Katalog

SAYFA CUMHURIYET2 25MART1994CUMA KULTUR 20. yüzyüın ilk ve en önemli ulusal bağımsızhk mücadelesinin öyküsü, dev bir yapımla ekranda TV\A ERDEM Turk tanhının en onemlı sayfalannı ekranlanmıza vansıtan "Kurtiduş" dı- ZIM ay ıt zamanda Turk sınema tanhı- ne de »enı sayfalar eklemış oluvor Yaklaşık 38 rn.lv arlık bır butçe ıle ger- çeKJe>tınlen dıa Turk sınemasında bırçok "Uk"e ımza atıtı 400 temel oyuncu yanmmılyonfiguran •(OOde- ğışjk çekjm mekanı. ılk Meclıs bınası 1921 Ulus Me\danı ve Izmır Kordon- boyunun bırebır olçulerde yenıden yapılması ve o yıllara aıt kostum M- lah, otomobıl, kamvon ve uçaklardan oluşan genış bır dekor arşıvının oluşturulması bu "ılk lerden sadece bırkaçı II Inonu Savaşından Mu- danya Mütarekesı'ne kddar olan do- nemı anlatan dızının senanstı Turgut özakman Atatürk rolunu ustlenen Rutkay Azız ve İnönü'vu canlandıran Savaş Dinçd ıle dızı uzenne konuştuk Fılmın vonetmenı Ziya Öztan'la vapı- lan soy leşıyı ıse bu hafta Pazar Dergı de okuvabıhrsınız RUTKAV Aziz: - Ataturk rolunu o> namak bir o> tıncu için kuşkusuz buvuk bir onur. Âncak boyle bir rolun ızleyıcılerde oluşturduğu T u f k tarjhinin en önemli sayfalannı ekranlanmıza vansıtan 'Kurtuluş' dizisi, yaklaşık 38 mihar liralık bütçej le gerçekleşririldi *e Turk sinema tarihine de veni bir çok ilk1er ekledi. (Jlümsüzbirdestan:'Kurtuluvoğun beklentiler duşunuldfiğunde aynı zamanda oldukça rısklı bır ış olsa ge- rek. Size bu rol teklıf edıldığınde hiç te- reddut yaşadınız mı? Butun ıçtenlığımle soyleveyım ya- şadım Çunku 1950 lı yıllardan baş- layarak hep bır Ataturk filmı çekılır Turkıve'de Ve bunu hep vabancılar çekecektır Hatta Ataturk rolunu ov- nayacak oyunculann ısımlen bıle ge- çer Bunlardunvanın savılı tartışmasız oyunculandır Kirk Douglas'lar \nt- höny Quinn ler gıbı Bu anlamda hep Ataturk filmı çekılmıştır ama Ataturk filmı çekılırken de dış olanaklar, ya- bancı guçlenn olanaklan aranmıştır " "Biz bunun ustesinden gekmeyiz" gele- nekse! korkumuzdur Zıya nın ve Turgut Bey'ın boyle bır hazırhk ıçmde olduğunu bılıyordum ama Mustafa Kemal rolunun bana önenleceğı konusunda hıçbır fiknm yoktu Ben yaklaşık bır yıldır tıyatro- da rol dağıtıvorum ve bır vonetmenın başansının rol dagılımından geçtığı- nın bılıyorum sınemada da avnı şey Yanı kastın ınandıncı olması gerekır herşeyden once Genç nesıl Mustafa Kemal resımlenyle çok tanışık değıl Ataturk resımlennı bılıyor Bu nedenle bu dızi hangı dönemi ek alıyor' dıve sorduğumda Zıva son do- nemler desevdı kendımı bu rolde hıç goremevebılırdım Ama 1921-22 arası bır Mustafa Kemal ı bır bıçımde re- sım olarak da cdğnştırabıleceğımızı yansıtabılecegımızı duşundum Yıne de ortada hepımızın ortak bır korkusu vardı Rutkav sdkallı kır uzun saçlı şu kadar bovlu şovle sesb bın yanı baktığınızda bıraz kontur oluvor Ama Cumhunvet'ın ve Turkıye nın çok onemlı bır kalemı ve beynı Hıfzı Velidedeoğlu