Katalog

SAYFA CUMHURİYET2 1 OCAK1994CUMARTESİ KULTUR 1993'TE SINEMA Sönük bir sinema yılından geriyekalanlar... SUNGUÇAPAN H erhangi bir sinema salonun- da, televizyon ekranı başında ya da video karşısında fılmsiz gün geçirmeden arkada bıraktığımız şu 1993 yılından, abur-cubur tıkını- rcasına tüketerek, belleğimizin dip- siz kuyulanna atıverdiğinıiz yığınla film kaldı geriye yine. Çağdaş görsel dünyamızda, tele- vizyon, video (hatta bilgisayar ek- ranı) gjbi "çocuklanyla" baş köşeye kurulan sinema, 2000'lere 6 yıl kala hala 'hayatla, dünyayla daha bir yakmlaşmanuzr sağlıyor. Yedinci sanatın, değişen zamana ve koşulla- ra ayak uydurup gûn geçü'kçe r şamımızın çeşitli kanallanna iyice yayılarak varlığını ve işlevini sürdü- regeldiği de rahatlıkla ileri sürülebi- lirdi 1993'te de. (1994 ve sonrasında da öyle olmayacak mı sanki?) Son beş yıldır, direkt olarak devreye gi- rip ülkemizde iş tutan' WB. UIP gjbi büyük Amerikan major'lannın, bütün yurt genelinde sayılan 250- 300'e kadar inmiş 'melul ve mahzuıT sinema salonlanmızı Istila ve işgal ettiği' gerçeğiyle mecburen koyun koyuna yaşadık yine. Beyoğlu'nda. iki salonlu Alkazar-A\ rupa sine- ması gjbi, tam donanımlı yeni salon- lann sinemaseverlerin imdadına ye- tişeceği haber verilen yeni yıl önce- sinde, geride bıraktığımız 1993'e şöyle bir "bakalım" dedik adetten olduğu üzere! Ortaya çıkan. geçmiş bir-iki yıldan farksız, sönük bir sine- ma yılını daha yaşadığımızdı. ISönük bir sinema yılı daha yaşadık 1993, Hollyvvood cilası çekilmiş. birbirinden gözalıcı ve gösterişli Amerikan yapımlanna yine tıkaba- sa doyduğumuz (hatta nerdeyse mide fesadına uğradığımız) bir yıl oldu. Artık sağır sultanın bile duv- duğu gibi. zarzor çekilip tamamla- nabilen fılmlerimizin gösterilecek salon bulamadığı sinemamızı, dört yandan kuşatıp saran işsizlık bu- nalımının yıl boyunca gittikçe artuğı Yılın filmi Yeni Zelandalı kadın yönetmen Jane Campion'un olağanüstü ve çarpıcı eseri 'Piyano'ydu.Kame- ranın ilk kez girdiği "ycşil alem'den nefıs görüntüler sunan film, öyküsünden müziğinede umıtulmaz yapıttı. "yakümış" filmi Yorgun Savaşçı'nın çekiminden 14yılsonragösterilmesi ve sinema kanab olma iddiasındaki Cine 5 gibi bazı özel TV'lerin yayına geçmesi de bu yıla rastladı. Ve kuş- kusuz "kitle iletişim araçlarınm kralı TV hazretlerinin" son birkaç yıidır olduğu gibi Yeşilçam'a omuz vere- rek baa fılmlerimizin gerçekleştiril- mesine destek sağlaması da devam etü bu yıl boyunca da. ği 1993, tantanalı reklam kampan- yalanyla tezgahlanarak pazarlanan, albenili. cici bici, yığınla Hollywood yapımını "anında seyretmek" bakımından. geçen üç yılı hiç arat- madı yine. I'Naked Lunch'dan, 'Malcolm X'e... Bu yıl sinemalanmızdan gelip ge- çen 150 k^adar fılrn arasında, "1993'- Tavianiler'den sonra en ünlü kardeş yönetroenleri- ni (Ethan, Joel Coen) 'Barton Fink'İe alkışladık. gözlenirken bütün olumsuzluklara îcarşın yine de onlarca yerlı film