Katalog

SAYFA CUMHURİYET 2 3ARAUK1993CUMA KULTUR Can Togay, "Mavi Sürgün" den sonra Türkiye'de ikinci fılmi "78-92"de oynadı 'Ben tamamenTürk olamam'NtLGÜNTOPTAŞ Can Togay adını ılk olarak "Mavi Sürgün" fılmıyle duyduk Adı "Turk"tu, kendısı ıse hem Turk, hem yabancı Can Togay'ın "Türk asıüı Macar o>Tincu" olduğunu oğrendık Anne-babası 40 yıl önce, Tûrkıye"run sıyası ortamından rahatsız olarak Fransa'v a oradan da Macanstan'a goçederek >erleşmışler Macanstan'da smema okuluna gıtmış, Zoltan Fabn. Pal Gabor ve Pal Sandor gıbı Macar sıneması'nın ustalanndan ders almış Daha sonra tıyatro oyunculuğuna yonelmış. Nevv York'ta sahneye çıkmış Can Togay bırçok Macar fılmınde ve uluslararası vapımlarda rol almış 199 l'de VVerner Schroeder'- ın Ingeborg Bachmann'm aynı adb yapıündan uyarladığı "Mali- na"da rol alan Togay'ın yönetmenbk denemesı "Tatild". 1992"de Cannes'da gostenlnruş ve ılgı gormüştu "Mavi Surgun' de Cevat Şakır'ı canlandıran Togay oyunculu- ğuvla oldukça beğenılmış, kendısı de babasından dınledığı ve ılgı duyduğu Halıkarnas Bahkçısı'nı oynamaktan büyuk mut- luluk duyduğunu soylemıştı Uluslararası bır yapım olan ve Hanna Schgulla'nın da konuk oyuncu olarak katıldığı film onumuzdekı gunlerde smemalar- da göstenme gırecek Mavi Sürgun den sonra ıkıncı bır Turk fıl- mınde, Yavuz özkan'ın cekımlen surmekte olan "78-92" adlı fılmınde oynayan To- ga\ 'la. İstanbul'a geldığınde kaldığı Te- pebaşı'ndakı '"Buyuk Londra" otebnde gorûştuk Togaj, her gehşınde burada kaldığını, çunku burada artık ken- dısını tanıdıklannı soyluyor Türk- çe konuşmakta oldukça zorla- nan Can Togay Türkıve'ye gel- meran kendısı ıçın bır "serü- ven" olduğunu soylüjor Tür- kiye'de fılm çevırmesındekı en onemlı etkenın anne- babasından dınledığı ülkesını "tanmak" olduğunu açıkça söyleyen Togay, "bir kimlik bunakmı yasadığmT da yadsımıyor Aslen Turk olan Macans- tan'da doğan, çocuklugu Al- manya'da geçen, sonrakı ya- şamını, eğıumını yıne Maca- nstan'da sürdüren, halen de aılesıyle bırhkte Fınlandıva'- da yaşamakta olan Togay, dunyada sûrup gıden etnık savaşlara gönderme vapa- rak. "Tûrk müyüm, Alman mı. Macar mı? Ben bu soruda yokum, bunlan başkalan sorsun. Dün- >ada bu sonılarla uğraşan bir çok insan var ve bunun içın savaşıyorlar. bunu on- lar halletsin" dıyor "78-92"de başrolu Zuhal Olcayia paylaşan ve Amenka'da eğıtım gore- rek Turkıye'ye gelen bır gencı can- landıran sanatçı, yönetmen Yavuz özkan ve oyuncularla ıyı anlaşüğmı, ıyı bır çalışma yaptıklannı anlaüvor Zuhal Olcay'ın "iyi bir oyuncu" oldu- ğunu bebrten Togay. kendısıyle ıyı dost olduklannı da ekbyor Can To- gay soyleşıde "dtşardan bir göz" ola- rak Türk sıneması hakkında ılgınç saptamalannı da aktanyor - Siz Avnıpa'da da filmlerde oy- nadınız. Orada >e burada çekim aşa- raası