Katalog

CUMHVRİYET/2 OLAYLAR VE GÖRÜŞLER 21 OCAK 1992 BURAŞI TÜRKİYE IULLK ŞAHCV Nâzım Hikmet Yarına Kalacak mı?.. Nâzım HMmet'ın dogumunun 90 yılı nedenıyle duzen- lenen etkınıklerle ılgıli yazıları okurken aklıma takıldı "Acaba Nâzırn Hıkrr»et yarına kalacak mı? Yoksa Sov- yel <orruıırmının çoküşunun hemen ertesıne rastlayan bu anma;anlılığı, nostaljık bır uğurlama torenı yerıne mı gecyor?' Soruvu söyle de sorsabılırrz Ideolojısı çoktukten sonra Nâzım'n sırıne bır yas ama bolgesı, evrensel bır geçerlı- IIK aianı kalyor mu' 7 Yoksa, tarıhsel açıdan kontrpıyede kaldığı ç n , ıdeolojıyle bırlıkte sıırı de mı soluğunu yıtır- dı"? Emınm, AJmanlar Bertold Brecht, Latın Amerıkalılar ıse Pablo Neruca ıcın soruyorlardır aynı soruyu Kımbılır, kuy- ruklarda tefclemekten zamanları kalırsa, Ruslar da Şolo- hof /a da Btrenburg ıcın soracaklardır aynı şeylerı Kesın csvabı elbette zaman verecektır Orneğın 10 yıl sonra Nâzım'ın 100 yaş gununde, bu soruya soğukkanlı ve nesnel btr cevap vermek kolaylasacaktır Ama sca. bugunun sorusudur • • • Zoriuk surada Nâzırn'ın dunya capındakı sohretının kaç ölçude sıınrıs duyulan ıcten hayranlıktan, kac olcude partı propagandasından, kac olcude yoldaslık dayanışmasın- dan kac olcude bır dava adamı olarak kendısıne duyu- lan ılgıden olustuğu bı lınmıyor Efsane boyutları kazan- mış karmasılc bır yu- mak var ortada Gerçek Nâ2im var kullanılmıs Nâzım var, kendı deyısıyle "sıradan bır Turk saırı" Nâzım var, Soğuk Savas'ın pro- paganda araçların- dan bırı halıne getı- nlmış Nâzım var Yurtdısında Nâ- zım'ın şıırıne ovgu duzenlerın önemlı bır bolumunûn tek kelırne Turkçe bılmemesı ve Nâzım'ın şıırlennı değerleadırecek olanaklara sahıp olmaması bu- nun sonucu Bellı kı, on lar Nâzım'ın sıırıne değıl, efsane- ye ya da baska yerlere şapka cıkartmaktaydılar Nâzım'ın şıırıne yarı-mıstık gucler yukleyen ıdeolojık gokkubbe coktuğune gore, sımdı ne olacak 9 Nâzım'ın şıırı salt sıır olarak nasıl bır sınav verecek? Dılden dıle dolas- maya devam edecek mı? Yoksa artık elektrığını yıtırmış olan ıdeolojık jargon, ayağına ağır taşlar bağlanmış or- dekler gıbı dıbe mı cekecek onun sıırlerını'? •*• • • Haftasonunda Nâzım'ın şıırlennı kafamda bu gıbı so- rularla bır kez daha okudum Bu sıırlerden ozellıkle kısa surelı propaganda amacı taşıyanların zaten cokup gıttı- ğını ya da gıdeceğını gormek o kadar zor olmadı Yer yer "Yeteneğıne yazık etmış" dedığım yerler oldu Ama bunlar azınlıkta kaldı Nâzım'ın memleket şıırlerı, mahpusluk şıırlerı, hale o "delı hasret, delı hasret" şıırle- rı ak guvercınler gıbı havalanıp Anadolu'nun derın mavı gokyuzunde taklalar atmaya, pıkeler yapmaya başladılar Insan Manzaraları'nın rnısraları dupduru bır pınar suyu gıbı lıkır lıkır akıyordu Nâzım'ın şıırlennı okurken Turk- çe'nın esneklığıne, becerıklılığıne, renklılığıne ve uçarılı- ğına bır kez daha hayran oldum Içım rahatladı Nâzım'ın sıırınm-20 yuzyıl tarıhının ka- ranlık donemeçlerının belgelennın bulunduğu, kapısına kılıt vurulmus arsıvlerden alınıp, Turkçe'nın sevecen el- lerıne bırakıldığını hıssettım Nâzım çok lyı ellerde dıye duşundum Çok lyı dıllerde Ideolojisi çöktükten sonra Nâzım'ın şiirine bir yaşama bölgesi, evrensel bir geçerlilik alanı kalıyor mu? Yoksa, tarihsel açıdan kontrpıyede kaldığı için, ideolojiyle birlfkte şîirf de mi soluğunu yitirdi? Sosyal Güvenlik mi, Hayır Kuruıtıu mu? Yaş sınırı aranmaksızın emekhlik, sıyasi partı