Katalog

CUMHURİYET/8 KRONİK DEMİR ÖZLÜ Çoğulculuk ve Demokrasi STOCKHOLM — Yugoslavya'daki iç savaşta yabancı parmağı aramak yanlış. Çavuşesku da ülkesindeki ayak- lanmada Macar kışkırtması iddiasında bulunmuştu. Şim- di Sırp yönetimi de gene Macar kışkırtmasından söz etti. Bu iç savaşın nedeni, bu ülkede yaşayan halklar arasın- daki tarihin, dinin, milliyetçiliğin beslediği ayrılıklardır. Türkiye'de birçok gazete yazarı, kolaylıkla Alman yayıl- macılığı yakıştırmasında bulunuyor. Hatta bu yayılmacılı- ğın Türkiye'nin Güneydoğusu'na da uzandığını tereddüt- süz öne sürüyorlar. Bu, buluttan nem kapmaktır. Alman yayılmacılığından söz edebilmek için Almanya'nın //. Wilhelm ya da Nasyo- nat Sosyalizm dönemi politikalanna geri döndüğünü ka- bul etmek gerekir. Bu durumda ilk ayağa kalkacak ülke- ler, Fransa ile İngiltere'dir. Bugün sadece, Almanya'nın büyük ekonomik gücünün AT'de fazlaca ağırlık kazanmasından çekiniliyor. Bu ülke- de uyanan yabancı düşmanlığı, Alman yayılmacılığının başlaması demek değildir. Tanınmak istenenter bizzat Sto- venya ile Hırvatistan'dtr. Bu tanınma işinde de başı çeken Alman lıberalleridir. Bu ülkeler Avrupa kimliğini taşıdıklarına inanıyorlar ve Yugoslav birliği içinde ekonomik olarak da kültürel ola- rak da zararda oiduklarına inanıyorlar. Sırplar Katolik dinine hep kuşkusuyla bakıyorlardı. Öte yandan II. Dünya Savaşı sırasında Hırvatistan'da kurulmuş olan faşist Ustaşi rejimi büyük Sırp katliamları yapmıştı. Sırpların unutamadıkları budur. Ama şimdi devletin bü- tünlüğü adına ilk silaha sarılanlar Sırp milisleridir. Mer- kezi devlet de bir anayasal darbe yaparak Sırp ağırlıklı or- duyu Slovenlere ve Çoğulculuğa alışmak DYPANAPyadaSHP-DSP arasındaki ya da bunların ber biri arasındaki küçük görüş ayrılıklarına alışmak değil, bütün siyasi soranlann açıklıkla tartışılabilmesiyle mümkündür. Hırvatlara karşı kul- lanmaya başladı. Bugün için en banş- çı çözüm bu ülkele- rin bağımsızlığıdır. Balkan halkları otoriter rejimler al- tında oldukça sus- kunluk içinde yaşı- yorlar. Osmanlı yö- netiminde, Habs- burg monarşisinde, Tıto rejiminde. Oto- riter rejim çatlayınca çatışrnalar başlıyor. Önemli olan halklar arası sürtüşmeleri bu aşamaya ge- tirmeyecek olan siyasi beceriyi gösterebilmektir. Bu sa- vaş, şimdiye kadar iç savaş görünümünde olduğu için bu- na bir Avrupa müdahalesi de beklenemezdi. Bu olabilir- se ancak tanınmalardan sonra olabilir. Öte yandan Avrupa ülkeleri elbette bile bile kendi ço- cuklarını ölüme göndermek de istemiyor. Türk diplomasisinin bir Balkan politikası var mıdır? DYP-SHP hükümeti, ulusal sınırlar içinde Kürt gerçe- ğini kabul eder etmez, milliyetçi-faşizan çevreler ayağa kalkmış gibi görünüyor. Bunların bir kışkırtma çemberi bile kurmak istemeleri, ülkenin yakın tarihine bakılırsa, düşü- nülebilir. Meclis'te Güneydoğu üzerine yapılan görüşmelerde Mesut Yılmaz'\n eski tip şoven demagojiier yapması bel- ki üzerinde fazlaca durulması gereken bir şey değildir. Bu kadrolar, 12 Eylül rejiminin süzgeçlerinden geçerek gel- mektedirler. Asıl talihsiz oian artık bütün bütüne lıberal bir parti ol- ması gereken DYP'de bazı ham milliyetçilerin de bulun- masıdır. Çünkü Türkiye'de demokrasinin gerçekten olu- şabilmesi, büyük ölçüde DYP'nin tam liberal bir parti ol- masına bağlıdır. Mesut Yılmaz da Bülent Ecevit de Büyük Millet Mecli- si'nin tek tipçi (unitariste) bir rejime araç yapılmasını isti- yorlar. Oysa çözüm çoğulcu parlamentarizmdedir. Bu ço- ğulculuk da sadece "pazar ekonomisi" konusundaki nü- ans çoğulculuğu olarak anlaşılmaz. Siyasi ve kültürel ço- ğulculuk da zorunludur. 