Katalog

SAYFA CUMHURİYET 27 TEMMUZ1994 ÇARŞAMBA DİZÎYAZI Nobel ödüllü Amerikalı Dr. Herbert Hauptman Cumhuriyet için yazdı Bilim adamlan sorumlu mu?Başlığım kasıth olarak belirsiz, üsteJik kışkır- tıcı. Bu soruyu, bilim adamlannın sorumlu birey- ler olup olmadağı ya da çogu 20'ncı yüzyılda ger- çekleştinlen bilimsel devnmlerin sonucu olarak günümüzde toplumun yûz yüze geldiği sorunlar- dan bilim adamlannın sorumlu tutulup tutulama- yacaklan biçimınde yorumlayabiliriz. Amacım konuyu her iki açıdan ele alarak bu sorulara ışık tutmak. Sovyet Bilim Akademisi başkan yardımcılığı- na atanan en genç bilim adamı ve Shemyakin Bi- yo-organik Kimya Enstitûsü eski başkanlanndan YuriOvchlnnikovbirkaç yıl önce 53 yaşındaki lö- semıden öldü. Kendisini az buçuk tanırdım, daha iyi tanıyamadığıma da pişmanım. Geçenlerde, Moskova'da Ingilizce yayımlanan bir gazetede onun "BUimveTöre" adlı bir yazısı gözüme çarp- ö. Yazının bir bölûmünde şöyle diyordu: "Bflimin maddenkı gtzemlerine işlemesi artık fiyfc» htr nnktaya gefrnijrir Id tüm gRzeggnimbin a<- keri amaçlara yönetik buhıştera odatdanması bü- yük bir tefaüke olacakür. Bİtim adamı çağuıuı ül— Insanlığın geleceğine ilişkin korku, bir yandan bilim ve teknik alanındaki hızlı gelişmeler öte yandan da tinsel durum ve davranış biçimlerindeki ağır tempolu değişimin doğurduğu bunahmdan ortaya çıkıyor. küselsorunlannıryicekavraınabdır.Sonınlariyi- ce kavranmadıkça neyin doğnı neyin yaniış oMu- ğu tanımtama<ı tüm anlam ve önemini vitirir." Ovchinnikov bilimsel gelişmelerin yalnızca as- kerlik alanında gerçekleştirilenlerinden söz et- mekle biriikte, anlattıklannın çok daha geniş kap- samlı bir geçerliliği olduğu söylenebilir. Ilk olarak bilim ile teknik arasındaki farkın sap- tanmasında yarar var. Bilim, canlılann yapılannı da içine alan, çevremizdekı dünyanın gerçekJeri- ni açıklamaya çalışır. Teknik ise insanın hedefle- rine yönelık olarak bilim meyyelerinden yararla- mr. Kısacası, bilim daha çok bilgiyle ilintili oldu- ğu halde teknik, ınsanlann koşullannı daha iyiye götûrmek amacıyla (umanz öyledir) bilgiden ya- rarlanılmasıdır. Dört yûz yıl önce hiç kimse, daha sonraki yûz- yıllardan bilim ve teknik alanında böylesi dev adımlaratılacağmıaklındanbilegeçiremezdı. 100 yıl önce bile, 20. yüzyılda gerçekleştirilen gerek bilimsel gerek teknik alanındaki yenılikleri kım akıl edebilirdi 9 Böylece, görecelık kurarru, "ku- vantum mekaniğT, maddenın dogal yapısı, mo- lekûler bıyolojı ve yaşam süreciyle ilgilı anlayı- şımız gerek çevremize bakış açımızı değıştirdı gerek bilimsel yöntemin en gözde öğelennden bi- ri olan akılcı sorgulama yetimizin gelişmesıne yol açtı. Temel bilimsel buluşlann ardından teknolojik gelişmeler art arda birbirini izledi; örneğin