Katalog

3ARALIK1993CJMA SAYFA DUNYADAN Rus ordususınırlardaboygösteriyorRusya smırları dışındaki Rus birliklerinin çekilmeye niyetiyok. Sınır boylarındaki Rus askerlerinin sayısı yaklaşık 200 bin. £l)c jN'clu İJork timcs R us ordusunun büyük bir bö- lümü Sovyetler Birliği'nin dağılmasından ve bunun as- keri gururlanna vurduğu darbeden sersemlemiş durumda. Ancak sözde bağımsız Tacikistan'da görevlendi- rilmiş Rusya'nm 201. Motorize Pı- yade Bölüğü bugünlerde en parlak dönemini yaşıyor. 15 bin kişiden oluşan bu bölük. bugünlerde büyük bir yapılan- manın tam ortasında. Askerlerin büyük çoğunluğu, zorunlu askerli- ğini yapan erlerden çok, üç yıllığına gönüllü yazılmış ve görevlerinin karşılığında büyük paralar kazanan askerler. Rusya'da görev yapan meslektaşlannın yaklaşık iki katını. yani ayda 109 dolar kazanıyorlar. Askerler. Tacikistan'ın isteği doğ- rultusunda bölgede bulunuyorlar. Ülkedeki Moskova yanlısı hüküme- ti, Afganistan ve Iran larafından desteklenen ayaklanmalara karşı korumayı amaçlıyorlar. Tacikistan'da eski Sovyetler Birli- ği tarafından desteklenen gruplar- dan oluşan bir hükümet ile Afganis- tan ve İran"dan destek gören furpa- lanmış bir demokratik ve tslami muhalefet arasındaki iç savaş sürü- yor. Yeltsin. Rusya'daki 20 milyon Müslümanı düşünerek Tacikistan- ın smırlanrun "fiilen Rusya'ya ait" olduğunu belirtti. Bu sınırlar. Rus- ya'nm Afganistan ya da tslami saldırganlık. devrim. silahlar ve uyuşturucu ile arasındaki en bellı başlı engel. IHalkın korkusu: İç Savaş Hala geceyansından sabah saat 5'e kadar sıkıyönetim uygulanan Tacikıstan'ın başkenti Duşanbe'de 201. bölüğün askerlennı her yerde görmek mümkün. Üniformalannın kollanna dikili Rus bayraklanyla sokaklarda dolaşan bu askerler Du- şanbe'ye bir garnizon kenti havası veriyor. Ancak 20 bin kişinin öldü- ğü bir iç savaşın etkilerinden sıyn- lmaya çalışan kent halkı, askerlerin varlığından son derece memnun. Eşi ve oğluyla Duşanbe'de yaşa- yan 26 yaşındaki Teğmen Sabir Re- sulov, "Kriz sırastnda hiç kolay oi- madı gerçi ancak. bize öğretileni uy- gulamaya çalçrvoruz: o da bartşı ko- rumak." dedi. Üç yıllık sözleşmeyle gelen paralı askerlerden biri olan 20 yaşındaki Çavuş Denis Sannikov. "Aslmda şu anda içinde buiunulan or- tam hiç sakin degil. Burası sürekli de- ğişivor. Her an bir patlama \ aşanabi- lir" derken son derece temkinli bir ses tonuyla konuşuyordu. Tacikistan. bugün resmen bağımsız bir devlet sayılsa bile ulu- sal bütçesinin yüzde 70'i Rusya ta- rafından ödeniyor. Bu oran Tacikis- tan'ın Sovyetler Birliği'nin bir par- çası olduğu dönemde ödenenden yüzde 25 daha fazla. IRus albay: Burada sevilmiyonız 201. Bölüğün yeni kumandanı Al- bay Viktor Timofeyev. Tacikistan doğumlu bir Rus. Timofeyev. "Mos- kova'nın ve Rus savuıuna bakanının ilgisini ve dikkatini sürekli üstümüz- de hissediyonız. Hiçbir şekilde ya- bancılık