Katalog

SAYFA CUMHURİYET 2 18OCAK1994SALI 'Çok Özel' 'Yangın Var' 'Sıcağı Sıcağına', 'Olay Var', 'A Takımı' 'Neredesin?' 'Katil Kim?' Olüyadadiri, kameraüstünüzde E,nazılı cinayetlerin tüm aynntılanyla yansıtıldığı ekranlann, aynı suçu işleyebilecek yeni failleri yaratabilecegi düşünülmeyecek bir nokta değil. Özcan Köknel 'Toplumun şiddet duygulannı arttınyorlar.Giderek artan oranda şiddet örnekleriyle karşı karşıya geliyoruz." görüşüne yer veriyor. FİGEN YANIK Başlanna birer kurşun sıkıldıktan sonra cesetleri ormana atılan iki kadının akıbetini mi merak ediyor- sunuz? Ya da arkalannda gözü yaşlı ailelerini bırakarak kayıplara kan- şanlann başlanna neler geldiğini mi konuşuyorsunuz hala? Ve akşam yorgun argın eve gittiğinizde yemek yerken ya da dinlenme anlannda "hayal taciri" televizyon ekranı karşısında hepıniz birer dedektif ol- mayı mı yeğlıyorsunuz? Yanıtınız "evet" ise Türkiye'nin gündemine geçen yı! *Sıcağı SıcağV- na giren 'reality shovv'lann amacına ulaştığını kanıtlamış oluyorsunuz. Ama eğer "şiddet, kan ve acıya doy- duk" diyorsanız, vakit kaybetme- den durup düşünmenin zamanı gel- di. Habercilik ya da kamuoyunun gerçeklerle yüz yüze getirilmesi adı- na sayılan birer birer artan "reality s*ow"lann gerçekte neye hizmet et- tiğinı anlarnak çok zor. Gücünü günden güne arttıran medyanjn elinde- ki en geçerlı ham- madde olan "in- san"ı kullanmak- taki başansı tartışılmaz. Ölü ya da diri Özel hayatın tümüyle ortadan kal- dınldığı, gizii ka- meralann nere- deyse nefes al- mâyı bile haber yaptığı ve "öldükten sonra dahi maİzeme yapıldığımız" medya fimnasının "yasa çıkana ka- dar" aym eğılimi sürdüreceği orta- da. "Reality show"Iar aracıhğıyla ci- nayet. gasp, adam kaçırma ve ben- zeri olaylann bir kısmı anında ka- İNCILTERE er Haliç. Bir Vatandaş' Haliç'in kirli sulanndan çıkardığı cesedi kıyıya bıraktıktan sonra en yakın karakola durumu haber veriyor. Olay yerine ulaşan iki ekip var. Biri polis ekibi diğeri kamera ekibi. Adam ölmiiş. Polis için yapacak çok fazla birşey yok,raportutmanındışında.Çevredekivatandaşlariçinde... Ama ya kamera? meralara yansıdı. Büvük bir bö- lümü ise olaylar yeniden kurgulana- rak ekrana getirildı. Dramatize bö- lümJer öylesine 'realize* edildi kı si- nema yönetmenlenru bıle havretler içerisinde bırakan görüntüler üretil- di. "Herkesi gözyaşlarına boğacak olan dram, olay anının tüm sıcakJığı ve gerçekliğiyle ekrana çarpıcı bir kompozisyon- lagetirilecek"ya da "intihar için dördüncü kattan atlayan gencin üstüne diişüp has- tanelik ettiği ço- cuğun talihsizliği herkesi üzecek" gibi program tanıtımlanyla ekrana yansıtılan yapımlar, zaten 'duygusaL' bir yapı- da olan toplumumuzu biraz daha bunalıma sürüklüyor. Prof.Dr. Özcan Köknel ın bu ko- nudaki görüşlen şöyle: "Haber programlan toplumun şid- det duygulannı arttınyor. Ülkemizde giderek artan oranlarda şiddet ör- nekleriyle karşı karşıya geliyoruz. Yalnızca çocuklan değil yetişkinleri de etkilivor. Bu programların sınırlandırılması lazun. Olayların gerçeğe uygun olarak > ansıtı- Iması da insanla- ra kötü örnek oluyor." Hepsi de 'Toplumun ger- çekleri öğrenme hakkı' adına yapılanlara. toplumun ger- çekten tanık ol- mak isteyip iste- mediğini düşün- müyoruz. Saldırganlık