ileti- şim, ulasırn, uzay araştınnaan, elektronik geliş- meler ve bilgisayarlann yaşamımıza girmesi, ge- liştirUmiş tanı ve sağaltım yöntemleri, sınırsız güç kaynağı olarak atomdan yararlanılması en başta sayılacak buluşlar arasında yer alıyor. Buna kar- şılık, nükleer başlıklı ve kitlesel ölümlere neden olan fuzelenn bulunuşu ve geliştirilmesi yaşamı- rruzın kararmasına yetti. Nüfus patlaması ve gi- derek dünyayı saran açlık, sera etkisi, ozon taba- kasının ıncelmesi ve çevre kirlilıği de bir bakıma bu bilim ve teknik alanındaki gelişmelenn bir so- nucu olarak ortaya çıktı. Teknolojinin meyveleri bilimin de daha kolay Herbert Aaron Hauptman, "Bffimin yılaa amaçlarla değil de insanlann yaranna kullanümasını sağlamak herkesin görevi olmakla birlikte, bu konuda bilim adamı, teknisyen ve mühendislere düşen sorumluluk çok daha fazladır"dryor™ Portre İstatistik uzmanlığından krfetal bilimciliğe Herbert Aaron Hauptman, Amerikalı bir Yahudi ailesinin çocuğu olarak 14 Şubat 1917 'de New York'ta doğdu. 1940'daEdıthCitrvneMıle evlendi ve iki kızlan oldu. Dr. Hauptman, "Bffim ve matematige, ofcmaayı ögreadiğtaı gün merakBn ba^adı ve bugÇn de »ürüyor" diyor. 1937/de New York Kent Üniversitesi'nden mezun oldu, mastınnı iki yıl sonra Colombiya Oniversitesi'nde tamamJadi. doktorasını ise 1947'de Maryland Üniversıtesi'nde yapü. Başlangıçta. ABD nüfus sayım bürosunda istatıstik uzmanı, îkinci Dünya Savaşı'nda Hava Kuvvetleri'nde radar egitmeni olarak çalıştı. Doktorası ile birlikte başkent Washington'da Deniz Kuvvetlen Laboratuvan'nda bilimsel çalışmalannı fizikçı olarak yürüttû. Burada Dr. Jeroroe Karle ile birlikte (X) ışınlannın kristaller içınde kınlmalannı yorumlamada*yeni bir teknik geliştirdi. Bu ışınlann kristallere çarparak ıkincıl ışınlann doğmasına yol açtığmı saptadı ve kristal atomlannın dûzenli dLriİişj hakiandaki bağlantıyı ortaya çıkardı. Dr. Karle ile gelıştirdigi bu yeni matematiksel yöntemle kimya dalında İcöklfi bir değişme neden oldu. Kristalleşmiş maddelerin molekül yapılannın araşünlmasına yeni bir boyut getirdi. Bu başansı Dr. Karle ile birlikte kendisine 1985 Nobel Kimya ödülü'nü kazandırdı. Dr. Hauptman*ın bundan önce aldığı çeşıtii madaiya ve ödûller de bulunmaktadır. 18 yaşındaki ilk altın madalyasını "Bdden ödâlü" ile kazandı. 1959'da Resa Bilim Ödülû, 1984'de Dr. Karle ile birlikte Petterson Ödülü'nü aldı. 1986'da "Yıhn \*tandaşT seçildi. Bunlardan başka kendısine 25 kadar ödül. nisan ve onursa) bilim doktoralan verildi. 