Katalog

RALIK 1991 DIŞ HABERLER CUMHURtYET/ll LBD'de, 4 dağılan Sovyetier' pam£i lCB'ırinçöküşünü uzaktan seyretmekten vazgeçenWashington, uhıslararasıkonferans toplanmasımöneflü ASHINGTON (Cumhuriyet) — ABD, Dısişkri Bakanı James Baker'ın yaptığı ıçıklama Ue Kremlin'deki merkezi hükü- ik cumhuriyetkr arasındaki mücadek- ızaktan seyretmeyi' bir kenara bıraktı ve CB Unparatoriugu'nun çökuşünü görüş- k ve *komütıizmln enkâzuu' kaidırmak ı uluslararası bir konferans çagnsında bu- ıdu. ABD, daha iki gün önceye kadar Gorba- v'un altını oyduğu görüntüsü verecek her- ıngi bir hareketten kaçınıyordu. Hatta BD'nin Moskova Büyükelçisi Robert Stra- js'un "Artık bundan soara Yeltsin Ue iş ıparız" şeklindeki bir açıklaması dahi Be- az Saray Sozcüsü Martin Fitzwmter tarafın- lan "Başkan'm görüşlerini yanstnuyor" di- püskürtülmüştu. MOSKOVA'DANIZLENtMLER Ancak son 24 saat içinde meydana gekn geVişmeler, ABD'yi farkh bir noktaya doğru zorladı. Bu gelişmekr, eski SSCB'nin sade- ce bir çöküntü ve dağûma esiğinde değil, aynı zamanda 'çaüşma' ve *iç savaş' arefesinde ol- duğuna işaret ediyordu. örneğin C1A Baş- kanı Robert Gates Kongre"de yaptıgı bir ko- nuşmada, 'eski SSCB'nin bu kış her şeyiyle çökebOeceiini' söykdi. Ardmdan Gorbaçov, *uluslar topluluğu' oluşumunu durdurabü- mek için istifa lehdidi Ue ortaya çıktı. Ama süreç daha da hızlandu Ukrayna, toprakla- nndaki eski SSCB ordusuna *el koydu'; cum- huriyetkrden Gorbaçov'a 'İstifa et' çagnla- n gelmeye başladı. Sonuçta, eski SSCB'de sadece sosyalist devTİmin değil, bin yıüık Rus kader birliği- nin de sonuna geündiğjni, 'Marshall yaroımı' türünden geniş çaph bir kampanya başlatıl- maz ve uluslararası önlemler aunmazsa bü- yük trajedilere tanık olunacagı görüşü agtr bastı ve ABD bu atağı başlattı. Dışişkri Bakaru James Baker, Princeton Üniversitesi'nde yaptığı konuşmada, sadece ocak ayında toplanmak üzere uluslararası bir konferans çağnsında buhmmadı, aynı za- manda cumhuriyetlere elkrindeki nükleer si- lahlan tahrip için uzman, serbest ekonomi ve demokrasinin kuruluşu için Batıh danış- man yollamayı vaat etti. Konuşmasında, "Sofuk savaş döneminde nasd ki Stalinizme karşı bir ittifak kurabil-. dik, bugün de özgürtügua destektenmesi için bir koalisyon knrabiliriz" diyen Baker, bu- nun toplu angajman diplomasisi' olacağuu ifade etti ve bu grup içinde yer almasıru dü- şündükkri ülkeleri şöyle sıraladı: "NATO üyeteri koalisyonu, OrU ve Dogu Avrupa iilketeri, Japonya, Gtiney Kore ve di- ğtjr ekonomik guç merkezleri, Korfcr. savaşı koansyoo ortaklan ve uluslararast finans ku- rumlan." Baker, Washington'da yapılacak konferan- sın kısa vadeli amacının eski SSCB'ye yiye- cek, yakıt ve bannma malzemekri temin et- mek olduğunu, çünkü 'reformculann Sovyet kışuun acımasızlıgua terk edilmemesi gerek- tigini' söyledi. Baker, ABD'nin bu konuda- ki koordinatörunün de, bakanlığının güçlü iki numarası Lawrence Eagleburger olacagını bildirdi. Dışişkri Bakanı, eski SSCB'nin in- sanlarınm 'yorgun ve aç oldugunu, Rus de- mokrat ve reformculanıun dışandan gıda te- min edebildiğini gönneleriıün çok önemli olacagını' söyledi. Baker aynca, Kongre'nin uzun zamandan beri tahsis ettigi, ama yönetimin harcamak- ta isteksiz olduğu 400 miryon dokrlık fonun Sovyet nukleer süahlarının