Katalog

CUMHURÎYET/12 EKONOMİ 25 EYLÜL 1991 DÖVİZ KURLARI 25 EYLÜL 1991 Dövıan Cms ABOOobn AlmanMsta Avustralya Dotan MpkaFnngı Frjnsofrangı hotand» Ftormı İsveçKronu Isvıçre Frmgı 100 Italyan Lretı UaponYen 1 Stertn 1 SAntean Rıyab Dovc 4670 64 2788 44 3738 85 136 42 818 48 2476 48 765 09 3204 56 372 87 35 20 8129 25 1245 40 DÖVH Sanş 4680 00 2794 03 3746 34 135 69 82012 248144 766 62 3210 96 373 62 35 27 8145 54 1247 90 Efektrt Alı; 4665 97 2785 65 3682 77 134 07 817 66 2474 00 757 44 320136 36914 34 67 8121 12 1226 72 Etektrt Satış çjmuzum 4694 04 2802 41 3757 58 13610 822 58 2488 88 768 92 3220 61 374 74 35 37 8169 98 125164 S 1 6749 Alman Markı S 5 7064 Fr Frangı S 1 8860 Hoi Flonnı S 1 4574 Isv Frangı i 1252 60 Ital U e e S 132 70 Japocı Yem S 3 7503 S Aıab Rıyalı C 17405» TAHVİL fclSSİff*72 24Enûn»i 2 Bttll 21» a b •J7S B» b «a m m ttk ttiB er, C36 m% IM m I * 7ta 7U3 •knı ÎMLOOt HKUn tftı M ntm S2.M.M Ifeni iktidarı vergi terletecek SERKSTPİYASADADÖVtZ ABOOotan Alman Markı tsMçn Frangı Hotandı Ftonni I n g i z S M M AJış 4730 2820 3230 2490 8230 Sanş 4740 2840 3240 2500 8280 ALTM-GÛMÛŞ Cumhunyet Reşat 24 3yar atön 22 ayar Mlezfk 900 ayar gûmûş Alış 357 000 380 000 53 600 48 200 666 Sanş 362 000 390 000 53 800 52 700 633 BORSA MBMM^B 1 taaaMo* (ûnceta kapamşa gflre) B (Ûnceta ortalaraya göre) UnÇn (A) Mn0m (0 AMank Afcn tatan •ÜÜL NkOmto «m» ÇışnıtNbıytjKa çgd HMW C B M t Omrtaık DraiCam Ornrnm OmHottıg OtesOoO» D6fitt$ Dnnn Otat EBayYnm İ2l £*lhe EgıBkaak EftEndMn Etıak SıgMitfBÛ) Iflks BMMbH Efuycs «nciH En»DC Sna» Gorbon tW ttbrt Fıfc ttnty BracjMfc E-bmrOC Knw» UİMkHoMn M M KHMI Öıtott KoçHotfng KoçVttrm (onp Çtamkı KortM KonmaTır İBMşı P M A I UtaKMh MMMTaMi bMh ChMMo Mm MmrarsM OM Harsful M Svtnl (BÜ) ütras NMHoUn« ItoTırt» MM TtfMB Ç*w*« nnaıM N H B PMV Sjl, PMMT Emı«ra Eı PMT SU PHroKMa Aatok c^ti* YıyııcAk Saicrıf Hutfn^ Svtoym İtummam TanSgvtı TOotar» TıfesSfeKk T l M * T G m M B T l| BMML fB) Tİ «•*.(*» TJ|«. (&4SHD T l|8Mk.(C) TtoKuan TM Tobf TartıOlB Topnk KIQıl TaüyaCm TSmm TŞMCaı TİX»dÛ) TO DMm TMCS Tlttl TtgorB Uşriı Gmıı#L «MT*Jıt « M M V*fF lOnflÛ) Va»ş Yıpı Knft Y«nsı Onata»- mlomn 365000 60000 16750 3850 3100 22500 919 11750 2750 28000 1400 2850 2400 S19t 4900 2400 4000 48» 2750 925 17000 2450 1800 1550 6600 8400 21500 12250 52000 1250 1100 MM 8000 3750 3050 8000 2180 4150 2800 675 14000 1300 13M 18250 2750 675 878» 2150 2550 4650 4550 11000 18750 30500 »50 1200 1500 İ M İ 3SH 950 7700 1660 1000 3750 26S0 500 21000 500 1200 6300 85000 OM K0O 1100 18M 2300 475 900 İ M İ 2250 3750 2000 1050 1450 1750 6900 İ M İ I7M •600 7MI 2800 1350 3250 6200 1250 •700 150000 325 675 1350 100C 1100 14000 7500 1750 12000 2100 1600 5000 6500 HM «75 1900 4400 825 İ M İ na5500 1400 1700 1050 taMİ: 1 • k t a r c 12.78$ ıt|« 21.542.755.2 C »»4.21 Ha«: 22*5.81 S 24EYIİH. 