Katalog

SAYFA CUMHURİYET 27 EKİM 2000 CUMJ 14 UJK. kultur@cumhuriyet.com.tr Darphane'de 'BakBir VarmişBir Yokmuş/tmparatorluk'tan Cumhuriyet'eİstınbuV National Geogmphic gözüyle • Sergı, OsmanJı devletı'nın son dönemınden Türkıye Cumhunyetı'nın ılk ellı yıJına uzanan bır zaman dılımınde, bır kentın tanhındekı en köklü değışımlerden kesıtler sunuyor. KultürServisi- Cumhunyetın ılanının 77 yıldonumunde tanhı Darphane bına- lannda Turkıye Iş Bankası tarafından duzenlenen 'Bak Bir Vannış Bir Yok- muş/fanparatoriuktan Cumhurivet'eİs- tanbuT başlıklı sergı açılıyor Sergıde ünJu yayın kuruluşu National Geograp- hıc Magazıne'ın arşıv lennden derlenen, bır bolumu dergıde yayımlanmış olan, onemlı bır bölumu ıse dergının arşıvın- den ılk kez gun yuzune çıkanlan îstan- bul fotoğraflan yer alıyor Najıonal Geographıc, Osmanlı devle- tmın son dönemınden Turkıye Cumhu- nyetı 'nın ılk ellı yılına uzanan bırzaman dılımınde, Istanbul'u ınsanlan, yapıla- n, sokakJan ve anıtlanyla gorunhıleyen fotoğraflarla, yırmı altı yuzyıldır kesın- tısız bır yaşam suren bır kentın tanhın- dekı en İuzlı ve en koklu değışımlenn- den kesıtler sunuyor Sergı, savaşlardan yorgun duşen bır toplumun yuz çızgıle- rının, Anadolu'dan, Balkanlar'dan, Kaf- kasya"dan gelen goçlerle renklenen Is- tanbul sokaklannın, kıyafet devnmının sokaklara yansunasının, yenı harflen oğrenme çabasının, değışen hayat tarzı- nm belırtılennın, unurulan mesleklenn goruntulennın, Boğaz'ın buz tutması gı- bı, gerçelde efsane arasında kalmış oy- kulerının fotoğraflannın ızlenmesıne olanak venyor Sergıde aynca, National Geographıc Magazıne'ın 1900- 1955 ta- nhlen arasında edıtorluğunü üstlenen, ts- tanbul dogumlu Gfljert Grosvenor ve Ro- bert Kolej de tanh oğretmenlığı yapan babası EdvvinA.Grosvenor'a ılışkın ozel bır bolum de yer alıyor Sergi düzeninde özel bir Iritap Sergı Danışma Kurulu'nda yeralan ya- zar Murat Belge, National Geographıc arşıvlennden çıkan fotoğraflar hakkın- daşoyledıyor "NatıonalGeographic'in yayına başladığı \ıllarda tanıtmaya baş- ladığı dunva ıçinde,değişme konusunda bıünçü karar vermiş nadir ülkelerden biriydi Tıirkiye. Sergıde, başkaJanmn algüaması >çin üretilmış. ama bızhn baş kahramanı olduğumuz bir şeyı temaşa Istanbul Sergide dergınin arşmnden ilk kez gûn yüzfine çıkanlan tstanbul fotoğraflan yer alıyor. (Chester Colby, 1912) ediyoruz. Bir zamaıüar konusu oMuğu- muzbirşeyin 'seyırcısı'yiz$imdi 'Aa, bu berum l 'diyoruz." 'Bak BirVarnus Bir Yokmuş/İmpara- torluktan Cumhuriyet'e Istanbul Nati- onal Geographk Fotoğraflanyla' sergı- sınde yer alan fotoğraflar An Gûler, Arif Aşçı, Mete Tunçay ve Murat Bel- ge'den oluşan danışma kurulunca ınce- lendı MetınJerle destekienen sergının edıtöru ve metın yazan Ümit Kıvanç, sergı kıtabının yayın yoneönenı ıse Ce- lalUster Sergının tasanmuu gerçekleş- tıren Bûlent Erkmen, sergı kıtabınuı sa- nat yonetmenlığını de üstlendı Sergı ıçuı hazırlanan özel