Katalog

2 OCAK 1999 CUMARTESİ CUMHURİYET SAYFA HABERLER Y e n i y ı l , h e r 1 0 y ı l d a f a r k l ı g ü n d e m l e r l e k u t l a n d ı Bir zamanlar yeni ydı kutlarkeıı... • Milli Piyango'nun 1939'daki büyük ikramiyesi 500 bin lira idi. Ve talih kuşu o yıl 2.5, 5 ve 10 lira vererek zengin olma düşü kuranlardan. halkarasında "Tımarhane"1 olarak bilinen Bakırköy Akıl Hastanesi'nde görevli bir hastabakıcıyla bir delinin başına kondu. İstanbul Haber Servisi - Dünyada ve Türkıye'de yeni yıl kutlamalan her 10 yıl- da farklı gündemlerle kutlandı. Kutlama- lann şeklı, coşkusu ve kutlama anlav ışı da lOyıllıkdönemlersonundadeğişıklikler gösterdi. 1998'dengeriyedoğru 10'aryıl- lık dönem başlanna rastlayan kutlamala- ra bakıldığında bu değışım ve farklılık net olarak görülüyor; 1938'de faşızmın pençesınde inleyen Avrupa'da. 1948'de demokrasi rüzgârlan esmeye başladı. 31 Aralık 1958"ı dıktatör Bansta'nın ülkeyi fuhuş ve uyuşturucu merkezine dönüştü- ren rejımı altında geçıren Küba halkı. 1 Ocak 1959'da sosyalızme merhaba dedi. Değişımın hızı Türkıye'de de yüksek ol- du. 1928'de kuruluşunun 5. yılını kutlayan Türkıye Cumhuriyetrnın gündemınde bağımsız. çağdaş bir ülkenin altyapısını oluşturma çabalan vardı. Bir yandan var olan demiryolu kamulaştınlır ve yenıle- nnın yapımı planlanırken öbür yandan Harf Devrimi, Mıllet Mekteplen"nın ku- rulması, ılk Türkçe hutbenin okunması gıbi her biri devTİm niteliğindekı deği- şimlerle hızlı bir aydınlanma atağına ta- nık olunmaktaydı. Türkiye, 1939 yılma 40 gün önce y ıtir- diğı büyük önderinın yası ıle gırdı. Dün- yanın gündeminde ıse cumhuriyetçılerle faşist Franco kuvvetleri arasında süren Ispanya ıç savaşı, ltalya ve Alman faşist- lerinın dünya banşı için açık tehdide dö- nüşen ıktıdan, Japonya- Çin savaşı bulun- maktaydı 60 yıl önceki yılbaşı 1939'a Milli Şef tnönü ile giren Tür- kiye'de o yılbaşında da çeşitlı kutlama et- kinliklen düzenlendi. lstanbul'da. gazete- lerde yer alan bir duyuruda Novotm'de özel yılbaşı eğlencesi düzenlendiğı belır- tılerek tstanbullulara bir an önce masala- nnı ayırtmalan çağnsı yapıldı. Bırbaşka duyuruda ıse Beler Oteli'nde sabaha ka- dar neşe içinde sürecek danslı yemeğın 200 kuruş olduğu duyurusu yer aldı. Yıl- başı gecesı ıçtn bayanlara önenlen gece kıyafetı duyurusunda ıse^iMffrler kulla- nıldı: "Siyah yünden güzel bir gece elbi- sesL Göğsundeki kısun Valansiya dante- tindendir. Belinde şifondan bir kuşak \ ar- dır. Gerek dantei gerek kuşak gök mavi- sidiıf Milli Piyango'nun o yılki büyük ikra- miyesi 500 bin lira ıdi Ve taiıh kuşu o yıl 2.5,5 ve 10 lira vererek zengin olma dü- şü kuranlardan. halk arasında "Tımarha- ne" olarak bılınen Bakırköy Akıl Hasta- nesi'nde görevli bir hastabakıcıyla bir de- linin başına kondu. O yıllann en önemlı eğlencesi olan sınemalarda ıse Clark GaUe ve Mırna Loy'un oynadığı Yaralı Kartal ıle Dısney yapımı Pamuk Prenses ve7Cücelerfilmlerioynamaktaydı Dık- kat çeken urün reklamlannın arasında Radyolın dış macunu. Cadum sabunlan. Saba, Iron radyolannın ilanlan vardı. 