150'den fazla yayına imzasını koyan Dr. Hauptman 1988'de ABD Ulusal Bilim Akamedisine seçildi. Bu arada 1970'te Buffalo'daJti Tıp Vakfi'mn Kristalbüimi Grubu'na kaüldı. Şu anda bu vakfin başkanıdır. nükleer bir soykınma yol açabileceğinden kay- naklanıyor. Korku, bir yandan bilim ve teknik alanındaki hızlı gelişmeler öte yaodarı da tinsel durum ve davranış biçimlerindeki ağır tempolu değişimin doğurduğu bunalımdan ortaya çıkıyor. Bilim ile bilinç ve teknoloji ile töresel davranış arasındaki çelişki artık, kısa sürede bir önlem alınmazsa, ge- zegenimizi olmasa bile, insan yaşamını tehdit edi- ci boyutlara ulaştı. Herbert Aaron Hauptman ve hızlı ilerlemesine neden oldu. Günümüz insa- nı korkunç bir hızla belirsizlikle dolu bir gelece- ğe doğru koşuyor. Durum böyle olunca, bu yüzyılda gerçekleşti- rilen akılalmaz buluşlar insanın daha iyi yaşarna- sına olanak tanırken, öte yandan da eşit oranda bir tehlikeyi de gözler önüne seriyor. Bilim adamla- n, çalışmalannın ınsanlann lyiliğı yönünde ola- cağı konusunda söz verdıler. Korkumuz, bilimin meyvelennin yıkıcı amaçlarayönelik kullanılarak Bilimin yıkıcı amaçlarla değil de insanlann ya- ranna kullanılmasını sağlamak hepımizin görevi olmakla birlikte, bu konuda bilim adamı, teknis- yen ve mühendislere düşen sorumluluk çok daha fazladır. Ancak sorun aynı bilimsel buluşun, kı- mi yapıcı kımi yıkıcı birden çok kullanım alanı- na sahip olabileceğinden karmaşık bir yaprya dö- nüşüyor. Orneğin, atom enerjisi güç üretip hastalıklann sağaltımında kullanılabildiğı gibi insanlan yok edebilir de. Bilim adamına düşen görev nedir? Bana kalırsa, Ovchinnikov'un, "Büinı adamının kabullenmeyi haarüklı olması gerekir" diyerek değınmeye çalıştıgı nokta budur. Zira, böylesi bir hazırlık içınde olmayan bilim adamı birçok olum- suzluğu, dahası insanın yok oluşunu davet eder. Ovchinnikov bize bilim adamının artık bu sorum- luluğu yüklenmesinin kaçınılmaz olduğunu ve çalışmalannın sonuçlanna kayıtsız kalamayaca- gını iletiyor. Bu sorulann yanıtlannı bildiğimi savlamıyo- rum. Ama bu sorumluluğu üstlenmenin ne denli gereklı olduğunu, akılcı bir bıçımde kullanıldığı takdırde bilim ve teknığın sağladığı yararlann ko- runması için her türlü önlemın ahnması gerek- tığıni kanımca yeni yeni kavnyoruz. Sanınm, Yuri Ovchinnikov da yaşıyor olsaydı bu görüşe katılır- dı. YARIN: Rusya PuşkinFonuBaşkam, sosyalbübnciD.SergeviçLikachev Y A Y I N H A K K I C u m h U r İ y e ( ' E A Î T T Î R . İ Z İ N S İ Z Y A Y I N L A N A M A Z Kültür • Sanat 293 89 78 (3 hat) ALKAZAR'IN SEÇTIKLERI Tel: 245 73 83-245 75 38 BCIGCIN ODULLU BIR ŞAHESER CERARD DEPAROIEU • ANNE BROCHET Yonetmen ALAIN CORNEAU 12 00-14 15-16 30-18 45 21 00 AYAZDA BİR YÜREK"UN COEL'R EN HIVER" Yon Claude Sautet 12 15-14 30-16 45-19 00-21 15 VARIN PÖNYANIM TÜM SABAHIARI-KÖPHOÜSTIJ AŞIKLABI Ö S S I . A Ş A M A Y I K A Z A N A N U R MARMARA, ESKIŞEHIR ANADOLU, BILKENT GÜ2EL SANATLARA HA2ERLIK İçin yaz dönemi H.içi-H.sonu ücretsiz resim çalışmaları Başladı Zaman kaybetmeden baş\urun Bu