Katalog

StfFA CUMHURİYET 31 EKİM1999PAZAR 12 PAZAR KONUGU Ermenistan Parlamentosu baskınını ve sorunun temel nedenlerini Agosgazetesi Yayın YönetmeniHırantDink ile konuştuk 'Perde arkasında dışgüçlervar' 'Rusya zararlı cıkar' - Petrol konusu Ermenistan 'daki bu olayda ne ölçüde rot oynamış oiabilir? - Ister Azerbaycan-Ermenistan uzlaşma dönemi, isterse de kırgınlık ya da sürtüşme döneminde olsun Ermenistan'm adı hiçbir şekilde bir geçiş yoluyla ilgili otarak geçirilmedi. Ermenistan yetkililerine birkaç kez, "Bakû-Ceyhan petrol boru battuıuı Ermenistan'dan da geçirümesi oiasıbğı bulunabilir mi?" dıye sordum. Aldtğım yarut hep şu oldu: "Daha boyte bir şey hiç konuştümadı ki" Ermenistan'ın bir petrol geçiş yolu • olmasını baltalamaktan kim kârh çıkacak? ABD bu işten kâru çıkacak, Azerbaycan kârh çıkacak. Burada Rusya zararlı çıkacak. Bir de Eımenistan zararlı çıkabilir mi? Komşulan güçlenırken kendi güçsüz kalacak bir yaklaşım oiabilir mi? Rusya ile Ermenistan'm bir kanadı anlaştı da bunu petrolü engellemek için mi yaptı? Tabii ki çeşitli senaryolar üretilebilir. Yani. belki şunu söyleyebitiriz: Bölgede çıkan bir kargaşa petrol konusunu da Karabağ sorununa çözümü de erteler. Bölgede bir kargaşa zaten bu tür saldınlarla ortaya çıkar. Böyle bir şey de oldu, zaten. Türkiye, Azerbaycan ve Ermenistan liderlerinin. şimdi liderük vasıflannı koouşturmalannın zamanıdır. Bunu ben her yerde çekinmeden de söylüyorum. Türkiye ile dostluk önemli' - Ermenistan Meclisi'ne saldın yapüdığı sıralarda Eçmiyazin 'deki kilisede de Dünya Ermenüeri Başpatriği (katolikos) seçimi * yapıltyordu. Seçimi, Öldürülen Başbakan Sarkisyan'ın desteklediği aday Eçmiyazin Kilisesi 'nden Başpiskopos Karekin Nersesyan kazandu Bu seçimlerin, olay üzerinde herhangi bir etfdsi olmuş oiabilir mi? -Hah, ha (buna nedense çok güldü). Ne ilgisi oiabilir? Olmaz böyle şey. İki olay aym güne rasgelmiştir. Hepsi o kadar. - Türkiye 'deki Ermeni cemaaünin bu saldmyla ilgili duygulan nedir? - Ben bu haftaki yazımda da yazdım. Bizim cemaat Türkiye'yle Ermenistan*ı hep dost, iyi ilişkiler içinde görmek istiyor. Son haftalardaki gelişmeler de bizi çok mutlu etmişti. Geçen haftaki Agos manşetini Demirerin Bakû'den dönerken uçakta verdiği müjdeye ayırmış, başyazımın başlığına da «Güzel Günferin EşiğHKJfiyiz" cümlesini çıkarmışttm. Bu talihsiz gelişme bizi çok üzdü. Ama bu haftaki yazımda da şunu söyledım: "Güzd günleri temenni etmekten vazgeçmek bize haram oban." Gelecek güzel günleri hep isteyeceğiz, çünkü artık bu bölgeye güzel günlerde yaşamak yakışır. Bölgenin çektiği acılar yeter. Bölgemize demokrasi, iyi ilişkiler yakışır; bunu da artık herkesin anlaması gerekir.Ben Azerbaycan ve Ermenistan'ı yeni yürümeyi öğrenen, hatta emekleyen bebekîere benzetiyorum. Gürcistan da öyle. Bu bebekler düşe kalka büyüyecekler. Yürüyecekler. Gönül ister ki bu bebekler birlikte yürümeyi öğrensinler ve el ele büyüsünler. 