1M1 mtk 3247.11 tes*. 2940.03 Ma* 2293 40 Sınaı 3319 09 Bıleşık 2916 59 Mak 2293 63 Sınaı BugMrfi <n dûtok 339000 5*000 16000 m 38003050 •!•• M 1 ım im 11250 2650 M M 27000 1300 2550 2300 » M 2350 3850 4700 2750 925 17O00 2350 1500 6500 21500 11750 51000 1200 S7S 1100 28S* 8000 3700 3050 8000 2100 4050 2700 675 133750 1200 14M 15500 625 B M 2100 2450 4650 4400 11000 18500 30000 2800 1100 V4S0 7 1 M 925 7500 1550 1000 3650 2500 475 210» 475 1150 N M 1450 1100 M 450 900 M M 3750 1000 V400 1800 6800 N M «100 T7M 2800 1350 6000 1250 8300 325 650 1300 1000 1050 13750 7300 1700 11750 2050 1500 4800 875 4300 825 İ M İ ZM8 1400 1650 1050 Bugüntt 340000 58000 16500 3850 3100 22500 11750 2750 T M 27500 1400 2650 2300 MM 2500 4000 4950 2750 925 170» 2450 1550 6700 23000 12500 51000 1300 11X rm8000 3850 3050 8000 2100 4200 2800 7 X 14000 1350 MM 16500 650 2150 2700 4850 4*00 11250 19000 31000 2S50 1200 1550 71M 950 7700 1850 1100 3800 2550 500 21500 500 1200 1ZM 1550 1100 MM 475 925 MM 3850 1050 1450 1750 7100 J7M 8100 İ M İ 2800 1400 6400 1250 8600 350 675 1350 1000 1100 14000 7500 1750 12000 2100 1550 5000 Z7M 900 4450 850 MM a» 1450 1700 1050 Bugontaı 335000 58000 16000 3850 3050 22500 MM 11250 2700 27000 13» 2600 2300 M M 23» 3900 4700 2750 925 17000 2350 1500 6500 21500 117» 51000 1200 1100 nM 8000 3700 30» 8000 2100 4 0 » 2800 675 14000 1250 MM 157» 62S MM 2 1 » 24» 4 6 » 4400 11000 18500 30000 J600 1100 14» TMI 950 7500 15» 1100 3700 2550 475 21000 » 0 11» 1tM 14» 1100 «kJM£4MS MB 475 900 1MI 3750 1000 1400 1600 «800 M M 8100 MM 2*00 13» 6100 M M 1250 «300 32$ 650 13» 1000 1050 137» 7500 17» 117» 2100 1500 5000 nM «75 ^ M M •••• 4300 825 1838 Q S I 1400 16» 1050 Nfcffl Mdın 3362 S585 40200 10700 53700 24600 737109 42000 Z9M 8600 1086615 31(710 8535 HMM 337500 19200 2546670 291000 20200 1000 141982 K200 109458 1020505 1055275 1300 25600 500 M M 3000 3537640 1000 2500 1100 5200 2500 25300 14800 45300 184M 1546» 58088 ram129723 14680 1200 107400 180216 318680 40209 39475 47400 151900 tm 108000 207920 6290 11080 490900 4200 272000 52746 39600 •JMH Hm 19000 120 4MM 7000 __46M 1MMN 400 511» 11800 M l 311800 63900 2*000 83200 332480 •71 7MI 1000 irm 6300 10800 300002 18M 136986 136» 1 »48480 167160 86040 1000 4600 3100 7200 33290 9800 15600 11216 126871 24500 100 K200 64000 M M 8 ttMf 70 32600 184200 12800 2282 07 Encttsfe 335000 58000 16500 38O0 3050 22500 İMHH1 MJOT 11500 27O0 7IM 27000 1350 2600 2300 M M 2400 3900 4750 27» 92S 17000 23» 1500 6500 22000 12000 51000 1250 1100 Z7M 8000 3750 3050 aooo 2100 4200 2700 675 137» 12» MM 16000 650 MM 21» MM 2500 4650 4400 11000 187» 30000 2850 11» 1500 T1M 925 7600 1600 1075 3700 2S50 500 21500 475 1200 1 M I 1500 1100 MR MM 475 900 MM 3800 1050 1400 16» 6900 nM MM eiooT7t» 2800 13» 6300 1250 8500 325 6 » 1300 1000 10» 137» 7500 1700 12000 20» 