kıtapta, ser- gıde yer alan fotoğraflar, meünlenyle bırhkte sergı duzenı ıçinde yer alıyor Kı- tapta aynca, Murat Belge'nın bır önso- zü ve uzun yıllar tstanbul 'da yaşayan, Bo- ğazıçı Unıversıtesı'nde gorev yapan ve Osmanlı tanhı ûzenne çeşıtlı kıtaplan olan akademısyen JohnFredy'nın fotoğ- raflara gönderme yaparak tstanbul'un ım- paratorluktan cumhunyete geçışuıe ılış- kın gelışmelen anlattığı bır metın yer alıyor Grosvenoriar'ın İstanbui tutkusu Freery, 1970'lere uzanan fotoğraflann buyuk çoğunluğunu, Osmanlı Impara- torluğu'nun son yıllanndan başlayarak Tûrkıye Cumhunyetı'nın ılk ellı yılını kapsayan dönemı, başka bır deyışle kent hayatının hemen her kesuıunın köklu bu- bıçımde değışıme uğradığı bır done- mı yansıttığını belırtıyor yazısuıda "Amerikahbrm çoğu, Türkiye'de bu dönemde meydana gelen değisiklikleri, genellikle NationalGeographkteyayını- lanan yazılardan öğrenmıştir. Bu yaala- ra görsel zengınlikJer taşryan fotoğraf- Iar,lstanbuTu, İstanbui halkını ve İstan- bui halkmın yaşayısını gözler onune ser- nuş: ıkı krtayı birbinnden ayınşıyla, Do- ğu ıle Ban arasuıda ıkırcikli duruşuyla insanlanndûşgucûnü herzaman derin- den etküemis olan kentin ruhunu olan- ca canlıhğıyla betimJemıştir. 1888'de, coğrafvavı sevdırmek ama- crylaNationalGeographıcSooety'yiku- ran avukat Gardıner Greene Hubbard ve 33 kişi, aynı yiL, sonradan National Geographk Magazüıe'e donuşecek bır bultençıkannayabaşlamışlanu. 1898'de Hubbard'ın ölunıüyle. derneğın başına mucit Alexander Graham Bell geçmişti. Geçmişe ait mekânda bugüne ait bir sergi\ BÜLENT ERKMEN 1 Geçmişe aıt fotoğraflarla, geçmişe aıt bır mekânda, , bugune aıt bır sergı yapmak | ıstedım Sergı tasanmında ne 5 fotoğraflann tanhsel ıçenğıne Î ne de sergı mekânının tanhsel ozelhklenne gönderme < yaptım Mekânı "haar" j mekân olarak kabul ettım 1 Onu bır "kabok" gıbı | kullandım Mekân, sergının "arka plan" gorunrusunü oiuşturdu Mekânla bu "ntiaşmayı" sağlayacak bır sergı duzenı, sergıîeme malzemesı ve renk anlayışı j seçıldı "Akordeon* açıhmlı, j tekduze beyaz "duvarlar", I ana mekânın kendı ntmırıı bozacak şekılde çapraz dızıldı Fotoğraf ve yazıdan oluşan sergı ıçenğının bu yapı uzennde yerleşmesı, sergı edıtöru Ümit Krvanç'ın metınlen ve kurgusu doğrultusunda yapddL Sergı, 14 bölümden oluşuyordu. Her bölüme bır renk kodu seçıldı Resımler arasındakı kurgusal ıhşkı renk bantlanyla sağlandı Dıdaktık bır sergı ızleme yolu seçılerek her pano (her resım) numaralandı Fotoğraflar National Geographıc arşıvınden gelen buyuk format dıalann büyutulmesınden elde edıldı Bu dıalar «orijinal" kabul edıldı Renk düzeltmesı ya da rötuş yapıhnadı, dıa üzenndekı zamanın tûm "izloi''korundu Fotoğraflar "kadraj" yapümadan büyütûldü ve duvar düzeyınden "kopartüarak'' sergılendı "Sergfleme mobflyalan"nın tümu urun tasanmcısı Yeşim Bakırküre tarafindan gelıştınldı ve uygulandı Senlar Ataşer'ın bu sergı ıçın besteledığı müzık ıse mekânla sergıyı bırleşüren bır "iç ses* oldu. DevTİmyılında 'yoklangecerkeneğitiın'görüntüfcri. 