etkisiz hale geti- rilmesi için hemen devreye sokulacagını açık- ladı. "Komünizmin enkazunn' tek bir ülke- nin kaldıramayaca|ı kadar büyük olduğuna işaret eden Baker, "Örne^n Japonya, Dofcu Rusyayı kaikmdıracmk projela» geüştirüme- sine yardımcı olabüir" dedi. Baker, konuşmasında, yardnn konusunda her aynntıya grnnesine karşın yeni 'Bagun- su Devleüer Toplulugu'nun ABD tarafından tarump tarunmayacağı konusunda bir bilgi vermedi. Ancak konuşmasırun genel tonuy- la ABD'nin bu arayışı 'meşru' olarak algıla- dığırun işaretlerini verdi. Ruslardakuyrukyorgnnluğu Moskova'daki gelişmeler, kentin sokaklarında bir kuyruktan diğerine koşan sıradan insam ancak uzaktan uzağa ilgilendiriyor. Ruslar yeniyılı endişe, sıkıntı, belki de fvrtına öncesi sessizliği andıran bir durgunlukla bekliyor. AHMET SEL MOSKOVA — Rusya, Beyaz Rusya ve Ukrayna"nın kurdugu Bagımsız Devktkr Topluluğu. Orta Asya cumhuriyetlerinin topluluga katılma hazırlıklan, Gorbi'nin tedirginligi, çelişkili reform yasaları, Moskova so- kaklarında bir kuyruktan diğe- rine koşan sıradanvatandaşı an- cak uzaktan uzaga ilgilendiri- yor. Ruslar yorgun. Temel gıda maddeleri yokluğundan, boş tezgâhlardan, konut kvthgın- dan, enflasyondan, zamlardan, bitmeyen insaatlardan, dttşer düşmez çamura dönüşen kar- dan, tekvizyondan saatlerce sü- ren "uyka &»cı" gibi açık otu- nımlardan yorgun... Toplurnda biriken gerginligi sezen Boris Yeltsin, tüketim maddeleri fiyatlannın resmen serbest bırakılmasını 16 aralık- tan, 2 ocağa erteledi ama başı- nı ahp giden fıyatlan takip et- tnek son aylarda giderek güçleş- ü.N«Uly« Sergeyevna, Kültür Bakanlığı'nda memur. tki ço- cuk annesi, üniversite mezunu, Fransızca ve tngilizce biliyor, ayhk raaaşı 500 ruble (6 dolar). "Bu maaşla bugun Moskova'- da geçinmek mumkün degil" diyor NatalyaSergeyevna. "So- sisin kilosu bir çift ay«kkabı en PORTRE GORBAÇOV Dünyayı degştirdi Giinü kuyrukugeçen Ruslar, Moskova'daki tarihi gelişmeteri uzaktan izliyor. (Fotograf: AP) az 350 ruble, o da bulabüirse- Biz. Nereâe ev kirası, çocukla- nn okul masrafı, cep harçukla- n, yol parasıî" Natalya Serge- yevna işten döndükten sonra ye- ni "nomanklaturanm" çocuk- larına Fransızca derskri veriyor geç saatkre kadar, ama ay son- lan yine de çok güç. Moskova'da sigara, votka, şeker devlet magazalannda kar- neyk satüıyor. Bekleme süresi ortalama iki saatin üzerinde. Bazı dükkânların önûndeki kuyruklar geceden oluşuyor. Peynir, yağ, süt ve et en zor bu- lunabilen gıda maddeleri. Ben- zin istasyonlannın önûndeki kuyruklar geneüikle üu kilomet- reyi geçiyor. Her otomobüe ve- rilen benzin 20 litreyi aşmıyor. Moskova'da arabayedek parça- sı, giyim eşyalan, mobilya yal- nızca karaborsada ve çoğunluk- la dolar karşılığı. Ekktrik mühendisi Boris Bo- lutin, Moskova cangılımn bez- dirdiği insanlardan, "Eger her mağazada çahşan bir ahbabınız yoksa, bu memlekette açlıktan ölebilirsiniz" diyen Bolutin, bi- raz da abartarak "Ayda bin ruble maaşım evin en temel gi- derlerini bile karştlamıyor. Me- saiden sonra özel otomobilimle taksicilik >apmasam a> sonunu getirtnek otanaksu" diyen ekk- trik mühendisi "politikacıUnn kıar tartı^malan, yeteneksizük- leri bizi poUnkadan soguttu " di- yor ve ekliyor "ue dersiniı, Türkiye'ye göçsem iş htdabilir