hocamız bır vazısmda "tkiz kardeşı kadar benzese ne farke- der, onemlı olan o ruhun. o coşkumın yakalannıası" demıştı Bız de Rutkav ı bu role hazırlamaya karar verdık -Nasıl bir hazırlık oldu bu? Ben vaklaşık dort av sokağa çıkmadım O sureç ıçınde saçlanmızı boyattık. bıyığımıza ton verdık hangı mav ı tonun lenste benle buluşabılece- ğıne baktık Tum bunlan vaparken Rutkav ın kendı kışılığını ekranda ko- rumak gıbı bır sorun da vardı \ oksa plastık malzemeden bır mask yapıp geçınrsımz kafanıza Ataturk e de çok benzeyebılırsınız Ama o zaman ınsan nerede. duygu nerede"1 Bız bır taraftan da benım kışılığımı de koruyacağız de- dık Çunku seyırcı bunun film oldu- ğunu ovunculann oynadığını bılıyor- ken. boylesıne ters bır buyunun ılluz- yonun peşınde olamazdık Bu konuda Turgut Bey de endışeler taşıdı aslında bunu bana sonradan soyledı Yuze genel bır form aldırdı- ktan ve gıysılen gıvdıkten sonra kendı kendımızı sınavdan geçırdık son bır kezdahavededıkkı bız bu ışı vapabı- lınz Ondan sonra onemlı olan o kışılı- ğı ıçınıze sındırmek O kışılığı var eden onu yucelten erdemlerının bır bıçımde ovunculukta bulunması Bır rol yaratırken kı buna da tam bır rol olarak bakmamak lazım onda çok onemlı olan jestlenn ya da tıpık olanın bır bıçımde yakalanmasına dıkkat etmek Bunu anılan okuyarak yaptık O donem filmlennın hıç yaran olmayacağını bıldığım ıçın ozellıkle ıl- gılenmedım Daha çok fotoğraflan çok yoğun olarak vaşadım Fotoğrat lann durağanlığına hayat vermek v da oradan kendı gozlemımı çoğdl mak bana daha çok yardımcı oldı Turgut Bev ın bu konuda çok hı ıpuçlan oldu Sonuçta başardık san yorum Ben ve dığer arkadaşlanm rollere yakıştığımız ıçın ustesinden ge 1 dık Yalnız sızın ekranda yakışmanız değıl, halkınızın da sızı ona yakıştı- rması çok onemlı O saygınlığı koru- mak da çok onemlı Bu konuda da hata yaptığımızı sanmıyorum çunku bırçoİc açıdan benım dünya goruşüm- le uyuşuvordu bu rol - Peki tarihi belgeierin size yardımcı olamadığı boşluklan nasıl doldurdunuz. Orneğin Ataturk'un buyuk taarruz em- nni verirken ne hissettiğını duşunerek beyaz perdeye aktardınız o anı? îster ıstemez olanın ıçınde olmak gerektığmı hıssedıyorsunuz Kendı kendınıze oykuler kuruyor, oyunlar oynuyorsunuz Tabıı 1993 Afyonu'- ndasınız ve 1921 Afvonu'nda olmava Rutkay Aziz çalışıyorsunuz Oyuncunun kendısını ovnatacak bırtakım büyülen var, on- lan da bulup çıkarmakla yukümlüdur ovuncu Ama şunu da söy leyeyım, hıç de kolay olmayan bır ışe gınştığımızın bılıncındeydık Hem polıtık, hem sıya- sal, hem de ınsanı açıdan - Peki sanatsal kaygılar ile tarihi so- rumluluk arasındaki dengeyi nasıl kur- dunuz? O anlamda bır kaygımız olmadı Işın sanatsal yanından odun venr mı- yızdıyebırmatematığegırmedık Çok ozel bır durum, çok ozel bır ınsanı oy- nuyorsunuz bunun ıçın sonsuz bır ozen gostermenız gerektığı açık Ama bızı oynatan bır şey vardı Ben Kurtu- luş