çekmiyoruz." dedi. Ancak. uzun süre burada kalan ve Afgan sınınna daha yakın olan bazı asker- ler için durum hiç de kolay degil. Beş yıldır sınırda görevli bulunan ve is- mini açıklamak istemeven biralbay. "Burda seviimiyonız. Bizi yabancı olarak göriivorlar. Hem Rus hetn de Hıristiyan oluşumuz onlan bizden uzaklaştınyor." dedi. 20 yaşındaki Çavuş Artyom Brau- sov. bu tehlikeli bölgeye para kazan- mak ıçin gönüllü olarak geldiğini anlatıyor. "Diğer askerlere oranla birkaç kat daha fazla para kazanryo- ruz. Ancak, karşılığında da bir o ka- dar çok şev bekleniyor. Tank mûfre- zesi olduğumuz için sık sık açık hava egitimi görüyonız. Profesyoneliz, bu nedenle işimizi iyi bilhomz." diyor. 201. Bolük. eski Sovyetler Birliği'- nin dört bir yanına dağılmış diğer Rus birliklerinden çok farklı koşul- larda görev yapıyor. Diğer bölgeler- deki birlikler. bulunduklan ülkenin siyasetıne kanşmaktan. Sovyet im- paratorluğunu yeniden kurmak amacıyla gizli bir plan yürütmeye dek pek çok şeyle suçlandılar. Sovyetler Birliği dağıldığında or-. dusunun büyük bir kısmı Rus Fede- rasyonu sınırlannın dışında kalmıştı. ABD'li görevliler. en azın- dan 200 bin Rus birlijünin hâlâ Rus- ya dışında üslenmiş durumda oldu- ğunu belirtiyorlar. Bunlann büyük bir kısmı Rusya'nın etrafında yeni kurulan cumhuriyetlerde bulunu- yor. Bu birliklerin gerçek sayılan bi- İinmiyor. Savunma Bakanlığı sözcüsünün bildirdiğıne göre, bu sayı "basına Sınır boylarındaki Rus birlikleri ÜTVANYA BEYAZ RUSYA V x * t= 5,000 biriik (bazı sınıriardakl toplam asker sayı«) ESTOMYA BARISGUCU Rus Silahlı Kuvvetleri'nden bağımsız olarak, Rus barış gücu askerleri, Moldovya / Trans - Dinyester, Gurcistan'da Güney Osetya ve Tacikistan sınır boyunda bulunuyor RUSYA NÜKLEERGÜCLER Rusya, Ukrayna, Beyaz Rusya ve Kazakistan'da konuşlandınlan stratejikfüzeler, nükleer silahlan kontrol altında tutuyor. |J AZE ERMENİSTAN Silahlı kuvvetlerın geleneksel güçlerinin yanısıra Rusya'nın 220 000 sınır askeri ve 120 000 Içişlen Bakanlığı'na bağlı askeri var. TORKMENİSTAN TACİKİSTAN Kaynak Uluslararası Stratejik Araştırmalar Enstıtiısu Londra. Sıyasal ve Uluslararası Araştırmalar Merkezı. Moskova açıklanmayacak". Rus askerlerinin Tacikistan'da gelişme içinde bulunmalanna karşın Letonya ve Estonya'daki Rus bir- liklen Baltık bağımsızlığının ar- dından gururlan kınlmış bir biçim- de yavaşça geri çekiliyorlar. Erlerin işlenni subaylar yapıyor: birliklerin herhangi bir nakil duru- munda Baltık yeıkililerden izin al- ması gerekiyor: askerlere ait konut- lara. boşaltılır boşaltılmaz devlet ta- rafından el konuluyor. emekliye aynlan subaylardan ülkeyi terket- meleri isteniyor; Rusya'ya dönen subaylar ise çoğu zaman kendilerine kalacak yer bulamıyorlar. Rusya dışındaki birliklerin sayısı kesin olarak bilinemediği gibi Mos- kova'nın onlar üzerindeki kontrolü- nûn derecesi de