miyimî" Yorgunluk, bıkkuüık, gelece- ğe guvensizlik, kuyruklarda ya- şam geçiren Ruslann bıraktıg» en belirgin izlenım. Ruslar yeni yılı giderek artan bir endişeyk, sıkmtıyla ve çoğu gözkmciye göre fırtınadan önceki sessizli- gi andıran bir durgunlukla bek- üyorlar. IsVBCLÎ SOVYETOLOGNÎLSSON 'Gorbi, ulusal sorunları göreınedi' Isveçü Sovyetolog Nilsson'a göre Gorbaçov masum ve iyi niyetli davrandı, ancak Sovyet tarihinin karanlık ve baskıcı yönleri, Gorbaçov'unbaşansızlığmı hazırladı. YAVUZ BAYDAR STOCKHOLM — Eski SSCB'nin ideolojik düzlemde başlayan, ekonomik düzlemde tuz kazanan ve ulusal başkaldı- rüar düzleminde çözülmeyle ateşknen yok olma süreci, Sov- yet araştırmacılannı değisik yo- rumiara itiyor. tsveç'iû en kök- lü üniveTSİtekrinden Lund'da konuyu 1986'dan bu yana ince- lemekte olan Sovyetolog Klaes- Goran Nilsson, çözülmenın ar- dında yatan nedenkri üç nokta- da topluyor. Birincisi, "aşın derecedt kızh" kalkınma, Nilsson'a gö- re. Tanm toplumundan yüksek teknolojiü süper topluma geçiş 1930'la 60 arasındaki 30 yülık dar bir zaman düimine sığıyor. "lsveç ve Betçika gibi ülkeler- de 150 ydı bulan bu süreç 30 yı- ta sıgtnca kurbaalan da o ölçü- 4e büyük oldu" diyor Nilsson. "tki büyük kurban verfidi. Bin çevre kirlenmesi, öteki insanla- nn zorla topraklanndan kopa- rümasıydı." tkinci temel neden, merkezle onu çevrekyen bölgelerin ilişki- sinde yaüyor. önemli bütün ka- rarlann anti-demokratik biçim- de, Moskova'da verildiğine dik- kat çeken Nilsson, bunu bir tür "Iç emperyalizm" olarak ta- nımhyor. Bu olguyu belirkyen en önemli özellik ise insanlann ugruna emek sarfettikleri karar- lardan hiçbir mutluluk duyama- malan. Üçüncü temel neden ise ide- olojinin izlediği çizgide, 1917"yi izleyen ilk birkaç yıldan sonra resmi ideolojide "ulusal sorun" kavramı ortadan kayboluyor. Resmi ideoloji bunu ortadan kaldmrken de merkezcü tüm düşüncekre koşut biçimde, "Ulusal sorun, sosyal sorunla- rın giderilmeslyle ortadan kalkar" açıklamasıru yürürlüğe koyuyor. "SSCB yönetimleri on yülar boyu sosyal sorunları çözümle- miş oklugunu iddia etti durdu" diye surdürüyor Klaes Gören Nilsson, "Dolayjsıyla, sosyal sorunlann olmadıfı yerde ulu- sal sorun da olamazdı. Mantık baydu." Ulusal huzursuzluklar çıkın- ca bunlar, anti-sosyalist ve emperyalist güçlerin Sovyet top- raklan üzerinde düzenledigi komplolar olarak tammlanarak geçiştirildi. Nilsson, Gorbaçov'un hatası- m da bu anlayışın zihinlerde ke- mikkşmiş ohnasma baglıyor. "Elbette ki Gorbaçov, açıklık ve yeuiden yapüauma politika- lannı sosyalist ideolojiyi insan- cû ve çagdaş kılmak amacıyla, Uerici bir adım olarak yurüriü- ge koymuşlu. Fakai ulusal so- runlann olmadıgı yanılgısı, SSCB eiitimioden geçmiş biri olarak onun da bilinç aihnda yer etmişti. Ekonomik reform- lar önerirken bunlann ulusal düzlemde neler getirecegini bu yüzden öngöremedi. Bazı so- runlan sezdi, fakat kapsamı ko- •usunda mümiş yanüdı." Gor- baçov'u gelişmekrden ötûrü "masum" sayan Nilsson, ulke tarihinin reform istemelerini sı- nırlı olarak kaldıramayacak de- recede karanlık, baskuı ve kan- h olduğu görûşünde. "Gorbaçov'un her iyiniyetü adımı, tarih tarafmdan tökezk- tildi. Demokrasi kurmak istedi, demokraük olma>an bir toplu- mu demokratik kılmayı arzula- dı. Fakat attığı adunlaria toplu- mu çökertti. Tarihin cilvesi de işte bu oldu" diyor. Sovyetkr Birüği'nin 8. lideri olarak 11 Mart 1985'te Komünist Parti Genel Sekreterligi'ne getirilen Mihail Sergeyevk Gorbaçov 2 Mart 1931'de Kuzey Kafkasya'da Stavropol kasabasımn Privolnie köyünde doğdu. Üniversite öncesi egitimini StavTopol'da yapan Mihail'e 1949 yıhnda liseyi bitirirken okul dış» etkinlikkrinden ötürü "Emek Grubu Kızıl Bayrak" ödûlü verildi. 