Savaşı'na ınanıyorum fnanıyo- rum kı, 20 yüzyılda Turk halkı kendı ıçınde buyük bır butunluk gostererek antı-emperyalıst ıçenkte bır savaşı başlatmış ve kazanmıştır Bunun coş- kulanyla buyuduk Ulusal bağımsızhk goruşu benım kı- şılığımı ve sanatımı. o ılerıcı yurtsever. banşsever bakışırnı belırledı Kurtuluş Savaşı. Mustafa Kemal Ataturk, onun ınancından yoîa çıkarak yazılan- lar ve bu uğurda venlen sa"vaş. butun bunlar benı belırleyerek bu hale getır- dı Şımdı ben bütun bu duygularla Mustafa Kemal rolune baküğımda, başka turlu bakıyorum, çunku sevıyo- nım, tutkuluyum Bunlar bu rolun ya- ratımında çok onemlı faktorler - Bir sûper produksiyonda rol almak. daha öncekı sınema dene\ımlennızle kıyasladığınızda. oyunculuk koşullan açısından ne gibi farklılıklar yarattı? Bu filmın çekımı bır buçuk yıl sur- du Tabıı devletın her turlu olanak- lanyla çekıyorsunuz Örneğın, bır konvoy yola çıkıyordu. konvoy bır kasabaya gırdığınde dığer ueu obur kasabada oluyordu Yanı boylesıne bır guçle gınyorsunuz ışe Devlet, bu yaratımın daha uygar bır ortamda gerçekleşebılmesı ıçın elmden geldığın- ce uğraştı Karda, fırtmada, yağmur- da. bayıltıa bırsıcaktaçalışmalarsur- durüldu Bız oyuncular bu açıdan şanslıyız Bızım ızın gunlenmız oldu Ama bır de her gun çalışan set ekıbı vardı Kaldı kı film bıttı, bız el sıkıştık ama onlar bu kez kurguya, montaja başladılar Buyuk bır emek. umanm bu emek hak edılmıştır Ben de sonucu dublajdan bıldığım kadanyla bolük porçuk gordum Bıraz da mahsus yapıyorum belkı de Sızler gıbı seyre- deceğım Son derece olumsuz bır ış yapıldığına ınanıyorum çunkü Kurtu- luş Savaşımız Cumhunyet tanhı açısı- ndan. ınsanlığın savaşımı açısından olumsuz Ve bu ışın ıçınde olmaktan buyuk bır onur duyuyorum - Peki sizce bugunün Türkiyesi için dizinin önemi nedir? Dızı neden Turkıye de bu kadar geç çekıldı'' Bır kasıt olduğunu tabıı kı sanmıyorum Belkı yaratı anlamında olsun altvapı açısından olsun, teknık olanaklann hazırlanması açısından ol- sun belırlı bır zaman, belırlı bır bın- kım, bellı bırdeneyım ısiıyordu Bugunku Turkıye'nın son durumu- na baktığımızda daha once oynatılmış olmaşı gereken bır dızıdır Bugunun Turkfyesrne nereden bakarsak ba- kalım gerçek anlamda ınsan haklannı savunmaya, demokrasıye, çağdaş. laık olmaya. demokrat olmaya her zaman- dan daha fazla gereksınım var Üstelık bu ulke, bu ıç banşı hak edıyor ve vaşı'nı konu alan çok sevdığım bır oyunun "A) Carmela'Vejısını yaptım Burada antı-emperyalıst mucadele bayrağını açmış bır Kurtuluş Savaşf- nda Mustafa Kemal rolunu oynuyo- rum Bır tspanya İç Savaşı'nın. bır kavganın oyununu sahnelerken bır başka kavganın da bır rolunu ustlen- mışım/Tabu bunlar rastlantı da değıl şansdâcfeğıl Bırdunyayabakışındo- ğal sonucudur Turgut Özakman buna yakışıyor Bu açıdan da ne gun- lerden geçtığımızı, nasıl kardeşlık duy- gulan ıçensınde antı-emperyalıst bır mucadele