ıte derece farklı? Bu soruyu yanıtlamak benım ıçın çok zor Çünkü sadece ıkı filmde oy- nadım ve buna göre bıre bır değerlen- dırme yapmam belkı haksızlık olur Ama zannedıyorum Avrupa'da fılm çekımı genel olarak daha programlı Şartlar daha keskın. daha zor ama daha açık Yaru bıbyorsunuz kı, şu ıkı nokta arasında 'şunlar şu zaman. şoy- le' olacak 4 • Türkiye'ye gelmek Can Togay ıçın bır 'serüven'. Anne ve babasından dınledığı ülkesini 'tanımak' için fılm çeviriyor. 'Bir kimlik bunahmı' yaşadığını yadsımıyor. Kimi zaman bir'Türk davranışı'nı anlamıyor."78-92" fılmininyönetmeni Yavuz Özkan'a da 'ben tamamen Türk olamanVdemiş.İlk fılmi 'Tatilci'den sonra iki yeni projesi var, birbirine paralel. Türkiye'de de babasıyla annesinin öyküsünü anlatmak için bir fılm gerçekleştirmek istiyor/'Mavi Sürgün"den bir sahne (üstte). Türkıye sınınndan sonra Amenka başlıyor sanıyor Bıraz Avrupa var ondan sonra Amenka Ama değıl. dunya batıya doğru çok değışık Ya- vuz'la bazen anlaşıyoruz, bazen anh- yorum Bazen de bır 'Türk dav- ranışını' anlamıvorum ve 'anlat bana, goster' dıyorum Çunkü oyuncuyum, bınsı bana gösterse onu oynayabıb- nm, anlayabüınm Ama aşağı yukan sanıyonım kı, donte uç anlaşıyoruz - Türkiye'den başka teklifler de alı- yor musunuz, neye göre seciyorsumız? Başka teklifler abyonım Fıbnlen yönetmene, senaryoya göre secıyo- nım ama ıkı ayda bır buraya gebp film çevıremem, buradan alacağım para- larla yaşantımı surdurmem mumkun değıl Fınlandıya buradan daha pahalı bır yer Bu önemlı bır faktor ama yıne de beğendığım senaryolar olursa, oy- namak ıstenm - Siz yönetmenlik de yapıyorsunuz... Benım asıl mesleğım - İlk fîlminiz "Tatikrden sonra baş- ka bir denemeniz oldu mu? Maalesef başka fılm yapmadım Çunkü" Tatılcı"yı 91 'de yaptım, 92"de Cannes'da gösterdıler 93'te" Mavi Surgun"u yaptık, şımdı de bır senaryo üzennde çabşıyonım Inşallah gelecek sene çekebıbnm - Bu senaryodan biraz söz edebilir misiniz? İkı projem var, bırbınne paralel Bı- nsı gerçek bır öykuye dayanıyor Bır gunluk buldum Fınlandıyd'da Bır Macar 1924'te Fınlandıya'ya gıdıyor, kendısı de 24 yaşında Mühendısstaja gjdıyor. orada bır evde kalıyor Evsa- hıplen sanatçı bır aıle Kadın şarkıa, adam heykeltraş Ve genç Macar'la 44 yaşındakı kadın arasında bıraşk başlı- yor Konu, 24 yaşındakı gençle 44 yaşı- ndakı kadırun aşk hıkayesı Aynı za- manda kadının en buyük kızı da Ma- car delıkanlıya aşık, boyle bır uçlu aşk yaşanıyor Fılm 1920"len anlatıyor 1924 çok ılgınç bır dönem. Lenın'ın ol- duğu Stabn'ın ışbaşında olduğu, Hıt- ler'ın haptsaneden kurtulduğu dö- nem Fılrnı&asıl oykusu uçlu aşk hıka- yesı ama gerı planda da tüm bunlar var Bununla.paralel olarak bır Macar ressamla ılgıh bır projem var Bu fılm Macanstan'da üç-dört senede yaşa- nan sıyası, ekonomık