Katalog

CUMHURİYET/2 OLAYLAR VE GÖRÜŞLER 5 MA YIS 1990 fjni\ ersitelerimiz ve Yeni Tttrk Edebiyatı Devletin lise edebiyat kitaplarından başlayarak yeni edebiyatı yasaklayan sansürcü politikası sonucu, üniversitelerimizde tutucu, giderek gerici bir akademik kadro oluşmuş ya da oluşturulmuş, böylece de cumhuriyet dönemi yeni Türk edebiyatmın en büyük ustaları program dışı, inceleme ve araştırma dışı bırakılmıştır. Denilebilir ki bugün üniversitelerimizdeki akademik kadro, 30'lu ve 4O'lı yıllardan sonra gelişen asıl yeni edebiyanmızla ilgilenmek şöyle dursun, ona karşı olumsuz, dahası düşmanca bir tavır almış bu edebiyatı âdeta yok saymıştır. Prof. Dr. TALÂT TEKİN Türk edebiyatı, üniversitelerimızde Fuat Köprü- lü'nün vaktiyle yapmış olduğu sınıflandırmaya uyu- larak üç dönem halinde okutulur: 1) İslam öncesi Türk edebiyatı, 2) Islam uygarhğı etkisinde Turk edebiyatı, 3) Batı ya da Avrupa uygarhğı etkisin- de Türk edebiyatı. Sonuncu dönem "19. yüzyıl or- talanndan bugüne" biçiminde sınırlandırılmış ol- makla birlikte, siz bu Sınırlamadaki 'bugüne' sö- züne aldanmayın. Çünkü, bu gerçekten, 'söz geli- şi'dir. Aslında üniversitelerimizde 'Yeni Türk Edebiyatı' adı altında yürütülen program yalnızca Şinasi, Namık Kemal ve Ziya Paşa ile başlayan ve 'jair-i âzam' Abdülhak Hâmit'le devam eden Tan- zimat (1838-1895), Servet-i Fünun ya da Edebiyat-ı Cedide (1895-1901), 2. Meşnıtiyet ya da Milli Ede- biyat (1908-1923) dönemlen ile biraz da 1930'lara kadar uzanan 'tlk Cumhuriyet' dönemini (Yedi Me- şaleciler, Hecenin Beş Şairi, vb.) kapsar, o kadar. Ondan beriye, 1930'lu yıllardan sonra gelişen asıl 'yeni edebiyat'a hiç gelinmez. Başka bir deyişle, 'yeni Türk edebiyatı' üniversitelerimizde şiirde Yahya Kemal'e, öyküde Ömer Seyfettin'e, roman- da da Yakup Kadri ve Reşat Nuri Güntekin'e ka- dar okutulur. Peki, ya sonrası? 'sonra'sına 'vakit vok'tur, dördüncü ders yılı sona ermiştir, susulur. Şinasi, Namık Kemal ve Ziya Paşa'dan başlamak Ozere yeni akademik yıl ya da dönem beklenir. Peki, bu neden böyledir? Üniversitelerimizde 1930'lardan, 1940'lardan sonra gelişen asıl 'yeni edebıyatımız'a değinmek için gerçekten, 'vakit yok' mudur? Bence bu, yalnızca bir 'bahane'dir, bir 'sözdeneden'dir. Doğal olarak, Şinasi'ye, Namık Kemal'e, Ziya Paşa'ya ve Abdülhak Hâmit'e ge- reğinden çok vakit ayırır ve harcarsanız, 1930'lardan ve 1940'lardan sonra gelişen asıl "ye- ni edebiyat "a elbette 'vakit bulamaz'sınız. Bu, bir bakıma, 'Inkılap Tarihi' derslerine Orta Asya'dan başlayıp dörduncu yılın sonunda 19 Mayıs 1919'a ancak gelebilen devrim (yani şimdiki yakıştırma- sıyla 'inkılâp') tarihi hocalarının durumuna ben- zer. Gerçek değerlerin dışlanışı Evet, universitelerimizde asıl yeni edebiyatımız- dan hiç soz edilmemesinin nedeni buna 'vakit kalmaması' değil, 'vakit bırakılmaması'dır. Bunun nedeni de yeni