olağanüstü fırsatı kaçırmayın saııat merkezi K1SKNK(I>: 2 10 .16 50 Arizona Rüyası Yon EMIR KUSTURICA OJerrjLenis 6Jo(ınn>Dıpp tl Fave I)una«a> (Tel 251 32 40) 12 00 15 00-18 00-21 00 iKi HINZIR; ADAM Beyazperdede bûtûn zamanların en muhteşem ıkılısı olan Jack Lemmon ve Waiter Matthau "Grıımpy Old Men-lkı Hınzır Adam' ile 29 lemmuz dan ttıbarer beşıncı kez sınemaseverlerır karşısındalar Donaid Petne nın yonetîığı filmın koiusu kısaca şoyle Mnnescta da uç mevsırr o'dugb soylenır Hazıran Temmuz ve Kış Mtrnesota nın kuçuk bir kasabasında oturan John Gushafson (Jack LeTimor) ile Max Goldman (VValter Matthau) arasmda ise yaklaşık 56 yıldır kış mevsımı hukum surmektedıt Bu ıkı yaşlı adamır en buyuk zevklerı ise çeşrtlı şaKalar yaparak bırbırlennı zor ve komık durumlara duşurmektır Bir gûn caddenm karşısındakı eve guzeller guzelı genç bir dul taşınır Artık bu ıkı yaşlı adam onu elde etmek ıçın <»zafe'e gıden her yolu mubah gorneK'edırle' '''i Hınzır Adam sıne^a saloplarınt kahkahaya boğacak GELENEKSEL GULHANE ETKİNLİKLERİ "* GÜLHANE SOHBETLERİ Konuşmacı; ALEV ALATLI BUGÜN Gülhane Parkı Gösteri Merkezi'nde Saat 17.00'de Ayrıntılı bilgi için: 513 4960 Kültür Sanat ılanlannız ıçın 293 89 78 (3 hat) BULUNMAZ TIYATRO İ S T A N B U L Yon H. Hilmi Bulunmaz KARAGOZ Oyn Gürsel Akyel Akın Gunes Mete Ozdemır Cuma 20.00 Istiklal C*d. No: t$612 B«yoglu Tel: 513 74 31 -522 65 85- 2S1 60*0- 63*14 84 topium KÜLTÜR GEZİLERİ KUVVET LORDOĞLU 30Temmgz6Ağustos UZUNGOL KAÇKAR YAYIAIARINDA YÖRÜYÖŞ MEHMET İHSAN TUNAY 27 30 AğU stoS TROYA-BERGAMA-EFES-ASSOS NEZİH BAŞGELEN i3-2OAğmi» DOĞU KARADENİZ-ANİ-ARTVİN 27-30 Ağurios HİTİTLER YURDU (HATTUŞA, AMASYA, TOKAT, KAYSERİ) FEST SEYAHAT ACENTASI (0-212) 258 25 73 • 258 25 89 1988den beri böyle bir protest müzik dinlemediniz! ekrem ataer MARE NOSTRGM (Bizim "Deniz") Madımakta Yanan •He Canım • senah fDone Done) •Sardumava Ağıt • Mavıs A\ l.ınn Guludur • Beram Kabem Insandır • Sol Kolum YaraL | •}unı Bre Hıar Paşa • Sn as Ellennde Sazıra Çalınır • Iscı Marşı MAJÖn PLAK (O 212) 527 61 28 ÖLÜM KUŞUNKANADINDA Celal Başlangıç 70 000 TL.0CDV içınde) Fransızca Matematik ve Fizik dersleri verilir. Tel: 2510727 ULAŞ SATIÜKOPEL 94OpelAstrasahibindensatılıktır. Tel: 357 36 84 Romanlannız ve Ansiklopedileriniz yerinizden ahnır. Tel: 554 08 04 POLTTIKA VE OTESI MEHMEDKEMAL Mûmtaz Hoca FrtınasLSiyaset dünyasında bir Mûmtaz Hoca fırtınası esiyor ki sormayın... Mûmtaz Hoca aşağı, Mûmtaz Hoca yukarı. Bir Mûmtaz Hoca fırtınası eskiden beri vardı da böyle öne çıkmamıştı. Bir Mûmtaz Hoca simgesi bir elli yıldır vardı. Mûmtaz Hoca, memlekette bir elli yıl var ki oluşan her türlü olay karşısında fikrini söyleyen, tavrını belli edendi. Hele anayasasız yaşayamayan, anayasa için darbeler yapılan