'Ma>ııardO>>en VVüliams, 1928' Geographıc Magazine adni kurulan dergi,yaym hayanna VVashıngtın kenon- de kuçuk bir buroda aüJnuşa ( gûnler- de yalmzca bu°kaç buı basılan drgideki yazdar ilk başlarda fotoğrafsız^larak yayımlanıyordu. Ama 1899'da .aşına Gflbert Grosvenor'un geçmesıjkN ati- onal Geographic Magazine aduualan dergi büviik bir degişiklik>aşatacaklGfl- bertGrosvenor,BeB'in kızianndan brry- leevlenmiş, Bell dederghi damadınalü- ğûn armağanı olarak \ermışü. Gilbert Grosvenor, 1869-1890 vıllaı arasında fstanbul'dakı Robert Kolej'd tarih öğretmenliğı yapnuş olan Edwin A.Grosvenor'un oğhıydu. Gilbert \e ikiz kardeşi Edw uı, babalannın İstanbul'dan aynlarak Massachusetts'teki Amherst College'da öğretmenfiğe başladığı 1890 yıtanakadarRobertKolej'de okumuşlar- dL Profesör Grosvenor'm, fstanbul'dan aynldıktan beş \ıl sonra \a\imladigi ConstantmopJeadh ıkıcıltlıkvapıt, İstan- bulkentinin tarihûu,fotoğraflann birlik- teiiğindeanlattyordu.GflbertGrosvenor da, 1899'da National Geographic'i ya- vonlamava haşladıgınria, babasınıönîek alacak,dergıdeki yazılan bürünleyen fo- toğraflar kullanmayolunu tutacakü. Ye- ni yöntem bir ha\lı başanlı oldu; Nati- onalGeographic, kendı alanmdadûnya- nm en ünlü dergisine dönuştu. Derghe 1954yıhna kadaryöneten GilbertGros- venor'dan sonra da, bu uğraşı mirascı- ları ustlendiler. Gilbert Grosvenor, Is- tanbui'dakı gençlik yıllannı hıçbir za- man unutmadı: İstanbul'u sürekfa olarak konu edinen National Geographıc, Os- manh tmparatorluğu'nun son villannda ve yeni Türkiye Cumhunvetı'nuı doğup geĞstiği dönemde, kenti değişmekteolan görünümu vedokusuyia belgeleyip yan- srttL 1958'den 1973'e uzanan .Mİlarda çekil- miş bir dizi renkh' fotoğraf ıse İstanbui hayatmdan,Osmanh'dan bu yana özfin- dedeğişmeniiş,bugün de rastlav abilece- ğüniz sahneler sunuyor: Emirgân'da, olağanüsrü guzellikteki barok çeşmeyi çevreleyen koca çuıariann gölgesindeki ÇmaraltıKahvesrndeçavlannıyudum- lavanlar; Boğaz'da Aşh^n'daki bir sahil kahvesinde nargfle içen defikanhlar; bir kraathanedeoyunovnayuniştpler, bırbaş- ka kahvedeça>lannıiçıpsigaraJannı tüt- türenler; iki bahkçı cam kenanndaki nıasada ağlannıonanrkendalgın bakış- larlaonlanse>reden bırbaşkasL 1959ta- rihli başka birrenklifotografta,sokakor- tasında küıetoskopa bakan kuçücük bir çocuk; kuçuk ahşap kutunun yan tara- finda Tarzanfllmındenbir sahne. Gene birrenkfifotoğraf, 1973'teçekümiş: Ha- manıda göbektaşma uzanmış erkekler; kubbedeki deüklerden içeri gün ışıklan vunnuş; Osmanlı zamanını akla duşü- renbirgörüntü. Çokyakm birtarihte, 1944te çekflmiş birrenİdifotoğraf, Boğaz ûzerinde gök- yüzünden denize akan yıkurunı yakala- nuş; Boğaaçi'nın 4vrupa ve Anadolu yakaian. yırmı altı yuzyıldn' coşkulu bır hayat süren bu kentin ışddanvia tşû tşıl vamyor.'' 