1500 5000 MM 575 4300 825 İ M İ B M 1400 16» 10» onty 337142 58000 16364 3802 3069 22433 11556 2700 7t» 27127 1362 26OB 2300 MM 2436 3902 4808 2750 925 17000 23» 1501 6575 22161 12081 51000 1252 1100 M7J 8000 3741 30» 8000 2100 4135 2720 676 13810 1271 MM 15836 649 STN 2142 3MI 25314650 4493 11037 18576 30243 2836 1140 1503 71M 929 7621 1604 1058 372S 2525 433 21331 4B3 1195 1181 1500 1100 MM «67 905 İ M İ 3812 1035 1402 1649 6912 M M M87 8100 tM4 2800 1354 6257 MM 12»8511 327 6 » 1324 1000 1071 13833 7484 1710 11887 2070 1511 4952 tm 878 4339 832 MM aa 1401 1654 1050 BİLAL ÇETİN ANKARA — Ekonomide yaşanan sonın ve darboğazların başında gelen ve enflasyonun temel nedeni olarak gösterilen kamu fınanstnan açıklannın çöziımu, 20 Ekim'de oluşacak yeni ik- tidarı bekliyor. DYP Genel Başkan Yardımcısı Tansu Çiüer, vergi gelirle- rini reel olarak 20 trilyon lira arttır- maktan söz ederken, ANAP sözcule- ri, bunu "ayaklan havada" bir göru^ olarak niteleyip "Biz 8.8 trilyon aıtonnz" diye konuşuyorlaı. Çiller de söz konusu vergi artışıtu hangi yöntem- lerle gerçekleştirecekieri konusunda de- taylı açıklama yapmadı. Konunun uz- manları ise "muafiyet ve istisna siste- nunin gözden geçirilmesi ve kaçakla- nn uzcrine gidümesiyk ÇUler'in hedef- ledigi rakamlardan bile yiıksek vergi artışı sa^lanabileceğiııi" savunuyorlar. Ekonomide aşılamayan sorunlann başında yer alan kamu fınansman açıklan uzun süredir ekonomi yöneti- DYP'li Çiller'in vergi gelirini 20 trilyon arttırma hedefine ANAP'lılann yanıtı, "Vergi konusunda yeterince bilgi sahibi değil. Biz 8.8 trilyon arttıracağız" biçiminde oldu. SHP de "onarım programı" çerçevesinde bir vergi reformu hedefliyor. Ancak ayrıntıları henüz kamuoyuna yansımadı. minde de tartışma konusu olmuş ve kurmaylar kapsamlı bir mali reform önerisi getirmişlerdi. Hükümet ise bu yönde köklü bir çözüm yoluna gideme- miş ve sorun parasal önlemlerle atla- tdmaya çalışılnustı. Ancak özellikle ge- çen yıl ve bu yıl karşı karşıya gelinen btiytik boyutlu bütçe açıklan ekonomi- yi hiper enflasyon tehlikesi ile karşı karşıya bıraktı. Ekonomi yönetiminden sonımlu bü- rokrattardan alınan bilgiye göre bu yıl konsolide devlet bütçesi 26-27 trilyon lira açık verecek. Körfez krizi çerçeve- sinde verilen ve bütçeye gelir yanlan hibeler düşüldiığünde ise açık 34-35 trilyon lirayı buluyor. I992'de bu tür hibeler olmayacağı için durumun da; ha "hassas" olacağını kaydeden bü- rokratlar, hangi parti iktidara gelirse gelsin öncelikle kamu finansmanı ve vergi sorununa eğilmek zorunda kala- cağım ifade ettiler. îktidar adayı partilerden SHP, "onanm programı" çerçevesinde bir vergi refonnu hedefliyor. Ancak secim bildirgesi açıklanmadığı için SHP'nin izleyeceği vergi politikasının aynntılan da henüz kamuoyuna yansımadı. ANAP ise 1983'ten bu yana söyledik- lerine ek olarak "istisna ve