bilinemiyor. Mos- kova'daki son siyasi kriz sırasında görülduğü gibı Yeltsin'in generalle- rin desteğine gereksinimi var ve on- lara karşı gelmeyeçekiniyor. Savun- ma Bakanı General Pavel Graçev kendi subavlannın saygısını yitir- menin yanı sıra ekimdeki olaylar sı- rasında destek vermediği için Yelt- sin tarafından da eleştirildi. Ordu- nun bu durumu zayıf merkezi siyasi otoriteyle birleştiğinde özellikle çev- re cumhuriyetlerde yaşayan 25 mil- yon etnik Rus'un zaranna bir du- rum ortaya çıkıyor. Rus birliklerinin 1995"in sonuna kadar Rusya"ya geri çekilmiş olma- lan gerekiyor. Ancak, en basitinden onlara verilebilecek yeterli konut bulunmadığı için hiç kimse bunun gerçekleşeceğine ınanmıyor. Konut konusu sadece bir bahane olabilir. Rusya'da özellikle askeri liderler arasında gittikçe güçlenmekte olan bir inanç var. Yeniden büyük bir Rus imparaıorluğunun kurulabile- ceğini bu nedenle yakın bir gelecekte yeniden yollanacaklarsa onlan geri çekmenin anlamsız olduğunu düşü- nüyorlar. IRusya'nın çabası: Barışı Korumak Segodnya gazetesine yazan askeri uzman Pavel Felgengauer'e göre Graçev. I4eylüldeyapılan biriçişle- ri brifınginde Rusya'nun kcndi sını- rlanna çekilmeyeceğini ve özellikle Orta Asya vc Kuzey Kafkaslarda eski Sovyet smırlannı korumaya de- vam edeceğini açıkladı. Felgengau- cr. '"Ordu, yakında bir tür yeniden birleşme yaşanacağına inanıyor. Bu bir imparatorluk nostaljisi olmaktan ötelere gidebilir \e son derece tehlike- li olabilir." dedi. Bu tür yorumlar, Baü'da Rusya'- nın eski Sovyetler Birliği ile ilgili si- yasetinın ne olabileceği konusunda kaygılar uyandınyor. Rusya'nın Moldova'dan Gürcistan'a kadar olan bölgelcrde sürdürdüğü "bartşı koruma" çabalannın aslında Mos- kova'nın buralardaki önceliğini ko- rumak için bir bahane olabileceğin- den endişe ediliyor. Askeri bir uzman olan Sergey Ro- gov, "Sivil yönetimli bir Sa>unma Bakanlığı kurulması çabalan bir işe varamadı. Bu durumdan dola> ı Yelt- sin'i suçlu bulu>orum. \eltsin, ordu- nun her istediğini) apmasına izin ver- menin siyasi açıdan daha gmenü ol- duğuna inanıyor. Bu nedenle orduyla zayıf Rus devleti arasındaki bağjar iyice koptu." dedi. Dışişleri Ba- kanlığı görevlileri. dış siyasetin özel- likle Rusya'nın çevresindeki cum- hunyetlerde genellikle ordu tarafı- ndan belirlendiğinden şikayetçiler. Dışişleri Bakanı Andrey Koz\rev, "Silahlı kuv>etlerin kendisine ait bir dış siyaseti var." dedi. Kozyrev. eylül ayı sonunda Bir- leşmiş Milletler'e yaptığı açıklama- da eski Sovyetler Birlıği'ndeki "banşı koruma çabalannı" başka hiçbir devletin ya da devletler gru- bunun üstlenemeyeceğini belırterek uluslararası onay ve para yardımı isteğinde bulundu. Rus kuvvetleri Tacikistan'da kur- tancılar. Moldova'da yitirdikleri topraklan gen almak isteyen birlik- ler. Baltıklarda işgalciler. Gurcis- tan'da ise müdahaleciler ve yalancı- lar olarak görülüyor. Steven