verdığımızı anlattığı ıçın dızı onemlı Turkıyemızın bu banşa. bır- lıktelığe ınanca. ınsanca yaşamaya gerçek anlamda ıhtıyacı var Dunya banji açısından da onemlı Yenı bır dunya hantası ıçınde Turkıye nasıl kendı bıçımını koruyacaktır ve bunu korurken nasıl ınsan haklanna demokrasıve ozgurluklere hakça ola- naklar tanıyacaktır' Bu dızıyı kardeş- lığe ve ıç banşa bır davet olarak nıte- lendırebılınz Kendımı ^u aşamada Turkıvedekı ^anslı vinatçılarddn ad dedıyorum Hem 19^8 Ispanya Iç Sa- TURGUT OZJUCMAH: - Kurtuluş Destaıu'nı kalemc alıtıa projesi nasıl doğdu? 1948 yılında Anadolu Oymağı ısımlı dernek Polatlı'dan Dumlupınar"a bır yaya yuruyüş duzenledı Bu yuruyuşe ben de katıldım TrenılePolatlı'yagel- dık, sonra yuruyerek, Acıkır. Sıvnhı- sar, Seyıtgaa. Kutahya, Afyon ve 30 ağustosta Dumlupınar'a ulaştık Yol- da gelırken, bızı gorenler kendılığın- den Kurtuluş Savaşı anılannı anlatı- yorlardı Bana çok ılgınç geldı ve not almaya başladım Çunku, bugun nasıl okunuyorsa Kurtuluş Savaşı o tanhte de öyle okutuluyordu Yanı heye- cansız ve kuru Bır, ıkı sayı ve resmı beyanla bıtıyordu Asıl ıçını gore- mıyor halkın buyuk katkısım ıska ge- çıyorduk Bu soîgun fotoğraf bugün de surup gıtmekte Butun savaş alan- lannı gezdım Bugun bıle sıperlenn ız- len duruyor Insan yururken urpen- yor Çaldağ'da hala bugun bıle şarap- nel parçalan. dıkenlı teller, sılah par- çalan toplamak mümkün Anı toplama ışı, ıster ıstemez temel eserlere yönelmeme neden oldu, çun- ku onlar olmadan anılan denetlemek mumkun olmuyordu Bulabıldığım fotoğraf kıtap hantalan topladım Harp Tanhı Daıresı fotokopı de ver- medığınden, bırçok kıtabın el vazısıyla kopvasını çıkardım Evde artık kıtap- lar oturmaya başlamıştı Onlardan artdkalanaİandayaîivorduk Bunlan senaryo olarak kullanmavı hıç duşun- memıştım Oyun da olamayacağı ıçın bu konudakı genel bılgı noksanlığının gıdermeyı amaçlayan, belgesel yanı ağır basan bır romana donusturmeyı duşunuyordum Romana da "Çılgın Türkler" ısmının koymaya karar ver- dım - "Çılgın Turkler" romanı nasıl "Kur- ruluş"un senanosuna donuştu? Turkıye. kendı kurtuluş savaşının fılmını çekmekte zaten ayıp denılecek kadar geç kaldı 1988 yılında Cem Duna. Genel Mudur olduğunda be- nım bu çalışmamdan ona soz etmışler Oturulup konuşuldu Film olarak hıç duşunmedığım ıçın boyle bır teklıfie Sa>aş Dinçel karşı karşıya kalınca kaygılandım Bu alalade bır film olamazdı. profesyo- nelce yapılmalıvdı Yabancı rejısor aktorler olsun dendı ama bence bu te- davi kabul etmez aşağılık duygusun- dan kaynaklanıyordu 1988 yılında yazmaya başladım ve 1989'un 30 Âğustosu'nda 20 bolum olarak senar- yoyu tesbm ettım Bu uzunlukla 70 mılvar butçe gerekıyordu bu da TRT nın o zamankı şartlannı aşıyor- du Kunıl ısmı de yadırgadı "Çılgın Turkler" yenne "Kahraman TurkJer" yapalım dedıler Çoğunluğu sanatdışı olan yonetım kurulu uyelennın bu vaklaşımından gene ortaya