ve kulturel değı- şimı de ıçenyor - Peki Türkiye'de birfilmcekmek is- ter misiniz? Çok ıstenm Ama bu çok seneler sonra olacak bırşey Babamla anne- mın hıkayesını anlatan bır fılm çek- mek ıstıyorum 1950'lerde aynldılar Türkiye'den, onlann gençhklennı ve Avnapa'dakı yaşamlannı anlatan bır fılm yapmak ısüyorum Lvrupa'da fılm çekimi genel olarak daha programlı ve prodüksiyon tarafı daha güçlü. Türkiye'de ise organizasyon biraz zayıf. Burada şaşırdım, çünkü bazen para sıkıntısı çekiliyor, ama paralar biraz pencereden uçupgidiyor. Bır de Avrupa'da prodüksiyon ta- rafı daha guçlü Türkiye'de organizas- yon bıraz zayıf Bu çok onemlı, çunkü organizasyon ıyı olmazsa, çok para harcanır Burada bıraz şaşydım, çun- ku bazen para sıkıntısı çekıbyor, ama bunun ıçın organizasyon da yapmı- yorlar, paralar bıraz boyle pencereden uçup gıdıvor Ama yıne de sınema olayı hıçbır verde fazla farkb değıl Baİuyorum, sankı aynı ışıkçı orada, sonra, o>uncular her yerde aynı, otu- rup sıranın kendılenne gelmesını bek- lerler -"78-92"de Türkiye'nin siyasi bakm- dan çalkantılı bir donemi ele alını- yor. Siz dışarda vaşavan bır Turk ola- rak neler hissedıyorsunuz ve bu dönenü fDmde nasıl >orumlu>orsunuz? Benım anladığım kadanyla, fılm aslında ıkı ınsanın ıbşkısını anlatıyor. ama gen planda bır tanhı süreç an- latılıyor tabı Senaryodan bırşeyler anlamaya çalışıyorum ama onceden de bır fıknm var Bırkaç ulkede ya- şadım. Fransa'da çok ıyı arkadaş- lanm vardı, 80'e kadar solculardı, 80'- den sonra reklamcıhğa falan başladı- lar Fılm de aşağı yukan bunu anlatı- yor Macanstan'da da devlet eko- nomısınden serbest pıyasa rejımıne ge- çıldı, aynı şeyler orada da yaşandı Tum bunlan bırleşünp anlamaya çabşıyonım Fakat Yavuz'asoyledım, 'ben tamamen Türk olamam'' - Canlandırdığuıız kişi de zaten Ame- rika'dan geliyor.. Evet, ama ben Amenka'dan gelmı- yorum Butun dunva Amenka değıl Bazen bana oyle geliyor kı, Turkler, 'Çocuk Oyunları SeçkisV Kültur Servisi - Artı Dersanesı. Tuncer Cucenoğlu tarafından derlenen 'Çocuk Oyunlan Seçkısı"' adında bır kıtap yayımladı Kultur BakanhğVna bağb kutuphanelere, Mıllı Eğıtım Bakanbğı'na bağlı orta dereceb okullara ve ülkedekı tum konservatuvarlara ücretsız olarak bırer adet dağıtılacak olan kıtapta Ulku Ayv az'ın > azdığY'Teneke Şovalyeler" Samet Behrengı'nın yazıpSabh Kalyon'un çevırdığı "Bır Şeftalı Bın Şeftab", Muharrem Buhara'run vazdığı "Ayının Fendı Avcıyı Yendı", Umıt Denızer'ın yazdığı' Keloğlan" ve Ferdı Merter'ın vazdığı "Kuklaa" adlı oyunlar yer alıyor Antalya Devlet Tiyatrosu Isparta'da ISPARTA(A.A)- Antalya Devlet Tiyatrosu 3-4 aralık tanhlennde Isparta da ıkı oyun sergıleyecek Tıyatro, Isparta Beledıye Kulıur Merkezı'nde 3 aralık cuma günu, "Cumhunyetm 70 Yıldonumü Etkınhklen" cerçevesınde