Katalog
Yayınlar
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Yıllar
- 2024
- 2023
- 2022
- 2021
- 2020
- 2019
- 2018
- 2017
- 2016
- 2015
- 2014
- 2013
- 2012
- 2011
- 2010
- 2009
- 2008
- 2007
- 2006
- 2005
- 2004
- 2003
- 2002
- 2001
- 2000
- 1999
- 1998
- 1997
- 1996
- 1995
- 1994
- 1993
- 1992
- 1991
- 1990
- 1989
- 1988
- 1987
- 1986
- 1985
- 1984
- 1983
- 1982
- 1981
- 1980
- 1979
- 1978
- 1977
- 1976
- 1975
- 1974
- 1973
- 1972
- 1971
- 1970
- 1969
- 1968
- 1967
- 1966
- 1965
- 1964
- 1963
- 1962
- 1961
- 1960
- 1959
- 1958
- 1957
- 1956
- 1955
- 1954
- 1953
- 1952
- 1951
- 1950
- 1949
- 1948
- 1947
- 1946
- 1945
- 1944
- 1943
- 1942
- 1941
- 1940
- 1939
- 1938
- 1937
- 1936
- 1935
- 1934
- 1933
- 1932
- 1931
- 1930
Abonelerimiz Orijinal Sayfayı Giriş Yapıp Okuyabilir
Üye Olup Tüm Arşivi Okumak İstiyorum
Sayfayı Satın Almak İstiyorum
16 EYLÜL 1990 DIŞ HABERLER CUMHURİYET/15
KÖRFEZ KRİZİ...KÖRFEZ KRİZİ... KÖRFEZ KR İZİ...KÖRFEZ KRİZİ... KOI
FRANSA
Mitterrand: Savaşa hazır olmalıyızFransa Cumhurbaşkanı, düzenlediği basın toplantısmda,
Irak'ın Kuveyt'teki Fransız elçiliğini basmasmı protesto etti ve
Fransa'nın Körfez'e 4 bin asker göndereceğini açıkladı.
SABETAY VAROL
PARİS — Fransa Cumhurbaşkanı Fran-
çois Mitterrand, "Ambargo etkfli olmazsa
savaşa hanr olmabyız" dedı. François Mit-
terrand dün düzenlediği basın toplantısın-
da Fransa'nın Kuveyt büyükelçiliğine önceki
gün Irak tarafından yapılan saldınya karşı
alacağı önlemleri açıkladı. Buna göre, 4000
kişiden oluşan yeni bir "Hava-kara karma"
tuğayı Suudi Arabistan'a gönderilirken, Pa-
ris'teki Irak askeri ataşelik görevlileri ve 26
askeri stajyer sınır dışı ediliyor. Fransa, ay-
nca BM Güvenlik Konseyi'ne başvurarak
Irak'ın havadan ablukaya alınmasını iste-
yecek. Irak ise diplomatlanrun sınırdışı edil-
mesi halinde karşılık verileceğini açıkladı.
Curahurbaşkanı Mitterrand, Irak birlik-
lerinin, Kuveyt'teki elçilik konutlanna gi-
rerek, bazı Fransız vatandaşlannı tutukla-
masını, "açık saldırganlık" olarak niteledi.
Ancak, "Stratejimiz ambargodur. Saddam
Httseyin'in savaş çıkarma hesabı yaptığını
sanmıyorum. Bu saldınlarla Baünın karar-
lıugını deniyor. Çünkii sa>
ı
aş olursa sonu-
cun kendisi için tayin edici olacağmı biliyor"
sözleriyle Fransa'nın şımdilik Irak'a karşı
saldınya geçme niyeti taşımadığını ima et-
ti. Mitterrand, "Provokasyon ve saldırgan-
lığa gerekli yanıü vermeliyiz" dedi.
