Katalog

Cumhuriyet70. YILSAYI24826 S A N A T K U L T U R M A G A Z I N T E L E V I Z Y O N 40CAK1994SALI Taşıe eşparmak Dağlan'nınbol silisli kayalan, köşe taşı evlerin yapımı uğruna balyoz ve keskilerle ufalanır. Ustalariçin eni, boyu ve yüksekliği hep beş buçuk metre olan Çomakdağ evini yapmak 40 günden uzun zaman almaz hiç. OLCAY AKDENtZ MİLAS - AyTannçası Selene'nın. gümüş rengı sulanna bakıp bakıp da saçlannı taradığı Bafa Gö- lü'nün kıyısında sarp, mavı kayalıklan bulutlara değen Beşparmak Dağlan >ükselır... Ulaşılmazlığı ile kartallara tünek olan bu dağlar, günündc Aydın'ın efelenne, Muğla'nın zeybeklenne de gu- venlı bır bannak olmuştur. Beşparmaklann kuze\ yüzü ne kadar kartallara, efelere. zeybeklere yu- valık yapmışsa. güney yüzü de o kadar, kendilenne hayvancılığı geçım yolu olarak benimseyenlere. zeytirun tükenmez bereketıni keşfedenlere yurt ol- muştur. Beşparmaklar'ın güney yüzünü kendilerine yurt seçenler, zamanla hayvancılığın çılesinden bıkıp da zeytinın cömertliğını kavradıkça köyler kurup. yer- leşık düzene geçmişler. Böylece Beşparmaklar'ın böğrüne Kıalağaç'ı, Ekıztaş'ı, Sankaya'yı, Gökse- ki'yi, Ketendere'yi, Epce'yi kuranlar. kendılerince de bir kültür yaratmışlar ISilisli kayalardan dillere destan evler Zeytin ağacının ikı yılda bır ürün vermesi onlan, yann kaygısı ile tutumlu olmaya zorlarken. bu da- yatma övünerek uyguladıklan bir gündelik kurala dönüşmüş. Beşparmaklar'ın kendilenne yurt tut- tuklan günev yüzüne "Çomakdağı" dıyenler. bura- da dağın bol silisli kayalannı yontarak eldeettıklen kesme taşlarla dillere destan evler kurmuşlar. Ve nam salmış evlerinin güzelliğj... Topluca eğlenebıl- melennin tek bahanesi olan düğünlerinın tadını çı- karabilmek ıçın törenlerinı renklendırdıkçe renk- lendirmışler. Ev- leri, düğünleri. tu- tumluluklan. kadınlannın Beş- parmaklar'ın çi- çeklen kadar renkli giysileri, başlannın çempenlenne ılıştinver- dikleri birer tutam çıçek. onlar aynmında olmasa- lar bile Çomakdağı'nın özgün kültürünü oluşturmuş. Çomakdağ'ın kendine özgü kültürü- nün köşe taşı. evleri. Kızılağaç köyünden yapı us- tası Hasan Yalçın ev yapmak için öncelikle yörede- ki ışlemesı kolay olan bol silisli kayalardan balyoz- lann. çivilenn yardımıyla kopardıklan parçalan. keskilerin. çekiçlenn. tilinglerin. mısırlann yardımıyla kesme şeker taneleri gıbı yonttuklannı anlatıyor. Yontulan taşlann tam dengeli oturması için aralanna kınk kiremit parçacıklan toplanıyor- muş. Yaklaşık 20-25 gün içinde sekiz yüz, bin tane kesme taş haarlandıktan sonra başlanıyormuş işe. Gerisini Hasan Yalçın şöyle anlatıyor: "Sarnıç mevkisi dediğüniz verden çamur yapa- cağımız toprağı getiririz. Sonra başlanz yapmaya. Hcmen hemen her evin ölçüsü aynıdır. Beş buçuk merre genişlik, beş buçuk metre uzunluk.beş buçuk metre de vükseklik. Dört usta, taşlann Yontulmasıv- la birlikte 40 gün içinde evi tamamlar, bitirir." eller R E\ K C l MBÜŞÜ-Çomakdağ'ın ev lerinde taşJar. kesme şekere benzetilerek kesilir. Evlere dıştan bakıldığında. insan elinin yaratabileceği en usta doğal betimlemeyi örmek mümkü'ndür. Ya evlerin içleri? Evlerin içinde bir renk cümbüşü vaşanmaktadır. İnsanlan.insanlarıngiysileri ve yoksulluk içindeki _\ aşamları hep renklerle canlandn ılır. Bu canlıhk daha ne kadar Mirebileccktir?İştebununyanıtınıverebilmekzor. Çünkü, betoniaşma tehdidi, uzayıp giden vollardan Çomakdağ'a çoktan ulaşmış bile... A hşap ustalan Izmir'den, Çine'den, Karpuzlu'dan kalkıp, ustalıklannı sınamaya Çomakdağ'a gelirler. Ne var ki, son zamanlarda, i l beton da Çomakdağ'm yolunu öğrendi. Öğrenincedeyüzyıllara meydan okuyan evler, zamana boyun eğeroldular... IAhşap cumbaya beton balkon Duvar işçilığı biten evlerin kapılannın. tavan- lannın. _cumbalannın, yüklüklerinin. elma- lıklannın, yapımı da ayn bir özen ıstıyor. Kimi za- man İzmir'den, Çine'den, Karpuzlu'dan bile usta marangozlar getinp ahşap işleri yaptırdıklan; kapı- lan, tavanlan oymalarla süslettiklen oluyormuş. Sonra sannın en sansı, kırmızırun en kırmızısı. ma- vinın en mavisı. yeşilın en yeşılı ile boyanıyor. süsle- niyormuş