1950 yılında girdigi Moskova Lomonosov Devlet Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde okurken 1952'de Komünist Parti'ye tam üye oldu ve partinin gençlik örgütü Konsomol'da çahşmaya başladı. Okul arkadaşı Raisa Maümovna ile evkndikten bir yıl sonra 1955'te hukuk fakültesinden üstün başarıyla mezun olarak Stavropol'a döndü ve kendini parti çalışmalanna adadı. Başanlı çalışmalarm- dan dolayı 1960'ta Stavropol böigesi Konsomol birinci sekreterliğine getirildi. 1%7'de StavTopol ... ... Tanm. Enstitüsü'nden "bilimsel tanm ekonomisti" olarak mezun olduktan sonra 1969'da KP Merkez Komitesi'ne seçildi ve 1970'te de Stavropol böigesi KP birinci sekreteri oldu. Görevi sırasında dönemin KGB şefı Yuri Andropov ile üişki kurdu. 1971'de Yüksek Sovyet'e girdi. 1978 yıhnda Andropov'un da destegiyle Merkez Komite'nin tanmdan sorumlu sekreterligine atanarak Moskova'ya taşındı. 1979'da aday üye olarak seçildiği KP'nin karar alma organı Poütbüro'ya 1980'de tam üye oldu. 1982'de KP Genel Sekreteri Leonid Brejnev'in ölümünün ardından Andropov'un parti hderligine getirilmesiyk parti içinde konumunu güçkndirdi ve yolsuzluklara karşı savasım verdi. Andropov'un 1984'te öhnesiyk boşalan koltuğa Konstantin Çernenko getirildi. Çemenko'nun 13 ay sonra ölmesi Gorbaçov'a parti Uderligi yolunu açtı ve 11 Mart 1985'te Merkez Komite'nin 300 üyesinden 200'ûnün katıldığı toplantıda oy çogunluğu ile KP hderligine Gorbaçov seçildi. Genç yaşta üderliğe gekn Gorbaçov, kaTarlı biçimde Batı ile ilişkikri yumuşatmaya koyuldu. Kasım 1985'te dönemin ABD Başkanı Ronald Reagan Ue Cenevre'de yaptıgı görüşmede çizdigi banşçı çizgiyi, ülkesinde uygulamaya I986'da açıkladı|ı glasnost (açıkhk) ve perestroyka (yeniden yapılanma) poüükalan ile pekişürdi. 1987'de Reagan'la görüştu ve iki ulkenin elinde bulunan taktik nükleer füzekrin kaldınlmasını öngoren bir anlaşma imzaladı. 1988'de Stalin'den sonra ilk KP Konferansı'ru topladı. 1989'da Sovyet buiikierini Afganistan'dan çekme kararı aldı. Aynı yıl Halk Temsilcileri Kongresi'nce Devlet Başkanhğı'na getirildi. 1990'da KP'nin iktidar tekelini kaldırdı ve güçlü bir başkanhk sistemi kurmaya çalıştı. lzlediği barışçı çizgiyle soğuk savaşı sona erdirmesinden dolayı 1990 Nobel Barış ödülü'nü kazandı. Ülke içinde ekonomik ve sosyal yaşamın giderek kötukşmesi yüzünden giderek gözden düştü. Parçalanma aşamasına gekn SSCB'yi ayakta tutmaya yönelik çabaları sonuçsuz kalan Gorbaçov, Beyaz Rusya, Rusya ve Ukrayna ûnderliğinde kurulan Bagımsız Devktkr Topluluğu'na gösterikn egilim sonucunda gerekirse görevinden istifa edebileceğini söyledi. Ramiz Alia kar^ıtı ^österi • TtRAN (AA) — Arnavutluk'un başkenti Tiran'da dün Demokrasi Meydam'nda toplanan yaklaşık 20 bin kişi, ulkenin ilk muhakfet gücü Demokraük Parti'nin birinci kuruluş yüdönümünü kutlarken Cumhurbaşkam Ramiz