Gözlemcilere göre, François Mitterrand'ın
Irak'a yanıtı oldukça sert oldu. Gerçekten
de, bu aşamada, savaş ilan etme dışında Pa-
ris'in, Bağdat'la bundan daha sert bir tep-
ki geh'ştiremeyeceği belirtiliyor. Suudi Ara-
bistan'a bir Fransız tugayı yollama, "Irak'ın
havadan ambargoya alınması için BM Gü-
veolik Konseyi karan" isteğiyle birleşince,
"daraltılnuş" Bakanlar Kurulu toplantısı
öncesinde, basın mensuplannca "tahmin"
mahiyetinde ileri sürülen önlemlerin "tama-
mı"nın alındığı ortaya çıktı. Dünkü açık-
lamalarla birlikte Fransa'nın, Körfez krizin-
de ABD ve Ingiltere'nin, şimdiye kadar ge-
nel olarak aldığı önlemlerde yer yer "ayak
sürten mttttefik" pozisyonundan çıkıp,
Irak'a karşı uluslararası kampanyamn ön-
cüleri arasında yer almaya başladığı gözle-
niyor. Bayan Thatcher'ın önceki günlerde
aldığı Körfez'e yeni birlik gönderme kara-
nndan sonra ikinciliği Londra'ya kaptırmış-
tı. Fransa, 4000 yeni askerle, ABD'den sonra
bölge dışı en bOyük ikinci güç konumuna
yeniden ulaştı.
Havadan ambargo
Mitterrand, Fransa'nın BM Güvenlik
Konseyi'ne yeni başvurusunu şöyle izah etti:
"1- Elçiliklerle ilgili Viyana konvansiyo-
nu ihlal edildi. Başvuruaun birinci nedeni
bu.
2- Ambargoyu ihlal eden ülke ve şirkel-
lere karşı bangi önlemler ahnacağının açık-
lığa kavuşturulması gerekiyor.
3- BM havadan abluka karan almalıdır."
Fransa Devlet Başkanı "havadan
ambargo" konusunda, BM Güvenlik Kon-
seyi'nin diğer üyeleriyle henüz temas etme-
diğini ve daimi üyelerden güvence almadı-
ğını da toplantıda belirtti. Ancak, ABD
Başkanı George Bush'un, "Mitterrand'ın al-
mayı tasariadıgı tiim önlemleri destekleye-
cegiıü" bir gün önceden peşinen açıklama-
sından sonra Paris'in bu girişiminin Was-
hington tarafından "olamlu" karşılarunası
bekleniyor. Moskova'nın da Paris'ten gelen
bu isteğe karşı çıkmayacağı tahmin ediliyor.
Başkan Mitterrand diğer önlemleri de
şöyle özetledi:
Irak askeri ataşelik mensupları ve 26
Iraklı askeri stajyer derhal sınır dışı edile-
cek. Büyükelçilik görevlileri Paris dışına çı-
karnayacak. İstihbarat elemanlan tespit edi-
lecek. Fransa'da yaşayan 1400 Irak vatan-
daşı eskisi gibi yaşamaya devam edecek.
Mitterrand, bunu açıklarken, "Bİz Iraku-
lar gibi, kimscyi rehin almıyonız" dedi. Pa-
ketin askeri boyutunu da açıklayan Fransa
Devlet Başkanı, toplam 4000 personeli olan
bir bava-kara karma tuğayının Suudi Ara-
bistan'a gönderileceğini belirtti. Bu tugay
bir helikopter muharip alayı, 48 tanktan
oluşan bir zırhlı alayı ve bir piyade alayın-
dan oluşuyor. Tugayda 30 adet savaş ve ke-
şif uçağı da yer alıyor.
Şimdilik diplomatik ilişkiyi kesmeyi dü-
şünmediğini ifade eden Mitterrand, "Irak
başka ülkelerin iyi niyeti üzerine spekülas-
yon yapıyor. Rizikosu olmadan her şeyi ya-
pamayacağını kendisine göstermemiz laam"
dedi. Fransa Devlet Başkanı bir soru üze-
rine "Savaş manüğına girdik derken şunu
demek istetniştim. Ambargo etkili olmaz-
sa savaş dışında ne gibi çöziimler olacağını
göremiyonım. Irak tarafından, rizikolan
kötii hesaplanan ve savaşçı bir yaklaşım var.
Savaşa hazır olmalıyız" şeklinde konuştu.
Mitterrand, "Geçmişte Araplann dostu ol-
dağumuzu göstermek için İran'a karşı sal-
dırgan taraf oldugunu bile bile Irak'ı des-
tekledik. O koşullar bu tavn gerektiriyor-
du. Pişman olunacak bir durum yok ama
Saddam Hüseyin, Fransa'va, İran'a karşı
kendisine verdigi askeri desteğin bedelini
ödettirmek istiyorsa yanılıyor" sözleriyle
Fransa'nın Arap dostu politikasının sürdü-
ğünü kanıtlamaya çalıştı.