ger- çekleştirildi. Yıl süresince yaklaşık 140-150 ka- dar yabancı fılmin işgalindekı sine- malarda, gösterilme şansına kavuş- tu toplam 14-15 kadar Türk filmi. (Yavuz Turgul'un Gölge Oyunu, Orhan Oğuz'un Dönersen Islık Çal, İrfan Tözüm'ün Cazibe Hanımın Gündûz Düşleri. Tunç Okan"ın Sarı Mersedes - Fikrimın İnce Gülü. Seç- kin Yaşar'm San Tebessüm, Şerif Gören'in 'çok iyi çalışan' Amerikalı, Başar Sabuncu'nun Yolcu, İsmail Güneş'ın Çizme, Mesut Uçakan'ın Atatürk karşıtı Kelebekler Sonsuza Uçar, Memduh Ün'ün yılın ulusal- uluslararası en çok ödülünü topla- yan Zıkkımın Kökü ve Erden Kıral"- ın Halikarnas Balıkçısı'nın yaşamı- ndan kesitler verdiği, Alman-Türk ortak yapımı Mavi Sürgiin'ü bu yıl vizyona çıkan. bizim hatırlayıp sap- tayabildiğimiz yerli fılmlerdi.) Az sayıda film üreten sinemamız. eski ürünleriyle. sinema perdelerinden çok, birbirleriyle kıyasıya rekabete girişerek tam bir film yiyen canava- ra' dönüşmüş özel-resmi televizyon- lann aşın rağbetine maruz kaidı yıl boyunca. Ülke içinde pek rağbet görmeyip ün flaş filmleri" olarak sıralayabile- salon bulamayan Türk filmleri yine ceklerimiz bir hayli çoktu. Kanadalı uluslararası fesüvallerden ödüllerle döndüler 1993'te (Zıkkımın Kökü. Dönersen Islık Çal, Berlin in Berlın. İki Kadın. vb. gibi) de. 'Ahir za- manında' yaptıgı olgunluk eseriyle umulmadık bir başan kazanan Memduh Ün'ün Zıkkımın Kökü fil- mi, sinemamızın ade- ta ödül rekortmeni oldu I993'te. Bu yıl, tüm dünyada ve Hollywood'a karşı cıddi önlemler almak gerekliliğini birkaç yıldır duyan Avrupa ülkelerinde olduğu gibi yine Amerikan sineması "imparator- luğunun" yoğun bombardımanı akı- nda soluk alıp ver- diğimiz bir yıldı. artık alışıldığı üzere. 28-31 Ekim 1993 tarihlerinde Fransa'- nın Beaume kentinde bir araya gelen 25 Avrupa ülkesin- den yazar, yönetmen ve yapımcılar, GATT anlaşması çerçevesinde. Av- rupa sinemasının Hollywood ege- menliğine karşı korunması ve gelişti- rilmesi için gerekli önlemleri belirle- diler, sinemamızı yönetmen- yapıma Ali Özgentürk'le Strasbo- urg'dan Faruk Günaltay temsil etti Beaume'da. Dünya Sinema Günü olarak ilan edilen 10 Haziran 1993'- te sinemalar bedavaydı. IGıcır gıcır Hollywood mamullerine yine doyduk En son \epyeni "Hollywood ma- müllerinden" hiç yoksun kalmadık yıl boyunca. Görsel efekt teknoloji- sinin gövde gösterisine çıktığı bilim kurgusal heyecan fantezilerinden beylik sürükleyici gerilim serüvenle- "1492-Cennetin Keşfi". George Miller'in "Lorenzo'nun Yağı". Ir- vvin VVinkler'ın "Gece ve Şehir", Ja- mes Goley'in "Amerikaldar", Barry Pnmus'un "Metres". Danny De Vi- to'nun "Hofla". Phıl Alden Robin- son'un "Şifreciler", Barry Levinso- nun "Oyuncaklar". Da\ id Lynch'in "İkiz Tepeler - Ateş, Benimle YüriT. Gus Van Santın "Drugstore Cow- boy". ZAZ'ın "Çok Gizli" ve Spike Lee'nin "Malcolm X" gibi tartışma- lara yol açarak ses getiren filmlerle ses getiren yapıtlan olarak sıralaya- biliriz iik