edebiyatımızın bütün temsikileriy- le 'sakıncalı' sayılmasıdır denilebilir. Türk şiirine yepyeni bir soluk getiren ve en guzel 'Kurtuluş Savası' şiirini yazan Nâzım 'sakıncalı'dır, 'Garip' şiirleriyle yepyeni bir akım başlatan Orhan Veli - Oktay Rifat - Melih Cevdet üçlüsü 'sakıncalı'dır, Cahit Kulebi, Dağlarca, o büyük ve doğurgan şair 'sakıncalı'dır, Sabahattin Ali 'sakıncalı'dır, Sait Fa- ik, oen büyük şair öykücümüz 'sakıncalı'dır, Ha- likarnas Balıkcısı, Ataç, Sabahattin Eyuboğlu 'sa- kıncalı'dır, Kemal Tahir, Orhan Kemal, Yaşar Ke- mal... adını anamadığım daha pek çok değerli sa- natçı, hepsi hepsi'sakıncalı'dır. Yeni edebiyatımızın en çok okunan bu büyuk ustaları, yapıtlarında top- Ium sorunlanna değindikleri için başka bir deyişle politik ya da ideolojik gorüşlerinden ötürü 'sakın- calı'dırîar; 'Kim olursan ol, geV diye tüm insanla- ra kucak açan Mevlana'nın diyannda hümanist (ya- ni '"gomonist"!) olduklan için 'sakıncalı'dırlar. "Yurtta sulh, cihanda sulh" demiş olan en büyük barısçı Atatürk'un Türkiyesi'nde 'barışçı' olduk- lan için 'sakıncalı'dırlar, Osmanlıca kırması me- lez bir dille değil de an ve duru "Yeni Türkçe" ile yazdıklan için 'sakıncaiı'dırlar... Oysa yeni edebiyatımızın bu büyük ustalarırun çoğu türlü yabancı dillere çevrilmiş, dunya edebi- yat antolojilerine girmiş, kimileri uluslararası ödü!- ler almış, biri Nobel'e aday gösterilmiştir. Bu şair ve yazarlarımız uzerine Avrupa ve Amerika üni- versitelerinde master ve doktora tezleri yazılmıştır. SSCB'de ise bu şair ve yazarlanmız Turkoloji ders kitaplarına girmiştir'". Kısaca söylemek gerekirse, bu sanatçılarımız Türk edebiyatı diye bir şeyin var olduğunu uluslararası edebiyat çevrelerine kanıt\ lamış, böylece de yüzümüzü ağartmışlardır. Ama yine bu şair ve yazarlarımız kendi ülkelerinde res- mi makamlara ve 'akademik çevre'ye bir turlu ya- ranamamış, yaranmak şöyle dursun, onların hış- mına ve gazabına uğramışlardır. Denilebilir ki dev- letin ve akademik çevrelerin bu sanatçılara karşı, tutumu Osmanlı ya da Abdulhamit yönetiminin Namık Kemallere, Tevfik Fikretlere karşı tutu- mundan farksız, giderek baa dururnlarda daha da insafsız ve acımasız olmuştur. Devletin lise edebiyat kitaplanndan başlayarak yeni edebiyatı yasaklayan sansürcü politikası so- nucu, üniversitelerimizde tutucu, giderek gerici bir akademik kadro oluşmuş ya da oluşturulmuş, böy- lece de cumhuriyet dönemi yeni Turk edebiyatınm en büyük ustaları program dışı, inceleme ve araş- tırma dışı birakılmıştır. Denilebilir ki bugün üni- versitelerimizdeki akademik kadro, 30'lu ve 4O'lı yıllardan sonra gelişen asıl yeni edebiyanmızla il- gilenmek şöyle dursun, ona karşı olumsuz, dahası düşmanca bir tavır almış, bu edebiyatı âdeta yok saymıştır. Bırakınız adları 'hain'e çıkmış ya da çı- karürruş ustaları, bugün universitelerimizde Sait Fa- ik'i bile