konusunda vapı'an araştı- rmalarla. ço- cuklann bu tür davranjşlan taklit ettiği belirlenmişken günlük ya- şantımızda bu denli sık görmeye alışık olmadığımız olaylann kurgu- lanyla hepimız birer polis gibi vön- lendırilmek zorunda dcğıliz. En azıh cina- yetlerin tüm aynntılanyla yansıtıldığı ek- ranlann. aynı suçu işleyebile- cek yeni failleri yaratabilecegi İikri düşünül- meyecek bir nokta değıl. Soruştur- ması vürütülen \akalar. tele- vizyon ekiple- rince araştınlı- rken doğal ola- rak polısle ış- birliği halinde çalışılıyor. Asa- yiş Şubesi'nden aldığımız bilgi- ye göre veni başlayan bir olayın anında kamuo- yuna sunulması zaman zaman araştırmanın seyrini değiştırip. po- Iıslenn ışıni güçleştirebıliyor. Fakat bir grup polis de bu araştırmalann yararlı olduğunu belırtip daha fazla açıklama yapmak istemedi. Faıli meçhul cinavetlere ışık tuta- caklara venleceği duyurulan mil- vonlarca liralık ödül ise olayın bir başka boyutunu oluşturuyor. İşın içinde para unsuru olunca çok sayı- da "ödül avcısı" ortaya çıkıyor. Lvet. bızegelenızlevıcıtepkilenne göre karşınızda. fılm \e dizilerle ar- tık kan ve şiddete doymuş bir kıtle var. Peki bu programlar kime? Aslı- nda nitelik açısından 900'- lü lelefonlarla yanşma prog- ramlanndan çok farklı bir yapı taşımayan Veality shovv'lar 'küciik Ameri- ka'laşan ülke- mizde. şiddet artışından baş- ka bir şeye hiz- met etmivor. Televizyonlar 'Bakması zor görüntüler' ibaresiyle izleyiciyi önceden uyanyor Yan-belgesellerin enuzunu3 aysürüyor EDİPEMİLÖYMEN LONDRA - Bir kamu kuruluşu olan BBC ve özel televizyon şirketle- rinden oluşan ITV. güncel olaylan belgesel ya da 'docudrama' denilen yan-belgesel bıçimde sunduklan programlannda sansasyonu olma- dık görüntülerle değil, olayın araştı- nlması. kanıtlanması ve içeriği ile yaratıyorlar. Gerek BBC gerekse ITV'nin her türlü yayınırun ilkelerini saptayan yönetme- liklerde kamu vic- danını yaralayıcı yayın yapmaktan kaçınılması kurala bağlı. Bu nedenle, artık en doğal sayı- lan, hemen her haber bülteninde izlenen Saraybosna görüntü- lerinde bile can çeki- şen insanlar, kanlar içinde yerde yatan- lar, kolu bacaâ ko- panlar, boğazı kesi- İenler ekrana gelmi- yor. Kaçınılmaz bi- oiacaksa!r izie"- izleyiciyi uyanyor. yici daha önce uyanlıyor ve "Bakması zor görüntü- ler ekrana gelecek" deniliyor. İngiliz televizy onu. ister BBC ister ITV olsun. sosyal ve siyasi konula- nn üzenne gıden, konu aynmı yap- mayan tıtiz ve kusursuz belgeselle- riyle ünlü. Ele alınan konulann başında, kamuoyunun ilgisini çek- me bakımından. güvenlik guçleri geliyor. Terör. polisin delil toplama- da hatası sonucu ortaya çıkan hak- sız durumlar, karmaşık cinayet ve komplo olavlan. yolsuzluklar. bel- gesellerin başlıca konusu. Programlann hazırlanmasında ngiliz televizyonlan Saraybosna haberlerinde bile savaş mağduru insanlan görüntüye getirecekken, 'Bakması zor görüntüler' gizli kameraya pek az başvuruluyor. Bunun kullanımı için de BBC ve ITV yönetmelıklerinde kurallar var. Gizli çekimin mutlaka kamuoyunu ilgilendirecek bir yanının olması ve başka hiç bir yolla bilgi alınamıyor- sa başvurulması şart. Aksı halde. bir kişi konuşmuyor diye karşısında gizli kamera ile çekim yapılıp. gizli