elde. IAvrupa sineması yine ikinci plandaydı 'Karınızı bir geceliğine, bir milvon dolara satar mısınız?' sorusuyla gündeme gelen Adrian Lyne'in "Ah- laksız Teklif", Cameron Crovve'un "Bekarlar". Roland JofFe'un "Zevk Şehri", Philippe Noyce'un 'modern röntgencilik gerilimi', Sharon Sto- ne'lu "Sliver", Arnold Schvvarze- negger'in, John Mc Tjernan'ın yö- netiminde, bu kez ağayla kuş tuttu- ğu ama yine de eleştirmenlere yara- namadığı "Son Muhteşem Kahra- man". en ünlü TV dizisinden aktan- lan. Harrison Ford'un çağdaş dok- tor Kimble olduğu "Kaçak". Nora Ephronun "Sevginin Bağladıkları". Ralph Bakshi'nin ılginç animasyo- nu "CooJ Worid - Yaian E)önya". Harold Ramis'in "Bugün Aslmda Dündü". Michael Caton-Jones'un "Bu Çocuğun Hayatı", Tina Tur- ner'in yaşamını hikaye eden Brian Gibson'un "Tina-Aşkın Bununla Ne İlgisi Var". yine eski tipine dönüş yapan Sylvester Stallone'un "Ceza- İatidırıcı- Demolition Man". Jon Amiel'in Martin Guerre'in Dönüşü adlı. FYansız filminden uyarladığı "Somersby-Yülar Sonra"', Wolf- gang Petersen'in Clint destekli, "Ateş Hattında". Bruce Lee'nin ya- şamını aktaran "Dragon" sevimlı Whoopi Goldberg güldürüleri "Yır- tık Rahibe"yle "Amerikan Yapımı", vb. gibi fılmler de pek başanlı sayıl- masa da yılın parsayı toplayan Amerikan yapımlanndandı. 1993'ün "fdaket-fflmleri" listesiy- se, Madonna'nın "Kanrt Vücutlar". Mick Jackson'un "Bodyguard". Ste- ve Miner'm "Forever Young - Daima Genç"iyle başlayıp Brian De Pal- 1993'te büyük sinemasal keyiflerle izlenen sayılı filmlerden biri de James Ivory'nin 'Hovvards End'iydi. Os- car'lı Emma Thompson ve Anthony Hopkins'in oyunları da gerçekten kolayca unutulur cinsten değildi. David Cronenberg'in VVilliam S. Burroughs romanından uyariadığı "Naked Lunch-Müthiş Yemek"le girdiğimiz 1993. John Carpenter'in "Göriinmeyen Adamın Macera- lan", Francis F. Coppola'nın "Bram Stoker'den Drakula". Clinı Eastvvood'un Oscar ödüllenne bo- ğulan "Affedilmeyen", Robert Alt- man'ın "Oyuncu". Joel Coen'in "Barton FinÜt", Roman Polanskı- yanladığımız 1993'ünhoşbirsürpri- zi de o şaşırtıcı "Rezervuar Köpekle- ri"yle keşfettiğimiz genç yönetmen Quentin Tarantino'yu tanıtmasıydı. Neredevse özel hayatıv la filmlerinin konusunu birbirine kanştırarak Mıa Farrow'dan aynlışıyla magazin basınının diline doladığı Wood> Al- len'in "Kocalar ve Kanlar". Joel Schumacher'in Michael Douglas'- tan çok iyi verim aldığı 'modern 'Rezervuar Köpekleri',yönetmeni tanıttı Bir türlü *son haliyle' çıkartılma- yan yasadan yoksun olarak ticari fa- aliyetlerini son sürat devam ettiren korsan kanallar, iyice gemi azıya aldılar 1993'te. Korsan ve yasal. bü- tün televizyonlarda ekrana getirilen yerli-yabancı film sayısının bir ayda 800-900 filme gelip dayandığı 1993, ekrandaki korkunç film enflasyonu- nun iyice doruğa çıktığı yıl olarak geçti anılanmıza. Çoğu konuda top- luma bazı yenilikleri getiren ve daya- tan özel televizyonculuğun doymak