inceleme ve araştırma konusu yapma oia- nağı yoktur. Evet, universitelerimiz için Sait Faik bile hâlâ 'tabu'dur. O kadar ki ondan bir parça al- mak gerekirse ya en kötü bir öykü seçilir ya da iyi bir öykü seçilse bile o öykünün 'sakıncalı' gorülen kısımlan makaslanır. Buna örnek olarak Profesör Muharrem Ergin'in Üniversiteler İçin Türk Dili adlı ders kitabına sadece ilk yarısını aldığı 'Sema\er'_ öyküsünü gösterebiliriz. Bu öykünün ilk kısmında iki kez tekrarlanan "Kızarmış ekmek kokan oda- da semaver ne güzel kaynardı. Ali, semaveri, için- de ne ıstırap, ne grev, ne de patron olan bir fabri- kaya benzetirdi. Ondan yalnız koku, buhar ve sa- bahın saadeti istihsal edilirdi" biçimindeki şiirsel parça Ergin'in sansürune uğramış, ikinci tümce 'grev' ve 'patron' sözcükleri çıkarılarak "Ali se- maveri, içinde ne ıstırap, ne de kaza olan bir fab- rikaya benzetirdi" biçiminde budanmıştır.'21 . Bu mu özgür iiniversite? Üniversitelerimizdeki akademik çevre, 1930'lardan, '40'lardan sonra gelişen asıl 'yeni ede- biyat'a yönelir, onu ve temsilcilerini inceleme ko- nusu yapar mı? Hiç sanmıyorum. Çünkü, yirmi beş otuz yıl öncesinden bu yana oluşturulan bu aka- demik çevre ya da kadro, devletin resmi görüşü doğrultusunda son dönem şair ve yazarlarımızı 'milli' ve 'gayri milli' olarak iki ayrı kutba ayır- mış durumdadır. Bu akademik çevreye göre orne- ğin Ataturk devrimlerini içine sindiremeyip Mısır'a kaçan Mehmet Akif 'milli', Abdülhamit'in ve It- tihat ve Terakki'nin diktacı yönetimlerine karşı çı- kan devrimci şair Tevfik Fikret 'gayri milli', Kur- tuluş Savaşı için tek dize yazmayan Osmanlıcı ve fütuhatçı Yahya Kemal 'müli', 'Kuvayı Milliye Des- tanı'nı yazan Nâzım 'gayri milli', hamasi öyküler yazan Ömer Seyfettin 'milli', 'Rum balıkçılar'dan söz eden Sait Faik 'gayri milli', Büyük Dogu der- gisi ile gericüik hareketlerini başlatan 'süper mürşit' Necip Fazıl 'milli', aşkı ve yaşania sevincini yucel- ten laik (yani 'inançsız'!) Cahıt Sıtkı 'gayri milli', suya sabuna dokunmayan Peyami Safa 'milli', 'ağa zulmu'nden soz eden Yaşar Kemal 'gayri milli'- dir." Her şeyden önce tarafsız bilim adamı olma- ları gereken hocaların yeni Turk edebiyatına böy- le at gözlükleri ile baktıkları üniversiteye 'özerk' ya da 'özgür' universite denilebilir mi? 1) Sami Karaoren, "Gürastan Notları: 2", CanhuriyH. 15 Kasım 1989. 2) Muharrem Ergın. Ünheraiteler İçin Turk Dili, Istanbul 1986, s.532. 3) Bu satırlann yazan, tanınmış bir yeni Türk edebiyatı profesörümüzün Nobel'e aday gösterilen Unlü romancımu Vaşar Kemal için "Ben Yaşar KemaTi okumam bile..." dediğıne lanık olmuştur. PENCERE 12 Eylül Artığı!.. EVET/HAYIR OKT4YAKBAL TÖ'lükten Kurtulmanın Yolu TÖ diyorlar şimdi, TÖ! Kirnıleri de sokak sokak dolaşıyor boy- nuna Alışamadık' yazısını takarak Herkes biliyor TÖ'nün, 'alışılamayan' kişinin kim otâuğunu! Cüneyt