1948'in son günlennde Ikınci Dünya Savaşı'nın yaralannı sarma çabalan sür- mekte, dünyada banş. demokrasi ve ın- san haklan rüzgârlan esmekteydi. ABD Halk yeni yılı genellikle ev lerde kutladı. Belediv elerin düzenlediği yılbaşı konserierine gençler büv ük ilgi gösterdi. Gazete- ciler yeni yılın ilk bebeğini görüntülemek için doğumcv lcrinin önierinde baba aday lanyla biriikte nöbet tuttular. Sa\unma Bakanı Truman komünızmın bulaşma olasılığı bulunduğu ülkelere as- kerı vardım yapmayı öngören planının hazırİıklannı surdürmekteydı Savaşm bı- lançosu ve bıraktıgı ızler ınsan haklannı yenıden anımsatmış. Insan Haklan Ev- rensel Beyannamesı'ni ımzalayan ülkeler arasında Türkiye de yer almıştı 1948 yılbaşını kutlamaya hazırlanan tstanbul'da, Beyoğlu mağazalannın vıtnn süslemelen. tanesi 2000 lıraya kadarula- şan oyuncak fiyatlan. Ingıltere'ye yapı- lan ıhracat nedenıyle 10 lıraya firlayan hındı fiyatlan konuşuluyordu Ünlü ses sanatçısı Safiye Ayla donemın dığer ünlü sanatçılan MuaDaGökcav. ErcümentBa- tanay. İsmail Dümbüllü v e Necati Tokyay ıle biriikte Taksım Knstal Gazınosu'nda sahnealdı Maksım'deıseMuammerKa- raca opereti "Sadık Ze\ celer sahnelendi. Avrupa"da yılın magazın konusu olan Ağa Han'ın oğlu Prens Ali ıle unutuimaz sınema yıldızı Rita Hay«orth'un aşkı Türk gazetelerimn de bınnci sayfasında yer buldu. Bu atmosferde gırilen 1949 Türkıyesi'nde ilkokullarda gönüHü dın eğitimi dönemı başlamış, Hasan ÂH Yü- ceTin başlattıği çağdaş eğıtim seferberlı- ği ise can çekişmekteydı. Türkiye 1958 yılını DP ıktıdannın öz- gürlüklere yönelik yoğun baskılan altın- da geçırdi. 27 Aralık'taCHPKongresı'ne katılmaküzereBolu'yagelenGenel Sek- reter Kasım Gülek v e arkadaşlannın kent merkezine araç konvoyuyla girmesı ön- lendi. Gülek ve arkadaşlannı alkışlayan- yar coplanarak dağıtıldı. Adalet Bakan- lığı bütçesınin görüşülmesı nedenıyle ko- nuşan CHP Milletvekıli Turhan Feyziog- lu DP yönetimine şu soruyu yöneltti- -Adalet bakanı bir yazıdan önırii 3 Id- şinin birer yıl hapse mahkûm edilebildiği bir tek hür veya yan hür memleket göste- rebilir mi?" Baskılardan en çok etkıle- nenlenn başmda gazetecıler gelmekteydı. DPyönetimıningazabınauğrayan 16ga- zetecı, 1958 yılbaşını "Ankara Hilton" diye adlandırdıklan cezaev mde geçırdiler. Yılbaşı gecesı Gazetecıler Cemıyetı ve Gazeteciler Sendıkası'ndan 8 kışılık bir heyet meslektaşlannı cezaevinde zıyaret ederek çeşitlı hedıyeler verdı, gazetecile- rin ev lenne de bırer buket çıçek yollandı. CHP adma 5 mılletvekilı de tutuklu ga- zetecıleri zıyaret edenler arasındaydı. Turistler aç kaldı 1958 yılbaşı kutlamalan için bırincı sı- nıf lokantalann salonlannı eğlence yen- ne dönüştürmelen nedenıyle Istanbul'da bulunan zengin tunstler geceyi aç geçir- di. Kötü bir yılbaşı gecesi geçıren tunst- lerden Frank Rubinstein'ın gazetelere yansıyan yakınması şöyle. - Parası olan