Katalog

SAYFA CUMHURİYET 8EYLÜL1996PAZAR PAZAR KONUGU 'Infaz sistemi idam değildir'Turkiye 'deki cezaevleri sorununun ınsan haklan açısından kaynağı nedir? SARIHAN - Türkıye'de 647 sayılı yasanın yürurluğe gın- şmden once "tedrici infaz sistemi" uygulanıyordu Turk Ceza Yasası'nın 3038 sayılı yasa ıle degışık 13 maddesı ve ızleyen maddelerde ınfaz, ağır hapıs cezalannda 4 evreye aynlmıştı Cezanın yırmıde bın gece gunduz yalnız başına bır hucrede ınfaz edılıyordu lkıncı devrede hukumlu >aJnız gecelen huc- rede kalıyor. sabahlan ıse obur hukumlulerle bırlıkte çalışı- yordu. Üçûncu devrede de hukumlu ış esasına gore kurulu ceza- ev lenne alınıyordu Burada geçen bır gun dort gunluk mah- kumıyetı karşılıyordu Dorduncu evre ıse, bu surelerden arta kalan sureydı ve bu surede geçen her gun ıkı gunluk mahkû- mıyet suresını karşılıyordu Ancak, Türkıye'de ılk ıkı devreye uygun cezaevı ınsaatı ya- pılmamış olduğundan bu uygulama, 3112 sayılı yasa ıle erte- lenmıştı 1950'lı yıllarda suçlarda artma olduğu gerekçesıyle ceza- lann ve ınfaz uygulamasının arttınlmasına gıdıldı Ağır hapıs cezası uç devrede çektınlmeye başlandı Bınncı derecede cezanın onda bınne eşıt bır sureyle hucre- de çektınlecektı Ancak, hem cezae\ lennın yapısı, hem de o dönemde olu- şan muhalefet nedenıyle 7 6 1957tanhlı bırgenelgeylebuku- ralın 15 yıldan az olan hapıs cezalanna uygulanmayacağı bıl- dınldı Ikancı devre ıse bınncı devrede geçen surenın düşulmesı ıle kalan surenın yansı olarak kabul edıldı Üçuncü devre ıse kalan sureyı oluşturuyordu Bu uygulama, doğal olarak olumsuz sonuçlar yarattı Ce- zaevlennde fırar, yaralama, ayaklanma, öldurme gıbı olayla- n arttırdı Bunun uzenne ınfaz sıstemınde yenıden düzenlemelere gı- dıldı 1957 yıhnda yururluğe gıren 6988 sayılı yasa ıle, Turk Ceza Yasası'nın 13, 16. 17, geçıcı 1 \e2 maddelen yenıden degıştınldı Bu yıllarda Batı'da hucre sıstemı tamamen kalk- mıştı dır? Türkıye'de hiç infaz iyileşrirmesiyapılmamıs mı- <3 LJ1\ *-^y Otuz beş ıldekı 41 cezaevınde, cezaevı koşullan ve bağlı olarak Infaz Yasası hukumlennın duzeltılmesını ısteyen tutuklu ve hukumlulenn açlık grevlen 12 kışının ölumüyle sonuçlandı Bu son olay "duşunen" ınsanlan acı acı duşundurdu Bunca gencı. Infaz Yasası koşullannı ınsanıleştırmemek, cezaevı koşullannı duzeltmemek uğruna bır kalemde sılıp atabılır mıydık? Ceza ve tutukevlenndekı çocuklannın başlanna neler geldığı endışesı ıçınde kıvranan analara, devletın kolluk güçlennın ağzından "kart orospular" hakaretlennı nasıl yağdırabılır, onlan nasıl coplatabılırdık 9 Nerede kalmıştı gostermelık de olsa ınsan haklan uğruna edılen sozler 7 Bu tepkıler ıçınde Çağdaş Hukukçular Derneğı Başkanı Şenal Sanhan ve aynı derneğın yonetım kurulu uyesı Hasan Gıntlf yle Infaz Yasası ve cezaevlenndekı