1954, Malatya doğumlu. Annesiyle babası ayrıldıklan için yetimhanede büyüdü. Lise öğrenimini Üsküdar Surp Haç Lisesi'nde ve Şişli Lisesi'ndey yüksek öğrenimini İÜFen Fakültesi Biyoloji Bölümü 'nde tamamladıktan sonra bir süre aym üniversitenin Felsefe Bölümü 'ne devam etti. Bir sol örgüt üyesi olduğu gerekçesiyle bir süre tutuklandu Üç buçukyıl önceyayın hayatına başlayan Ermeni cemaaünin haftalık Türkçe gazetesiAgos'un Genel Yayın YönetmenliğVniyapıyor. Teslim olduklannda da şu sözleri dikkat çekici: "Biz içeri girerken konımalar ateş aço. Biz de onun üzerine ateş etmek zorunda kaldüV Herhalde bunlan ilerde savunmalanna zemın için söylediler Burada şunu görüyoruz: Saldınyı yapanlann sunduğu verilerle saldınyı yorumlayanlann çıkarsamalan arasında çok büyük paralellik yok. 'ASALA misyonunu yitirdr - Peki bu çok miinferit bir olay oiabilir mi? Yani bu beş kişi içip içip sarhoş olduktan sonra, "Gıdip Meclıs 7 basahm " mı dediler? - Bu olay o kadar basit değil. Olaya ılişkin pek çok soru var ve biz bunlann yanıtlanm bilmiyoruz Birinci soru şu: Bu kişiler o silahlan Meclis'e o kadar kolaylıkla nasıl soktular? Hedefleri Başbakan Sarkisyan idiyse neden onu bırebır vurabilecekleri bir yerde pusuya düşürmedıler de Meclis'i basıp o kadar insanı öldürerek, yaralayarak ve ellıye varan kişiyi rehine alarak birdenbıre konuyu dünyanın gündemınin birinci sırasına oturttular? Silahı alıp Meclis'i basacaksınız, insanlan öldüreceksiniz, sonra da yolsuzlukla mücadele için bunu yaptığınızı söyleyeceksiniz. Bu nasıl bir mücadele biçimi? Dıyelim ki içlerinden birisi sarhoş, öbürü manyak.. Ama bunlaruı hepsi de mi sarhoş ve manyak?- Orada sormak LEYLA TAVŞANOĞLU Ermenistan'da hafta içinde beş kişi, parlementoya düzenledikleri kanlı baskında Başbakan Vazgen Sarkisyan 'la birlikte sekiz kişiyi öldürdüler, onlarca kişiyi yaraladdar vepek çok milletvekilini rehine aldıktan sonra adil yargdanma sözü alınca da teslim oldular. Bağımsızlığını ilan etmesinin üzerinden geçen onyılda Ermenistan da benzer hiçbir terör olayı olmamıştı. Acaba artık Ermenistan terörle yaşamaya alışan bir ülke haline mi geliyordu? Ülke üzerinde yapılan hesaplar neydi? Yoksa Rusya, özellikle Azerbaycan ve Ermenistan liderleri arasında başlayan diyalog, Kajkaslar daki petrol geçiş r-^^^^^^^^^^^^^^^—, yolları konusunda karar aşamasına gelinmesine PORTRE / HIRANT DİNK I ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ K l rağmen kendisine danışılmaması ve iki noktada da devre dışı kalması nedeniyle bir hareket mi yapmak istiyordu? Bireysel olmadığı açıkça belli olan bu saldın hangi master planın nasıl birparçasıydı? Bu saldırıdan sonra Ermenistan Cumhurbaşkanı Robert Koçaryan önümüzdeki ay îstanbul da yapılacak AGİT zirvesine gelebilecek miydi? Ermenistan ve Azerbaycan arasındaki yakınlaşma çabaları kimleri rahatsız etmiş olabilirdi? Bütün bu sorulara yanıtları Türkiye deki Ermeni cemaatinin üç buçukyıldan beri yayımlanan haftalık Türkçe gazetesi Agos 'un Genel Yayın Yönetmeni Hırant Dink'le aradık. Sarkisyan Ermenistan'da sadece beş aydır başbakan. Ermenıstan'da yolsuzluk ve yoksulluk bağımsızlıktan bu yana, on yıldır sürüyor. Ama bence bu olayda sevindirici bir yan da var. Bir kere, rehineler canlı kurtanldı. Çünkü benim endişem bu