26Kasım'a dek sürecek Sergıde, National Geographıc fotoğ- rafçısı olarak ulkemızde de gorev ya- pan Franc Shor, Turkıye'mn pek çok yöresını konualan fotoğraf gezılen ger- çekleşürenFefaJJİoch, 1920'lerde Is- tanbul'da dergı ıçın fotoğraf çeken ve 1922 tanhlı temmuz sayısında 'Cons- tantmopteToday' başhkh makalesı ve çar- pıcı fotoğraflanyla tanınan Solita Soia- no, The Ottoman Empire of Sûlevman the Magnifkent başlıklı onemlı bır ça- hşma yapan James Stanfleld, uzun yıl- lar tstanbul'da, Rumelıhısan'nda yaşa- yan Maynard Ovven Wîüams, 17 Ağus- tos depremıne ılışlon fotoğraflanyla Na- tional Geographıc 'ın Temmuz 2000 sa- yısına kapak olan Reza Deghati'nın ya- nı sıra Frederick Simpıch. Gervais Co- urteDemont. Gordon V>. Gahan, Chester Colby. \\.Robert Moore \e Winfıeld Parks'ın fotoğraflan yer alıyor Bugun başlayacak ve 26 Kasun'a dek surecek olan setgı. pazartesı-salı hanç, haftanınhergunSsaat 11 00-18 00 ara- sında Darphane-ı Amıre Bınalan'nda ızlenebılır | EKAV'ın etkinliklerini protesto etme çağnsı Adnan Çoker'e yoğun destek veriüyor. Kühür Servisi-19 10 2000 tanhmde Erol Kenm Aksoy Vakfı Sanat Galensı'nın açı- lış sergısınde çıkan bır tartış- ma sonucunda, galennın bır sonrakı sergısının sanatçısı olan, ressam, öğretım uyesı Prpf Adnan Çoker'm, gale- n sahıbı ışadamı Erol Aksoy tarafindan sergı salonunun dı- şına çıkanlmasına sanat dun- yasından tepkı yoğunlaşıyor Uluslararası Plastık Sanatlar Derneğı Başkanı NilûferEr- gin bır açıklama yaparak, bu son derece düzeysız ve sanat ortamının kabul edemeyece- ğı davranış bıçımının sanata destek olduğunu ıddıa eden Erol Aksoy tarafindan sergı- lenmesının duşundurucü oldu- ğunu vurguladı Ergın, açık- lamasında "ErolAksoy 'un bu davranısı da, sanat ve kultur ortammmSayınEroJ Aksoy'u değerlendirmesinde vebu ga- lerinin sanatçılar tarafindan tercih edilip edilmemesinde bir ölçöt olacaktır" dedı Ote yandan çeşıtlı dallar- dan bır grup sanatçı ve oğre- tım uyesı, bır basın bıldınsıy- le 'kabuhı mûmkün ohnayan bir kabahk örneği sergüediği' ıçın şıddetle kınadıkları Erol Aksoy'u, Adnan Çoker'ın nezdınde tum Turk sanatçı- lanndan ozur dılemeye ve sa- natçı ıle sanatseverlen EKAV (Erol Kenm Aksoy Vakfı) pa- tentb hıçbır faalıyete katılma- maya çağırdı Basıru ve haber kaynakla- nnı da, pnm yapma umudu- nu her olayı manıpüle etme- ye bağlamış bır kısım medya- nın çarpıtmalanna karsı uya- ran bıldınde şu göruşlere yer venldı "Saym Çoker ne uz- manhk alanı beürsiz bir pro- fesördür ne de reklama. hele bir şov sunucusunun ûzerin- den reklama ihtiyacı vardır. Sayısız müze ve koleksiyona dağılmış yapıtlan. yetiştirdiği sanatçılarvekitaplaşnıış araş- örmalarryiaçoktankümırta- rihimize damgasını vurmuş, modernresmanianyaşavan en önemM temsilcSennden bıridir. Tanhe kazmmış değerlerin gûndem dışı kıhnası söz ko- nusu değildir, ne kL popdler ünün günlük btsine ihtiyacı olduğu bilinmektedir. Sayın Çoker'ın tepkisi kültûrünyoz- laşbnhnasmdan,kişe donücû- lüğün tek erdem olarak ışler