bir kişinin böyie büyük bir şehirde yemek yiyecek lokanta bulamayı- şını hayretle karşiladım." Hazirlıklara rağ- men Istanbûllular bir yıl öncesine kıyas- la eğlence yerlenne az ılgı gösterdi. Bir yıl önce eğlence yerlenne 2 mılyon 800 bin lira bırakan Istanbullulann 1958 yıl- başında salonlarda yaptığı harcama 1 mil- yon lirayı aşmadı. Evlerdekı tek eğlence aracı radyo ıse sabah saat 00.03'e kadar süren özel eğlence programlan hazırladı. Gazıantep'te ise yeni yıla pavyonda gıren bir grup erkeğin pavyonun en güzel kızı- nın öpücüğünü açık arttırmaya çıkarma- sı gazetelere haber oldu. Haberde, 5, 10 lira ıle başlayan açık arrtırmayı 10 bin 855 lirayla kazanan Mehdi ısimli yurtta- şın yanağına kondurulan öpücük sırasın- da utangaç tavırlar sergılediğine dikkat çekıldı. Dünyada ise o yılı en coşkulu kutlayan- lar Kübalılar oldu Dıktatör Batista'ya karşı gerilla savaşı başlatan Fidel Castro ve arkadaşlan yeni yıla zaferle girdıler: CheGuevara komutasındaki gerıllalann yeni yılın hemen öncesrnde Santa-Clara kentfnîele geçırmesıyle kesınleşen zafer. 1959'un ilk gününde tüm Küba'ya sos- yalist devrimi getırdı. Özgürlük yılı 1968 gençliğinın özgürlük ıstemı ve eylemleri ıle ınsanlı uzay yolculuklan ta- nh sayfasında önemlı kılometre taşlan olarak yerinı aldı. Türkıyelı devnmcı gençlenn tstanbul lımanını ziyaret eden 6. filo askerlerinı Dolmabahçe nhtımın- da denıze döktüğü o yıl bazılan ilk kez yılbaşını evlennde sıyah-beyaz televiz- yon kanalının karlı görüntülen başında geçirdı. 1978'de Türkıye'de sağ sol çatış- malan. K.ahramanmaraş ve Çorum ille- nndekı faşist katlıamlar ıle ülkeyi adım adım 12 Ey lül cuntasına götüren MC hü- kümetlen gündemdeydi. Özalızmın iyı- ce egemen olduğu 1988 Türkiyesi'nde ıse çetelerbaşta olmak üzere bugünkü te- mel sorunlann altyapısı oluşturuldu. Güliînıseyeıılere iyi yıflar SERDARKIZIK BODRUM-Bırbukıyı- da, ardından karşıda gök- yüzünde binlerce çıçek aç- tı. Hava ocak ayına yakış- mıyordu, deniz sakin, do- lunayla oynuyordu gecenın karanlığına inat. Belki de gömülmesin diye yaşam. çınlçıplak soyunmuştu ay. Insanlar birbirlennı daha iyı seçebildıler. Yıne de ka- ranlık. bazı sevdalan ya- bancı gözlerden gizledı. Dansın tenni kurutan aşk- lar Bodrum Kalesi'nin kuytulanna çekıldı. Biz de rahatsız etmedik onlan. Bodrum sevda kentiydi.. İlk dakıkalannda yeni yı- lın. sokakta kucakladı ın- sanlar birbırlerini. öptüler ve gökyüzündeki çiçeklen seyTettiler. Genç bir kadın dedi ki: "Hiç kimsenin olmayan gökyiizünde ha\ ai fışekler banş çiçek- leri saçıyor. İyi Id onlar da var. biz de vanz..." Genç kadın İstanköy 'den atılan ha- vai fişeklerle bu kıyıdan göndenlen- lerı banş adına böyle buluşturuyor- du.. Niye Bodrum'a gelir insanlar, eski yılı tüketirken Ankara'dan, Istan- bul'dan? Nıye bırakırlar Izmır'i0 "Daha özel olsun dive" bir şeyler belki. sokakta dans edebılmenın, öpüşmenin büyük kentlerdekı olmaz- lıgına inat. Tanış olduktan sonra yaz sıcağıyla kışın