Mitterrand Irak'ın üretim kapasitesi ve
coğrafi durumu göz önüne alındığında am-
bargonun başan şansırun yüksek olduğu-
nu sözlerine ekledi. "Ambargo başarüı ol-
duğu ölçttde Saddam saldırganlaşırsa, bu is-
ter istemez bir fasit daireye girildiği anla-
nuna gelmez mi" şekündeki bir soruyu Mit-
terrand, "Her iki ihtimal gercekleşirse ya-
ni ambargo başanlı olsa da olmasa da bü-
yük tehlike vardır. Ama böyle bir mantıga
girildi diye kendisini hareketlerinde serbest
mi bırakacagız?" dedi.
Fransa'dan Konsey'e çagn
BAKER
Önümüzdeki
6 hafta
çok kritik
ttalya Başbakanı Guilio
Andreotti, Baker'ın
Körfez'de kurulmasını
önerdiği güvenlik sistemine
sıcak bakıyor.
NtLGÜN CERRAHOĞLU
ROMA — "Körfez krizinin en nazik dö-
•emi önümüzdeki altı ya da yedi haftadır.
Bu, soruna banşçı bir çöziim yolu bulmak
için söz konusu olan sınırdır."
Şam ile Bonn ziyaretleri arasında bir ge-
ce için Roma'ya uğrayan ABD Dışişleri Ba-
kanı James Baker, ttalyan Başbakanı Giu-
Bo Andreorti'ye, Körfez'e gönderilecek olan
8 Tornado ve bir firkateyn için teşekkür
ederken bunlan söyledi.
Roma'ya, Körfez'e gönderilen Amerikan
askeri güçleri için destek aramak ve AT'ye
dönem başkanlığı yapan Başbakan Giulio
Andreotti ile Dışişleri Bakanı Gianni de
MicfacUsie görüşmeye gelen James Baker*a,
ttalyan Başbakanı, Irak'a karşı ambargoyu
kıran ülkelere ekonomik yaptırım uygulan-
masını önerdi. 7-8 ekim tarihlerinde Vene-
dik'te yapılacak olan AT-Arap Birliği zirvesi
hakkında da Baker'a bilgi veren Başbakan
Andreotti, aynca Baker tarafından bölge-
de kurulması önerilen, bölge ülkeleri tara-
fından yönetUecek bir "güvenlik işbirligi
Tap'ısı" fikrini olumlu karşıladığını, krizin
çözümünden sonra bölgede bir güvenlik iş-
birligi alanının yaratılabileceğini belirtti.
Amerikan Kongresi'nin Avrupalı mütte-
fıklere yönelttiği eleştirilerin ardından dip-
lomatik açıdan güç bir ziyaret gibi görünen
Baker'ın gezisi, Italyanlaruı körfeze 8 Tor-
nado göndermeyi kararlaştırmasından son-
ra mutlu sonla noktalandı. Baker, ltalya-
nın bu kararından ötürü "ATnin dönem
başkanı müttefik ltalya'ya ABD'nin müte-
şekkir oldugunu" belirtti. ttalyan Dışişleri
Bakanı De Michelis de, Baker'ın ziyaretinin
ardından yaptığı basın toplantısmda "Yeni
dönya düzeninin kuruldugu şu aşamada
ABD'nio isteklerine hayır demek, şimdiden
Utamin edttemeyecek bir zarara yol açabilir"
dedi. Fakat işbaşındaki S partilı koalisyo-
nun desteklediği bu karara muhalefetteki
komurusüer karşı çıkarak sürpriz olarak alı-
nan "8 Tornado karan"nın derhal meclise
sevk edilerek görUşülmesini istediler.
Fransa'nın BM Güvenlik Konseyi'ni
Irak'ın Kuveyt'teki Fransa ve diğer ülke-
lerin büyükelçiliklerine zorla girmesini gö-
rüşmek uzere derhal olağanüstü toplantı-
ya çağırdığı bildirildi.
Irak'tan misilleme
Irak'ın Paris Büyükelçisi Abdül Rezzak
Al-Haşimi, Bağdat'ın Fransa'daki 11 dip-
lomatırun sınırdışı edilmesine karşılık ve-
receğini bildirdi.
Al-Haşimi, büyükelçilik binasında dü-
zenlediği basın toplantısmda, "ortada
Franiiz hukümeti tarafından alınan bir ka-
rar olduğundan Irak bukumeti tarafından
da alınan bir karar olacakOr" şeklinde ko-
nuştu.