kamera. sanki normal bir yöntem- miş izlenimi verilmiyor. Sadece gizli kame- ra ile vapılmış prog- ramlar da oldu. En ilgi çekeni, 'Disgui- ses' (Başkasıyınış Gibi) adlı diziydi. ITV şirketlerinden Granada tarafından hazırlanan program- lardan birinde yapıma Adam Holloway. sağır ve dilsiz bir Boşnak kılı- ğında Hırvat ve Sırp denetimindeki böl- geleri gizli kamera ile gezdi dolaştı. "Disgu- ises"ın bu tür 6 prog- ramı 6.6- 8.1 milyon kişi tarafından izlen- di. Aynı şekilde. Londra'daki varlıklı Arap ailelerinin. Filipinli hizmetçi- leri nasıl köle gibi çalıştırdıklan ve ne kadar kötü davrandıklan da yine gizli mikro kamera ile çekilen bir sa- atlik programa konu oldu. Gizli kamera tekniği bu uygula- malara karşın. normalde oldukça ender kullanılıyor. Bunun nedeni, ınsanlann bir açıklama yapmak is- temediklerinde bunu söylemekle ye- tinmeleri. Yapımcı. söylenmeveni. başka kaynaklardan bulup çıİcart- mak ve aynı kişiye yeniden sormak- la yükümlü. Tamamen belgesel nitelikte. olay yerine koşturulan kamera ile yapı- İan çekimler daha çok ilk yardım ekiplerinin faaliyetİerini yansıtır. Ancak bu çekimlerde dramatik etkı. olayın neden ve nasıl olduğundan ve vorumundan önemli. Aynı şekilde. bu tür konular yan-belgesel nitelik- te docudrama şeklinde de sunulur. Amerikan televizyonunun aksine İngiliz televizyonu çok daha sakin yerilmişti. Her hafta BBC'de gösterilen 'The Bill' adlı polisive dizi ortalama 13.5 milyon. 'Casualty' (Acil Servis) adlı hastane dizisi de ortalama 16 mil- yon izleyiciyi ekran başına çeken. gerçekliğe yakınlığı ile ünlü diziler. Londrada çıklığı varsayılan yan- gınlan konu edinen yan belgesel nı- telikteki 'London's Burning' (Lond- Noktası) 7 milvon. BBC tarafından hazırlanan "40 Minutes' (40 Daki- ka) ise 6 milyon izleyicı çekiyor. Ancak bu programlann hiç biri sürekli ve haftalarca yayınlanmaz. Genellikle 6 ya da 12 haftalık diziler şeklinde vavınlanıp yerlerini başka programlara bırakırlar. Türkive televizyonlannda tek su- nuculu çok konulu araştırma proe- HANGIPROGRAMDA NE VAR? SICAĞI SICAĞINA Shovv TV"de, her çarşamba saat 22.45'te ekrana gelivor. Yönet- menliğıni Banu Zorlutuna'nın yaptığı ilk reality shovv u Haluk Bilginer sunuyor Gerçekler ol- duğu gibi ekrana getirilirken \'orum izleyicinin' deniliyor. Insanlann sevınçleri. şaşkın- lıklan ve aalan olavın ya- şandığı anın şaşkınlığı içinde her hafta ekranda. YANGIN VAR Show TVde. her pazartesi saat 20.00'de ekranda. Yönetmenli- ğını Cüneyi Soncelev'in vaptığı programı Metin Belgin sunu- yor. 'Yangın Var' itfaıyecılerin yaşamını, alevier arasında ka- lan gerçeklen ve acılan anında görüntüleyip ekrana getinyor. ÇOK ÖZEL Shovv TVde, her cuma 21 00"de ekranda. Yönetmenliğıni Banu Zorlutuna'nın yaptığı programı İdil Çeliker sunuyor. Unlülerin yaşamlannın perde arkası. sa- dece sosjetenın gırdığı gece kulüpleri... Çok özel insanlann çok özel yaşamlan her hafta ek- rana geliyor. Jet sosvetenin çıleın eğlencelen. aşklan "Çok Özerde. ARENA Shovv TV'de, her perşembe 21.50. L'ğur Dündar'ın genel y a\ın yönetmenliğıni vapıp^un- duğu program. 