kapılar, pencereler. dolaplar... Tıpkı o evlerin içinde yaşayan Çomakh kadınlannın rengârenk. capcanlı giysileri gibı... Ancak son zamanlarda tuğlanın Çomakdağ köylerine girmesi ile birlikte bu güzelim evlerin özellıkleri de birer birer yok olmaya başlarruş. Eskiden artan nüfus için. evlenen oğul için bahçe içine ayn ayn evler yapıhrken, tuğlanın köylere gir- Ay Tannçası 'Selene', hala Bafa Gölü'nün gümüş sulannı ayna eyleyip, upuzun saçlannı tarar mı bilinmez, ama Çomakdağ evleri zamana meydan okumayı sürdürüyorlar. Evlerdeki yaşam, geleneksel köy yaşanteının bir parçası olarak süriiyor. Kadınlar renkahenk giysileriyle bir yandan gündelik yaşamın gerektirdiği işlerini > aparken, bir yandan da büyük kcntlerden gelen "örkütücfi" taiepleri düşünüyorlar. Büyük kent insanı. Çomakdağ'ın eski evlerinin ahşap bölûmJerine göz dikmiş. "Bunca eski püsküyü ne yapacaksınız?" yaklaşımıyla köye gelip, ev ev dolaşarak, kentleştirdikleri kıyı böigelerinde yaptıkları evlere pencere ve kapı çerçevelerinden, merdiven başlanna kadar değişen zengin malzemeler çıkartmanın >oUannı anyorlar. Bunun anlamı da, zaten hızla betoniaşma tehdiri altındaki geleneksel mimarinin yakın bir gelecekte yok olması. mesı ile birlikte varolan ev lere odalar, salonlareklenmeye başla- mış. Sonra kamyonlarla, traktörlerle ınşaat malzemesı taşı- rnanın kola\ lığı ile ev lere beton da girmeye başlamış. O güzelim ahşap cumbalann yerlerini birer birer "beton balkonlar" almaya başlarken. özene bezene yontularak oluşturulan o olağanüstü taş duvarlann üstü de, "Taşlarm arasına börtü, böcek giriyor" denılereksıvanmaya başIanmış.Şimdilerde Çomakdağ evleri ıçın bir başka tehlike belırmiş. Bodrum'dan. İzmir'den özellikle de Bursa'dan gelen kımi "antikacılar" Çomakdağ evlerinin kapı- lannı. oymalı tavanlannı. işlemeli dolaplannı satın almava çalışıyorİarmış. Kızılağaç köyü muhtar vekıli Mehmet Çakır, "Geliyorlar, köylüye Siz bu eski kapılan ne yapacaksıruz? Biz sıze onun yenne demır kapı yaptınverelim" dıye kandınyorlar" diye anlatıyor. Bu şekılde köylülerden alınan pek çok eski kapının Bodrum'da, Dıdım'de ve Bursa'da pazarlandığını anlatan Mehmet Çakır. "Bizim amacımız bu evlerimizi korumak. Değerini yeni yeni anlamaya başladık. Şimdi bu evleri korumak için gerekirse köy kurulu karan alacağız" diyor. Psikiyatristbilgisayarlarlaucuzvehızh tedavi• Terapistlerin sorulan ve yanıtlannın programlandığı bilgisayarlar hastanelerde ve evlerde yaygın biçimde kullanılmaya başlandı. Daha çok insana daha ucuz tedavi olanağı sağlayan bilgisayar terapisi, kimi durumlarda yüz yüze terapiyle birlikte uygulanı'yor. ATİNA (AA) - Günümuzde hemen hemen her alanda kullanılan bilgısayarlar artık psikiyatnstlığe de soyundular. Birpsıkiyatristegittiğınızdesizırahatsız eden konulan bilgisayar ekraruna yazmak terapı kavramınıza pek uvmayabilır, ancak artık terapistlenn sorulanrun ve cevaplannın programlandığı bılgısavarlar hastanelerve klınikler tarafından gıderek daha yaygm biçimde kullanılıyor. Kaliforniya Üniversitesi psikiyatristlerinden M.D. RogerGould tarafından kurulan Southern Kahforniva terapi merkezlennde stresleilgili sorunlann tedavısi için bilgisayarla terapi yüz yüze terap: ile birlikte uygulanıyor. Bazı Avrupa iilkelerindede bilgisayar 'teknoloji fobisi' ya da 'obsessive-compulsive* davranış bozukluklan olan kişılerin tedavısi ıçın kullanılıyor. Aralanndadepresyonda oimak üzereçeşitli rahatsızlıklann tedavisi amacıyîa ev bilgisayarlan için hazırlanmış programlar bile var. 'Bilgisayar terapisini' savunanlar, yeni teknolojınin daha çok insana daha ucuz tedavi olanağı sağlayacağına inanıyorlar. Aynca psikıyatristler tarafından terapıye yardımcı olması amaayla kullanılan bilgisayar programlan da terapi saatlerinin süresinı kısaltıyor ve hastanın normale dönmesini çabuklaştınyor Ancak bilgisayar prgramcılan ve psikıyatristler. bılgısayarlann özellikle ciddı vakalarda yüz yüze terapinin yerinı kesınlıkle tutamayacağını belirtiyorlar Bilgisayar uzmanlan. "Gerçekten başımız sıkıştığı zaman hala terapistlere ihtiyaç du)Tijoni2" şeklınd; konuşuvorlar.