durumun nasıl ıyıleştınlebıleceğını konuştuk SÖYLEŞİ LEYLA TAVŞANOĞLU SARIHAN - 1950'h yıllar, Batı'da ınfaz ıyı- leştırmelennın hızlandı- ğı yıllar oldu I955'te "minimum kural- lar^saptandı Turkiye, bu kurallan ancak 1965 tanhlı 647 sayılı Infaz Yasası ıle yakalamaya çabaladı 647 sayılı ya- sanın ıçerdıgı olumlu- luklar şunlardı - Hucre cezası kalktı - Cezalann şahsıleştı- nlmesı ılkesıne bağlı olarak cezalann ınfazı da şahsıleştınldı - Cezaevı su-resınde "muşahade" yoluyla davranışlan ınceiene- cektı - tnsan gucu üretken hale getınlerek tum hu- kümlulen kapsayacak çalışma sıstemı esas alındı - Izın hakkı venldı - Kısa surelı hapıs ce- zası yenne para cezası benımsendı Tedbır uy- gulamalan getınldı - Erteleme sınırlan ge- nışietıldı - Açık ve yanaçık ce- zaevlennın arttınlması hukme bağlandı - Cezaev ı personelının eğıtılmesı esas alındı - Özel servıslenn ku- rulması hukme bağlan- dı - Surgun cezası kalktı - Olum cezalannın gızlı olarak ınfaz edıl- mesı hukme bağlandı Bu yasa olum cezala- nnı yururlukten kaldır- mıyor, ancak o gune dek topluluk onunde teşhırle gerçekleşen ınfazdan vazgeçılıyordu M M ^ H Cezaevlerinin demokratikleştirileme- mesinin nedeni sizce nedir? SARIHAN - Bugun cezaevlennın demokra- tıkleşmesının onundekı en onemlı engel ıktıdarlann cezaev lenne bakış açısıdır Ceza- evlen, ınfaz hukukunun uygulama alanlandır Gunumuzde "infaz hukuku"nun bır bılım olduğu unutul- muştur Cezaevlen, toplumun öç alma merkezlen olarak gorulmüş, tutuklu ve hükumJunün ınsan kımJığı ve haklan goz ardı edıl- mıştır Ulkemızde gozaltında başlayan baskıcı anlayış, ceza- evlennı de esas alarak karakol olarak bıçımlenmıştır Cezaevlennın maddı yapısı ve cezaevı gorevlılennın eğıtım duzeyı de bu anlayışın bır unınudur Tutuklu ve hukumlulenn hak arama geleneklennın, ya da bılınçlennın zayıflığı bugu- ne dek cezaevlen dramını halkın gözunden uzak tutmaya yar- dımcı olmuştur ••••• Peki, cezaevi gerçeği ne zaman bilinç üstüne çık- rnaya başladı? SARIHAN-1950,1972, 1980 ve 1996yıllanndacezaevle- nne alınan sıyasal tutuklulann haklan yonundekı bılınçlı ta- vırlan, cezaevı gerçeğını bılınce çıkarmaya başladı Dunyanın hemen hemen her yennde, ınfaz hukukunu gelış- tıren ve çağdaş kılan çabalar, oncelıkle tutuklu ve hukumlu- lenn mucadelesı olmuşrur Gerek yasal yollann zorlanması gerekse kamuoyunu duyarlı kılacaİc protesto eylemlen, ınfaz hukukunun onunu açmıştır Bugun Türkıye'de ceza ve tutukevlenndekı hak gasplanna karsı yasal yollara başvurma geleneği çok zayıfhr Bırkaç ge- nelge ıptalı davası dışında hukuksal gınşım hemen hemen hıç yoktur Protesto eylemlenyse ozellıkle açlık grevlen bıçımınde sık- ça rastlanan hak arama aracıdır Bedelı çok ağır olan bu yöntem ne yazık kı bugune kadar, son açlık grevı de buna