hazırlanan"Lozan adboyunusergılevecek 4 aralık cumartesı gunu ıse çevre kırblığmı konu alan "Mavi Kumsal' adlı çocuk oyunu ızlenebılecek 'Dünya Kardeştiğine Açılan Pencere' sergisi KültürServisi-Dıkılı Beledıvesı kulturetkınlıklen kapsammda Ankara'da Mehmet Ozer'ın fotoğraf sergısı açüıyor "Dünya Kardeşlığıne Açılan Pencere" adıyla sergılenecek fotoğraflar, konu olarak Dıkıh'yı ele abyor Sergının açılışı, 6 aralık pazartesı gunu saat 16 30'da Kultur Bakanı Fıkn Sağlar tarafından yapılacak Fotoğraf sergısı, 10 arabk tanhıne kadar Ankara Çocuk Esırgeme Kurumu Sanat Galensı nde gezılebıbr 'BeniDünya Kadar Sev' Kultur Servisi - Dılek Turker-Tıyatro A> na > enı tıvatro sezonuna "Benı Dunya Kadar Sev' adb ovunla başlıyor 1993 Kültur Bakanlığı Tıyatro Odulu sahıbı Dınçer Sumer'ın Tıy atro Ay na ıçın y azdığı o> unu Metın Belgın yönetıyor Öyunda, Dılek Turkerve \nkara Devlet Tı>atrosusanatçısı MumtazSevınçrol alıyorlar Oyunun ozgün muzıklennı Ankara dan konuk sanatçı Nurettın Ozşuca bestelemış, sahne dekorlan Ab Yenel e kostumler ıseGunnurÇaras aaıt "Nıçınvenasılvaşadığımız" konusunda sorular sorarken değer > argılanmızı sevgının suzgeanden geçıren o> un, yaşamımızın her alanında sevgırunonemınınaltınıçızıvor Bank Ekspres'ın desteğı ıle gerçekleşen oyunun dunya galası, 14 arabk'ta Balmumcu İstek Kultur ve Sanat Merkezı nde yapılacak Milan Kundera'nınyeni romanı Kıilrür Servisi - Mılan Kundera nın son romanı' Les TestamentsTrahıs-YenneGetınlmemış Vası>etler' Av rupa'da yayınlandı ve her Kundera kıtabının ardından gundeme gelen tartışmalara zemın hazırladı Kafka nın arkadaşı Max Brod aeserlennı vakmasını vasıyet etmesınden yola çıkarak kıtabına bu adı koyan Kundera'nın eserlen daha once Turkçe') e de çev nlmıştı Yayın haklannı Can Yayınlan nın satın aldığı bu kıtabı Özdemır İnce çevm\ or Yapı Kredi YayınlarVndan kitapçılara ödül Kültür Servisi- Yapı Kredı Yavınlanjıhnkıtapçısını seçıyor Yapı Kredı Yayınlan'ndan yapılan açıklamaya gore. ılkı lOocak 1994 teaçıklanacaicolanödul. "ulkemızde kıtapçıbğa sahıp çıkarak kıtaba haketuğı değen veren, okuyucuya tam v e ozenb hızmet sunmak ıçın ozvenb gayret gosteren buçabalanyla kulturyaşantımıza ve kultur yayıncılığma katkıda bulunan*" 3 kıtabevıne venlecek Odülun amacı da ozensızlığınvegundebk çıkarlann hakım olduğu bır ortama. değerlı ve kaba çabalanyla farkblık getırenlere kamuo> unun dıkkatını çekmek" olarak acıklandı Ünlü yönetmen Bernardo Bertolucci'nin son Doğu fılmi 'Küçük Buda' bu ay Avrupa'da gösterime giriyor ÇocıMarâyada Batılılaragörebirperimasalı Kültûr Servisi - Görkemlı ya- pımlann altına attığı ımzayla butun dunyada genış bır nayran kıt- lesı yaratmayı başaran unlu yönet- men Bernardo Bertolucd bu a\ Av- rupa'nın bır çok ulkesınde bırden göstenme gırecek olan yeni