bir ülkede Mûmtaz Hoca'sız olunur mu? Darbelerde kimi Mûmtaz Hocadan akıl danışır, ki- mi de akıl veriyorsun diye hapse tıkar. Mûmtaz Hoca 'maruf' bir kişidir. Bu tanınmışlık, Gala- tasaray Lisesi'ndeki okul birinciliğinden, şimdiki Dışiş- leri Bakan adaylığına kadar uzanır. Bunu, fırtınayı kopa- ranlar bilmiyorlar mı? Bakın Hoca'ya karşıt oianlann yazılarına, ateş püskürüyorlar. Şimdiden dosyalar açıl- dı, arşivler ortaya döküldü, bilgısayarlardan bilgileralın- dı. Neymiş bizim Mûmtaz Hoca, ne marifetleri varmış! Hele eski solcular Mûmtaz Hoca'nın nelerini biliyorlar- mış.. Neler dökülmedi, neler saçılmadı.. Adnan Menderes, parti kurucuları arasındaki anlaş- maya göre birinci kabinesinde Fuat Hoca'yı (KfiprOIO) Dışişleri Bakanı yaptı. Yaptı ama Hoca'nın kırdığı pottar- dan bıktı usandı. Fuat Hoca'nın kırdığı potlardan kurtul- mak için kabinede Ekonomik Işlerden Sorumlu Devlet Bakanlığı kurdu; başına da FatJn ROştO Zoriu'yu getirdi. Zorlu, ekonomik işlerden sorumlu oluyor, Köprülü'ye yardımcı görünüyordu. Köprülû pot kırsa bile Dışişleri'- nin dışına düşüyordu. Köprülü protokoldeki işlere bakıyor, asıl işleri Zorlu görüyordu. Bu iş bir süre sürdü. Yugoslavya'da Köprülü'nün bir askeri kıtayı denetle- mesine kadar. Köprülü gerçeği gördü, kabineden çekil- mek zorunda kaldı. Köprülü'den sonra bakanlığa Zorlu geldi. Zorlu, bizdezor anlaşılan politikacılardan biridir. Par- tide 'nal', 'mıh', '/spanair'yuzundençıkanbirtartşmada kabine toptan istifa etti. "Ispanağı alan da Türk, satan da Türk" sloganı o zaman çıktı. Enflasyon vardı ama bilinmiyordu. Bir özel görüşme- mizde şöyle anlattı: Biz enflasyonsuz yaşayamayız. Pi- yasada bolpara bulunsun ki iş alanları açılsın. Herkesin cebine bolpara girsin. Şehirlerdeki imar hareketleri bu- nun için yapılıyor. Borçlanacağız, durmadan borçlana- cağız. Uluslararası bir icra dairesi yoktur ki gelip malla- rınızı hacizle alsın. Biz borçlanacağız onlar verecekler. Bu konuşma 1955 yıllarında geçiyordu. Zorlu'nun teorisi bilinmiyordu. Mûmtaz Hoca tartışmaları bugûn yapılıyor. Mûmtaz Hoca'nın fırtınası bugün esiyor. Mûmtaz Hoca'nın soy- lenmiş sözleri de bugün tartışılmıyor, eleştiriliyor. Sad- dam, Çin, Kıbrıs, gümrük birliği sözleri de şimdi ortaya konuyor. Hoca söylemeye açık, söylenenin anlaşılması için sözler söylüyor. Medyanın ağız birlığıyle üstüne gitmesi ilerideki korku içindir. Mûmtaz Hoca ileride kolay anlaşı- lan sözler söylesin, kolay anlaşılsın ki unutulmasın! Esen yel değil, fırtına oluyor. BULMACA 1 2 3 4 5 6 7 8SOLDANSAĞA: 1/ Eski Türklerde ölen bir kahramaaın mezanna dikilen küçük heykellere venlen ad... Kenar süsü. 2/ tstanbul'dakı Bizans kiliselennın en tanınmış- lanndan biri. 3/ Gedık, yank... Borç ödeme. 4/ Cıva sülfiir bileşimli bir mineral. 