sekiz kişiyi acımasızca katleden, onlarca insanı yaralayan kişilerin rehineleri de gözlerini kırpmadan öldürmeleriydi. Ama asıl sevindirici nokta bu saldırganlann sağ olarak ele geçirilmiş olmalan. Bunlann sağ ele geçirilmiş olmalan, eğer varsa, olayın perde arkasının aydınlanmasını sağlayabihr. - Bunlann sağ olarak ele geçirümeleri olayın perde arkasının aydınlanmasını sağlar mi? - Bunu sadece sorgu ve adlı yargı süreci değil, Ermenistan'daki diğer gelişmeler de belirleyecek. Başbakan kim olacak? Başbakan nasıl bır hükümet kuracak? Ordu ne yapacak? Karabağ'la Ermenistan arasındaki ilişkiler nereye varacak? Acaba bu olay Karabağ-Ermenistan zıtlaşmasının bır tezahürü oiabilir mi? Bunlar da herhalde düşünülecek ve konuşulacak. 'İstanbul toplanhsı önemliydi' - Kendisini Karabağ 'ın her şeyi sayan Samuel Babayan adlı bir ordu komutanı var... - Evet. Babayan Karabağ'da seçilmiş yöneticiler ve Ermenistan'da da kimi yöneticilerle sürekli zıtlaşma içindeydi Bu zıtlaşma zaman zaman da açığa çıkıyordu. Çok iyi hatırlıyorum. "" Koçaryan, lOTemmuz'da Karabağ'a, Babayan'la Devlet Başkanı Arkadi Gukasyan arasındaki sürtüşmede arabuluculuk yapmak için gitmişti. Bu zıtlaşmalar bitti mi? Bunlar Ermenistan yönetim erkine ne derece bulaştı? Bunlar, üzerinde düşünülmesi, konuşulması, yorumlanması gereken sorular. Özetlemek gerekirse, bu olay, beş kışinin bir araya gelip de yaptıklan bir hareket değil. Bunu kabul etmek çok zor. - Bu saldırının, Kafkasya 'yla ilgili bir master planın bir parçası olabileceği kuşkuları yaygın. Öte yandan ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı da tam o sıralarda Bakû ve Erivan 'a giderek Aliyev ve Sarkisyan 'la görüştü. Sonra da Ankara 'ya geldL Sizce bu ziyaretin anlamı ne oiabilir? - Bu ziyaretin geri planına bakınca şunlan göriiyorum: AGİT zirvesine bir şeyler yetiştirilmeye çalışılıyor. Başkan Clinton da Türkiye'ye geldiğinde bır şeyler yapmayı düşünüyor. Çumhurbaşkanı Demirel o satır arası müjdeyi boşuna vermemişti. Bır çözüm tstanbul'da olmasın, gibisinden Koçaryan'dan bir istek gelmişti. Ama lstanbul'da da bir şeyler oluşabilirdi. En azından daha fazla bir yakınlaşma ortamı yaratılabilirdi. 'Karabağ çözumünü geciktirecek' Bir de bu son olay şu soruyu da gündeme getiriyor: Koçaryan AGlT'e katılabilecek mi? Kendisi katılmak isteyecek mi, sorusunu sormuyorum. Çünkü katılmak istediğini daha önce açıklamıştı. Burada önemli nokta, AGfT'e katılabilecek mi? Yani önünde 15-16 günlük bir süre var. Bu süre içinde ölenlenn cenazelerini kaldıracak. halkın öfkesini, isyanını, tepkilerini yumuşatmaya çahşacak, sokağı kontrol etmesi gerekecek ve yeniden bir hiyerarşi oluşturmak zorunda kalacak. Bu çalışma temposu içinde AGİT'e katılmaya ne kadar fırsat bulabilecek? Ya da Aliyev'le görüşmeleri aynı iştahla sürdürmeye ne kadar fırsat bulacak? Genelde şöyle bir şey söylenebilır: Bu saldın ister münferit, ister örgütlü bir olay olsun, eninde sonunda, Karabağ görüşmelerinı kökünden sekteye uğratmasa da geciktirecektir. Şu aşamada, bölgede üç ülkenin lıderine çok önemli görevler düşüyor. Bunlar