kıhnmasından rahatsızhkdu- yan herkesin tepkisklir." Y4ZIODASI SELtM İLERİ Yazanmızın rahatsızlığından dolayı bugunku yazısını yayımlayamıyoruz James Carter Babylon 'da Kultür Servisi - Son çeyrek yuzyılın en ıyı sak- sofonculanndan bın ola- ak tanımlanan James tarter, Garantı Caz Ye- şb etkınlıklen çerçeve- sııde bugun saat 23 00'te veyarın saat 01 00'de Balylon'daolacak F>troıt'te doğan Car- ter, nuzıkle ılgılenen bır aılede» gehyor Daha 17 yaşındvken >\ytonMar- safc ıleurdayken keşfe- dılen Jares Car ter, Les- ter Bowit Julius Hemp- hü. The (Uaıies \üngus Band TheLuıcotoCen- ter Jazz (rchestra ve Kathleen iattle gıbı onemlı ısumrle bırükte çalıştı En onemlı oclhğı, gos- pel, blues, ss*ng, bop, funk ve free-cs'm kok- len arasında rahatça gıdıp gelmeyı başarabılmesı Aynı zamanda cazın ılk rock stan olarak tanını- yor Son projesı ıse serbest caz stılını funk ıle bırleş- tırerek rahatça dınlenebı- len, hareketlı, kıpır kıpu- bır sound yaratmak James Carter'a (sopra- no, alto, tenor ve banton saksofon, bas fhıt, bas kla- met), Jamaaladeen Tacu- ma (bas), Craıg Taborn (klavye), Calvuı VVeston (davul), JeffLeeThomp- son (gıtar) eşlık edecek Son çalışması 'Chasin' TheGypsy', Carter'ın ro- mantık yanını ön plana çıkaran, savaş oncesı svvıng muzığınden denn- den etkılendığını göste- ren bır album Nejat Saydam yaşaraını yitirdi KâhürServia-Tuicsı- nemasmm usta yonetne- nı Nejat Saydam, çarşan- ba gunü geçırdığı kap knzı sonucu yaşamını y, tırdı Buzlar Çözülmeden Sarmaşık Gülleri, Doku- zuncu Haricıye Koğuşu gıbı başanlı edebıyat uyarlamalannı sınema- mıza kazandıran Saydam, son olarak TRT- Füin Yo- netmenlen Demeğı ışbır- lığı ıle gerçekleştırılen Türk Romanlan Proje- sı'nde, Reşat Nuri Gûn- tekinın Akşam Güneşi adlı yapıtını yonetecektı Nejat Saydam'ın cena- zesı, yann saat 10 00'da Beyoğlu Emek Sınema- sı 'nda, uyesı olduğu Fılm Yonetmenlen Derne- ğı'nın organıze ettığı programdan sonra cuma namazını muteakıpkılına- cak cenaze namazının ar- dından Aşıyan Mezarlı- ğı'na defnedılecek Çekımlenn başlaması- na bır gun kala kalp kn- zı geçırerek aramızdan aynlan Nejat Saydam, Türk sınemasına 121 ya- pıtkazandırmıştı Yönet- men, 10 Antalya Fılm Festıvalı'nde Düuneyen Sıa ıle En lyı Yonetmen Odulü'nun yanı sıra An- talya Fılm Festıvalı Ya- 71 yaşmdaydı. şam Boyu Onur ödu- H'nun de sahıbıydı 1929 yılında doğan Saydam, Istanbul Taksım Lsesı'nden mezun oldu 1'46'da Şehır Tıyatro- su na gırdı ve Gök Kor- sanadlı oyunla sahneye çıkti. 1951'de İhsan To- maç n yönettığı Şafak Sökeek adlı filmle asıs- tan ve oyuncu olarak sı- nemayı ılk adımını attı Oyuncuuk ve senaryoya- zarlığıncan sonra 1957'de Kin ıle ymetmenlık kan- yenne ba.ladı 1959'da, Samim Kuagöz uyarla- ması Kurtuijs Savaşı fü- mı Kalpakharla dıkkat- len uzenne çeken yonet- men, KüçükHanımefen- di senlenyle Turk sıne- masındakı salcnkomedı- len çığınnı açan kışı ol- du K U L T U R ÇtZİK K A M İ L M A S A R A C I