muafiyet- leri azaltarak 3.8 trilyon tiralık red ver- gi artışı elde edaebilecegiııi" savunu- yor. DYP'nin ekonomik prograrnını ha- zırlayan Tansu Çiller'in UDİDEM mo- deli, 1992 yılında vergi gelirlerinin re- el olarak 20 trilyon lira arttırılmasım öngörüyor. DYP, vergi oranlannın düşiirülmesi'- ni, asgari ücretin vergi dışı bırakılma- sını, peşin verginin kaldınlmasuu, ge- dahi bu rakama ulasılabilecegini" ifa- de ediyorlar. Maliye ve Gümruk Bakanhğı'nın ve- rilerine dayarularak yapılan hesapla- malara göre Türkiye'de her yü topla- nan verginin en az yüzde 45-50'si ka- dar da vergi kaçınhyor. Maliye ve Gümriik Bakanlığı denetim birimlerin- ce 1984-89 döneminde yapılan toplam 345 bin 287 vergi incelemesinde mukel- leflerin beyan ettiği toplam 11 trilyon 908 milyar liralık matrah gözden geçi- rildi. Sonuçta, beyan edilenle edilme- si gereken vergi matrahı arasında 5 tril- lir vergisinin "harcama vergisTne dö- yO n 591 milyar liralık fark bulundu. 6 nüştürülmesini vaat ederken vergi de- netiminin etkinleştirilmesini hedefliyor. Bu arada ANAP sözcüleri Işın Çe- lebi ve Fahrettin Kurt, DYP'nin vergi gelirlerini 20 trilyon arttırma hedefıni gerçekleşmesi olanaksız bir hedef di- ye nitelendirirlerken bazı ekonomi kur- maylan ise "Etkili öntemlerle vergi ka- çagının yan yanya azaJtılması halinde Dora Plasıik Fabrikası'nda işçiler işverene karşı eylem yaptılar. (Fotograf: SUAT KOZLUKLU) Dora^daprotestolş-Sendika Servisi — Dora Plastik Fabrikası'nda 197 gundür grev sürdüren Bağımsız Laspetkim-lş Sendikası'na üye ışçiler, işverenin işyerini kapatmak istemesi üzerine dün protesto gösterisi duzenledıler. öz Çelik-tş Sendikası'na Oye 450 Temsan işçisinin 110 gundür sürdürdüğü grev, Temsan'ın MESS'ten ayrılarak sendikayla anlaşmaya varması üzerine &ona erdi. Dora Plastik Fabrikası'nda 7 ay önce greve çıkan Bağımsız Laspetkim-tş Sendikası'na uye 196 işçi, işverenin işyerini kapatmak istemesi üzerine dün fabrika önünde protesto gösterisi dUzenlediler. Ortalama 640 bin lira maaş alırken greve çıktıklanm belirten işçiler, işverenin toplu iş sözleşmesi imzalamadan fabrikayı kapatmasma izin vermeyeceklerini söylediler. öz Çelik-tş Sendikası ile Temsan işvereni arasında toplu iş sözleşmesi göruşmelerinde anlaşma sağlanması üzerine 5 haziranda greve çıkan 450 işçi dün sabah işbaşı yaptılar. Temsan işvereninin MESS'ten aynlarak ö z Çelik-tş Sendikası'yla doğrudan yaptığı göruşmeleT üzerine vanlan anlasmaya göre işçi ücretleri 750 bin liraya çıkartılarak, saat başına 33 lira kıdem zammı yapılacak. Toplu iş sözleşmesi, Temsan'ın MESS üyeliğinden düşmesi için gerekli olan 3 aylık sürenin sonunda yürurlüğe girecek. TMMOB'den hükümete suçlama ANKARA (Cumhuriyet Bürosa) — TMMOB Başka- nı Teoman Altiirk, kamu ke- siminde çalışan mimar ve mü- hendislerin, ücretlerinden ya- kındıklannı büdirdi. Iktidann