Cumhurbaşkanı Demirel, Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev ve Ermenistan Cumhurbaşkanı Koçaryan. Bence burada en önemli görev de Cumhurbaşkanı Demirel'e düşüyor. Demokrasiye karşı yapılmış bu terör hareketini Cumhurbaşkanı Demirel zaten kınadı. Bu olumlu bir adımdı. Ama bir an önce Demirel ve Aliyev'ın Koçaryan'a kucak açmalan ve onun bu sıkıntıdan bir an önce kurtulması için bütün desteği birlikte vermeleri gerekir, diye düşünüyorum. - Ermenistan Parlamentosu 'nayapdan kanlı baskının perde arkasında, öldürülen Başbakan Vazgen Sarkisyan ile Cumhurbaşkam Robert Koçaryan 'ın Dağlık Karabağ sorununa yaklaşımlarının bulunduğu söyleniyor. Siz bu konuda ne düşünüyorsunuz? - Entelektüel birikim, elde olmadan o yöne doğru kayıyor. Çok haksız bir kayış değil. Çünkü Ermenistan'da olup bıten her şeyin arkasında hem Karabağ sorunu hem de petrol sorunu sürtünüyor. Son zamanlarda Ermenistan'la Azerbaycan arasında, özellikle devlet başkanlan düzeyinde ikili görüşmelerle geliştinlmiş bir iyileşme süreci söz konusu. Buna Türkiye'nin de uyum sağlaması gündemde. Geçen hafta, anımsayacaksınız, Çumhurbaşkanı Demirel günübirlik yaptığı Bakû ziyaretinden dönüşte uçakta. satır arasında, AGİT zirvesi sırasında bir sürpriz olabıleceği konusunda ihtiyatlı bir müjde vermişti. - Peki, bu sizce neyi gösteriyordu ? - Bölgede işlerin iyiye doğru gitmeye başladığını. Bu ıyiye gidışe bir başka örnek de her iki devlet başkanının da görüşmelerin içeriğıne yönelik bir açıklamada bulunmamalan, ama buna karşın ikisınin de şu mesajı vermeleriydi: "Bizi kendi başımıza bıraksalar çok iyi anlaşınz. Biz kendi soruniarunızı daha iyi büiriz. Birileri dışardan müdahak ederse o zaman sonınlar çoğalıyor, çözülmez hale geliyor. Ama biz birbüimizle görüşürken bu iş daha kolay ohıyor." Şuna dıkkat etmek lazım: Bu ikilı görüşmeleri destekleyen, arabuluculuğunu yapan, bir ölçüde ABD'ydi. Ama dikkat edilmesi gereken konu, bu son göruşmelerde sanki Rusya 'nın hiçbir etkisinin olmadığı gibi bir izlenimdi. Çumhurbaşkanı Demirel Bakû dönüşünde, uçakta bir başka müjde daha veriyordu. O da Bakû-Çeyhan petrol boru hattı projesimn hayata geçeceğiydi. Bakû-Çeyhan sürecini izlediğimizde burada da Rusya yok gibiydı. Tarihçiler, siyaset bılımcılerı, stratejıstlerin ûzennde birleştikleri bir konu var. O da Kafkasya'nın Rusya'nın arka bahçesi olduğu... Rusya Kafkasya'yı ne tamamıyla terk etmek ne de bir başkalanna bırakmak ister. Onun için de sonuna kadar o bölgedeki varhğmı sürdürecektir. Tarihte de bunun örnekleri çok. Dağlık Karabağ sorununda ilerleme kaydedihr, Bakû- Çeyhan projesinin hayata geçirilmesi için önemli adımlar atıhrken birden Ermenistan Parlamentosu'na o kanlı baskm düzenleniyor. Bir neden de Karabağ - Bu arada, Azerbaycan 'da da kanşıklıklar olmadı mı? Aliyev ve Koçaryan arasındakigörüşmeler sürerken Dışişleri Bakanı 'yla Aliyev 'in yûlardır danışmanlığını yapan Vafa Gulüzade istifa ettiler. Bu istifalar sizce anlamlı değil mi? - Bu kişıler büyük ölçüde olayı Karabağ'a bağlayarak ıstifalannı verenler... Öte yandan Elçibey'in Karabağ'a ılişkin verdiği