1877'de Osmanlı Meclis-i Mebusanı kapatılmasaydı bel- ki imparatorluk siyasi demokrasinin gelişmesine sahne olacak ve bugün kaybetmiş olduğu halkların bazılarını, sı- nırları içinde muhafaza edecekti. 1914'te Meclis muhale- fete kapatıtmasa ve hükümetin parlamento tarafından de- netimi engellenmese, Türkiye belki Birinci Dünya Sava- şı'na girmeyecek o kadar hızla çökmeyecekti. Parlamenter rejim, totaiitarizmin ve tek tipçi düşünme- nin aracı yapılmamalı. Çoğulculuğa alışmak DYP-ANAP ya da SHP-DSP arasındaki ya da bunların her biri ara- sındaki küçük görüş ayrılıklarına alışmak değil, bütün si- yasi sorunlann açıklıkla tartışılabilmesiyle mümkündür. SALVADOR Baraş, yeni yılla geldi DIŞ HABERLER 2 OCAK 1992 Dış Haberler Servisi — El Salvador'da 12 yıldır savaşan taraflar önceki gece yansı, ateş- kes anlaşması taslağı üzerine gö- rüş birliğine vardılar. New York'ta Birleşmiş Milletler bi- nasında bir araya gelen hükü- met ve gerilla yetkilileri, ordu- nun gücünün azaltılması, top- rak refonnu ve bir sivil polis ör- gtitünün oluşturulması konula- nnı ele aldılar. El Salvador'daki iç savaşın sona erdirilmesi BM Genel Sek- reteri Pereı de Cuellar için bü- yük önem taşıyor. Ateşkes an- laşması taslağının benimsendi- ği saatlerde, Cuellar'ın 10 yıldır sürdürdüğü genel sekreterlik gö- revinin süresi de doluyordu. Cu- ellar, salı günü taraflara yıl so- nundan önce iç savaşa son ver- meleri için bir çağnda bulun- muştu. Yeni yılın ilk gününün ilk da- kikalannda ilan edilen anlaşma, "Satvadorlular için en gözet yıi- btp bediyesi" olarak nitelendi- rildi. Anlaşma, görev süresi önce- ki gün sona eren BM Oenel Sek- rcteri Javier Perez de Cuellar'- ın dünyada banşı sağlama yo- lundaki basanlannı "taçlandı- n a " bir gelişme olarak nitelen- dirildi. Cuellar, taraflar arasın- da anlaşma sağladıktan sonra yaptığı açıklamada, "1992 £1 BM Genel Sekreterliği'nde görev süresini doldumn Cuellar, yerini Mısırh Gali'ye bıraktı BM'de Butros Gali dönemiDış Haberier Servisi — Bir- leşmiş Milletler Genel Sekreter- liği koltuğu, on yıl aradan son- ra el değiştirdi. On yılhk genel sekreterlik görevini önceki gün tamamlayan Perulu diplomat Javer Perez de Cuellar, yerini Mısırh Butros Gali'ye bıraktı. 71 yaşındaki eski Genel Sek- reter De Cuellar, görevinin so- na ermesinden memnun olduğu- nu ifade ederek "özgür bir ada- mım ve kendimi bir tiiy kadar bafif hissediyorum" diye konuş- tu. Eski BM Genel Sekreteri, Bahama adalanna giderek dost- ları ile birlikte 15 gün tatil ya- pacak. Yeni Genel Sekreter Butros Gali ise bugün BM Genel mer- kezine gelerek göreve başlaya- cak. 10 yılhk görev süresinin son dakikalannda El Salvador'daki iç savaşa son verme konusunda anlaşmaya vanlmasını sağlayan Perez De Cuellar, söz verdiği gi- bi rehineler dosyasına çözüm ge- tiremedi ve son iki Batıh rehine- yi kurtaramadı. Heinrich Struebig ve Thomas Kemptner adlı Alman rehinele- On yıl boyunca Genel Sekreterlik görevini başarılı bir biçimde yürüten Perulti Perez de Cuellar'ın yerini bugün alacak olan Mısırh Butros Gali'nin, ideal bir şenel sekreter olacağı tahmin ediliyor. Eski Genel Sekreter Cuellar'ın başarı hanesine yazılan rehineler sorununun çözümünün görev değişimi nedeniyle iyice gecikebıleceği sanıhyor. rin serbest kalabilmeleri için ge- çen ayı son haftasında ortaya çı- kan şans da kullanılamadı. 