bır musa- mere çıkacak dıve korktum v e "Kurtu- Turgut Özakman, 'Kurtuluş. öykü bir yana, film kalitesi, sinema dili olarak da çok başanlı. Senaryo gerçek olaylan sıralamaktan ibaret bir çalışmaydı.Yanlışlık eseri senaryoyu övsem aslında kendi > aptığımı değil de, olsa olsa bu gerçek olayı yaşamış olanlan övmüş olabilirim. Bu film, olsa olsa kurtuluş savaşları fılmleri İçin bir ilk adım olarak düşünülebilif diyor. luş" adını onerdım Haüt Rıfkı nın bır cumlesınden esınlenerek buldum bu adı "Turk ulusu. •Vtarurk'te 200 yıldır beklediği kurtarıcıyı bubnuştur. Ata- turk'un eseri bir butun olarak tek bir kelimede toplanabilir: Kurtuluş." Ozu- nu yıtırmeden daha voğunlaştınp kı- saltmaya karar verdık Aynntılardan tedakarlık ederek çekımı zorveya pa- halı olacak sahnelen atarak kısalttık Ahı bolum boyleçıktı Gerçektenozu kavbolmadı Ama yer almadığı ıçın ıçımı yakan bırçok sahneler de var - Olanak'izlıklar yüzunden goreme- ycceğimiz bu bolumlerde neler vardı? O sahneler çıkmasavdı Inebolulula- ra. Çankınlılara Konyalılara Kasto- monululard manevı borcumuzu da odemış olurduk Bır mıllı destan yapı- lacaksa bundan tasarruf zıhnıyetını doğrusubenyadırgıvorum Amaoza- man TRT nın ıçınde bulunduğu malı ve sıyası durum. bunu gerektınyordu - Vazınsal yapıtınızın, gorsel izduşu- munu nasıl buldunuz? Bır yıllık bır on hazırlık yapıldı Zı- yd tıtızlığı ıle aşın dıkkatıyleçalışması zor bır ınsandır \e ben bu zorluktan buyuk bır tdt aldım Film ortaya çıktıktan sonra bu tıtızlığın ne ışe ya- radığını bundan şıkayet edenler de gormuş oldular Yabancılar filmı gor- dukten sonra "Ben Hur"dan ben vapılmış en guzel savaş filmı olduğunu soyledıler Hatta savaş sahnelen on- lann yaptığı bırçok filmdekınden çok dahaıyı Ancak bu filmın çekımınde katlanı- lan zorluklan gordukten sonra belkı de bır daha hıç çekılemeyebılır dıye duşunuvorum Çunku tanhı mekan- lann bırçok bolumu yok olmuş Ör- neğın Buyuk Mıllet Meclısı duruyor ama kalonfer tesısatı takılmış Çekım- den once tum kalonfer tesısatı sokul- du Bunu sokturmeye ızın verenler de kdhramdn çekenler de kdhraman Eskı Llus Meydanı yenıden yaratıldı Eskı Izmır. Kordonboyu Istanbul Tuzld da bırebır olarak yenıden yapıldı Boy le bır dekor başka ulkeler- de vdnılsa tanhı bır varlık gıbı sak- lanır ^ızım setlenmız ıse tuzla buz oldu Genelkurmav olmasa film ancak 100 mılvard gerçekleştınlebılırdı Ge- nelkurmav, arkadaşla- 9k rd ıstenılen depoya gı- Ş J np ıstedıklen eskı sı- ldhlan dlmalannın sağ- layacak bır yetkı belge- sı verdı Arkadaşlar da •Mustafa Kemal Sam- sun'a çıktığında elınde bovle bir vetki belgesı olsaydı, savaş çok daha çabuk biterdi' dıye şaka yapıyorlar F-ılmden genve kalan mılvarîık bır aksesuvar drşıvı oluştu Eskışehır Anddolu Unıversıtesı'nın de yardımı olmadan bu ış yapılamazdı Kızılay. Devlet Demır Yollan da yardım ettı Tabıı bu arada TRT burokrasısı za- man zaman aşılması