dahıl, kokten çozum uretmeye katkı- da bulunmamıştır ŞENAL SARIHAN ÇHD Cenel Başkanı "Dunyanın hemen hemen her yerinde, infaz hukukunu geliştiren ve çağdaş kılan çabalar, öncelikle tutuklu ve hükümlülerin mücadelesi olmuştur. Gerekyasal yollann zorlanması, gerekse kamuoyunu duyarlı kılacak protesto eylemleri, infaz hukukunun önünü açmıştır. Bugün Turkiye de ceza ve tutukevlerindeki hak gasplanna karşı yasal yollara başvurma geleneği çok zayıftır. Birkaç genelge iptali davası dışında hukuksal girişim hemen hemen hiç yoktur. Protesto eylemleriyse özellikle açlık grevleri biçiminde sıkça rastlanan hak arama aracıdır Bedeli çok ağır olan bu yöntem, ne yazık ki bugüne kadar, son açlık grevi de buna dahil, kökten çözüm uretmeye katkıda bulunmamıştır." Idare ıle rutuklu-hükumlü temsılcılen arasında vanlan an- iaşmalar yaptınm gucü olmayan, hatta yazılı dahı olmayan *söz"lerle sınırlı kalmıştır Bugün ortaya çıkan ölumlerde. es- kı sozum ona anlaşmalann buyuk payı vardır Sayın SeyfîOktav 'ın, reform paketı ıçınde yeralan Infaz Ya- sası pakete alınan yasalar arasında oncelıkler sıralaması da ol- madığından boşa harcanmış bır çaba olmaktan ılen gıdeme- mıştır Buna katılmamız da mumkun değildir Bugunun ınfaz an- layışı, tutuklu ve hukümlunun "insan" olduğu gerçeğınden yo- Ia çıkar tnsanın gelışmesı temelınden soruna yaklaşır Turkıye'dekı ınfaz hukuku, tutuklu ve hukumlüyu yasa onunde ayn tutmakla bırlıkte, ınfaz sırasında aynı statude gör- mektedır Oysa tutuklu ve hukumlu statüsü ıkı ayn konumdur Dışar- da olan ınsanın haklanna saygı ıle ıçerdekı arasında "tutuk- luluk" dışında en kuçuk bır fark yoktur Kapalı olmak bırey ıçın yetennce ağır bır hak sınırlaması- dır Bunu aşan her tur kısıtlama hukuka aykındır Cezaevın- dekı kurallar. ozgur toplumdakı kurallara denk bır anlayışla smırlanabılır Ülkemız yönunden de esasen bu konuda da bır denklık var- dır Bılınen deyımle cezaevlen, toplumun gebelığıdır Bızım cezaevlenmız de ne yazık kı bızım gebelığımızdır Yayıncı tlhan Erdost cezaevı dayaklannın ılk kurbanlan arasındadır TOB-DER Saymanı \bdullah Gulbudak. Fatsa Beledıye Başkanı Fikri Sonmez cezaevı koşullannın olüme gonderdığı ısımler arasındadır 12 Eylul'de Dıyarbakır Asken Cezaev ı'nde 40 olum olayı olmuştur Bunla- n gunumuze kadar Eskışe- hır. Aydın, tzmır Buca, is- tanbul Umranıye cezaev le- nndekı olumler ızlemıştır ı Peki, cezaevlenn- dekı bu sorun nasıl çozule- bılir? SARIHAN - Dun olduğu gıbı bugun de cezaevı olum- lennden hepımız sorumlu- yuz Kendı hesabıma yure- ğım yanıyor Cınayetın orta- sında durduğumu ve bugü- ne kadar kökten çozum ıçın bır şeyler yapmadığımı, yapmadığımızı duşunuyo- rum 12 olumle vanlan so- nuç gerçekten çozum mu- dür° Cezaev ı sorunu çözul- medı Kendımızı aldatma- yalım Sorunun çozumu