Erlanger Bokevik a/ııtı, kaderine terkedUdi Lenin Müzesi Müdür Yardımcısı Prokhorov. Lenin'in arabası 'Gümüş Hayalefi ne yapacağını kara kara düşfiniiyor. Rusya: Hükümet iki partiyi seçim dışı bırakacak Hükümet. Boris Yeltsin'in önerdiği anayasanın kabul edilmesi için. anayasaya karşı olan muhalefet partilerini secimlerden çıkannakla tehdit edıyor. B aşlangıçtan ıtibaren ciddi kaygı- lara neden olan 12 aralık seçi- mleri, son günlerdeki yeni geli- şmelerden sonra daha da kaygı verici bir durum aldı.Birinci Başbakan Yardımcıcısı Vladimir Şumeyiko. Yel- sin'm geçen hafta vaptığı uvaniardan sonra, 29 kasımda seçim komisyonuna giderek anayasayı eleştiren temsilcilerin listesi verdi ve bunbnn seçimlere katı- lmasının önlenmesini istedi. Seçimlerde Rusya'nın Seçimi Par- tisi'nden adaylığını koyan Şumeyiko aynı zamanda referandumun düzenlen- mesiyle ilgilenen komitenin de baş- kanlığını yapıyor. Şumeyiko bu iki mu- halefet partisinin (Rusya Federasyonu Komünist Partisi ve Rusya Demokrat Parti) seçimlere sokulmamasının yanı sıra iki merkeziyelçi grubun da uyan- lmasını isüyor. Şumeyiko'nun bu en- gelleme ve uyan talebinin nedeniyle. ge- çen hafta Yeltsin'in yaptığı uyanlarda söyledikleri arasında bir paralellik var: Bu anayasa. oluşturulacak parlamen- tonun etkinliğini belirleveceğinden do- layı. anayasayı onaylamadan seçimlere katılmak olanaksız. Anayasa kabul edılmezse, parlamento için yapılan se- çimler geçerli olmayacak. Bu yüzden anayasayı eleştiren tüm adaylar secim- lerden çekilmek zorunda ve eğer cekil- mezlerse seçim kurulu onlann seçime katılmasını engellemek zorunda. Bu anayasa lasansının onaylanma biçi- mi ve seçim sistemi, parlamentonun ka- patılması ve kanlı 4-5 ekim olaylan- ndan sonra Yeltsin tarafından belirlen- di. Anayasa metni iyice incelendiğinde doğrudan Yeltsin'in çıkarlannı \e du- rumunu koruduğu gözleniyor. Anaya- samnın kabul edilmesi durumunda Yeltsin'in görev süresi uzayacak ve yeni anayasanın getirdiği yeni koşullar uy- gulanacak. Bu yüzden anayasa oyla- ması. bir bakıma Yeltsin için yapılan bir halk oylamasına dönüşüyor. Yeltsin. 26 kasımda.tele\izyonda kendisine aynlan sürede seçim prog- ramlannı açıklamak ycrine onu ve onun oluşturduğu anayasa tasansını eleştirmekle geçirenlere karşı kızgınlı- gını belirtti ve onlan telev izyon yasağıy- la tehdit ettı. Bu tehdidın hemen ardı- ndan üyelerini Yeltsın'in seçtiği seçim mahkemcM telc\izyon aracılığıyla yapı- lan kampanyalann amacından sapma- ması için Yeltsin'in belirlediği yönde açıklamalar yaptı. Yeltsin'in son zamanlarda kendisine ve anayasasına karşı yapılan eleştirileri kaldıramadığı ve sinirlendiği gözleni- yor. Hükümetin Iıstesinde görülen baş- bakan yardımcısı Şokin durumu şöyle değerlendiyor: "Rusya'dan bu anaya- sanın kabul edilmesi >e\a de\let baş- kanının diktatörlüğii arasında seçim yapması istendi. Bu seçim