ortasında, üstelık bir "yeni"nın başında yakalayabılmek için belki de Ondan ötürü kadınlar Yeni yılın ilk dakıkalannda Bodrum sokaklan yaz mevsimini andınrcasına doluydu. Denizkenannaakınedenyurttaşlarateşyakıpçıigıncaeğlendiler. (OZAN YAYMAN) yazlık giysilennı çıkarmışlardı dolap- lanndan. Omuzlan. bellen ve bacak- lan çıplaktılar Gecenın ılk saatlerı Bodrum yalnız ve boş gorünuyordu oysa. 98"in çete- len. kasetlen. faılı meçhul ölümlen. güdük demokrasısı, sıyasetın güven- sızlığı. güçlülerın füzelen. ışgalleri, işsızlık, sevgısizlik, açlık ve yoksul- luklar çok nıu bunalrmıştı ınsanlan da, evlenndeydıler' Oysa umuda ıhtiyaç- ları vardı, bıraz soluk almaya... Sonra sokaklar yavaş yavaş çoğal- maya başladı. şarkılar yukseldi. \o- lüm arttı Sonra kalabalık daha da bü- yüdü. Müzıklenn bırbırlerıne kanijtı- ğı barlar sokagında orta yaşlı bir adamla genç bir kız dansa başladı Gençlerin buluştuğu bann önündekı bir grup tempo tutarak alkışlarla eşlık ettı onlara' "Çapkın amca... Çapkın amca._" Sabaha doğru deniz kenannda ateş yakıp şarap ıçen orta yaşlı gençler hoş laflar atıyorlardı gelip geçenlere: ama sadece gülümseyenlere, "iyi sene- ler"dı dıleklen. Bodrum yeni yıla "merhaba" der- ken kış kabugunu kınyordu. İnsanlar 98'ın kötülerıni çöpe, guzelliklerını çekmecelcrine kaldırdılar. "l'mutian- sınlar hep" dıyorduk ıçimızden. Ya- şam uçurumun kenanndakı çıçeğe dokunmaya değerdı çünkü. Yurttaşlar merkezi yerlerde toplandı IstanbuVda coşku sokaklam tastı BERTAN AĞANOĞLU Veartık2000'ebirvar... Insanın içını karartan enflasyon grafiklen.. Art arda patlayan kasetler ve çetelerin ürkütücü bilançosu... Yaşanan hükümet bunalımı... Türkiye tüm bu sorunlar arasında yeni bir yıla "umutvecoşkuyla*' gırdı. İstanbullulann birçoğu yeni yılı evlennde kutlamayı yeğlerken coşkuyu sokağa taşıyan yr urttaşlar da soğuk havaya karşın Taksım. Ortaköy ve Kadıköy'de toplandı. Istanbullular ıçın bir "kutlama merkezi'" haline gelen Taksım ve İstıklal Caddesı. hareketlı ve değışık görüntülere sahne oldu. Toplumun her kesiminden ınsanın bir araya geldiği Taksim Meydanı'nda, saatler 24.00'e yaklaştığında kalabalığın coşkusu daha da arttı. Yaşıtlannın aksıne yeni yıla ekmek kavgabi vererek gıren çocuklar da bu eğlencenin bir parçası... Ama onlann amacı başka. Taksım ve istıklal Caddesf ndekı tatlı koşuşturmacaya ellennde maytaplar. güller. karanfiller, kâğıt mendillerle ortak olma çabası ıçensındekı çocuklar ıçın yaptıkları hersatış. mutluluk kaynağı. Yeni yıla bırkaç dakıka kala maytaplar. meşaleleryakılırken hızını alamayanlar bayrak direklerıne. ağaçlara tırmandı Bu eğlencelerin tadını en çok çıkaranlar ıse rengârenk şapkalan, Noel Baba bereleriyle babalarının omuzlanndakı küçükler... Keyifle ızliyorlar olan biteni. Kafalanna geçirdikleri maskelerle gezenler, halay çeken ler... Her yerde tatsızlık çıkarmayı âdet edinmiş •'kutlama magandalan" da sahnedeki yerlerinı alıyor. başlıyorlar maytaplan, çatapatlan sağa sola