BuyUkelçi, "Şu andan itibaren Irak Pa-
ris Büyükelçiligi'ne karşı Fransa'nın Bag-
dat Büyükdçttigi söz konnsn olacakür" de-
BM YARDIMI
Aziz: Dilenci
değiliz
ÇÖLDE TATBİKAT — Suudi Arabistan'daki Amerikan biriiklerinin şimdilik en büyiik düşmanlan sıcak ve can stkınnsı. Isuua iki hafta sonra düşmeye başlayacagı bildirUiyor.
Can sıkınbsına karşı ise Amerikalı komutanlar birliklerine çölde sık sık latbikat yapünyoriar. (Fotograf: Reuter)
EALMANYA
Bonn'dan Irak'a sert uyarıBonn'daki Irak büyükelçiliği dışişlerine çağrılarak Fransa,
Belçika, Kanada, Helsinki elçiliklerine yapılan saldırı en sert
biçimde kınandı.
DİLEK ZAPTÇIOĞLU
BONN — Federal Almanya, İrak'm Ku-
veyt'teki yabancı misyonlara girişini çok
sert bir dille kınadı. Bonn'daki Irak Büyü-
kelçisi Dışişleri Bakanlığı'na çağrılarak ken-
disine şu mesaj iletildi: "Federal Alman-
ya'mn dostlan Fransa, Belçika, Hollanda
ve Kanada büyükelçiliklerine karşı girişilen
bu ağır yasadışı eylemi en sert dille kınıyor
ve Irak hukumetini Federal Alrnan Büyü-
kelçiği'ne karşı herhangi bir eyleme karşı
uyanyoruz." Bonn bu uyarjnın muhtemei
sonuçları hakkında bir açıklama yapmadı.
Dışişleri Bakanlığı'ndan aldığımız bilgi-
ye göre hükumet, Kuveyt'te bulunan Fede-
ral Alman Elçiliği'ndeki gelişmeleri yakın-
dan izb'yor. Elektriği ve suyu kesilen elçi-
likte kalan personel jeneratörle aydınlan-
maya ve depolardaki yiyecekle idare etme-
ye çalışıyor.
Bonn'un sert tepkisine ülke basını istis-
nasız eşlik ediyor. Irak'ın elçilik eylemi hak-
kında yapılan yorumlarda "Körfez krizi-
nin her gün biraz daha silahiı çatışmaya
doğru yaklaşbğı" vurgulanıyor. "Medeai
OTOMOBİL
ALMAK
İSTEYENLERE
FIRSAT
AMA
Bu
hafta
Panorama
iki dergi
birden
Az bir p>eşin ve
uygun taksitlerle
hemen otomobil
almak mümkün.
• tthalat akını bazı
yabancı otomobillerin
fiyatını düşürdü. Artık
otomobilde pazarhk
devri başladı.
• Hangi otomobili hangi koşullarda alabilirsiniz?
• Marka ve modellere göre otomobillerin özellikleri.
• Fırsatı değerlendirmek istiyorsanız. 32 sayfalık Panorama
Otomobil Rehberi'ni bu hafta mutlaka okuyunuz.
BORSADA KRİZ
ZENGİNLERİ
Körfez krizi süresince borsada alım satım
yapan bazı yatınmcılar büyük paralar
kazandılar.
• Kazananlann görüşleri. Yatmmcılara önerileri.
• Kriz döneminde kazanma taktikleri.
• Ereğli, Eczaabaşı îlaç, Bolu Çimento, Gorbon
Işıl, Ege Endüstri, Döktaş, Otosan. Bağfaş
hisselerine ilişkin önemli haberler.
HAYAIİ İHRACATIN BABASI KURTULDU
Bundan 15 yıl önce ilk hayali ihracatı
gerçekleştiren Yahya Demirel hakkında açılan
dava, zaman aşımı nedeniyle düştü.
KURAKLIKTAN KÂR FIŞKIRDI
İstanbul'da çekilen su sıkıntısı yeni yeni iş
imkanlan yarattı. Susuzluğu
değerlendirmek çok kârlı bir iş oldu.
• Altemur Kılıç: "Promosyon için
neredeyse hanım \
r
erecekler"
• Mehme't Mermerci, bir milyon nıektup
yazdı.