başkanlarının oy toplama aracı nıtelıği kazanacak, ıkıncı derecedeki fonksıyonlarına rağmen sosyal güvenlik haklarının amacına, ozune ve anayasaya aykırı olacaktır. Dr. PERTEV BİLGEN Idare Hukuku Doçentı Ana>asanın 60 maddesıne gore "Herkes, sos>al güvenlik hakkına sahıptir." - "Devlet, bu guvenligi saglayacak gerekli tedbirleri alır ve teşkilatı kurar." Bu maddenın gerekçesınde ıse "Sosjal güvenlik hakkı çalışanların yarı- nı, guvencesidır" denıyor Anayasa Mahke- mesı'ne gore de sosyal güvenlik h^kları "... Bireylere vaşlılık, kaza, olum ve malulluk gı- bi sos>al riskler karşısında asgari olcude bir vaşam duzeji" sağlayan haklardır Demek kı emekhlık ve emeklı maaşı ve bu maaşın tefer- ruatı, her şeyden once, bır sosval güvenlik hakkıdır ve yaşlıhk sebebıyie çahşamama rıs- kının guvencesidır Emekhlik, yaşlıhk sebebıyie çahşamama gı bı doğal bır rıskın guvencesı olduğuna gore, başka şartlar yanında ve fakat ılk once çalış- mama sonucunu doğuracak "vaş"ın tespıtı gerekır Yırmı, yırmı beş ve>a otuz yıl çalış- mış ve bellı bır sure ıhtıvarlık sıgortası prımı veya emeklı keseneğı odemış olmak şartı, an- cak odenecek emeklı aylığının mıktarını be- hrleyen ıkıncı derecede, talı bır faktordur Emeklilik kurumu Çahşamama, elbette subjektıf bır "olgu"- dur Kışıden kışıye, çahşanın erkek veya ka- dın olmasına, meslekten mesleğe, ulkenın ge- lışmış veya gelışmekte olmasına, ekonomık ve toplumsal şartlara, toğratvaya, ulkenın refah sevıyesıne gore değışır Bu taktorler goz onun- de tutulduğu takdırde her bır kışı ıçın farklı yaşlar ortaya çıkacağı gıbı, her defasında ça- hşamamanın tespıtı de hukukı, tıbbı ve fıılı bırçok problemler doğurabıhr Bu sebepledır kı genel olarak çahşamama sonucunu doğu- racak "yaş" ofejektıf olarak, orneğın altmış beş, aJtmış veya elh yaş olarak tespıt olun- maktadır Bu "yaş"a ulaşan kışılerın çalışma guçlerını çok az yıtırmış veya yıtırmemış, hat- ta çalışma guçlerının artmış olması ya da ter- sıne tespıt edılen yaştan çok once yıtırmış ol- malan mumkundur Ancak bu gıbı ıhtımaller, kanun koyueu ta- rafından ongorulebılecek ve ozel duzenleme- lerle kısmen bertaraf edılebılecek ıhtımal- lerdır Orneğın, mesleklere, cınsıyete vs gore fark- lı yaşlar tespıt edılebıleceğı gıbı, bellı bır yaş- tan sonra ısteğe bağlı veya re'sen emekhlik ve fakat bellı bır yaşta zorunlu emeklilik kurum- ları kabul edılerek veya bazı meslekler ıçın mecburı emekhlik yaşı kaldırılarak bu ıhtımal- ler onlenebıhr Ne var kı, hıçbır yaş sınırlaması yapılma- dan yalnız bellı bır sure çalışmış olmak veya ıhtıyarhk sıgortası prımı veya emeklı kesene- ğı odemış olmak gıbı ıkıncıl ve yukarıda soy- ledımız gıbı, ancak emeklı aylığının mıktarı- nı behrlemesı gereken bır faktorun gerçekleş- mesı hahnde kışılerın "çahşamayacak kadar vaşlanma" doğal rıskı sebebıyie kabul edılmış olan bu sosyal guvenhk hakkından yararlan- dınlmaları kabul edılemez Çunku bu takdır- de, odenecek emeklı aylıkları bır sosyal gu- venlık hakkı olma nıtehğını yıtırır, seçılecek sısteme gore sıgortahlar, ıştırakçıler veya dev- let kesesınden ödenen, tanımlanması guç bır yardım şeklıne donuşur Ozellıkle çalışma gu- ı.unu yıtırmemış genç emekhler, emeklı olduk- tan sonra şu ya da bu şekılde, hukuken veya fıılen cahşabıhyorlarsa, emeklı olduktan sonra çalışmalan mutlak şekılde yasaklanmamışsa, durum çok daha vahım demekrır Bu suretle emekhlik kurumu bır sosyal guvenhk kuru- mu