bilmez iştahının çoğu sinemaseveri küçük ekranda film seyretmenin zevkinden soğuttuğu da söylenebilir geride bıraktığımız yılda. Haîit Refiğ'in yıllarca ekrana geti- rilmes: engellenmış, hatta Ydlardır kendi köşesinde, kendi kozasını öregelen Robert Altman'ın HoHyvvood sistemine'bakan" filmi 'ThePlayer' kuşkusuz 1993'ten geriye kalan önemli fılmler arasında yer alan bir ustalık eseriydi. rine, popüler bestseller uyarlama- lanndanaynı tornadan çıktığı izleni- mini veren duygusal güldüriilere ve ahşılmış aşk, tutku. macera hikaye- lerine kadar her türden, her çeşit Amenkan filmine garkolduk 1993 - tede. Seyircinin yerli filmi dışlayıp ya- bancı filmi benimseyen belirgin ter- cihi sonucunda yoğunlaşarak sine- malanmızı "paket halinde kapatan" ABD filmleri saltanaünın süregeldi- nin "Acı Ay". Martin Brest'in "Kadın Kokusu", Sam Raimi'nın "Evil Dead 3- Karanlığın Ordusu", Neil Jordan'ın "Ağlatan Oyun", Stephen Frears'ın "Zoraki Kahra- man" ve James Ivory'nin son baş- yapıtı "Honards End" gibi ağır çe- ken, okkalı ve önemli filmlerle sür- dü. Andrevv Bergman'ın "Vegas'da Balayı", Michael Mann'ın "Son Mohikan", Philippe Noyce'un "Teh- likeli Ovunlar". Ridle\ Scottun kentte cinnet' öyküsü "Sonun Baş- langıcı". Steven Soderbergh'in bü- yük yazardan ne anladığına ilışkın. başan ve beceriyle kotardığı özgün uyarlaması "Kafka", John Sayles'in entelektüel ve duyarlıklı sineması- ndan örnekler veren "İhtiras Balığı" ve Clint Eastvvood Robert Red- ford'lann izinden giderek yönet- menlıği deneyen Mel Gibson'un umulmadık ölçüde başanlı "ilk fılmi" "Yüzii Olmayan Adam"ını da. yılın ma'nın "İçimizdeki Şeytan". Sydney Pollack'ın "Şirket", "Phılıp Kauf- man'ın "Yükselen Güneş" ve Jenni- fer Chambers Lynch'in "Helena'yı Sarmak"ıyla tamamlanıyordu. Yıl boyunca Amerikan sine- masının gözalıcı standart ve klişele- rinden bıkanlara, farklı sinemasal lezzetler sunan fılmler de çıktı sine- maseverlerin karşısına. Leos Ca- rax'ın "Köprüüstü Aşıklan". Andre Techine'in "Öpme". Istvan Szabo"- nun "Tatlı Emma Sevgili Böbe". Gabriele SaKatores'in "Gizli Li- man". Louis Malle'in "Damage-Öle- siye" ve Jean-Marie Poıre'ın Fran- sa'da Hollywood yapımlannı dahi gişede sollayan güldürüsü "Les Vi- siteurs-Misafirler"ı gibi. Avrupa sinemasının ürünleri arasında İtal- yan Mauro Bolognıni'nin "Kocalar ve Aşıklar"ıyla Tinto Bras'ın "Cosi Fan Tutte-Bütün Kadınlar Bunu Ya- par" \e İspanyol Yönetmen Bigas Luna'nın "LuhT'su gibi ticari erotik denemeler de yer aldı 1993 süresin- ce. IYılın sinema adamı: Steven Spielberg Steven Spielberg'in tüm dünyada dinozor modasına yol açan ve şımdiden bütün zamanlann en çok hasılat getiren filmi konumuna eri- şen "Jurassic Park"ı kuşkusuz bu vılın gişe şampiyonu \e seyredeğer en eğlencelikli Hollyvvood yapımıydı. Ama bize göre '1993'ün filmi'. hiç kuşkusuz yılın son ayında gösteri- len, Yeni Zelandalı kadın yönetmen Jane Campion'un olağanüstü ve çarpıcı filmi "The