'araştırmacı' te- levizyon gazetecilığı yaklaşımı içinde v ine suçlulann 'ensesinde' sloganı ile gerçeklen kamuoyu- na aktarmavı hedenıvor. Suçlu- lan yakalayıp teşhır ederken kamu vicdanına seslenıyor. ARANIYOR Sho» TV'de. her salı 21.45'te ekranda. Yönetmenliğıni Hüse- yin Karakaş, sunuculuğunu ise Le*ent Özdilek'ın yaptığı prog- ram. failı meçhul cınayetlen avdınlatarak emnıyete yardımcı olmava çalışıyor. Suçlulann bu- lunmasına yardımcı olan ıh- bann sahıbine 500 mılyon TL büvük ödül vcrilivor. NEREDESİN? Shovv TVde ge- çen pazar vavına giren program 21 55"te ekrana geli- yor. Yönetmenlı- ğinı Zeynep Tor, sunuculuğunu Se- rap Akso> üstlen- miş. Kavıp kışılen araştıran. bu in- sanlann bulun- masına vardımcı olabılmevı amaç- layan bir reality shovv programı. Olav gerçeğine uvgun bir biçimde dramatize bolümlerivle de canlandırılıyor. Kavıp kişilenn aıleleri ile vapı- lan röportajlar da ekrana geli- yor. Aileler ve "Neredesin" eki- bi telefon numaralan vererek olayı çözmeye çalışırken. kay- bolan kışıyi bulana ya da bulun- masına yardımcı olanlar Shovv TV tarafından 50 milyon lira ile ödüllendirilecek. OLAY VAR Kanal 6'da hafta içi hergün 19. 25'te, perşembe günleri ise 23. OO'te ekrana geliyor. Siyaset, magazin ve günlük yaşamdan ilginç konular, çarpıcı görüntü- lerle vansıtılıyor. OBJEKTİF İnterstar'da, her pazartesi, 21. 45'te yayınlanıyor. Kadir Çe- lik'in hazırlayıp sunduğu haber program. vurtiçinden ve yurtdışından ilginç konulan çarpıcı görüntülerle ekrana ge- tınrken özellikle rüşvet ve skan- dallann üzenne gidiyor. YAKIN TAKİP t- İnterstar'da, hafta içi hergün ve cumartesı günleri saat 18.30'da ekranda. Oncelikle İstanbul ve yöresıyle ılgılı aktüel haberlerin verildıği program ekıbinin ka- meralan her an sızın de evinize uğravabilır Özellikle Saadettin Teksbj haberlen(!)dikkatçeki- A TAKIMI atv'de, pazartesi, 21.10'da ekra- na geliyor. Savaş Ay veekibinin hazırladığı ve Gazeteciler (Temi- v eti tarafından "Yüın En İyi Te- İe\izyon Programı" seçilen "A Takımı"nın sloganı "doğnı za- manda doğnı yerde bulunmak" ve "görüntülü gazetecilik" yap- mak. KAYIP ARANIYOR atv'de her çarşamba. saat 22. 10'da ekrana geliyor. Arda Us- kan'ın yönettiği programın su- nucusu Süleyman Turan. "Kayıp Aranıyor"da uzun süre- dir haber alınmayan kişiler araştınlıyor. Süleyman Turan. program hakkında şöyle ko- nuşuyor: "Bugüne kadar 'Kavıp Aranıvor'a 1000'i aşkın kavıp başvurusu yapıldı. Şimdiye ka- dar 20 kişi uzun zaman basret kaldığı yakınlarına kavuştu. Bize güvenen tüm seyircilerin gü- venini boşa çıkarmayacağız." KATİL KİM? atv'de her perşembe saat 21.50'- de ekrana gelivor. Genel yönet- menliğinı Arda Uskan'ın. yö- nelmeniığıni Türkan Derya'nın üstlendığı programı Aykut Oray sunuvor. "Katil Kim," il- ginç cinayet dosyalannı ekrana aetirivor. isaReality show'lar artıkeğitimamaçlı Bizdeki 'Yangın Var' programının karşüığı 'London's Burning - Londra Yanıyor' dizisi idi. Senarjo ve çekim üstünlüğu ile 16 milyon izleyiciye ulaşmış olan dizi yan - belgesel nitelikteydi. ve sağduy uya dayalı programlar ha- zırladığı için de docudrama daha çok başvurulan bir yöntem. Tanınmış İngiliz sinema yönet- meni Michael VV'inner'ın 'Crime Monthly' (Ayda Bir Cinayet) ve 'True Crimes' (Gerçek Cinayet) dizi- leri. gerçekçıliği açısından hem övül- müşlıem de ıçerdiği şiddet nedeniyle ra Y'anıyor) dizisi ise. senaryo