çok kısıtlı" Seçmenlere yöneltilcn "Rusya Fede- rasyu anayasasım onaylıyor musunuz?" sorusu devletin mantığını ortaya koyu- yor: Ya bu anayasa kabul edilecek yada ülke kaos ve yokluğa sürüklenecck. Bir diğer başbakan yardımcı. Soskoviet. Yeltsin'in . cğer gerckirse. anayasa üze- rinde 12 aralıktan sonra değişiklik ya- pabileceğini beürtiyor. Jan Krauze A ğustos 1991 "de komünist rejime son verenler, başanlannı sokak. kent ve metro istasvonlannın isimlerini de- ğiştirerek. heykelleri kırarak kutladı. Ekim ayinm 3 ve 4'ünde Beyaz Ev'in topa tutul- ması bu kültürej haçlı sefenni yeniden gün- deme getirdi. Öncelikle Kızıl Meydan'a yeni bir çehre kazandırma çabalanna ön- celik verildi. Meydan'ın en önemlı tarihi anıtı olan Lenin'in mezannın yerinden sökülmesi ar- tık an meselesi. Tüm bu kargaşa sırasında Lenin Müzesi'nin kapaülmasına ilişkin te- peden inme emir. yıizyılın bu büyük yapıtı- nın sonunun geldiğini gösterdi. Kırmızı tuğlah görkemli bina. bir zamanlar "Duma"yı. yani parlamentoyu banndm- yordu. 1936'da bına Bolşevik anıtı olarak korumaya ahndı. Moskova Belediye Baş- kanı Yuri Luzkhov", bugün bmanın Bele- diye Meclisi'ne verilmesini önerdi ve öneri devlet başkanı tarafından olumlu karşılan- dı. Müze, eski görkemli dönemlerinde ko- münizmın propaganda aracı olarak kulla- nılıyordu. 1980'li yıllann başında, her yıl 1.5 milyon kişi müzeyi gezmeye geliyordu. Moskova'ya dostluk ziyaretinde bulunan yabancı delegeler. müzeyi görmek zorun- daydı. Müzenın bodrum katında. Lenin'in sos- yalizmi iilkeye yerleştirmek için giriştiği mücadelenin görsel kanıtlan ele geçti. Ruslar. Bolşevizm'in tanhi köklerini keş- fetmeye başlıyor. Ne var ki. müzenin orta- dan kalkmasıyia Rus gençleri. 70 yıllık ta- rihlerini şekillendiren olaylan tam an- lamıyla bilmeden büyüyecek. Müzenin kapıİannın sıkıca kapatılmasına. içeri ziya- retçi sokulmamasına karşın. müzeçalışan- lan görev lerini terk etmemeğe kararlı: Fi- ravunlann sadık hizmetkarîanna benzer bir tutum içinde. müzede sergilenen malze- meyi büyük bir titizlikle koruyor. Lenin'in kıymetli eşyalan güvenlık gerekçesi ile de- polara kaldınlmış. Uygun paketleme ve depolama için 300 milyon ruble gerekiyor. Ancak Kültür Bakanlığı'nın bu parayı sağ- laması çok uzak bir olasılık. Belediye Meclısi üyeleri binaya yerleşme gınşimlerinde bulunurken. Lenin'in 1921 yapımı Rolls-Royce'u "Gümüş Hayalet" ortalıkta. başına geleceklerden habersız bekliyor. Binadan çıkartılması neredeyse olanaksız. Ekim ayında Beyaz Ev'i bombalıyarak, parlamento-Yeltsin savaşından galip çı- kanlar, Moskova'da yeniden yapılanmayı gerçcklcştirmek için kollan sıvadı. Beyaz Ev oranlarak Yeltsin hükümetine verile- cek; eski Comecon binasına parlamento- nun bir kısmı yerleşecek. Böylece Bolşeviz- me ılışkin aerçekler tekrar hasıraltı edili- yor. ~ , David Hearst The Guardian Gorbaçov, Bolşevizm tehlıkesinekarşı