Piano-Piyano"- ydu. Yılın en iyi on filmini de gördü- ğünüz 102 fılmin arasından şöyle sı- ralayıp belirledik: Piyano The Piano Jane Campi- on. Oyuncu The Player Robert Altman, Barton Fink Joel- Ethan Coen. Hovvards End James Ivory. Rezervuar Köpekleri Reservoir Dogs Quentin Tarantino, İhtiras Balığı Passion Fish John Sayles, Affedümeyen The Unforgiven Clint Eastwood, Malcolm X Spike Lee. Kafka Steven Soderbergh. Müthiş Yemek The Naked Lunch David Cronenberg. 1993'TE OLENLER: / Audrey Hepburn(Sinemanm za- rif kuğusu olan oyuncu). François Reihenbach( Fransız yönetmen, yaş 68), Rudoif Nureyev(dansör- aktör yaş 57), Joseph L.Mankie- wicz(Amerikan film yönetmeni. yaş 84), Lilian Gish(Hollywood'- un ilk oyuncu kuşağından, yaş 97), Eddie Constanrine(aktör. yaş 76). Brandon Lee( Bruce Lee'nin oyun- cu oğlu, yaş 28), Cyril Collard(F- ransız yönetmen- oyuncu, yaş 35), James Bridges (yönetmen, sena- rist, yaş 57), Stewart Granger(Jngi- liz aktör. yaş 80). Michael Gordo- n(Amerikalı yönetmen), Jean Ne- gulesco (Romen kökenli Ameri- kalı yönetmen, yaş 90), Vincent Price(aktör, yaş 82), Federico FeIlini(İtalyan sinemasının Maestro'su, yönetmen, yaş 73), River Phoenix ("aşındoz' kurbanı, gencecik Ameri- kalı oyuncu, yaş 23).Mryna Loy (1940'lann popüler Hollywood yıldız- lanndan. yaş 82). Maroun Bagdadi(Lübnan asılb Fransız yönetmen, yaş 43)^ Franco Brusati (Ekmek ve çikolatayla tanınmış İtalyan yönet- meni). Inoşiro Honda (Godzılla'yla sinema tarihine geçmiş Japon yö- netmeni). Claude Renoir (Büyük empresyonist ressam Renoir'ın kardeş çocuğu olan tanınmış Fransız kameraman) ve Emile Arzoüno (AIDS'e son kurban giden ABD'li yönetmen) Federico Fellini FESTIVALLER/ODULLER: BERLİN PİLM PESTIVALİ: İ: Altın Ayı: (En iyi film)-"GüzelKokulu Ruhtar GölününKadınlart"Xie Fei (Çin Halk Curnhun^eti) ve " Düğün Şölenı" Ang Lee (Tayvan) Gümüş Ayı:(Jüri Özel Ödülü) Emir Kusturica "Ari:onaDüfü"(Fransa) Gümüş Ayı:( En iyi yönetmen) Andren Birkin." Çimento Bahçem" Gümüş Avı:( En iyi oyuncular)Denze! VVashington (Malcolm X) ve Michelle Pfeiffer(Aşk Tarlası) Gümüş Ayı Özel Odülü-Timur BaMuia- ni "L'yananların Gww;f'(Gürcistan) ve tdris Oudraogo "Samba Trao- r^"(Burhina Faso-Fransa-İsviçre)Mavi Melek Avrupa Sinema veTV Akademisi Büyük Ödülü Genç Werther(Jacques Doilon-Fransa) OSCAR ÖDÜLLERİ: En iyi film Afledilmeyen En iyi yönetmen: Clint Eastv*ood En iyi kadın oyuncu: Emma Thompson(Howard's End) En iyi erkek oyuncu: Al Pacino- (Kadın Kokusu) En iyi yardımcı kadın oyuncu: Marisa Tomei(Kuzenim Vinny) En ivi yardımcı erkek oyuncu: Gene Hackman(AfTedilmeyen) En iyi yabancı film: Hindiçin En iyi özgün senaryo: Neil Jordo- n(Ağlatan Oyun), En iyi senaryo uyarlaması: Ruth Prawer Jhabva- Clint Eastvvood la(Howard's End)'En iyi sanat yönetmeni: Luciana Arrighi(Howard's End)ve lan Whittaker(Howard's End) En iyi görüntü yönetmeni: Phi- lippe Rousselot(A River Runs Through It) En iyi kostüm: Eiko