'Oz- gürlük Mücahitleri' adlı örgüt iki Alman rehineye karşılık, Al- manya'da tutuklu bulunan terö- rist Hamadi kardeşlerin serbest bırakılmasını istedi. Ancak bu istek, Alman hükümeti tarafın- dan reddedildi. Beyrut'ta bazı çevrelerde, ağustos ayından bu yana 9 Ba- tıh rehinenin serbest bırakılma- sını, iki Amerikah rehinenin de cesedinin iadesini sağlayan Pe- rez de Cuellar'ın görevinin sona ermesinden sonra rehineler so- runun çözümünün iyice geçike- ceği ifade ediliyor. Eski BM Genel Sekreteri'nin ifadesiyle kendisinin görev süre- sinci kazandığı en büyük başa- rılar, 1980-1988 yılları arasında süren Iran-Irak savaşının sona erdirilmesi ve Güney Afrika ül- kelerinden Namibya'nm bağım- sızlığını kazanması oldu. Perez de Cuellar'ın en etkisiz kaldığı uluslararası olayın da, geçen yıl patlak veren Körfez Savaşı olduğu kaydediliyor. Perez de Cuellar'ın halefı But- ros Gali'ye miras bıraktığı so- runlann arasında Kıbrıs ve Yu- goslavya önemli bir yer tutuyor. Kıbns konusunda temsücileri kanalıyla yürüttüğü yoğun ça- balara karşın bir uzlaşma yolu bulunmasını sağlayamayan Cu- ellar, bu sorunu en hareketli aşa- masında terk etti. Gali kimdir? BM'nin yeni genel sekreteri Butros Gali, 14 kasım 1922'de Kahire'de doğdu. 1946 yıhnda Kahire Üniversitesi Hukuk Fa- kultesinden mezun olan Gali, daha sonra çalışmalarını Fran- sa'da siyaset bilimi ve uluslara- rası hukuk alamnda yoğunlaş- tırdı. öğrenim için bir süre ABD'de de bulundu. 1949 yılında Paris Üniversite- si'nde doktorasım yapan Gali, 1977 yılına kadar Kahire Üniver- sitesi'nde uluslararası hukuk profesörü olarak görev yaptı ve Kahire Üniversitesi Siyaset Bili- mi bölümünü yönetti. Mısır hükümeti ve parlamen- tosuna pek çok devlet adamı ye- tiştiren Güney Mısır*dan zengin Kıpti Hıristiyan aileden gelen Gali'nin dedesi Butros Paşa Gali de, 1908 ile 1910 yıllan arasın- da başbakanlık yapmış, 1910 yı- lında başbakanken düzenlenen bir suikast sonucu öhnüştü. Müslüman çoğunlugun yasa- dığı bir ülkede Kıpti Hıristiyan olan Gali'nin eşi Yahudi. Arap- çanın yanı sıra mükemmel lngi- liz ve Fransızca bilen Gali'nin ideal bir Genel Sekreter olacağı belirtiliyor. Antika düşkünü ve amatör bir kolleksiyoncu olan Gali, bü- yük diplomatik başarıları olan yetenekli bir teknokrat olmak- la beraber, 'sahne ışıklanndaa' kaçman biri olarak tanımyor. Sırpla Hırvat uzlaştı • Dış Haberier Servisi — Sırbislan ile Hırvatistan, Yugoslavya'daki çatışma bölgelerine BM Banş Gücü yerleştirilmesini öngören plam kabul etti. BM temsilcisi Cyprus Vance, Hırvatistan Devlet Başkanı Franjo Tüdjman ile dün yaptığı görüşme ertesinde "Daha atılacak çok adım var, ancak sanınm ilerleme kaydettik" dedi. Reuter'in haberine göre, BM temsilcisi Vance, Sırbistan egemenliğindeki federal ordu ile Hırvat milislerin Yugoslavya'daki çatışma bölgelerinden çekileceklerini bildirdi. Irakb subay endi^eli • Dış Haberier Servisi — Irakh subaylar da Devlet Başkanı Saddam Hüseyin'i devirme stratejilerini