Aüa'nın da istifasını istedi. Gösteride bir konuşma yapan Demokratik Parti lideri Seli Berişa, komünizmle mücadelelerine ödün vermeksizin devam edecekkrini belirterek "Sonunda komünizmi ülkeden atacagız" dedi. Üniversite ögTencikrine Demokratik Parti'ye verdikkri destekten ötürü teşekkür eden Berişa, "Arnavutluk'ta demokrasi yolunu sizler açtınız" şekünde konuştu. Göstericiler, "Alia'yı indirin", "Alia tutuklansın" şeklinde sloganlar atarak BeTİşa'ya sevgi gösterikrinde bulundular. Fransada AIDS fdarmı • PARİS (AA) — Paris'ia Bois de Boulogne bölgesinde çalışan erkek ve kadvn famş.ekrin yüzde 95'inin, AIDS virüsü taşıdıgı ve günde 40 müşteriye virüsü bulaştırdıklan bildirüdi. Dunya Doktorlar Yardun Organizasyonu'nun yayımladıgı raporda, Bois'de çalışan 350 fahişenin, şimdiye kadar 14 bin kişiye AIDS bulasttrmış olabileceği kaydedihyor. Paris'in fuhuş merkezi olan Bois bölgesinde çahşan fahişekrin yarısmdan fazlasını, sayüan son yıllarda artan travesükr oluşturuyor. SakızVla • ATtNA (AA) — Yunanistan'm Türkiye'ye en yakın adalarından Sakız'da, halk Olimpik Havayolları'na ait pervaneü bir uçagı rehin aldı. Adalanna küçük, pervaneti uçaklar yerine daha fazla yolcu kapasiteli büyük uçaklar ik sefer yapılmasmı isteyen Sakızlılar, Atina'ya gidecek uçağın etrafını otomobilkri ile kusatarak havalanmasıru önlediler. Uçağın rehin alınmasından sonra Sakız adası sakinkri, havaalamm da 24 saat süre ile trafığe kapatıldı. Ingiltere'ye kınama • LONDRA (AA) — Avrupa Konseyi'nin bir komitesi, Ingiltere'de incekme yaptığı 5 cezaevinden dördündeki koşullann "insanhk dışı ve aşağuayıcı" olmasıru kınadı. Avrupa Konseyi Komitesi yaptıgı incekmenin ardından, "Özetle, tutuklularm hayatlanm sürdürdükleri ortamın insanhk dışı ve aşağılayıcı" oldugu sonucuna vardı. Cezaevkrinin dunımlanna yöneltikn eleştirikr üzerine, lçişkri Bakanı Kenneth Baker bir açıklanva yaparak "Hiç şüphesiz ki cezaevkrinde koşullann değişmesi gerekh" dedi. SÜMIERBANK UÇANBALOH MIAĞAZAJLARI YURIDIŞIHDA BAYİIİ Avrupa'da bir şehirde dolaişırken, ya da belki Avustral- ya'da Sümerbank'la karşılaşmak nasû bif duygudur?... Bir Sümerbankya da Uçan Baion mağazasında, yur- dundan uzakta yaşayan insanlarımızm sıla özlemini hafifletecek sıcaklığı-, kendi öz mallanna duyduKlan güveni hissetmek... Ülkemizi Sümerbank'la*daha iyi tanıtacak, estetik, kalite ve dayanıklıhğına şaşıracak yabancılan, an kovanı gibi işleyen bir mağazamızdançıkarkengörmekbizlerisevindirecekvetabiiki gururlandıracaktır. B ü t ü n b u n l a r h a y a l d e ğ i l . Sümerbank ülkemizin sınırlarını aşıyor. Sümerbank... Türkiye'nin bir numaralı aile mağazası... UçanBalon... Çocuklann Adan Z'ye bütün ihtiyaçlan... Yalnız ülkemizde değil, dünya pazannda da önemli bir yeri olan öz malımız... Şimdi yurtdışında "kendi mağazalannda" ürünlerini sergilemeye hazır. Sümerbankve UçanBalon mağazalan, zincirine yurtdışı halkalannı da ekleyecek bayilikler verecektir. Ülkemiz dışında çalışan yurttaşlanmıza Sümerbank güvenini götürecek, bizi en iyi şekilde tanıtacak fırsatı değerlendirin. SÜMERBANK TURKIYE'NİN BİR NUMARAU AIIE MAĞAZASI mnyaya Meıtabaftoşvuru: Pozclomo tft.tn..ı. »okeVop, - U.anbul ^\ 9 \\\ 511 89 30 • 5 U 89 16 (SoMrol) Foks \\\ 522 41 93 leUks 22437 ASM-U T«l9 ,at SÛ^tRTEKS >$UN»UI