Arcayûrek yeni kitabı "Çankaya Hesaplaşması'nın ba- şına şu satırlan yazmaktan kendıni alamamış: "Bu satırlann ya- zan, cumhurbaşkanlığına adaylığını koyduğu günden başlaya- rak seçim ve seçimden sonraki günler, Turgut Özal'dan bir tek gün adını açık yazarak söz etmemıştir. Günlük yazılarında, ha- ber türü yorumlarında 'TÖ' diye anmış, bir tek kez olsun cum- hurbaşkanı sıfatını kullanmamıştır. Yazan, ulusal iradeye olan say- gısı boyie davranmaya zorlamıştır." Siz alışabildiniz mi TÖ'nûn cumhurbaşkanlığjna? Kim alışa- bildi ki? Kim alışabilir ki? Nasıl alışabilsm ki? TO yüzde 36 oyla Meclis'te yüzde 65 oranda sandalye edinmiş bir partinin oyla- rıyla seçilmiştir. Arcayûrek gibi pek çok yurttaş böyle bir seci- min ulusal iradeye aykırı olduğu görüşündedir. Bu yüzden TÖ. ulusal birliği temsil etme yetkisine sahip sayılmayan bir Çanka- ya konuğu görünümünden bir türlü kurtulamamaktadır. TÖ son günlerde Artık bana alışın" demeye başladı! Artık bana (Arkası 16. Sayfada) VEFAT Merhum Serasker Rıza Paşa ve merhume Adeviye hanımın torunu, merhum Süreyya İlmen Paşa ve merhume Adalet Ilmen'in oğlu, merhum Muammer ve merhume Adediye Uşaklıgil'in damatları, merhum Atıf İlmen ve merhume Melahat Aksel'in kardeşi, merhume Latife Uşşaki ile İlmen, Aksel, Açıkalın, Bebe ve Devres ailelerinin amca, dayı ve enişteleri, Temelli, Erboy ve Öke ailelerinin dünürü, merhum Erdem İlmen, Gönül Erboy, Gülümser öke'nin babaları, Mutlu İlmen, Mehmet Erboy, Prof. Dr. Nevzat Öke'nin kayınpederleri, Birgül Ömeralal, Canan Süleyman Kepenek, Muammer Zeynep Erboy, Emine Erboy ve Mehmet Öke'nin dedeleri, Ali Yasemin Aral ve Yasemin Erboy'un büyük dedeleri, Vecihe İlmen'in kıymetli eşi HAYRİ İLMENvefat etmiştir. Cenazesi 5 Mayıs 1990 Cumartesi günü (bugün) öğle namazını müteakiben Bebek Camisi'nden kaldırılarak Edirnekapı Şehitliği'ndeki aile kabristanına defnedilecektir. AİLESÎ NOT: Arzu edenlerin Türk Eğitim Vakfı'na bağışta bulunmaları rica olunur. Telefon çaldı: — Sargın ile Kutlu'yu bıraktılar. Bir ooh çektim.. Sevındım.. Çağımızda bir komünistin tutuklanması, komünist olmayan- ların da özgürlüklerine saldırı demektir; dört duvar arkasındaki her fikir suçlusu, duvarın ötesıni de cezaevine çevirir; bir hak- sız tutuklama, hepimizin tutuklanması anlamına gelir; bir kita- bın toplatılması ya da yakılması, yazarından çok okurları ceza- landırmaktır. Sargın ile Kutiunun salıverilmesıne çok sevindim; ama bir yan- dan düşündüm: — Ülkemızde saatler ne kadar ağır işlıyor; niçin bu kadar geç kalıyoruz? Takvim yaprakları yerınde sayıyor, akreple yelkovan ağır aksak.. Neden? * 15 Mart 1966'da bu köşede "Bööö!" başhğı altında bir yazım çıkmış; kimi satırlanna bir göz atmakta yarar var: "Babıâli basınmda komünizmle mücadeJe edebryatını eğlenceli bir tefrika gibi devamlı okuyorum. Hele bazı üstatlar var, ballandı- ra ballandıra