mühendis ve mimarlara kar- şı "sakat poiitikalar" izledi- ğini savunan Alptürk, "ANAP iktidan, üyelerimize karşı haksızlık yapmaktadır ve sorualanınua karşı duyar- sızdır" dedi. Alptürk, dün düzenlediği basın toplantısmda, mühen- dis ve mimarlann uygulanan ekonomik politikalar nede- niyle bunalıma itildiğini öne sürdü. Iktidann yetersiz eko- nomi politikalannı ücretli ke- sime bindirmeye çahştığını sa- vunan Alptürk, mühendisle- rin ve mimarlann prestij kay- bına uğratıldıguü ifade etti. Hükümetin, kamu çalışanı mühendis ve mimarlan da sözleşmeli personel statüsü ile yapay aynmlara tabi tuttuğu- nu savunan Alptürk şu görüş- leri savundu: "Hükiünetin manendis ve mimarlara balaş açısı sakat- br. Diptamaaz raolıendislik dönemi basJatan bu iktMar, son ydlmnn en biiyttk haksız- hğını, mühendis ve mimarla- ra yapımışür. Bu dunım ar- ük bizim için şaşuiıcı olmak- t » çıkmjş, Donnal hale gel- mişrir. Çiinkü bu iktidar so- runlara da sorunlanmıza da son derece duyarsudır." Tütünde heyecan dorukta HAKAN KARA İZMİR (Cumhuriyet Ege Bu- rosu) — Hukumet, seçim önce- si tütün Hyatlanmn açıklanma- sı için hazırhklannı sürdunlrken tütunle geçimini sağlayan 400 bine yakın üretici merakla geliş- meleri izliyor. Hükümet, Zira- at Odalan'ndan bu yilki tütün üretim maliyetleri konusunda rapor istedi. Çeşitü bölgelerde maliyet fiyatlannın belirlenme- si için çahşmalar yapan Ziraat Odaları dün belirledikleri mali- yet fiyatlaruıı merkeze bildire- cekler. Burada çeşitü bölgeler- den gelen fiyat Önerilerinin ışı- ğmda hazırlanacak rapor hükü- mete üetilecek. Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Ekrem Pakdemitii'- nin tütun fiyatlarının seçim ön- cesi açıklanacağını duyurmasın- dan sonra üretici kesimde heye- canh bir bekleyiş başladı. DYP Genel Başkaru SiUeyman Demi- rel'in Akhisar mitinginde, hü- kümetin açıklayacağı fıyatın 5000 Ura uzerinde fiyat verece- ğini söylemesi ise üretim bölge- lerinde sevinç yarattı. Seçim ne- deniyle gecmiş yıllara oranla da- ha iyi fiyat alabilecegi umudu- nu taşıyan Ureticinin bu yü en büyük sorunu rekolte dttşüklü- Ege'de geçen yü tütün rekol- tesinin 167 bin ton olarak ger- çekleştiğıni belirten tzmir Zira- at Odası Başkanı Reşit Kurşun, bu yıl olumsuz hava koşulları nedeniyle rekoltenin 100 bin to- na gerüediğıni öne sürdu. Yaşa- nan verim düşüklüğünün mali- yetler uzerinde etkili olacağını belirten Kurşun şurüan söyledi: "Halen maliyet fıyatlanmn belirlenmesi için çalı&malan sür- dürüyoruz. Rekoltede yaşanan büyük düşüş, maliyeti arttıran önerrüi bir unsur. Yani bu yıl dunım biraz nazik. Kimi bölge- lerden maliyet hesaplan geliyor. örneğin Menderes'ten 32 bin li- ra maliyet çıkarmışlar. Verim fazla olsa maliyet düşer. Ancak verim düşük olunca maliyet fi- yatları da yükselecektir." Genelde tütün fıyatlanmn aralıktan sonra, ocak hatta şu- bat aylannda