filmı "Küçük Buda" ıle >ıne ızleyıalen büyulemeye hazırlanıyor 1972 yıhnda "Paris'de Son Tan- go" ıle sanatsal bır fılmın de hasılat rekoru kırmayı başardığını kanı- tlayarak, buyük bütçelenn ebne tes- bm edıldığı 'St Bernard" olarak anıbnaya başlanan Bertoluccı, son yıllarda bu paralan "doğu kökenlf temalara yaürmayı yeğlıyor Ünlu yonetmenın gorsel bnzm ve gorke- me olan duşkunluğuyle de son dere- ce uyumlu olan doğu atmosfen daha once "Son tmparator"ve "Çöl- de Çay"da karşımıza çıkmıştı IDev bütçeli yapımla Budizmin bü>İKÜ Bertoluccı bunun son doğu fibnı olduğunu bebrtıyor "Küçük Buda benim için bir deneyimin sonu. Or- yantal kokenlı uçüncu ve son fihnim. Son on \ ddır y aşamakta otduğum iil- kelerden edındiğim izlenün >e duygu- lanımlar toplamı" dıyor ve bundan sonra anavatanı İtalya'ya gen don- me>ı duşunduğunu soyluyor "TannsK bir din" olarak ta- nımladığı Budızme karşı hay- ranbğını paylaşmaya davet edıyor 'Kuçuk Buda" filmıyle Bertoluca "2500 >ıl önce dini bir ortamda dün- ya>a gelen bir adam dur di\or ve in- sanı dünyanm merkezine oturtuyor. Budistler kotu ıle iyi kavramlannın ötesine geçip aynı evrenin farklı par- çalannı oluşturan insanlar arasında- kı karşdıklı bağımlılığı görebiliyor- lar. Budızm Batı toplumu ıçın iyi bir terapı olurdu. Marks ve Freud'un et- kisini yitirdiği bır donemde Budiz- min insanı merkez alan bakış açısını buyuleyici bulu\orum." "Kuçuk Buda" yıne dev bütçeli bır yapımla seyırcılen de Budizmin büyusune kapılmaya davet edıyor Bertoluccı boylesıne buyuk olçekb bır yapım olmasına rağmen. fılmın son derece sade bır anlatımı oldu- ğunu vurguluyor "Bir zamanJar..." sozlenyle başlayan masalsı naıfhk butun fılme hakım oluyor Budızm gjbı karmaşık bır felsefeyı son dere- ce basıt bır bıçımde adeta çocuklara yonebk bır film yapannışcdsına ele Bertoluccı, 'Küçük Buda'nm oryantal kökenli üçüncü ve son fılmi olduğunu belirtiyor. İki saatiik gorsel şölen boyunca. 35 milyon dolar bütçeli "Küçük Buda", iki ayn öv kıinün içiçe geçişiıü sunu\ or bize. abyor. Bertoluccı Bunun nedenını çektim filmi." Fılmın önemlı rolle- şoyleaçıklıvor"BatdüarınçoğuBu- nnden bınnı ustlenen Chris Isaak dizm konusunda çocuklar kadar bil- bu nedenle fılmın adının "Bertoluc- gisizdir. Dığer fılmJerimın hiç birini çocuklara tavsıve etmem ama bu tam çocuklara göre >a da Budızmi yadsıyan Batılılara göre bır pen ma- salı." I Bol ödül alabilecek bir I gorsel çekiciliğe sahip Asbnda fibnı çok daha kamıaşık bır boyuta taşıyabıleceğını ama po- pubst davranmayı terah ettıgını soyluyor unlu yönetmen "Asya'da ve Avrupa'da milyonlarca insana ulaşmak istiyorum. Bu olanaksız de- ğil. Bazı ulkelerde "Son İmparator" Amenkalüar için Ruzgar Gıbı Geçtı"nin \erini tutuyor. İşte bu yüz- den komıyu basit duzeydc ele aldım duygularımı