• Hayat sigortası köylere de girdi.
• 57 yılda çıkan yasa aceleye gelmiş...
OfÜSİM EKONOMIK Y^ŞAMINIZ DEĞISEBIL1R
BUGÜN
devlefler savaş zamanında bile yabancı dip-
lomatlara böyle muamele etmez" diyen Al-
man gazeteleri, "Fransa Askeri Atasesi'nia
gecici olarak kaçınlması, neredeyse bir sa-
vaş nedenidir" diye yazıyor.
Türkiye'ye 70 milyon dolar
Federal Almanya Başbakanı Hdmut
Kohl'ün ABD Dışişleri Bakanı James Ba-
ker ile görüşmesinden sonra açıkladığı 2
milyar dolarlık yardımın 70 milyon dola-
nnın Türkiye'ye verileceği kaydedildi.
Yardımın 1.6 milyarhk bölümu nakit ola-
rak ödenecek. Yaklaşık 6 milyon dolarlık
bölüm de kimyasal silahlara karşı savun-
ma araçları, radyo, su tankı, radyo gibi
malzemeler şeklinde verilecek.
Federal Almanya, aynca, Körfez bölge-
sine gönderilmek üzere 127 milyon dolar
değerinde, kimyasal silahlan bulmak için
geliştirilmiş özel 60 adet zırhlı araç verecek.
Helmut Kohl, görüşmeden sonra yapü-
ğı basın toplantısmda, 2S4 milyon doların
da askeri ucak ve gemilerin Körfez'e ulaş-
tırılma masraflarıru karşılamak için verile-
ceğini açıkladı.
Kohl, Federal Almanya'nın, Irak'a uy-
gulanan BM yaptırımları nedeniyle ekono-
mik olarak büyük zararlara uğrayan Mı-
sır'a 621 milyon dolar, Ürdün'e 127 mil-
yon dolar ve Türkiye'ye de 70 milyon do-
lar tutarında yardım yapacağını bildirdi.
WASHINGTON (AA) — Irak Dışişleri
Bakanı Tank Aziz, Ulkesine yapılacak acil
yiyecek yardımının dışarıdan kontrol edil-
mesini kabul etmeyeceklerini söyledi.
Aziz, Birleşmiş Milletler Güvenlik Kon-
seyi'nin, i'rak ve işgali altındaki Kuveyt'e,
gerekli görüldüğünde yiyecek yardımı ya-
pılması ve bu yardımın dağıtımını ulusla-
rarası kurulusların üstlenmesi yolundaki
karannı, 'kabul edilemez' olarak niteledi.
Tank Aziz, dün Bağdat'tan Amerikan
PBS Televizyonu'na verdiği demeçte, yiye-
cek yardımı konusunda, "Sınırlama yap-
mak istiyorlarsa. bu çok küçük düşiiriicü
bir tutum olur" dedi.
Irak Dışişleri Bakanı, Irak halkımn aç-
lık çekip çekmediğine başkalarının karar
vermesini kabul edemeyeceklerini belirte-
rek "Bundan 5-6 bin yıl önce tarlayı süriip
ekmeyi dünyaya biz öğrettik, şimdi de yi-
yecek ve süt almak için uluslararası kuru-
luşlara dilenci gibi davranamayız" dedi.
ABD'nin Irak'a saldırması halinde, uzun
süren yıkıcı bir savaşın çıkacağına değinen
Aziz, 'Bu Rambo filmlerine veya Panama
ve Grenada maceralanna benzemez. Irak
saldınya karşılık vermeye karariıdır" dedi.
Suudi Arabistan'a ABD askerleri gönde-
rilmesini 'terorizm' olarak değerlendiren
Tarık Aziz, "ABD'nin bölgedeki >arlığını,
Irak halkına karşı lerör eylemi olarak yo-
rnmluyoruz. Irak'a karşı uygulanan ambar-
go da bir çeşit terördur. Çocukları sütten
mahnım etmek bir çeşit terör eylemi degil
midir?" diye konuştu.
Türk ekonomisine Körfez darbesi
UFUK GÜLDEMİR
VVASHINGTON — Dünya Bankasu Kör-
fez krizinin Türkiye'ye etkileri konusunda
fazla iyimser değil. Bankanın Avrupa Or-
tadoğu ve Kuzey Afrika'dan sorumlu baş-
kan yardıması VV'illi VVapenhans'a göre kriz,
Türkiye ekonomisini "şiddetie vuracak".