açıklandığmı arumsatan Akhisar Ziraat Odası Başkaru Naci Özkara, bu yü ko- nunun erkene alınmasrnı "seçim yatınmı" olarak değerlendirdi. özkara, "Üreticiler olarak biz keşke ber yıl seçim olsa diyoruz. Çiinkü üretici ancak seçim dö- nemlerinde anımsanıyor ve hak ettigi fıyaü abbüiyor" diye ko- nuştu. YJOIRIM ktttan-1 b^MMfn-2 •V4MW*-3 kihfeıM b1hkn-€ •MoM IMWIV-2 •MVte-3 Mrt»4 JMMMt W-1 İMYkVS 6«MWn*>3 BtasA Fvı 2 EdrtFoıS YV&SMMV F Yffi ftat F TKSKMU F W8 \JA f VKBOhcF YKBAküF ^hM Fw2 Wu( Fon-3 FONLARI 1 Ml T2S 47360 OSİ 20029 1762 tttn SU37 31469 27402 tusı 47J43 22 781 21014 12^32 71742 27523 17J09 njB 72J51 24165 «OD 50770 »131 5Q763 43J01 4J553 2OİO3 ^ 2 8 0 1SJ96 »785 mm23ÜC HM 91J49 VSB 241» 20163 17175 61494 5U05 3OİO5 27435 «903 a»4 7 » 225C 23Ü4S 12377 71İ49 7J565 17.239 11410 »317 7245» 24.201 « 7 » 64 706 5OS36 6O5S5 50828 43954 49612 20640 16311 I&442 50849 124412 23S17 147V 113 1J)6 (113 012 013 012 012 012 042 0M (14 014 (13 119 015 (15 017 024 »57 015 015 017 013 013 076 013 0)4 012 an029 013 012 ac 0» taMDHp VMflf Fw-6 IMMH1[ Mırî f n 0qUM( BeyK DBIMHI Punltf TâtttR»! TütfiRvı-2 MfcuFavi Ffmts FoıvZ Fiıpts Rvt-3 FİMEFoM FaKFari 2MF»1 Tjat Ffl»-2 Zn»8«s*Fon 2rStfoM MFon-1 H*Fat-2 PMıkHB* EfltakFaı-1 EntalıFaı-2 tmnFaı-1 kı«BFgn-2 TölBriı Fon SMrFoı OraFn MamaFn OonrFoı %nş Fon OttFon MFan S f " 24 EYIJÛL 1991 H i 20.736 6345 44347 61543 175» 50417 14116 184819 22171 27SD 23.4B £186 15.494 2S019 S809 îı«7 12» 2SS9 KK 26369 17» 22J37 17562 21M U579 9SA 21057 Z19G9 17*58 17K3 «307 1S481 6257 1S376 M.W kftota) »799 15362 4433 61526 17557 50496 14135 KOK 22201 27AS3 23514 15231 15519 zm1Sİ40 21063 11291 2İM4 14795 27032 17321 22B72 17S07 2102 14551 «579 201» 21394 1789 17*8? 1U40 15501 1İ2S4 I5JS» »772 030 011 an 013 OM 014 013 014 <M 014 014 034 016 024 016 010 011 025 a27 023 031 015 as017 04) 012 014 oii 012 012 013 018 013 018 014 an FOTOKOPİ MAKİNALARININ CARL LEVVIS'iHer zamaı en tyıyı en bsa zamanda başannanızı hedefteyen TOSHBA. sce "hızlandınlmış çekım' teknolojısının olanaUannı sunuyor Hızlandmlmış çetım dügmtsı Oe. dakikada n •ymne 30 kopya Toshıba Fotokopı Mabnası ie hızınca hız taon ve daıma az kazanın... T ürijye Dısmbatûrü ELEKTROMAKA.Ş. Td. B3 Ot a>f* Hat F»c Ttloı Aduu BÖlgMİ 14 61 17 14 61 19 Ankan Batgesi: 1» 19 İCH Hal AnUlv. B3lg€«i: 16 34 50 Butsa B&lgesı 15 14 8»3Hat Çanakkale Bolgesı. 14 807 Eızurum BöigMfc İ3 446 trmu Bölge» ;ı S2 19 - 21 M <T Konya Bölge«: 17 05 93 17 01 «6 TrabzOftBHg**c23 500 In Touch with Tomorrow TOSHIBA KONUK YAZAR ortalaması yüzde 47'yi bulan bu matrah farkları bazı yıllar yüzde 13O'lara ulasıyor. Incelemeler sonucu bulunan matrah farklan vergi kayıp ve kaçaklanna bir ölçü olarak abndığında bu yıl tahmin edilen 78 trüyon liralık vergi gelirine karşın 36-37 trüyon lira da kaçak ol- duğu ortaya çıkıyor. Ekonomik Anayasa