ızle- mekle olmaz Iktıdara pro- jeler sunmalı, bunlann yaşa- ma geçınlmesınde etkılı ol- malıyız Çozümun bugun- den yanna hemen olamav a- cağını da bılmelıyız Ama hemen olacak gıbı çaba har- camalı, aklı ve sağduyuyu yedeğımıze almalıyız Yenı bır ınfaz sıstemı ıçın ben şu ılkelerın benımsen- mesını onenyorum - Tutuklu ve hukumlu on- ce ınsandır (Avrupa Ceza- evı Kurallan Madde 1) - Suç, cezanın ınfazını hıçbır bıçımde etkılemez Suç dışarda. suçlu ıçerde kalmıştır Bu yonuvle ışle- dıklen suç ne olursa olsun ınfaz hukuku onunde tum suçlulareşırtır - Tutuklama ve cezanın ınfazı tamamen ozgurlukten yoksun değildir Bıreye bağ- lı tum ozgürluklerden {be- lırlı alanda muhafaza dışın- da) tutuklu ve hukümlunun yararlanması bır zorunlu- luktur - Tretman, amaç değıl araçtır Tretman yenne ge- lıştırme temel alınmalı, tu- tuklu ya da hukumlu kendı ıhtıyaçlan doğrultusunda kendısı- nı gelıştırmek ıçın tüm olanaklardan yararlanmalıdır - Tutuklu ve hukümlü. ırkçılık, savaş kışkırtıcılığı ve mus- tehcenlık alanlannda fıkn ve bedenı gelışım talep edemez In- sanı olmayan bu uç alana ılışkın ıstemlere sınır konulması zo- runludur - Infazın yasallığı ve hukuka uygunluğunu denetleyecek mercı ınfaz hâkımiığı olmalıdır Gunluk yaşamın duzenlen- mesı ve dısıplıne edılmesıne ılışkın her turlu karara tutuklu temsılcılen, cezaevı savcısı cezaevı pedagogu, eğıtımcısı avukatı ve cezaevı muduru eşıt koşullarda katılır - Her cezaevınde baro tarafından gorev lendınlmış ve finan- se edılmış, alanında eğıtımlı. mahpuslann kışısel haklanm ko- rumakla gorev !ı cezaevı danışman avukatı gorev yapar - Cezaevı ınfaz kurumlan ve hızmetlennın denetımı resmı ve sıvıl guruplarca yapılır - Mahpuslar gecelen bırey sel odalarda banndınlırlar Gun- düz kolekfıf yaşam esastır Tutuklu ve hukumlulenn sağlık ve beslenmelen uluslararası standartlarla geleneksel yapıya uy- gun olarak sağlanır - Oğrenme ve gelışmelerının onune, ırkçılık, savaş kışkırtı- cılığı ve müstehcenlık dışında engel konamaz - Savunma tutuklu ve hukümlunun temel hakkıdır Hıçbır gerekçe bu hakkın kullanımını sınırlayamaz Sosyal ılışkıler (aıle ve akraba goruşmesı ve her turlu yazışma) haberleşme ozgurlüğu engel lenemez - Kotu muamele ve teşhıs yasaktır Kotu muamele uygula- yan kamu gorevlısı hakkında meslekten çıkarma cezası uygu- lanır - Ceza ınfaz kurumlannda eğıtılmış personel kullanılması zorunludur Personel ıçın belırlenen standart kurallar, hızmet ıçı eğıtımlegelıştınlır Mahpusun dışdun>ava hazırlanması bır zorunluluktur Bu konuda ınfazın bıtış tanhınden bıryıl once başlavan hazırlama ızınlen venlır Türkiye'deki cezaevleri sorununun insan haklan açısından kaynağı nedir? GİRİT - Cezaev len sorunu bir anda öne çıkarak kamuoyu- nun gundemını oluşturdu 12 kışı açlık grevlen sonunda