fırlatmaya. Kimileri "En büyük Türkiye''. "Kahrolsun PKK" sloganlanyla katılıyor gen sayıma. Sonra çok şey umulan yeni yılın ilk dakikalan... Coşku dorukta. öpüşenler, korna sesleri. sloganlar... Ybllar alabıldiğine kalabalık, insanlar oldukça coşkulu .. Boğaz köprülen, Taksim"e açılan yollar. boğaz yolu. ramazana rağmen adeta araç seli... Ortaköy "de de manzara farksız. Buradakı kalabalık yeni yıla Istiklal Marşı'nı söyleyerek gırerken Kadıköy 'de ise gençler Ayna grubunun şarkılanyla yeni yılı karşıladılar. Kutlamalar iyi dileklerle son buluyor. Bazılan ise geçen yılı düşününce endişeli: "Gelen gideni aratmasın da..." Yeni yılda Ankara'daki siyasiler "çok bilinmeyenli hükümet denklemini" çözmek için kafa yormaya devam edecek gibi görünüyor; Yurttaşın derdı ıse yıne geçım derdi olacak 2000"e bir kala... BIRBAKIMA SERVER TANİLLİ 1999'unİlkSabahmda... Akşamdan kalmtş olmalısınız, ya da sahur mah- murluğu içındesinızdır. ikisini de anlıyorum. Hele bi- nncısi. hafif bir baş dönmesiyle birlıktedir, adı da "hu- mar"ö\r. Divan edebiyatındazaman zaman şaırlerden övgü toplar ve en guzelini de. Şeyhülislam Yahya Efendi, bir gazelınde şu dizelerle dile getirir. Ne zevktür, ne safadur, ne hazdur ey saki Seher humardan açıp gözümü bade görem Rahmetlı ehlikeyf babam, bu ünlü beyti yeni yazıy- la, ama pek de hünerli biçımde yazdırmıştı, evimizin mısafir odasında asılı ıdi; ta o zamandan aklımda kal- mıştır. Aynca Şeyhülislam Yahya Efendi, en sevdığım Divan şaırlen arasındadır. Konuya gelelım, bu halinızde size yazı beğendır- mek güçtür. Konu seçerken dikkatlı olmalı. Hele hu- kümettı, seçımdı, kımı bahisler var ki, duymak bıle is- temezsinız haklı olarak. Fikrin ve "sosyal sonın"un tartışmanın dışına kaydınldığı bir demokrasi uygula- masının bızi eninde sonunda getireceği nokta buy- (3u. Bu kısır dongüden çıkış mı? Zordur ve acılı olacağa da benzer. Kısacası kötümserim. Öyle olduğum için de kına- mayın; aydınlarda bu havanın gıtgide yayıldığı da gözlemlenm arasında. Ama bütün umutlannı yrtirmiş mutlak bir kötümserlik değil benımkısi; şimdilik uzak- ta da olşa, aydınlık bir geleceğe inanıyorum. Aynca, Demir Özlü'nün, Stockholm'den yolladığı 11 Aralık 1998 günlü mektubundaki şu satırlar bir ilaç gibi gel- di: "Dûnyayı ancak kötümserier değıştırebılir. lyım- serier, koşullar ne kadar kötü olursa olsun, tutuna- cak bir dal bulabıliyorlar. Avunabiliyoriar." "Aydınlık birgelecek"ded\m. Nâzım Hikmet'in şu dizesinde nasıl da buram buram tüter: Herhal ilerdedir yaşanacak günlerin en güzelleri. • Rastlantıya bakınız: Sankı benım, yeni yılın bu ilk sabahında sızınle böylesi bir sohbette bulunacağımı sanmış, öyle postaya vermiş -o güzelim- kıtabını !n- ci Asena. Adam Yayınlan'nda birkaç hafta önce çı- kan Üç Gün Pahs, onun büyüleyicı kentte dolaşma- lan. Ünlü bahçelen, bulvarlan, kahvelen, müzelen, galerilen ve başka güzellikleriyle Paris. Fotoğraflar çekmiş Incı Asena ve arkalanna da "notlar" düşmüş. Bir