olmaktan çıkar, en azından "hayır kuru- mu"na donuşur, gıderek bır ımtıyaz veya yan- lış ekonomık ve sosyal pohtıkaların sus payı olur 2. super emeklilik kargaşasına doğru "Çalıs.ama>acak kadar yaşlanma" şartı aran maksızın kadınların 20, erkeklerın ıse 25 hızmet yılını doldurmaları halınde emeklı olmalarına olanak sağlayan değışıklık tasarısı eğer kanun- laşırsa, kı kanunlaşacak gıbı gorunuvor, sosyal guvenhk haklarının varlık sebebıne ve ozune ay- kırı olacağı ıçın, tabıı, anayasaya da aykırı ola caktır Nıtekım, gunluk gazetelerde Cumhurbaş- kanı'nın kanunu once bır daha goruşulmek uzere TBMM'ye gerı gondereceğı ve tekrar kabul edıl- mesı hahnde ıse Anayasa Mahkemesı'ne başvu- racağına daır haberler goruluyor Konunun Anayasa Mahkemesı onune gelme- sı ve kanunun anayasanın sosyal guvenhk hak larını duzenleyen 60 maddesıne aykırı buluna- rak ıptal edılmesı hahnde ıse Anayasa Mahke- mesı kararlarının geçmışe etkılı olmaması sebe- bıyie ortaya çok cıddı hukukı problemler çıka- cak, bellı bır kıtle ıptal edılen kanun hukmun- den yararlanarak emeklı olarak "ıkıncı maaşa" hak kazanırken çok buyuk bır kıtle "<ek maaş'- la çahşmaya devam edecek ve bu suretle Turkı ye'de ıkıncı bır "superemeklilik" kargaşası ya şanacaktır Tum halkın sosyal gıivenliği Bazılarının sandığı gıbı, emekhlik ıçın duşuk yaş hadlerının kabulu, Turkıye'nın veya vaş sı nırlamasını kaldıranlann gehşmış bır sosyal gu- venhk duzenı kurma arzu ve gayretlerı ıle de açıklanamaz Çunku sosyal guvenhk sıstemını gehştırmek ulkeyı teorık olarak 38 vaşında ka- dın, 43 yaşında erkek emeklılerle doldurmakla değıl, her şeyden once tum halkın sosyal guven- hk sıstemınden yararlanmasını, hıç değılse me\ cut sıstemın sosyal guvenhk haklarının ozune uv gun bır şekılde ışlemesını, ıstersenız ışı bıraz ko- mıkleştırehm, Sosyal Sıgortalar Kurumu'nun alacaklannı tahsıl etmesı ıçın bır yol bulunma- sını sağlamak suretıyle veya sıstemı başka ku- rumlarla desteklemek suretıyle olur Gene bu- nun gıbı, Turkıve'de hayat standartlarınm, sağ- hk şartlarının duşuk ve çalışma şartlarının ağır olması ve ortalama yaşama suresının kısalığı se- bebıyie bırçok kışının daha emeklı aylığına hak kazanmadan olup gıdeceğı ıddıası da yaş sınır- larının kaldırılması ıçın yeterlı bır dehl değıldır Bu dehlın doğruluğunu kabul etmek demek, Turkıye'dekı hayat standartlarının, sağlık şart- larının ve çalışma koşullannın son 45 yıldır, ıyı- leşmesı bır vana, buvuklerımız asla kabul etme- yeceklerdır ama, gıttıkçe kotuleştığını ve bu se- beple ortalama yaşama suresının kısaldığını da kabul etmek demek olacaktır Çunku yukarıda soyledığım gıbı Turkıve ışe 60 yaşhk bır sınırla - başlamış, gıderek yaş sınırını kaldırma yoluna ' gıtmıştır İkinci derecedeki fonksiyonlar Sosyal guvenhk haklarının gerçekleşmesı ıle J kazanılan yarın guvencesının sosyal barışı, sıya sal ve sosyal kararlılığı, kışılenn uretım faahyet- lerınde yer alması suretıyle, ekonomık gelışme- yı ve adaleth gelır dağıhmını sağlamak, ışgucu pıvasasını duzenlemek (emek arzını duzenlemek, ışsızlığı onlemek, gençlere ış ımkânları yaratmak) l gıbı sıyasal, ekonomık ve toplumsal ıkıncı de- recede fonksıyonlarının bulunduğu da soyle- • nebılır Bu tasarının benzerı amaçlan gerçekleştırmek ıçın, orneğın ozel sektorde ışgucu pıyasasından ' 200 000 kışının çekılmesı veya devlet ve kamu ' ıktısadı teşebbuslerındekı kadro şışkınhklerının • gıderılmesı ıçın