halkıuyarch Eski Sovyet Başkanı, Ruslann reformlan yolundan çıkarma çabalannı yargıladı ve demokrasi kılıgı altında Bolşevizmin canlanma tehlikesine karşı kamuoyunu uyardı. E ski Sovyetler Birliği Devlet Başkanı Mihail Gorbaçov. Ingiltere turunu sürdürürken gazetecılere yaptığı açıklamada. Rusya'nın bugünkü liderlenni yeni anayasa aracılığıyla re- formlan yoldan çıkarmaya çalışmakla ve bunu ya- parken halkın yaşamının gerçekliklerini gözden uzak tutmakfa suçladı. Gorbaçov. "Sadece lngiltere. yazılı oimavan bir aımasayı kaldırabilir" şakasıyla sürdürdüğü açık- lamasında. yeni Rus anayasasının özellıkîe insan haklanalanında olumlu izlenimleryarattığınıifade etti. Ancak. Devlet Başkanı Boris Ydtsfn'in eski Sovyet Parlamentosu'nu dağıtmasından beri. bu yıl başında çıkanlan ve y ürütmeye daha fazla yetki veren yasa nedeniyle yürütmenin yasamaya ve böl- gelere karşı aşın bir güç kazandığını söyledı. Gorbaçov. "Tamam, bu olabilir. Ancak halka >e- ni anav asa metnini gercekten inceleyebilmesi için bir fırsat tanımamız gerekir. Bu adımları baskı voluvla gercekleşn'rme çabasının yerine anayasayı halk adı- na kabul etmemiz gerek" dedi. Yeltsin. 12 aralıkta anayasanın referandum yo- luyla onaylanması ve aynı gün yeni parlamento için seçimlerin yapılması yolunda bir çağn yapmış bulunuyor. Anayasamn onaylanrnaması haiinde Rusya'nın daha da büyük bir kargaşa ıçine savru- lacağından korktuğu anlaşılan Yellsin. seçime ha- zırlanan 13 partiyı anayasaya karşı muhalefet oluş- turmamaya çağırdı. Gorbaçov. yaklaşmakta olan bu gergin atmos- fer içinde Rus seçimlerinin büyük bir olasılıkla öz- gür ve adil olmayacağını gösteren bazı işaretlerin. seçimler konusundaki görüşlerini doğruladığını belirtti. "Anavasayla uğraşmavın. tşte Yeltsin'in sövledi- ği sörfer bunlar. Amma da ilginç bir demokrasimiz var. Secimlerimiz de alabildiğine özgûr!" diyen Gor- baçov. anayasanın kabul edilmesinin iyi olacağını ancak yeni Federal Meclis'in bu anayasa metni üzerinde değişiklikler yapmasının gerekeceğini de sözlerine ekledi. Gorbaçov, incinmiş gururunun etkisiyle hareket ettiği iddialanna karşı çıktı. Ancak Boris Yeltsin'in 1991'de Sov^etler Birliği'nin yıkılması üzerineyeri- ni almasından beri ardılı hakkında söylenecek pek az iyi söz bulabildiğini belirtti. Tam olarak Yelt- sin'in adını anmadan onun Rusya'yı kapitalist bir ülkeye dönüştürme yönündeki girişimlerini eleştir- di. Bolşevizmi "Adımlarını zora dayandıran ve hal- kın gereksinimlerini gözardı eden her tiirlü reform" olarak tanımladı ve sozlennı şoyle sürdurdü: "Sadece Boişevikler ülkeyi kovboy vöntemleriyle bir verlere doğru güderler. Rusya'da yeni demokrasi kılığı altında Bolşoizmin canlanması şeklinde ger- çek bir tehlikenin var oldıtğuna inanıv onım. \'e bu da refortnlann tarihe gömülmesiy le demokrasinin göz- den düşmesi gibi sonuclara yoİ açacak." rHE INDEPENDENT