ve TÜSİAD Önerileri Prof. Dr. TURGUT TAN Ankara Üni. Hukuk Fak. X ÜSİAD Yuksek Istışare Konseyi'nın Çeşme toplantısmda anayasada ekonomik alana ilişkin yapılması gereken düzenleme- lerin tartışıldığı ve bu konudaki onenleri içeren raporun hazırlanmakta olduğu ba- sında yer alan haberlerden anlaşılmakta- dır. TUStAD Yönetim Kurulu Başkam1 - nın açıklamalarından boyle bir çalışma- nın hareket noktasını, kısa dönemli çıkarlann ağır bastığj eko- nomik politikalar ızleyerek açık finansmana başvuran ve enf- lasyonu körukleyen siyasal iktidarların anayasal duzenleme- lerle sımrlandınİması oluşturmaktadır. TÜSİAD, ekonomik konularda kamu-özel kesim diyaloğunu sağlayacak bir ekonomik ve sosyal konsey oluşturulmasım önermektedir. Bu öneri çok yerindedir. Ekonomik politikala- nn oluşturulmasında ve uygulanmasında başan için, özel ke- sünin katılmunı sağlayacak mekanizmalann oluşturulması zo- runludur. Gunümüzde artık kamu-özel kesim diyaloğunu ifade eden "l'economie concerte" deyımi kullanılmaktadır. Nitekim, bazı Batı ülkelerinde bu tür mekanizmalar anayasayal düzey- de kurumsallaştınlmıştır. Örneğin, 1958 Fransız Anayasası 1 nın (m. 69) öngördüğü "Ekonomik ve Sosyal Konsey" ile 1947 Italyan Anayasası'nın (m. 99) öngördüğü "Çalışma ve Eko- nomi MiUi Konseyî" bunun tipik örnekleridir. Oysa, Türkiye'de 1961 Anayasası hazırlanırken ön lasan- da (m. 124) "Milh lktisat Şûrası", SBF Anayasa Tasansı'nda (m. 89) "lktisat ve Çalışma Şûrası", 1982 Anayasası hazırla- nırken de Danışma Meclisi Tasansı'nda (m. 148) "Ekonomik ve Sosyal Konsey'e yer verilmişse de hiçbiri gerçekleşememiş- tir. 1980 öncesi özel kesimı temsil eden kuruluşların görüşle- rini basına verdikleri ilanlarla kamuoyuna açıklamalan gibi, bugün de anımsanan uygulamalar bu eksikliğin sonuçlann- dan biridir. TÜSİAD, haklı olarak, son yıllarda sayılan hızla artan ve ciddi bir denetimden yoksun bulunan fonları "yeraltı hiikumeti" olarak niteleyip, bu uygulamaya engel ol- mak amacıyla anaya- ÜŞİAD önerilerinden en ilginç ve tartışmaya açık olanı, anayasaya yıllık para arzının artış oranını belirleyici bir hukukun konulması, aynca iç ve dış borçlara da bir sınır getirilmesidir. Bu cümleden olarak TC Merkez Bankası'nın özerkliğinin sağlanması da istenmektedir. saya devletin bütün ge- lir ve giderlerinin genel butçe içinde yer alma- sını ve aynı denetime ubi tutulmasını öngö- ren bir kuralın konul- masını önermektedir. Fonlann bu denli yaygınlaşmasında Ana- yasa Mahkememizin 1980 öncesi tutumunu değiştirip, "tşlerin ka- tı mevzuat kurallanna uyularak yürütiilmesi- nin guçlüğü''nü, aynca "Bütün devlet hizmet- lerinde Devlet thale Kanunu ve Muhasebei Umumiye Kanu- nu'nun uygulanmasını zorunlu kılan bir anayasal kuraT'ın da olmadığını belırterek fonları ekonomiye esnek mudahale ara- cı olarak görmeye başlamasının etkisi olmuştur. Yuksek