ve çe- kim üstüiilüğü nedenivle ortalama 16 milyon kişi tarafindan izlenmişti. Sosyal ve siyasi konulann ele alın- dığı belgesel programlar ise televiz- yonlann vazgeçilmezlerinden. ITV tarafından hazırlanan "VVorld in Ac- tion' (Eylem İçindeki Dünya) orta- lama 10 milyon, 'Cutting Edge" (Püf ramlanna İngjltere'den en uygun örnek ise 'Cook Report" (Cook'un Haberi). Roger Cook adlı televiz- yoncunun bizzat gidip bulup çıkart- tığı yolsuzluk ve usulsüzlük haberle- nnin konu edildiği bu program, ha- reketliliğjyle ilgi çekmekle birlikte, dramatik insan öğesinin azlığı nede- niyle eleştiriliyor. FL AT KOZLL KLL \VASHINGTON- ABD. yılda ortalama 24 bin kışınin öldüğü. toplam nüfusun yüzde 80'inin uyuşturucu deneyiminden geçtığı. marihuananın serbest bırakılması için vergi dairelennin önünde göstenlerin yapıldığı bir ülke. Ayn- ca 15 binin üzerinde TV ve radvo istasyonu var. Böyle bir tablo karşısında TV- dekı toplam sayısı 10 civanndaki 'reality show'lar da artık tümüvle yaşamın içinden bir göriintü sergi- îeyip. eğitici özellikler taşıyor. Çün- kümedya.zamanındaışledığıbüyük günahıntoplumayansıması karşısı- nda artık daha dikkatli adımlar atı- lması gerektiğini anladı. Kameralar kaza sırasında mağ- dur durumdaki bir kadını cinsel obje olarak kullanmaktansa, bir gün hepımizin onun durumunda kalabileceği mesajlannı verivor. Reality shovv'larda. olayın kah- ramanlannın izniyle manken kul- lanılıyor. Olay kahramanı kendi öv - küsünüparakarşısındasatıyor.Tür- kıye'de yansıtıldığı şekilde kanlı gö- rüntülerle de karşılaşmak mümkün değil. Şahsın yüzü de göstenlmıv or. Bu reality shovv'lann çoğu yurtdışına satılıvor. Bir kısmı da fılm haline getiriliyor. Örneğin 6 ay kadar önce Nevada'da mahsur ka- lan bir aılenın verdıği yaşam müca- delesi önce ekrana yansıdı. Sonra Hollv wood tarzı film halinegetınldi. Geçen temmuzda TV sahıpleri v e temsılcılen bir araya gelerek şiddet ağırlıklı programlara Ikaz işareti' koyulmasına karar verdı. Karann tek'nik çalışmalan dev am edıy or. Kısa adı FCC olan v e 1934yıhnda kurulan Federal Haberleşme Ko- misyonu. ABD'deki tüm radvo-TV ıstasyonlannın kurulup kurulma- masına izin veren bir merci duru- munda. Merkezı VVashington'da bulunan bu komısvonun ABD'nin hemen her eyaletınde bürolan var. RadyoveTVlerinkendilerinetahsis edilenfrekanslannınamacınauygun kullanılıp kullanılmadığı bu komis- yonundenetiminde. Radyoişletmek için lisans süresi 7 yıl, TV için ise 5 yıl. Busüredoluncalisanssahibi.ko- tnısvona yenileme başvurusunda lunuyor. Bunun amacı. istasyonun yayın tarzına ve işletme biçimine karşı olanlaravada rakipkuruluşia- ra itiraz hakkını vermek. Bu çerçe- v ede reality shovv 'lar v e porno yayı- nlann tümü kamu denetimi altında tutuluyor. TV'yereklam veren kuruluşlarda aileveçocuklanolumsuzetkiîerden korumak için bir baskı unsuru ola- rak tavıraüyorlar. Televizyon izledikten sonra soka- ğa çıkıp cinayet işleyenlerin sayısının yüksek olduğu bir ülkenin neredeyse bir ıç savaş yaşadığını söyiemek zor değil. İşte artık reality shovv'lar da sağlık, yangın, trafik kazalan konusunda yöntem göste- np, tanıklann sesi altındaki yüzleri- nin gösterilmediği görüntülerde olayın tekrannm yansıtıimasından başka bir boyut taşımıy or.