçekleşmesi beklen- mektedir. 2001 yılı için büyüme hızı hedefi yüzde 4.5tir. Programa göre, tanm sektöründe yüzde 1.4, sanayi sektöründe yüzde 6.0, hizmetlerde de yüzde 4.5 düzeyinde büyüme gerçekleşecektir. 2000 yılında ticaret alt sektöründe ve imalat sa- nayiinde hızlı büyüme, ekonominin genelinde yüz- de 6.0 dolayında büyümeye olanak vermişti. 2001 yılında, dışalım artışı beklenmediğinden, yaşanan mali kriz imalat sanayiini de olumsuz etkileyece- ğinden, gelecek yıl büyüme hızının yüzde 3.0 ya da hafifçe üstünde olmasını beklemek daha ger- çekçi gözükmektedir. • 2001 yılında fiyat artış hızının yüzde 30.0 do- layında kalması dahi başan olacaktır. Programın kanımızca en uçuk hedefi, fiyat ar- tış hızianna ilişkindir. Yıl sonu itibanyla toptan eş- ya fiyatlannda (TEFE) yüzde 10.0, tüketıci fiyatla- nnda yüzde 12.0 artış hedeflenmiştir. GSMH def- latörünü yıllık ortalama fiyat artış hedefi olarak alırsak, deflatör yüzde 18.0'dir. 2000 yılında yıl sonu itibanyla TEFE'de artışın yüzde 34.0, TU- FE'de yüzde 40.0'ın biraz altında kalacağı, orta- lama fiyat artışının ise yüzde 50.0 dolayında ka- lacağı anlaşılmaktadır. Gelecek yıl için fiyat artış hızının dramatik bir biçimde yavaşlamasına yol açacak bir ekonomik neden bulunmamaktadır. 2000 yılının ilk üç ayında fiyat artış hızlan yük- sek olduğundan 2001 yılının ilk üç ayında mate- matik olarak fiyat arbş hızı yavaşlamış gözükecek- tir. Ancak özellikte haziran ayından sonra aylık fi- yat artış hızlannda yükselme olasılığı vardır. 2001 yıl sonu itibanyla yüzde 30.0, ortalama olarak da yüzde 40.0 dolayında bir fiyat artışı beklemek, ha- yalci değil, gerçekçi olur. • Cari işlemler açığinın azalması ve program he- defi olan 6.600 milyon USD'nin de altına düşme- si beklenmektedir. 2000 yılında yılın ilk dokuz ayında dışsatım yüz- de 36.0 dolayında artarken dışsatım artış hızının yüzde 4.0 dolayında kalması, dış ticaret açığının büyümesine, cari işlemler açığının 6.771 milyon USD'ye yükselmesine yol açmıştı. 2000 yılı cari işlemlerinde beklenen açık 8.200 milyon USD'dir. Odemeler dengesinde "Net Haîa ve Noksan" ra- karm da dikkate alındığında açığın programm, tah- minin de üstünde olabileceğini göstermektedir. 2001 yılında dışalımın.ekonomidekiyavaşlamave ham petrol fiyatlannda düşüş dikkate alındığında, program hedefi olan 54.5 milyar USD'nin attında kalacağı, 52.0 milyar USD'yi aşmayacağı tahmin edilmektedir. Dışsatım için program hedefi (bavul ticareti ve transit ticaret dışında) 31.0 milyar USD'dir. 2000 yılında dışsatımın 28.0 milyar US- D'nin attında beklendiği dikkate alındığında Tür- kiye'nin 2001 yılında dışsatımını yüzde 10.0'un üstünde arttırması gerekecektir. Program hedefi- ne tam ulaşılamasa bile dışsatımın artacağı, art- ması gerektiği kuşkusuzdur. Diğer hizmet gelirie- rinde artış da hesaba katıldığında, cari işlemler açığında daralma beklenmektedir. Bu bağlamda program hedefi 6.600 milyon USD açıktır. Ancak kişisel beklentimiz, bu açığın ekonomideki daral- ma nedeniyle 2-3 milyar USD arasında kalacağı- dır. • Bütçe açığı daralacaktır. 2000 yılı bütçe açığı başlangıç ödemelerine gö- re 14.128 trilyon TL idi. Ancak söz konusu açığın bu düzeyin altında kalması beklenmektedir. 2001 yılı bütçe açığı hedefi ise 5.223 trilyon TL'dir. Büt- çe açığında cari fiyatlaria üçte ikiye yakın bir da- ralma programlanmıştır. Bütçe açığında azalma bir yandan vergi gelirlerinde artış, öte yandan fa- iz giderierindeki azalışla sağlanacaktır. Program- lanan düzeyde olmasa dahi, bütçe açığının aza- lacağına, GSMH oranının düşeceğine kesin ola- rak bakabiliriz. 2001 yılının, 2000 yılına göre daha zor geçece- ği beklenmektedir. Yanlışlanmızı anlayabilir, düzel- tici önlemler alabilirsek gelecekte daha iyi günler bekleyebiliriz. Aksi halde yanlışlıklar bataklığında giderek boğuluruz. Dövizde yıllık artış yüzde 20 Kur sepeti hedefine ulaştı ANKARA (ANKA)- Merkez Bankası, stand- by anlaşması çerçevesin- de, 2000 yılı başında uy- gulamaya koyduğu, enf- lasyonla mücadele ve ekonomik istikrar prog- ramı kapsamındakı kur politikası hedefıni tuttur- du. 1 dolar artı 0.77 Eu- ro'dan oluşan döviz se- petındekı yıllık artiş yüz- de 20'de kaldı. 1 dolar artı 0.77 Eu- ro'dan oluşan döviz se- petinin, 1999'un Aralık ayındaki 959 bin 20 lira olan değeri 2000 yılı so- nu itibanyla 1 milyon 149.9 bin lirada tutuldu. Böylece döviz sepetin- deki yıllık artış yüzde 19.9'ageldi. Yılbaşından itibaren uygulamaya konulan program süresince, 1 do- lar ve 0.77 Euro'dan olu- şan döviz sepeti her gün için önceden ilan edihniş günlük değerlerle tam uyumlu seyretti. Merkez Bankası'nın para politi- kası kapsamında döviz sepetinde ocak, şubat, mart aylannda yüzde 2.1, nisan, mayıs ve ha- ziran aylannda yüzde 1.7 düzeyinde gerçekleşen aylık artışlar, temmuz, ağustos ve eylül aylann- da da yüzde 1.3 düzeyin- de tutuldu. Sepet, ekim, kasun ve aralık aylannda da son çeyrek için öngö- rülen aylık artış oranı ka- dar olmak üzere yüzde 1 değerlendi.Sepetinl999 sonunda 959 bin 20.46 lira olan değeri, bu yılın ocak ayı sonunda 979 bin 160, şubat sonunda 999 bin 723, mart sonun- da 1 milyon 20 bin 716 lira düzeyinde oluştu.