yaşa- mını yıtırdı Bu konuda bırçok şey yazıldı ve söylendı Her- kes gorüşunu açıkladı Sorunu kendı ıçınde dennleştırerek ın- celemekte yarar var Cunku sorun bırtakım söylemler ıçınde ge- çıştınlecek bır sorun değıl Oncelıkle insan haklan sorunu için- de ineelenmeli. Cunku cezaevlen sorunu veya bır başka deyış- le "infaz sistemi" genel olarak ınsan haklan sorununun bırpar- çası Bu yaklaşım ıçınde, ınsan haklan sorunun ıçınde kaynak- lan araştırmak, buradan kalkarak ınfaz sorununa ulaşmak ve bu çerçevede çozum yollan onennek kanımca önem taşımak- tadır Bu noktada ozellıkle bır şeyın altmı çızmek ıstıyorum Ul- kemızde yasanan bırçok ınsan haklan sorununun asıl "kayna- ğuu" yakalamaya çalışmak yararlı olacaktır Bana göre de so- runun kaynağını "ulus devletin oluşum sıirecinde" ve devlet ya- pısını oluşturan oğretıde aramak gerektığı kanısındayım Cö- zum bulunmak ıstenıyorsa da bu olgu ve sürece egemen olan ve bu çerçevede oluşan "ulus-devlet ideolojisi" sorgulanmalı- dır Tanhı toplumsal sureç vekurumlarsorgulanmalıdır Cun- ku nereden bakarsanız bakın bugün sorun. ulusal ve ulusalus- tu duzeyde, ınsanlann gunluk vaşamında "insan haklan soru- nu" olarak gündeme gelmektedır ve sureklı gundemdedır Bu durumda ulus-devlerın doğuşu, sürecı, bu sıyası yaptlar ıçınde bırey halk, ulus kavramlan ve modern devletlenn doğuşunda bu kavramlara yuklenen toplumsal ve sıyası ışlev- lerle yaratılan devlet ıde- olojısı çerçeveyı oluşturu- yor Tanhı ve toplumsal çerçeve ortaya çıkan veya yaratılan sorunlarona gore çozuluyor veya çozumsuz- luk çozum gıbı sunuluyor Toplumsal yapı ıçınde egemenın çıkarlannı koru- maya yonelık sıyasal du- şunce kendılıgınden oluşur Toplumsal yapı ıçınde ure- tım güçlennın orneğın ana- yasal çerçevede yerlerı, ılışkılen veya ışlevlen be- lırlenmıştır Ulus-devlet ıçın dokunulmaz kabul edı- (en ömeğın **ülke"kavramı veya ulusun bolunmezlığı ve burunluğu yasal çerçeve ıçıne oturtulmuştur Artık klasık bunuva de- mokratık ozgurluk anlayışı çokmuştur Bınncı kuşak ozgurlukler olarak tanım- lanan "eşitlik, ozgurluk, kardeşlik" ve bunun gıbı soyut kuramlardır Tanhte ışçı sınıfının mucadelesı ıçınde bunuva sıyası du- şuncesı genletılmıştır Işçı sınıfı 8 saatlık ışgunu, or- gutlenme ozgurlüğu veya çalışma koşullannın duzel- tılmesı mucadelesınde sı- nıfsal ağırlığı ıle "ikinciku- şak" hak ve ozgürluklerı yaratmıştır Bır başka de- y ışle "sosyal devlefkuram- lan ıçınde orneğın yaşam koşullannın duzeltılmesı, orgutlenme hakkının alın- ması, ışçı sınıfı mucadele- sı sonunda kazanılmış hak- lar olduğu gıbı Marksıstle- nn ve sosyalıstlenn de ça- balan goz ardı edılemez işte bu yönuyle bugun ge- lınen noktaya da burjuva demokratık ozgürluklerı, burjuvazının klasık ozgur- luk ve ulus devlet anlayışı kınlıp dağıtılmaktadır