beyanatlar çok dikkat çekici. Bütün bunlar açıkça görülürken bizler kolaycılığa kaçıyor ve hemen "Bu işin arkasında da Karabağ sorunu var" tanısını koyuyoruz. İyi ama, Ermenistan Parlamentosu'nu basan kişilere baktığınızda bu insanlar Karabağ sözünü ağızlanna almıyorlar. AA'nın haberine dayanarak söylüyorum. Bu saldırganlar, ellerinde rehine tuttuklan kişileri serbest bırakma karşıhğında Koçaryan'ın istifasuıı istemişlerdi. Ermenistan kaynaklı ajans haberlerini aynntısıyla izlediğim için biliyorum; saldırganlar Karabağ konusunu ağızlanna bile almamışlar. Devlet adamlannın açıklamalanna bakıyorum. Hepsinin yaklaşımlan ihtiyatlı. Başbakan Ecevit'inki de öyle. ABD'den yapılan açıklamalarda da satır aralannda bir şeyler ima edilmeye çalışılıyor. Fakat netleşmiş hiçbir tavır yok. Hiç kimse de çıkıp "Bu olayın ardındaki neden Karabağ'dır" diye açıkça söylemiyor. Saldırganlann bıldirisinin Ermenice içeriğini okudum. "Biz bu hareketi bu ülkede yolsuzluğa, yoksulluğa karşı başka mücadele biçimimiz kalmadığı için yaptık. Partileşmenin kapılan bize kapaolmıştL Biz de başka yapacak bir şey bulamadık. Böylece de geldik, Meclis'i bastık. Hedefimiz tek kişi, yani bu işlerden sorumlu tuttuğumuz Başbakan Sarkisyan'dı. Biz sadece onu öldürmeye geldik. Ama kazayla öbürlerini de öMürdük." istediğim bir soru var. Bu kişilerden ikisinin ASALA gibi geçmişte çok şaibeli olan bir örgütün üyesi olduğu ileri sürüldü. Buna ne diyorsunuz? - Ben ASALA denen örgütün misyonunu yitirdiğini. bittiğini ve dağıldığinı biliyorum. Bunu da gazetecilik bilgüerime dayanarak söylüyorum. Bakın, bu yeni bir örgüt de oiabilir. Onu bilmiyoruz, tabii. Ya da şu soru akla geliyor: Artık Ermenistan, bir zamanlar Türkiye'nin yaşadığı gibi, terörist fraksiyonlara alışmak zorunda mıdır... Henüz Ermenistan bu tür terörist olaylar yaşamamıştı. Bu olay acaba onun ipucu mu? Ama sorunun esas kaynağı şu: Bir parlamentoyu basıp o ülkede halkın yüzde 56 oyuyla seçilmiş sevilen bir başbakanı. bir meclis başkanını delik deşik ederek öldürmek bana münferit bir olay gibi gelmiyor. 'Önümüzdeki günlerde ortaya çıkar' - Peki, esas neden ne oiabilir? - Onun yorumunu şimdilik saklı tutuyorum. Bu konuda sonuca varmaya çalışmak için vakit çok erken. Şu anda bunun yorumunu ancak sezgilerime dayanarak yapabilinm. Bu sezgilerimin beni aldatmaması için de bu önümüzdekı birkaç gün önemli. - Bu birkaç gün içinde Ermenistan ordusu ne yapacak sizce? Ordu, her zaman Başbakan Sarkisyan 'ın sonuna kadar arkasında olduğunu herfırsatta açıklamıştu.. -Ordu, Vazgen Sarkisyan'ın çocuğu konumundaydı ve "Sarkisyan'ın saçının teline dokunanı mahvederim" diyen bir ordu. Tabii, şimdi ordu kimin kellesini isteyecek? Şu anda Çumhurbaşkanı Koçaryan'ın önünde acilen yapması gereken işler var. Bir başbakan ataması lazım. İyi de, kımi atayacak? Koçaryan'ın da rakibi olabilecek iki lıder birden kun vurduya gitti. Bu olay, olan oldu, konumunda mı kalacak? Halk suskun. Bunu neye yorumlamak lazım? Bakm, eylemi yapanlar yolsuzluk ve yoksulluktan sorumlu tuttuklan Vazgen Sarkisyan'ı hedeflediklerini söylüyorlar. Ama