5/ Verme, öde- me... Eski dilde erik. 6/ Güney Afrika Cumhuri- yeti'nin plaka işareti... Eskimiş şyecek. 7/ Yu- murta biçiminde yapılan ve sekiz deliği bulunan üflemeli birçalgj. 8/ Enis Batur'un bir şur lutabı... Bir nota... Rey. 9/ Üzerinde yüzlerce ığne bulunan uzun bahk oltası. YUKARIDAN AŞAĞIYA: 1/ XIX. jüzyılda Fransa'da ortaya çıkan ve peyzaj resmine doğalük getiren resım okulu. 2/ Yaprakla- nn düz ve parlak bölümü.. "Sen bir ahu gibi dağdan dağa kaçsan da yine ' Seni aşkım canavarlar gi- bi — edecek" (Faruk Nafız ÇamLbel). 3/ Zamanın en küçük parçası... Kanşık renkli. 4/ Kapı ya da dolap kanatlannın kena- nna çakılan çıta... Mezopotamya'da kurulmuş en büyük site- lerden biri. 5/ Boğa güreşi yapılan alan... Bir işi yerine getirme. 6/ Lityumun simgesi... lmkân. 7/ Uzayda ekseni çevresinde ya- vaşça dönen, kızgın gaz ve tozlardan oluşmuş gök varlığı. 8/ Manavgat ilçesi yakınlanndaki ünlü arkeolojik ve turistik yö- re... Bilgisiz, kültürsüz kimse. 9/ Bir tür küçük zurna. T.C. SAKARYA1. tCRA DAİRESİ MENKULÜN AÇK ARTTIRMA ÎLANI 1993(2058 Bir borçtan dolayı hacizlı ve aşağıda cins, miktar ve bymetleri yazılı mallar saüşa çıkanlmıştır Birinci arttırmada 8'8'1994 günü saat 15.00-15.10'da Orhangazi Cad. Çeletnoğlu Apt. Seat Servisı'nde yapnlacak ve o günü kıymetle- rin % 75'ıne ıstekh bulunmadığı takdirde 9 8 1994 günü aynı yer ve saatte 2. arttırma yapılarak saülacağı Şu kadar kı, arttınna bedehnın malın tahmin edilen kıymetinin yüzde kırkıru bulmasının ve saüşiste- yenın alacağına rüçhanı olan alacaklının toplamından fazla olması- nın ve bundan başka paraya çevirme ve paylann paylaştırtna masraf- lannı geçmesınin şart olduğu, mahcuzun satış bedeli üzennden % ... oranında KDV'nin aha>a aıt olacağı ve saüş şartnamesınin ıcra dos- yasında görülebıleceğı, masrafı venldığı takdırde şartnamenın bir örneğının isteyene göndenlebıleceğı, fazla bılgı almak ısteyenlenn yu- kanda yazılı dosya numarasıyla daıremize başvurmalan ilan olunur. M^anmeaKmneti Un 150000000. Adedi Gnsi 54 AK Seat Basn: 49829 Nüriflüeri) 169 Plakalı 1993 Model Terra Marka Otomobıl İLAN T.C. TOSYA ASLİYEHUKUK HÂKİMLİĞt'NDEN 1994/130 ^ Tosya Kilkuyu köyü nüfusuna kayıtlı olup, Hocaimat Mahallesi'nden Hahl Kaba tarafından davalı eşi Züllîye Kaba aky- hıne açılan zina sebebıyle boşanma davasında; Davalı Mustafa kızı 1964 D.lu, Zülfiye Kaba'nın duruşma günü olan 5.10.1994 saat 09.00'da mahkemede bızzat haar bulunması ve- ya kendisini bu- vekılle temsıl ettırmesı, aksı takdırde yokluğunda yargılamaya devam olunup karar dahı venleceğı hususu dava dilek- çesi yenne geçerlı olmak üzere ilan olunur 13.7.1994 Basın. 49819 Nüfushüviyetımı kaybettim. Hükümsüzdûr. NECATİOYLUM Nüfus cûzdAnınu kaybettim. HukumsOzdür GÜNER SABRİYEEREN