Banka, bu tehdide son derece duyarlı,
hem en ust duzeyde hem de teknisyen dü-
zeyinde Türk ekonomisi için çıkış yolları
aramyor. Bankanın Turkiye'nin Körfez kri-
zinin etkilerini daha kolay atlatabilmesi için
ızleyeceği strateji üç maddede özetleniyor:
1- Öncelikle krizin yol açabileceği sonuç-
ların saptanması.
2- Halen yürürlükte olan program ve pro-
jelerin geliştirilmesi.
3- Gerekirçe.yeni program ve projelerin
devreye sokulması.
Dünya Bankası yetkilileri, "uzun vadeii"
bu stratejinin ayrıntılannı bu ay sonunda
VV'ashington'a gelecek Türk ekonomisinin
kurmayları ile gorüşecekler. "Kısa vadede"
ise yapabilecekleri fazla bir şey bulunma-
dığını kaydediyorlar. Bankanın "hibe" ya
da "acil nakit yardımı" gibi bir mekaniz-
ması olmaması ellerini bağlamış durumda.
Kısa vadede verebilecekleri tek destek, Ja-
ponya'nın Körfez krizinden zarar görecek
ülkelefe açacağı "ayncalıkh" faizh kredile-
rin bir bölümünü Türkiye'ye yansıtmak ola-
cak. Birleşmiş Milletler, Körfez krizi ile bir-
likte nasıl uluslararası gücün eşgüdümunün
yapıldığı bir platform haline geldiyse, Dün-
ya Bankası da krizin mali konularının eş-
güdümunün yapıldığı bir kuruma dönuş-
müş durumda. Japonya'nın, Körfez krizin-
den en fazla zarar gören Turkiye, Mısır, Ür-
dün ve bir- kaç Kuzey Afrika ulkesine ver-
meyi düşündüğü 2 milyar dolann dağıtımını
Dünya Bankası ve IMF yapacak. Dünya
Bankası'nın ust düzey yöneticilerine göre bu
miktann 600 milyon doları "acil nakit
yardımı" şeklinde ve yüzde 1 "ayncalıkh
faizli" verilecek. Geriye kalan 1.4 milyar ise
yine piyasa faizlerinin altında, ama yüzde
l'in üstünde dağıtılacak.
Bunun yapılabilmesi için de krizin bu ül-
kelerde yaratacağı etkilerin tüm boyutlanyla
saptanması gerekiyor. Krizin sonuçlanm ül-
ke bazır.da görebilmeleri için de dünya eko-
nomisindeki genel eğilimlerin az çok orta-
ya çıkması gerekiyor. Işte Dünya Bankası
halen bu aşamada genel değerlendirme ya-
pıldıktan sonra ülkelerin genel dururnları
netleşecek. Genel değerlendirmeyi yapma-
dan ülke bazında işe girişmek istemiyorlar,
çünkü bırincısi, tablonun tam olarak orta-
ya çıkmayacağını, ikincisi de rakamlarda
bazı "abartmalar" olabileceğini düşünü-
yorlar.
Tek tek ülkelerin durumu ortaya çıktık-
tan sonra, iş kredilerin dağıtımına geldiğin-
de iki noktaya bakacaklar:
1- Söz konusu ülkenin krizden ne kadar
etkilendiği?
2- Geçmişteki performansının ne olduğu?
Dünya Bankası yöneticileri, bu sorular
Türki>'e açısından kendilerine yöneltildiğin-
de konuya şöyle yaklaşıyor:
1- Ne kadar etkilendi? Dünya Bankası-
nın Türkiye dairesinden de sorumlu olan
başkan yardımcısı VVilli VVapenhans, önce-
Dünya Bankası krizin
Türkiye'ye etkileri
konusunda fazla iyimser
değil. Başkan Yardımcısı
Waspenhans'a göre kriz
Türk ekonomisini
"şiddetie vuracak."