hazırlanmış olması da mum - kundur Ancak bu takdırde de getırılen hukmun geçı- * cı bır hukum olması, yanı kanunun yururluğe ' gırmesınden ıtıbaren bellı bır sure ıçınde başvu * ranların emeklı olabılmelerı ve bır başka ışte her ne suretle olursa olsun çalışmalarının yasaklan- » ması ve çalışmalan hahnde emeklı ayhklarının * kesılmesı, nıhayet bu tedbırın getıreceğı malı yu- - kun de tabıı kavnağı bulunarak devlet butçesın den karşılanması suretıyle "malı gucu oranında" vergı yoluyla tum yurttaşlar tarafından eşıt bır şekılde karşılanması gerekır Aksı takdırde vaş sınırı aranmaksızın emeklıhk, sıvası partı baş kanlarının oy toplama aracı nıtelıği kazanacak, bu ıkıncı derecedeki fonksıyonlarına rağmen sos- val guvenhk haklarının amacına, ozune ve ana yasaya aykırı olacaktır PARISTEN SELÇl K DEMIREL STEFANOS YERASMOS Eskiyi Kimler İçin Korumak?: Parıste modern mımarlık oncusu gozde mımarlar 1789 Dev rımı oncesı konaklarda yaşarlar Istanbul da eskı mekânların ko- ' runması ıcın çaba harcayanlar Bagdat Caddesı ndekı apartman- larda otururlar Geleneksel konutları korumak kulturel ve eko- nomık yonlerıyle her yerde başlı basına bır sorun Geleneksel konut alanlarının kulturel mırasın bır parcası sa- yılması genellıkle 20 yuzyıla aıt bır olgu Kentlerın buyumesı, ' trafığın bunlara hâkım olması ıkı dunya savaşında bırçok Avru- pa kentıntn eskı merkezlerının harap olması koruma fıkrının anıt- % sal yapılardan geçmış gunluk hayatın tanıklan olan ev dukkân sokak gıbı oğelere ve bunları kapsayan alanlara kaymasına ne- den oldu Bu gelısmenın temelınde ıkı kavram yatar Bırıncısı eskının ender olması ve herhangı ender bır meta gıbı değer kazanması ya da baska bır deyışle eskının antıka halıne gelmesı Ikıncısı -; ıse modern e yonelık beğenının gıderek eskıye kayması kı bu < oldukca yenı oldugu kadar Batı Avrupadan baslayıp gıderek çev- , re ulkelerıne yayılan bır olgudur , Modern eşya yenı olduğu zaman enderdır, pahalıdır, ancak ^ bırkac seckın ve zengın kışı onu ekfe edebılır ve dolayısıyla sa- <t hıplerıne presty getırır 1920 yıllarında otomobıl sahıbı 1950'lerde - televızyon sahıbı olmak gıbı Oysa modern eşya kısa bır zamanda surumunu arttırarak sıradanlaşacak ve prestıjını kaybedecektır, , bu sureç ıse gıttıkçe hızlanmaktadır , Otomobılın bır ıkı nesıl ayrıcalıgını koruması karşısında, orneğın bugun Avrupa nın bazı kentlerınde yolda yururken ceplerınden -> telefon çıkarıp konuşanların fıyakası olsa olsa bır kaç ay surebı- ı lecektır Konut konusunda bu gelışme daha da belırgın olmuştur Yuz- ; yılın başında bır apartmanın altıncı katında oturmak Ikıncı Dunya ı Savaşı ndan sonra kentın dışında bır vıllada yaşamak, az kışı- ' (Ark4Wİ9.Sayfada) I R ' K V R A N K A C I L I Bireysel Akbank Seçkinliği A k b a n k ' t a b ı r e \ s e l b a n k a c ı l ı k A k b a n k h ı z m e t l e r ı n ı s ı z ı n ı s t e d ı ğ ı n ı z z a m a n a \ e r e u l a ş t ı r a n s ı z ı n s e ç k ı n l ı ğ ı n ı z e u \ g u n ı m k â n l a r \ a r a t a n b a n k a c ı l ı k t ı r I ş t e A k b a n k K r e d ı K a r t l a r ı A . k b a n k \ ı s a E u r o c a r d M a s t e r c a r d I ^ t e 3 0 0 ' u a s k ı n A k M a t ı k ö O O e l e k t r o n ı k ş u b e B ı r e \ s e l b a n k a c ı J ı ğ ı n s e ç k ı n h ı z m e t l e r ı A k b a n k s a v g ı n l ı ğ ı y l a , s ı z ı n ı ç ı n Akbank'tan bireysel hizmet herkese uygun ozel hizmet. AKBAINkrv "Güveninizin Eseri"