gereken cıddı en- geller oluşturdu Kotu nıyetten değjl ama burokrası ağır yurumese film. ek- rdnldnmızd ddhd once gelebılırdı Zıvd Oztanve ekıbı enufak bır aynntı- nın bıle o donemı yansıtması ıçın çalıştılar filmın bır musamere olma- ması da bu sayede mumkun oldu - Dizinin gunumüz Türkiyesi açısı- ndan onemi sizce nedir? Franklın Bouıllon Sakarya Savaşı'- ndan once Ankard yd gelıyor Fransı- zldr o donemde Antep'te Maraş'ta y e- nılmışler anldşmd yapılacak '\lilli andımızın nıhu topraklar uzerinde oz- gur ve bağunsız yaşamaktır" dıyor Mustdfa Kemal ona Kapitulasyon- ları kaldırabileceğinizi mi hayal edivor- sunuz' dıverek Bouıllon da gulmuş Anıa savaştan sonra da Izmır'e gelıp Mustdfa Kemal e dıvor kı Kağnı, kamvonu yendi. Gençlenn anlayabıle- cegı bır dıle dokersek emperyalıst AvrupakarmdsınıTurkıve 12-0vendı \ anı Galatasaray mağlup oldu dıye uzulmemek lazım. daha onlann arayı kapatmasına çok var Ve Galatasaray Monaco'yu venseydı nasıl gurur du- yacaktıysak bu dızıyı seyrettığımızde de avnı gurum duyacağız. gurur duya- cağımız ovle az şev kaldı kı -kurtuluş ismı, Osmanlı Imparator- luğu'nun son donemlennden. Lozan Antlaşması'nuı ımzalanmasuıa kadar geçen bir surecı çağrıştınyor. Siz neden bu sureçten 1921-22 arasındaki bolumu seçtuıiz? Ben ailındd y alnız Sakary a Mey dan Muharebesı nı yazmayı duşunuyor- dum Sonra filme donuşunce ondan oncesıne de bellı gondermeler, anı- msatmalar yaparak Sakary a'y a kadar geldım Gensı kaldı Oyle sanıyorum kı değerlı bır arkadaşımız da bunu ya- 3AVAŞ DINCEL: Band teklıt ılk geldığınde hazırlık ve çekımler çok uzun surecek tıyatro çalışmalanmı ve provalanmı aksata- cakdıvedüşunerek tekhfikdbuletme- dım Ben aslındd tıyatrocu olduğum- dan bu ışın uddıvetını ılk baştd kdvra- Vdmdmıştım bonrddan kavrddım Ne- tıcede sınemd vonetmenın sıne- masıdır, o kafasında zaien filmı çek- mıştır bıle ve sızı de uvgun bulmuştur O yuzden uyar mıyım gıbı bır tereddu- tum olmadı Ben Inonu yu canlandırdığım za- mankı halınden bıraz daha yaşlıyım ama yaş bıle aşağı yukan tuttu ve yo- netmen oyle çok makyaja bıle gerek gormedı Inonu benım çocukluğumda Cumhurbaşkanı ydı. onun gorun- tusuyle buyuduk Tabıı o zaman çok dahayaşlıydı Ama resımlenne bakıp, senaryodakı kapsamı ıçınde değerlen- dırdım Yanı harpte olsa bıle ınsancıl. soğukkanlığını kaybetmeyen sade bır kışılık olarak yansıttım Ö donemde neler yaptığını bılmemıze tam olarak ımkan yok, bu yuzden dıyaloglara uy- gun olarak en az hareketı yapmaya çalıştım Inonu yu kazandığına fazla sevınmeyen yenılınce fazla urkmeyen bır ınsan olarak aldık Zaten senaryo tum bır vatan sathını anlatıyor ve İno- nu sadece Batı cephesı bolumlennde gozukuyor Çekımler sırasında her turlu ımkan sağlandı Ozellıkle yonet- menın yalnız bana değıl tum ekıbe ın- sanca bır bakışı vardı ve onunla çalış- mış olmaktan çok mutlu oldum He- nuz dızıyı bır butun olarak gormedım