tartışıyorlar. AFP'nin haberine göre Irak lslami Devrim Yüksek Meclisi Sözcüsü Ayetullah Muhammed Bekir Hekim, aralarında üst düzey subaylartn da bulunduğu bir grupla bir araya geldi. Salvador nalkı için banş ve dostluk yılı olacak" dedi. AA'nın haberine göre El Sal- vador Devlet Başkanı Alfredo Cristiani, "Banş anlaşmasımn 16 ocakta Mexico Ciry "de imza- açıklarken, ABD'ning Amerika lutası işlerinden so- rumlu Dışişleri Bakan Yardun- cısı Bernard Aronson, "Resmi ateşkesin 1 şubattan başlaya- cagını" duyurdu. Cristiani, hükümet ile yöne- time karşı savaşan Farabundo Marti Ulusal Kurtuluş Cephesi (FMLN) yetkililerinin, 5-10 ocak tarihleri srasında anlaşma- nın şartlan üzerinde görüşecek- lerini behrterek, "artık iş teknik aynntüara kaldı" dedi. "Salvador'daki askeri çatış- mayı kesin olarak sona erdiren bir anlaşmaya "arldıgı" belir- tilen anlaşma metninde ise gö- rüşmelerde, FMLN'nin askeri yapısının sona ermesi ve üyele- rinin tam bir yasallık ve vatan- daşhk haklanna sahip olarak. ülkenin politik ve kurumsal ya- şamına kaülmalarıyla ilgili tak- vimin ele alınması konusundî görüşbirliği sağlandığı" vurgu landı. Anlaşma metnini Salvadoı hükümetinin 7 üyesi FMLN'den bir kişi ve BM Ge nel Sekreteri'nin temsilcisi AJva ro de Soto imzaladı. Tasarruf sahiplerini İş Bankası güvencesiyle uluslararası alanda vatırıma davet ediyoruz. İş Fund International0 İş Bankası ülkemiz yatınmcılanna yeni ve uluslararası alanda bir yatırım olanağı sunuyor: İş Bankası 5. Menkul Kıymetler Yatırım Fonu, "îş Fund International". Dünya menkul kıymet piyasalarını yönlendiren New York, Londra, Tokyo, Frankfurt ve Paris Borsalanndan İş Bankasf nın dene- yimli yatınm uzmanlannın seçtiği hisse senedi ve tahvillerden oluşan bir fon... Yeni ve kârlı bir yatınm fırsatı. İş Fund International size ne gibi avantajlar sağlar? Yabancı menkul kıymetlerin getirileri: Ekonomisi güçlü ülke- lerin özel ve kamu sektörü tahvilleriyle, bonolannın faiz gelirlerinden ve tanınmış yabancı şirketlerin hisse senetlerinden kâr payı alma hakkı. Döviz kurlarınddki artış: Fondaki yabancı menkul kıymetler, her gün oluşacak döviz kurlanyla değerlendirilecektir. Bir başka deyişle, döviz kur- lanndaki artış Fon Katılma Belgeleri'ne yansıyacaktır. Fondaki kıymetlerin borsalardaki değer artışları: İş Fund International portföyündeki hisse senetleri ve tahviller, uluslararası borsalarda her gün oluşan yeni fiyatlarla değerlendirilir. Bu değişiklikler Katılma Bel- gesi fıyatlanna günlük olarak yansıtıhr. t İstendiği anda derhal paraya çevrilebilir: Satın alınan fon Katılma Belgeleri, istendiği anda o günkü değeri üzerinden İş Bankası Şube- lerinde ve Bankamatiklerde hemen paraya çevrilebilir. İş Fund International'dan nasıl pay satın alabilirsiniz? Toplam 40 milyar Türk Lirası değerindeki İş Fund International yatı- rım fonu, 50, 100, 200 ve 500 paylık kupürler halinde 4 milyon paya bölün- müştür. 1 payın ilk günkü satış bedeli 10.000 liradır. Bu bedel üzerinden istendiği kadar pay satın alınabilir. Katılma Belgeleri, İş Bankası'nın elektronik hiz- met veren 644 şubesinde ve 401 Bankamatik'te* bugün satışa sunuluyor. ÜTÜRKİYE İŞ BANKASI * İş Bankası'nda Yatırım Hesabı olanlar, Bankamatik'ten yararlanırken İş Fund International alım satımı için 805 kod numarasını kullanabilirler.