Ar- tık ınsanlarçevrehakkı ba- nş hakkı, bılışım hakkı gı- bı 3 kuşak haklar yanında ınsan haklanm yukseltmış- lerdır Bu nedenle artık klasık burjuva demokratık anlayışı terk edılmelıdır Soruna ancak bundan sonra çozum getınlebılır ^ • ^ ^ Bütün bu anlattıklarmız doğrultusunda infaz reji- mini nasıl değerlendirıyorsunuz? GİRİT-İnfaz rejımı bana gore tutukluluk gözaltı huküm- luluk gıbı bütun koşullan kapsamalıdır Onun ıçındır kı dev- letın yapısı ve bu yapıya egemen olan duşunce. egemenlık er- kı ve bu erkın kullanılış bıçımı "infazrejimi" ıle doğnıdan doğ- ruya ılıntılıdır Tann krallann devlete egemen olduğu donem- lerde. suç olarak tanımlanan eylemın cezaı karşılığı "kısas"tır Ceza Tann bu> ruğu yasada belırlenmıştır Hukumler açık ola- rak ınfazedılırdı Ortaçağda ıse egemenlık kılıse, ımparator ve- ya kral veya senyörler elınde paylaşılmıştır Kılıse sıyası oto- ntedır Tann'nın buyruklannı yeryüzunde gozetmekte hatta uygulamaktadır O nedenle sıyasal yaşamın ve hatta gunluk ya- şamın ıçındedır Bu çağda adalet, "acı çekme" ve "kefarete" dayandrnlmış- tır Hukumler "gjzJTvenlmektedır Adalet gostenye dayalı ola- rak acı çektınlerek kefaret odetılerek açık bır bıçımde "infaz" edılmektedır Ancak "hapishaneler" 18 yuzyılsonlan 19 >üz- yıl başlannda doğmuştur Infazın "sistenıleştirilmesiyle" dog- muştur Bu ıse burjuva ulus-devlet surecının başlaması ıle eş zamana denk duşer Cunku devlet ıktıdannı ele geçıren burju- vazı tarafından, ıktıdann ulke duzeyınde orgutlenmesı başla- mıştır Ulke duzeyınde tum yurttaşlan bağlayıcı yasalann ve duzen- levıcı ışlemlenn yapılması zorunluluğu dayatmıştır Bu sureç- te öncelen ortaçağdakı 'gosteri adaktine" dayalı ınfaz sıstemı terk edılmeye başlanmıştır Toplumsal mucadelelenn başladı- gı bu sureçte ve bu mucadelelenn etkısıyle "snç" ve "cezaada- feti" değışıklığe uğramıştır Kapalı ınfaz sıstemınden yan açık ve açık ınfaz sıstemıne doğru gelışen bır süreçle bugunlere ge- lınmıştır Kabul ermek gerekır kı, klasık ulus-devlet oğretısı ve HASAN GİRİT ÇHD üyesi "Toplumsal mücadelelerin başladığı bu süreçte ve bu mücadelelerin etkisiyle "suç " ve "ceza adaleti" değişikliğe uğramıştır Kapalı infaz sisteminden yan açık ve açık infaz sistemine doğru gelişen bir süreçle bugunlere gelinmiştir." buna bağlı kurumlann statulennın genletılmesıyle ınfaz rejı- mı alanında "iyileştirici" yonde gelışmeler varlık kazanmıştır Ulus-devlet anlayışının terk edılmesıv le ınsan haklan bağlamın- da "ulusalustu kurum"lar oluşturulmuştur • • ^ ^ ^ "Ulusalustu kurumlar"dan neyı kastediyorsıınuz? GİRİT- En etkıleyıcı çalışmalardan bınsı Bırleşmış Mıllet- ler orgüru ve yan kuruluşlan tarafından gerçekleştınlmıştır Ozellıkle "tutuklulara davranış" bıçımı bakımından evrensel olçutlenn hazırlanması