öyle bir komünist tarifi yapıyorlar ki soğanlı et yah- nisinin tarifi yanında tatsız kalır. Anlatıidığına bakı/ırsa bu komü- nist denen yaratık masallardakı cinler gibi bir şey; siyahı var, sa- nsı var, beyazı var, esmeri var, yeşil renklisi bile varmış komünis- tin. Bu yaratık Arap çöllennde başka biçimde, Afrika'nın balta gir- memiş ormanlannda başka biçimde, Asyaînm bataklıklannda baş- ka biçimde çıkarmış insanın karşısma. Bazen kravat takar, bazen mintan giyermiş, bazen sank sarar, bazen şapka taşırmış; oto- mobilli ve yayan, dağlarda ve kırlarda gezermiş; zamanı gelince sinekkaydı traş olur, zamanı gelince çember sakal koyverirmiş; hanı akşam hava karardığında tenha bir sokaktan eve dönerken köşebaşında karşımıza çıkıp bağıracak: — Böööööö!.. # Gerçekten o günlerde komünist bir öcüydü. Ya şimdi? Aradan çeyrek yüzyıl geçince durum az çok değişti; komü- nist masallardaki cin ya da şeytan değil, senin benim gibi in- san; Türk yurttaşı, saygın, hak sahibi ve vergt yükümlüsû, artık kuşkulu kışı sayılmıyor Türkıye'de aklı başında kişiler komünıs- te özgurlük sağlanmadan AT'ye girmenin olanaksızlığını anla- mışlar. Bu nedenle büyük işadamı dıyor ki- — 141-142 kalksın! — Nasıl olur? — Kaldırın kardeşim şu yasaklan! Komünist partisi kurulsun, ATye girelim, Avrupa bize kapılarını açsın, ticaret yapalım, kaza- nalım İşadamlarımız özgürlükçü kesildiler; komünizmin serbest bı- rakılmasını istiyorlar; Batı kapıtalızmiyle kaynaşmanın başka yolu var mı? Paranın gözü kör olsun! Allahsız para! Sen her şeye kadirsin. Bir gün demokrasi Tür- kiye'de geçerli olacaksa, fikir mikir değil, ticaret mıcaret; özgür- lük mözgürlük değil, ihracat mıhracat uğruna işadamı namusu- muzu kurtaracak! Ne var ki yıllar geçiyor. Geç kalıyoruz. x Çeyrek yüzyıl önce bu ülkede insanlar tutuklanmadan da 142'nci maddeden yargılanırlardı. Hele kaçma kuşkusu olma- yanlar mahkemeye ellerini kollarını sallaya sallaya gider gelir- lerdi. Çeyrek yüzyıl sonra Sargrn ile Kutlu'yu tutuklayanlar, dün- yayı ayağa kaldırdılar. Dış baskılar ve içeriden çabalar, derken iş işten geçtikten sonra tutuklanma kararı kaldırıldı. Öyle görünüyor ki Batı'nın baskısıyla Türkiye'nin yeni yetme burjuvazisi komünist parti yasağının kaldırılmasından yana ağır- lığını koymaya yönelecek. 12 Eylül'ün partisi ANAP ise serma- ye çevrelerinden de geri bir siyasetin diremişi içindedir. işadamı, 1 Mayıs'ın "İşçi Bayramı" olmasında da bir sakınca görmüyor. Hey gidi gerici ANAP.. 12 Eylül'ün artığı... AÇIN KÂPILARI... AŞIN VÎTRİNLERÎ: Galleria'da farkJı olan fıyatlar değil. Galleria'da güvendiğiniz mağazalardaki ünlü markaların fıyatlan tüm benzerleriyle aynı. Farklı olan, Galleria'nın çağdaş, keyifli, eğlenceli, benzersiz alışveriş ortamı. alleriaİYİ ALISVERİS ORTAMI "IYIALIŞVERİŞ ORTAMI" NDAK1KIRALIK OFISLERDE LYGUNFtYATLARLA YERİNÎZİ ALDINIZMI? _STArcl