ki gun, aralarında sınırh sayıda Turk gaze-
tecinin de bulunduğu bir grup yabancı ba-
sın mensubunun sorulannı yanıtlarken kri-
zin Türkiye'ye olası etkileri konusunda çok
iyimser bir tablo çizmedi. örneğin, krizin
Türk ekonomisini "şiddetie vuracagjnı"
söyledi. Krizin Türkiye'de yaratacağı sonuç-
larda, petrol fiyatlan artışı dışındaki unsur-
ların da önemli etkisi olacağının altını çiz-
dikten sonra, "Şu andaki tahminler, bunun
Turkiye'nin toplam üretiminin (işçi döviz-
leri ve petrol boru hattı gibi dış gelirler ha-
riç gayrisafî yurtiçi hasıla) yüzde yanmına
kadar yükselebilecegini gösteriyor" diye ko-
nuştu. VVapenhans, Türkıye'nin sadece Or-
tadoğu'ya ihracatını ve nakUyeciIik gelirle-
rini kaybetmediğini, aynı zamanda bunla-
ra ek olarak her ülke gibi petrol fiyatların-
daki artıştan da etkileneceğini, ustune usf-
lük petrol kaynağını da değiştirmek duru-
munda oldugunu vurguladı ve "krizin Türk-
iye'ye etkisi çok çarpıcı olacak" dedi.
2- Turkiye'nin performansı: Dünya Ban-
kası'nın Japonya'dan gelecek ayTicalıldı faiz
oranı taşıyacak kredileri bölüştürürken göz
önüne alacağı bir başka unsur da, aiıu ül-
kenin bu kaynağı ne kadar "verimli ve
akılcı" kullanabileceği olacak. Krizin baş-
langıcından bu yana Turkiye'nin ekonomik
performansını nasıl bulduğunu sorduğumuz
Dünya Bankası yöneticileri bu konuda "Ye-
şil ışık" yakıyor. Örneğin hükümetin pet-
rol fiyatlarındaki farkı, hızla ve tereddüt-
süz olarak tüketiciye yansıtmasım son de-
rece "olumlu" karşılıyorlar. "Türkiye bu-
güne kadar üç kez petrol fiyatlannda ayar-
lama yaptı, Pakistan bunu yapamadı" di-
yoriar. Türkiye'ye bir puan buradan veriyoı-
lar, iki puan da butçe açığıru kapamaya dö-
nük önlemler ve ithal mallarının harçları-
nın arttırılnuş olması nedeniyle veriyorlar.
Diğer yandan, Körfez krizinin Türkiye'de
enflasyonu arttırabileceğini teslim etmekle
birlikte bunu şimdilik büyük bir sorun ola-
rak görmüyorlar. "Türkiye'de enflasyon za-
ten yüksek, birkaç puan daha artmış farket-
mez" diyorlar.
Dunya Bankası, yukarda özetlenen iki
özelliği Türkiye örneğinde bulabiliyor. Bir
üçüncü özellik ise Dünya Bankası'nın ağır-
lıklı ortağı Amerika'run Türkiye'ye destek
veriyor olması. Gerçi edindiğimiz bilgiye gö-
re Dünya Bankası, Amerika'nın Türkiye'ye
kolayhk gösterilmesı yönundeki mesajları-
nı, bizzat Amerikan yonetiminden değil,
"gazele haberierinden" almış. Ama "Me-
sajın yerine ulaştıgını" soyluyorlar. "Her ül-
kenin Dunya Bankası'nda agıriığı vardır,
ama en büyük ortak olarak Amerika'nın
ağırlığı farklıdır. Botswana büyükelçisi açıp
bir şey sorarsa onun yaratacağı etki farklı,
Amerikan Hazine Bakanının sormasının ya-
ratacığı etki farklı olur" diyorlar. "Ama
Amerika gerçekten Türkiye'den yana agır-
lıgını koyacaksa, bunun kredilerin banka
yönetim kurulunda oylanması sırasında
Amerika temsilcisinin performansından so-
roul bir şekilde belli olacagına" dikkat çe-
kiyorlar.
Görülduğü gibi şu anda tüm unsurlar
Türkiye'den yana gibi gözükuyor. Peki Dün-
ya Bankası bunun gereğini nasıl yerine ge-
tirecek? Dünya Bankası başkan yardımcısı
VVapenhans bu soruya, "Umanm bu krizin
ftirkiye'de yarattığı bir kısım sonuçlar için
ayncalıkh telafi olanagı bulunur" diyor.
tkinci olarak da mali sektör kredisinin ikinci
iilimi için daha esnek davranacaklarının
işaretini veriyor. "Çok şey degişti. Bu ko-
auya yeni durum ışığında bakmak gereki-
yor. Tahmin ediyonun ki serbest bırakılması
hızlanacaklır" diyor.