çalışmalan temmuzavı 1926yılına ka- dar uzanır Bu donemdekı "Uluslararası Ceza ve Cezaevi Ko- misyomı" tarafından yapılan çalışmatar 1934 yılında "Millhet Cemij'eti'*'tarafından onaylanmıştır A>nı komısyon Bırleşmış Mılletler'ın kurulması ıle çalişmalarını aktarmıştır 1955 y ılın- da Cenevre de yapılan "Suçluluğun Önlenmesi ve Suçlulara Davranış" çalışmalan Bırleşmış Mılletler Kongresı'nın 30 Ağustos 1955 gunlu oturumunda ov bırlığı ıle kabul edılerek onanmıştır Bu kurallar daha sonra Ekonomık ve Toplumsal Konsey ta- rafından 31 Temmuz 1957tanhınde kongredeonaylandığı bı- çımıyle "Tutuklulara En Azuıdan L'vgulanmasıGereken Dav- ranış Standardı (Ölçutkri) Kurallan"' adı altında onaylanmış- tır Konseye her beş vılda bır kuralların ulusal duzeyde uygu- lanmalannın denetlenmesı gorevıdevenlmıştır Bırleşmış Mıl- letler tarafından da 1968 yılında bu kurallardaduzenlenen ın- sanı ılkelenn ev rensel bıldırgenın bır parçası olduğu kabul edıl- mıştır Konuya ılışkınduzenlemelennyeraldığı cezaevlen re- jımını duzenleyen standart kurallar 1977 yılındakı eklemeyle 95 maddeden oluşmaktadır Kurallann ozu "suçluyu topluma kazandırmak"tır Hukümlunun kışılığı hıç zedelenmeyecektır Boyle bır uygulama kabul edılmemektedır Hukümlunun sa- dece ozgurlüğu elınden alınacak ama hıçbır ınsanı gereksınım- den yoksun bırakılmayacaktır Orneğın "hücre" kışının yalıtıldığı ver değıl, normal ceza- evı yaşamı ıçınde tutuklunun okuması dınlenmesı vekendını gelıştırmeM ıçın aynlmış ozel bır bolumdur Tum sağlık hız- met ve gereksınımı venlecektır Bu vondekı çalışmalar bakı- mından BM tarafından 1979 yılında "Yasa Uvgulavan Görev- liler İçin Davranış Kurallan" adlı belge kabuİ edılmiştır Kol- luk gorevlılennın gorev sınırlan belırlenmıştır Bu belge ıle her turlu ışkence, kotu ve onur kıncı da\ranı> yasaklanmıştır Yı- ne Bırleşmış Mılletler tarafından "Tutuklu ve gozaltuida olan- lan işkence ve başka zalim- ce, insanlıkdışı \a da onur kıncı dav ranış va da cezava karşı korumada sağlık per- sonelının ozellıkle hekımle- rin rolune Ilışkın Tıp Ahla- kı İlkeleri" saptanıp kabul edılmıştır Tutuklu ve hu- kumlulenn uzennde ger- çekleştınlebılecek herturlu "ivileştirme dişındaki" uy- gulamalan yasaklanmıştır Daha sonra 15 Aralık 1989 tarıhlı 44 oturumda Ulus- lararası Medenı ve Sıyası Haklar Sozleşmesı nde ya- pılan değışıklıkle "idam ce- zası" kaldınlmıştır Bırleş- mış Mılletler'ın bu çalış- ması bırçok devletın ınfaz hukukunu etkılemıştır Av- rupa Konseyı Bakanlar Ko- mıtesı tarafından aynı yon- de standart kurallar 1973 yılında kabul edılmıştır Aynca Avrupa Insan Hak- lan Sozleşmesı duzenleme- len İnsan Haklan Komıs- yonu dıvanbuvondekı ku- rallan "denetim" altında tutmaktadır Avrupa Mah- kemesı tarafından ay nca bu kurallar ıle sozleşme kural- lan