ve kalbimi kullanarak ci Disneyland ile tanışıyor" olması gerektığmı soyluyor yan şaka. yan cıddı Ikı saatlık gorsel şolen boyunca "Kuçuk Buda" ıkı ayn oykunun ıçıçe geçışını sunuyor bıze Bın ıkı bın beş yuz >ıl once tahtını terk edıp aydmlanma ıdealının peşıne duşen ve sonunda Buda olmasına yol açan orta yolu bulan Sıddharth'nın öy- kusü Keanu Reeves'ın oynadığı Sıddhartha bolumlen Bhutan'da çekılmış ve odul yağmuruna tutula- cağına kesın gozuyle bakılabılecek bır gorsel çekiciliğe sahıp İkıncı oyku yaşlı bır Tıbe'lı rahı- bın, hocası bır lamanın reenkarnas- yonu ıçın çabalamasının oykusu Bu lamanın yenıden bıçımlenışı ıçın uç adav bulunuyor bın Bhutanlı zengın bır genç kız, dığen Kat- mandulu bır sokak satıası( bu rolu dokuz yaşındakı bır ayakkabı bo- yacısı ustlenıyor) sonuncusu da Se- attle'da yuppı ebeveynlenyle yaşa- yan bır Amenkah Yaşlı rahıbın bu adaylara Budızmi ve Sıddhartha'- nın öykusunun anlatması yoluyla seyırcıler de Budizmin temel oğretı- lennı oğrenmış oluyor IGünümüz İtalyası'nm gerçeğini anlatan bir film 35 milyon dolarbk butçe sayesın- de Hımala>a'da ınava hayatı yaşa- yan Budıst rahıplenn manastı- rlannın kapısını çekımler ıçın açmış olması, Bertolıccı'nın Tıbetlı sur- gun budıstlen Bhutanlı budıstlere tercıh etmesı yuzunden kırgınlıklar yaşanması ve Hollvvvood'lu o\un- culann bu projede ver alabılmek ıçın budızme merak sarması fılm çe- kımlennın ılgınç yönlennden baa- lan Bertoluccı'nın kendı fıkn olan ovkuyü Mark Peploe ve Rudy VVur- litzer senaryolaştırmışlar Senaryo- nun oluşum sürecınde başta Tıbet - ın sürgundekı dını lıden Dalai Lama olmak üzere bır çok Budıst- ten goruş alınmış Bertoluccı Dalaı Lama ıle buluşmaMnın "yaşamının en heyecan vencı olayı' olarak go- rüyor "Yanından ayrıldığımda çdgm gibiydim. Onu tanmnca ılk kez iyiliğın akb olgusunda kafa >or- maya başladım." Bertoluccı Doğu'>a ve doğu kul- türune ha>ran olmasına karşın, so- nuçta lamanın yenıden doğuşu ıçın Amenkah çocuğu uvgun buluvor Bu sonu eleştırenlere Bertoluca 20 \ıl ıçınde yenıden dun>ava gelen Lama lann hemen hepsınm Kuzey Amenka'da ortaya çıktığını goste- ren ıstatıstıklerle cevap venyor Bertolucı kendını doğu mıstızmı- ne kaptırmış olmasına rağmen Bu- nuel m unlu sozlenne katıldığını sovluvor "Tannnın tüm haşmetine karşın, hâlâ bir ateistim" ve sol ko- kenb polıtık goruşlenne sıkı sıkıya bağlı kaldığını bebrtıyor İtalya'ya gen donme karannın altında da Hı- nstıvan Demokratlann İtalya'dakı son seçımlerde buyuk bır yenılgıye uğraülmış olmasının yattığını soy- luyor "ttalya'j a geridönup. bundan böyle orada çalışmak ıstijorum. Yuzyılın sonu ıçınde buyük bir dü- şum var: 1900 fümının üçuncü bolü- munu çekmek. Savaş sonrası İtal- y ası'nı, gunumıiz ltalyasının gerçeği- ni anlatacak bir film olacak bu."