Ishio- ka(Drakula) En iyi uzun metrajlı belgesel: Barbara Trent ve David Kas- per(The Panama Deception) En iyi kısa metrajlı belgesel: Thomas C. Goodwin ve Gerardine Wurzburg(Educating Peter) En iyi kurgu: Joel Cox(AfTedilmeyen)'En iyi orjinal şarkı:"Whoie New World" ile Şar- kark Smith ve Simon Kaye(Alaaddin) En iyi efekt: Tom McCarthy ve David Stone(Dracula) En iyi görsel efekt: Ken Ralston, Doug Chiâng, Doug Smyjhe ve Tom Woodruff(Ölüm Kadına Yakışır) Jean Hershok İnsanlık Ödülü: AİDS çalışmalanndan ötürü Elizabeth Taylor ve UNİCEF elçiliğinden ötürü geçen yıl ölen Audre» Hepburn Yararhlık Akademi Teknik Ödülü: ChadweUO'Conner/Gordon E. Sawyer Tek- nik Ödülü: Erich Kaestner Onur Ödülü: Federico Fellini CANNE5FİLM FESTİVALİ: Altın Palmiye: Elveda Sevgilim (Chen Kaige) ve Piyano (Jane Campion) Jüri Büyük Ödülü: Far Away, So . Close(Wim Wenders) Jüri Ödülü: Taş Yağmuru (Ken Loach) ve Kuk- la Ustası(Hou Hsia-Hisen) En iyi mizansen: Çıplak (Mike Le- igh) En iyi erkek oyuncu: Da- vid Tbewlis(Çıplak) En iyi kadın oyuncu: Holly Hunter- (Piyano) Altın Kamera: Yeşü Papaye'nin Kokusu (Trann Anh Hung) Kısa Film Altın Kamera: Coffee and Cigarettes (Jim Jarmusch) Jane Campion BAFTA < The British Academv ofFilm And Television Anards): En iyi kadın oyuncu: Emma Thompson(Howard's End) En iyi erkek oyuncu: Robert Dovrney Jr.(Chaplin) CESAR ÖDÜLLERİ: En iyi film:" Vahşi Geceler"(Cyril Collard) En iyi kadın oyuncu: Catherine Deneuve(Hindiçin) En iyi erkek oyuncu: Claude Rich- (Le Souper) En iyi uzun metrajlı uzun film:" Yüjksek Ökçekr"- (Pedro Almadovar) En iyi vapımcı: Claude Sautet(Un Coue- ur En Hher) En iyi yardımcı kadın oyuncu: Dominique Blanc- (Hindiçin) En iyi yardımcı erkek oyuncu: Andre Dussolier(Un Cou- eur en Hiver) En ivi senaryo: Kriz- (Coline Serrau) En iyi montaj: Vahşi Geceler(Lise Beaulieu, En iyi dekor: Jacques Bufnoir(Hindi- Catherine Deneuve Çİ") En iyi kostüm: Sylvie Segon- zac(Le Souncr) VENEDIKPILM FESTİVALİ: Altın Aslan Ödülü: Krysztof Kies- lowski(Üç Renk. Mavi)ve Robert Alrman( Kısa Çekimler) Gümüş As- lan: Koş Ba Koş (Bahtiyar Kudojna- zarov) En iyi kadın oyuncu: Juliette Binoche En iyi erkek oyuncu: Fabri- zio Bentivoglio Jüri Özel Ödülü: Bad Boy Bobby (Rolf de Heer) En iyi yardımcı kadın oyuncu: Anna Bona- into En iyi yardımcı erkek oyuncu: Marcello Mastroianni Juliette Binoche ABD'DE 93'ÜN 6 BOX OFFİCE'I: (1 ocaktan 14 kasıma kadar en çok hasılat getiren lOfilm), 1) Jurassic Park / t'niversal) 330.4 milyon Amerikan dolan(49 milyar 560 bin lira) ;2)The Fugitive / Kaçak (Warner Bros) 178.1 3)The Firnı /Şirket (Paramount) 157.0 4) Aladdin (Buena Vista) 125.,8(1992) 5) Sleepkss In Seattle / Sev- ginin Bağladıklan < TriStar > 123.1/6) Indecent Proposal Ahlaksız Teklif (Paramount ı 106.6 7) In The Line Of Fire/ Ateş Hattında (Colombia)\2. 2 8) A Fe« Good Men /Birkaç İyi Adam (Colombia)%5A (1992) 9 ) C U f I h r 5 4 1 10)FreeXilly < Warner Brospl.2