sayfada Rodin'in ünlü "Öpüş" heykeli. Ve arkasında da şu not: "Rodin 'in Öpuş 'ü bir baş- ka öpüş. Şehvet, sevgi, şefkat, koruma... Ben bun- lan gördüm Paolo ve Francesca'nın bedenlerinde. Belki bunlan görmek istedim..." Ama sanat da, bir yerde "görmek istediğimiz" de- ğil mi? , Hele fotoğraf sanatını sanat yapan? Inci Asena ile Pans'ı dolaşmanın rahatlığı var içim- de... • Size aynca hatırlatmaya gerek yok. Şu içine girdi- ğimiz yılın bir özelliği var: Bir yüzyılın son yılı bu. Bir yıl sonra bugün 21. yuzyılda olacağız. 2000'li yıllar, daha doğrusu üçüncü bin yıl başlayacak. Hiç üzülmeyin, sizi sıkan gündemı değıştırecek bu! Ister ıstemez 20. yüzyılın bilançosu konacak orta- ya ve oradan kalkıp gelecek için beklentılerimizi dile getirecegız. Tarihin akışı söz konusu olduğunda, in- sanoğlu çekilen acılara bakıp bunlann olmadığı bir gelecek, daha ınsanca bir gelecek ister; tasarlar, ka- leme de alır. Büyük ütopya yazarlannın eserleri böy- le doğmuştur. Hayır, ütopyasız yaşayamayız! Ilk bilanço denemesıni de. Millıyet Sanat'm uyanık yöneticilerı Bülent Berkman'la Demet Elkâtip, der- ginin15Ocaksayısındabaşlatıyorlar. "1999: Bir Dü- şünce Yılı" diye de bir ad koymuşlar soruşturmaya. Benden de yazı bekliyorlar. Siz olsanız hangi konuyu başa alırdınız? Yerküreyı bekleyen tehlikelerı işlemeyi düşünüyo- rum. Uzmanların da söylediğı o: insanoğlu, en büyük teknik devnmı aslında20. yuzyılda gerçekleştirdi; ar- tan bir hızla da yüruyor bu. Ne var ki, insan aklına onur da verse söz konusu gelişme, doğanın dengelerinı bozuyor ve bızzat dunyamızın, giderek topyekûn in- sanlıgın geleceğiyle oynuyor. Ne yapmalı? Buyuk sorun! Konu, bir yerde gelip insanın ve tekniğin de yer al- dığı iktisadî ve sosyal düzeni tartışmaya vanyor. En şaşırtıcı ve esef verici gerçeklerden biri de şu: Akla ve bilime dayanarak onca harikalar yaratan, güneş sistemınde yolculuğa hazırlanan insanın, kendi ana- yurdunda hâlâ akla uygun ve insanca bir düzeni ya- ratamamış olması. Hiç yaratamayacak anlamına mı geliyor bu? Hayır! Bir gün bunu da başaracak. Insana ve aklı- na güvenmelıyiz. Bana sorarsanız tek güvencemiz budur. Geri kalanı, avutmadır ve dikkatleri dağıtma- dır. Daha güzel, daha insanca ve banş içinde bir dün- yada ve Türkiye'de, nıce yıllara sevgıli okurlar!.. Motorcuların kavgası Eminönü'nde bulunan ve İstanbul Boğazı'nda yolcu ta- şımacüığı yapan motorcular arasında, yolcu almayla il- gili bir süredir devam eden gerginlik kavgaya dönüştü. Galata Köprüsü'nün l nkapanı tarafında bulunan ta- rihi Eminönü Denizcilik ve Motorcular Balıkpa/an 1 u- rizm Geliştirme Kooperatifl'nin prefabrik irtibat büro- su, karşı grubun saldınsıy la tahrip edildi. Kooperatify ö- netinı kurulu üyesi Ahmet Safran, Boğaz'da turist gez- dirme işi yaptıklannı diğer motorculann kaçakçafışhk- laruu, vergi dahi vermediklerini iddia etti. Kav gacı ta- raflar Eminönü'ndeki \'eş3direk Karakolu'na götürül- düler. (Fotoğraf: MEHMET DEMİRKAYA)