Avrupa Kamu Duzenı Hukuku'nun bır parçası olarak kabul edılmektedır Avrupa Konsev ı omeğın ın- faz hukuku vonünden 6 no lu ek protokol ıle "idam cezasını" kaldırmıştır Av- rupa Konseyı Bakanlar Ko- mıtesı tezaevlen ve ınfaz rejımı bakımından her beş yıllık donem ıçınde devlet- lere raporverme >ukumlu- luğunu kabul etmıştır İnfaz rejımınde ana ılke "Hurri- yetten >oksunluk ınsan onu- runa varaşır maddi ve ma- nevi koşullar içınde gerçek- leştirilecektir" ılkesıdır ı Dıvan va da ko- misyon kararlarmdan or- nekler var mı? GİRtT- Komısyon ve dı- van kararlan bakımından "infaz uvgulamalannda" bazı örneklerbulunmaktadır Orneğın dıvan Tyrer Ingıltere Guz- zardı ltalya. Goldrer Ingıltere, Wılde Belçıka Toması Fransa gı- bı bazı davalarda orneğın sozleşmenın 5 maddesının tutuklu bu- lunan kışılenn kapatılmış olduklan cezaevı ve>a turukevı ısla- hevı. akıl hastanesı gıbı yerlerdekı "vaşam koşullan" konusun- da huküm ıçermedığını bununla beraber bu gıbı kapalı yerlerde bulunan kışılenn "İnsan Haklan Sozleşmesf nin korunması" al- tında bulunduğunu kabul etmıştır Bu durumda bulunan kışıler sozleşmeden ve getırdığı ınsan haklan guvencesınden vararlana- caklardır Bunda hıçbırduraksamayoktur Dıvan sozkonusuver- lerde bulunan kışılenn maruz kaldıklan muamelelerden dolavı yaptıklan şıkâyetlen sozleşmenın ve protokollerın ılgılı madde- len açısından ıncelemeye almıştır Bu konudakı en tıpık ornek- lerden bınsı Golder v Bırleşık Krallık ola>ıdır Hukumlu Gol- der. 24Ekım 1969akşamı kendısını cezaev ındeolavlann ıçınde bulmuştur Olaylarda hırpalanan gardıvan cezaevı gorevlısı La- ird tarafindan olaylara katılıp kendısıne etkılı ev lemde bulunmak- la suçlanmıştır Golder'ın bu nedenle ıtadest alınmış ve suçlan- mıştır Avnca mahkûmlardan aynlıp başka bır yerde tutulmava başlanmıştır Golder ıse 25 ekımve 1 kasım tanhlennde "parla- mento uyesıne ve polis baş mudurune kanşıklık hakkında ve da- ha sınıra kendısıne (,eknnlenler hakkında" mektuplar yazmıştır Ancak cezaevı vonetıcısı tarafından, oncelıkle sorunun vetkılı makamlar önune goturulmeyerek mektup yazılmasının doğru ol- madığı goruşuyle mektuplannın değerlendırılmemeM gereklıhğı savunulmuştur Daha sonra Golder hakkında dav a açılmamıştır Golder 1970 yılında Içışlen Bakanlığı'na mektup yazarak başka bır yere naklını ıstemıştır Talep Içışlen tarafından reddedılmış ve yasal dayanakları gostenlmıştır Bunun uzenne Golder "mek- tuplannın gönderilmemesi,biravukata danışması içın İçişleri Ba- kanlığı'nın izin vennemesi" nedenlennı ılen surerek Insan Hak- lan Komısyonu'na başvurmuştur Gelışmeler sonrasında dıvan karannda Golder ın avukata danışmasının normal olduğunu ama Içışlen Bakanlığı'nın hukukı engellemesı gıbı fıılı engellemesı- nın de sözleşmeye aykın olduğunu kabul etmıştır