mah- kememiz fon uygulamalannı anayasaya uygun bulurken ana- yasanın "kanun kalkınma planları ile ilgili yatırımlar veya bir yıldan fazla surecek iş ve hizmetler için özel süre ve usuller koyabilir" hükmünü (m. 161/3) de zorlayıcı biçimde geniş yo- rumlamıştır. Bu durumda ya TÜSlAD'ın önerisi doğrultusunda bir ku- ral getirip istisnaya yer verilmemeli ya da istisna hukmü ko- runacaksa zorlama yorum yoluna gidilmemelidir. Siyasal ik- tidarların fon uygulamasından kolay kolay vazgeçemeyecek- lerini düşünduğümüzden, yapılması gereken; fonlann sayıca azaltılması, aynca butçe içi fonlarla kamu kuruluşlarımn sa- hip olduklan ve bütçeden de pay alan fonlann Maliye ve Güm- rük BakanlığYnca izlenip Sayıştay'ca denetlenmeleri, bunlar dışındakilerin de kurumsal nitelik kazandınlarak Hazine'ce iz- lenip Başbakanbk Yuksek Denetleme Kurulu'nca deneüenme- leridir. TÜSİAD önerilerinden en ilginç ve tartışmaya açık olanı ise anayasaya yıllık para arzının artış oranını belirleyici bir hü- küm konulması; aynca, iç ve dış borçlara da bir sınır getiril- mesidir. Bu cümleden olarak TC Merkez Bankası'nın özerkli- ğinin sağlanması da istenmektedir. Enflasyonist uygulamalan önlemek amacıyla anayasaya para arzı ve borçlanma konularında bazı kurallann konulması ça- balanyeni değildir. Nitekim, özerk kurum olarak "Milli Mer- kez Bânkası" ilgili bir hükme 1%1 Anayasası'nda yer veril- mesi girişimi başanlı olamamış, 1982 Anayasası hazırlanırken de Danışma Meclisi Anayasa Tasansfnda (m. 141) Merkez Ban- kası ile ilgili düzenleme yapılarak Merkez Bankası başkanı- mn cumhurbaşkamnca atanacağı, aynca bankamn KlTler, be- lediye ve özel idarelerce çıkarılacak tahvilleri satın alamaya- cağı, bankalann kamu kesünine açtıklan kredileri doğrudan veya dolaylı formüllerle aktifine geçiremeyeceği yönünde hü- küm getirilmişse de anayasanın son metninde yer alamamış- tır D.M. Anayasa Komisyonu Tasansı'nın bu hükmüyle ilgili karşıoy yazımızda böyle bir düzenlemeye şu gerekçeyle karşı çıkmıştık: "Devletin iktisat politikasının çeşitli unsurlanyla bir butun olduğu, bu unsurlar arasındaki çelişkilerin tüm iktisat politikasının başansızlığına yol açabileceği artık iyice anlaşıl- dığından, para politikasının ana sorumluluğunu taşıyan mer- kez bankalannın devlet politıkası dışında kalamayacağı fikri genel kabul görmektedir. Hatta, merkez bankalannın hukuki yapılan ve geleneklerl itibarıyla bir özel sermaye bankası ni- teliğinde sayıldığı ülkelerde bile iktisat politıkası gittikçe da- ha geniş ölçude, hükumet-merkez bankası işbirliği ile gerçek- leşir olmuştur:' (Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Tasansı ve Ana- yasa Komisyonu Raporu, 1/146. Danışma Meclisi S.Sayısı: 166'ya 1. Ek, s. 75). Bu düşüncemizi bugün de korumaktayız. SCMICIK SATILIK Sahibiden satılık 1990 149 33 88 - FORD model 144 17 Ford 44 Escord